تفسیر روایی سوره زلزال

سوره زلزال

ثواب قرائت

1

(زلزال/ مقدمه)

الصّادق (علیه السلام) - لَا تَمَلُّوا مِنْ قِرَاءَهًِْ إِذا زُلْزِلَتِ الْأَرْضُ زِلْزالَها فَإِنَّهُ مَنْ کَانَتْ قِرَاءَتُهُ بِهَا فِی نَوَافِلِهِ لَمْ یُصِبْهُ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ بِزَلْزَلَهًٍْ أَبَداً وَ لَمْ یَمُتْ بِهَا وَ لَا بِصَاعِقَهًٍْ وَ لَا بِآفَهًٍْ مِنْ آفَاتِ الدُّنْیَا حَتَّی یَمُوتَ وَ إِذَا مَاتَ نَزَلَ عَلَیْهِ مَلَکٌ کَرِیمٌ مِنْ عِنْدِ رَبِّهِ فَیَقْعُدُ عِنْدَ رَأْسِهِ فَیَقُولُ یَا مَلَکَ الْمَوْتِ ارْفُقْ بِوَلِیِّ اللَّهِ فَإِنَّهُ کَانَ کَثِیراً مَا یَذْکُرُنِی وَ یَذْکُرُ تِلَاوَهًَْ هَذِهِ السُّورَهًِْ وَ تَقُولُ لَهُ السُّورَهًُْ مِثْلَ ذَلِکَ وَ یَقُولُ مَلَکُ الْمَوْتِ قَدْ أَمَرَنِی رَبِّی أَنْ أَسْمَعَ لَهُ وَ أُطِیعَ وَ لَا أُخْرِجَ رُوحَهُ حَتَّی یَأْمُرَنِی بِذَلِکَ فَإِذَا أَمَرَنِی أَخْرَجْتُ رُوحَهُ وَ لَا یَزَالُ مَلَکُ الْمَوْتِ عِنْدَهُ حَتَّی یَأْمُرَهُ بِقَبْضِ رُوحِهِ وَ إِذَا کُشِفَ لَهُ الْغِطَاءُ فَیَرَی مَنَازِلَهُ فِی الْجَنَّهًِْ فَیُخْرِجُ رُوحَهُ مِنْ أَلْیَنِ مَا یَکُونُ مِنَ الْعِلَاجِ ثُمَّ یُشَیِّعُ رُوحَهُ إِلَی الْجَنَّهًِْ سَبْعُونَ أَلْفَ مَلَکٍ یَبْتَدِرُونَ بِهَا إِلَی الْجَنَّهًِْ.

امام صادق (علیه السلام) - از قرائت سوره‌ی زلزله خسته نشوید، چراکه هرکه این سوره را در نمازهای نافله خود بخواند، خداوند عزّ‌وجلّ هرگز او را دچار زلزله نمی¬کند و او در اثر زلزله یا صاعقه یا هیچ بلایی از بلاهای دنیا جان نمی¬دهد تا اینکه درگذرد و چون درگذرد، فرشته¬ای بخشنده از نزد پروردگارش بر او فرود می¬آید و بالای سرش می¬نشیند و می¬گوید: «ای فرشته مرگ! با دوست خدا مهربانی کن که او بسیار خدا را یاد کرده و بسیار این سوره را تلاوت کرده است» و این سوره نیز همین سخن را به او می¬گوید. آنگاه فرشته مرگ می¬گوید: «پروردگارم مرا فرمان داده که گوش به فرمان او باشم و اطاعت کنم، من روح این کس را قبض نمی‌کنم تا خداوند مرا بدین کار فرمان دهد، پس چون فرمانم داد، روحش را قبض خواهم کرد». همچنان فرشته مرگ نزد او می¬ماند تا اینکه خداوند فرمان قبض روح آن شخص را به او دهد. چون پرده از پیش روی او برگرفته شود، خانه¬های خود را در بهشت می¬بیند و فرشته مرگ روحش را به راحت‌ترین حالت قبض می‌کند و سپس هفتاد هزار فرشته، روح او را به‌سوی بهشت همراهی می¬کنند و او را شتابان وارد بهشت می¬کنند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص314

الکافی، ج2، ص626/ البرهان/ نورالثقلین

2

(زلزال/ مقدمه)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - مَنْ قَرَأَهَا فَکَأَنَّمَا قَرَأَ الْبَقَرَهًَْ وَ أُعْطِیَ مِنَ الْأَجْرِ کَمَنْ قَرَأَ رُبُعَ الْقُرْآنِ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - هرکه این سوره را بخواند، همانند کسی که رُبع قرآن را خوانده است، به او پاداش داده می¬شود.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص314

المصباح للکفعمی، ص451/ نورالثقلین/ البرهان

3

(زلزال/ مقدمه)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - عَنْ أَنَسِ‌بْنِ‌مَالِکٍ قَالَ: سَأَلَ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) رَجُلًا مِنْ أَصْحَابِهِ فَقَالَ یَا فُلَانُ هَلْ تَزَوَّجْتَ قَالَ لَا وَ لَیْسَ عِنْدِی مَا أَتَزَوَّجُ بِهِ قَالَ أَ لَیْسَ مَعَکَ قُلْ هُوَ اللهُ أَحَدٌ قَالَ بَلَی قَالَ رُبُعُ الْقُرْآنِ قَالَ أَ لَیْسَ مَعَکَ قُلْ یَا أَیُّهَا الْکَافِرُونَ قَالَ بَلَی قَالَ رُبُعُ الْقُرْآنِ قَالَ أَ لَیْسَ مَعَکَ إِذَا زُلْزِلَتْ قَالَ بَلَی قَالَ رُبُعُ الْقُرْآنِ ثُمَّ قَالَ تَزَوَّجْ تَزَوَّجْ تَزَوَّجْ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - انس‌بن‌مالک گوید: پیامبر (صلی الله علیه و آله) از یکی از یارانش پرسید: «فلانی! آیا ازدواج کرده‌ای»؟ عرض کرد: «خیر! مالی ندارم که با آن ازدواج کنم». پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: «آیا سوره‌ی قُلْ هُوَ اللهُ أَحَدٌ با تو نیست»؟ عرض کرد: «چرا»! فرمود: «این سوره یک چهارم قرآن است». [سپس] فرمود: «آیا سوره‌ی قُلْ یَا أَیُّهَا الْکَافِرُونَ با تو نیست»؟ عرض کرد: «چرا»! فرمود: «این سوره [نیز] یک چهارم قرآن است». [سپس] فرمود: «آیا سوره‌ی إِذَا زُلْزِلَتْ با تو نیست»؟ عرض کرد: «چرا»! فرمود: «این سوره [نیز] یک چهارم قرآن است». سپس [سه بار] فرمود: «ازدواج کن، ازدواج کن، ازدواج کن».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص314

مستدرک الوسایل، ج4، ص367/ نورالثقلین

4

(زلزال/ مقدمه)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - مَنْ کَتَبَهَا عَلَی خُبْزٍ رُقَاقٍ وَ أَطْعَمَهَا سَارِقَ غَصَّ وَ یَفْتَضِحُ مِنْ سَاعَتِهِ وَ مَنْ قَرَأَهَا عَلَی خَاتَمٍ بِاسْمِ سَارِقٍ تَحَرَّکَ الْخَاتَمُ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - هرکه این سوره را بر نانی نرم بنویسد و به دزدی بخوراند، آن دزد گلوگیر می‌شود و در دَم رسوا می-گردد؛ و هرکه آن را بر نگینی به اسم دزدی بنویسد، نگین تکان خواهد خورد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص316

البرهان

5

(زلزال/ مقدمه)

الصّادق (علیه السلام) - مَنْ کَتَبَهَا وَ عَلَّقَهَا عَلَیْهِ وَ قَرَأَهَا وَ هُوَ دَاخِلٌ عَلَی سُلْطَانٍ وَ یَخَافُ، نَجَا مِمَّا یَخَافُ مِنْهُ وَ یَحْذَرُ. وَ إِذَا کُتِبَتْ عَلَی طَشْتٍ جَدِیدٍ لَمْ یُسْتَعْمَلْ وَ نَظَرَ فِیهِ صَاحِبُ اللَّقْوَهًِْ أُزِیلَ وَجَعُهُ بِإِذْنِ اللَّهِ تَعَالَی بَعْدَ ثَلَاثٍ أَوْ أَقَلَّ.

امام صادق (علیه السلام) - هرکس که بر آن است تا نزد سلطانی برود که از او می¬ترسد، اگر این سوره را بنویسد و بر خود بیاویزد و یا آن را بخواند، از آنچه می¬ترسد و می¬هراسد، نجات می¬یابد و اگر این سوره بر ظرفی نو و استفاده نشده نوشته شود و کسی که به کجی دهان (لقوه) مبتلاست در آن بنگرد، به اذن خدا پس از سه روز یا کمتر، دردش از میان خواهد رفت.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص316

البرهان

آیه إِذا زُلْزِلَتِ الْأَرْضُ زِلْزالَها [1]

هنگامی که زمین شدیداً به لرزه درآید.

1

(زلزال/ 1)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام) - أَصَابَ النَّاسَ زَلْزَلَهًٌْ عَلَی عَهْدِ أَبِی‌بَکْرٍ فَفَزِعَ إِلَی عَلِیٍّ (علیه السلام) أَصْحَابُهُ فَقَعَدَ عَلِیٌّ (علیه السلام) عَلَی تَلْعَهًٍْ وَ قَالَ کَأَنَّکُمْ قَدْ هَالَکُمْ وَ حَرَّکَ شَفَتَیْهِ وَ ضَرَبَ الْأَرْضَ بِیَدِهِ ثُمَّ قَالَ مَا لَکِ اسْکُنِی فَسَکَنَتْ ثُمَّ قَالَ أَنَا الرَّجُلُ الَّذِی قَالَ اللَّهُ تَعَالَی إِذا زُلْزِلَتِ الْأَرْضُ الْآیَاتِ فَأَنَا الْإِنْسَانُ الَّذِی أَقُولُ لَهَا مَا لَکِ یَوْمَئِذٍ تُحَدِّثُ أَخْبارَها إِیَّایَ تُحَدِّثُ.

امام علی (علیه السلام) - در زمان ابوبکر زلزله‌ای شد، اصحاب پناه به علی (علیه السلام) بردند، علی (علیه السلام) روی تپّه‌ای نشست و با دست بر زمین زده لب‌های خود را حرکت داد و فرمود: «تو را چه شد آرام بگیر»؟ زلزله آرام شد سپس فرمود: «من همان مردی هستم که خداوند در قرآن می‌فرماید: إِذا زُلْزِلَتِ الْأَرْضُ زِلْزالَها من انسانی هستم که به او می‌گویم تو را چه شده! یَوْمَئِذٍ تُحَدِّثُ أَخْبارَها و به من اخبار خود را می‌گوید».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص316

بحارالأنوار، ج41، ص254؛ «الی ابی بکر… فزعین» زیادهًْ و «فتبعهما الناس الی أن انتهوا… لم نرمثل‌ها قط» بدل «الی علی (اصحابه… قدها لکم» / بحارالأنوار، ج25، ص379/ البرهان

2

(زلزال/ 1)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام) - عَنِ الْأَصْبَغِ‌بْنِ‌نَبَاتَهًَْ قَالَ: خَرَجْنَا مَعَ عَلِیٍّ (علیه السلام) وَ هُوَ یَطُوفُ فِی السُّوقِ فَیَأْمُرُهُمْ بِوَفَاءِ الْکَیْلِ وَ الْوَزْنِ حَتَّی إِذَا انْتَهَی إِلَی بَابِ الْقَصْرِ رَکَضَ الْأَرْضَ بِرِجْلِهِ فَتَزَلْزَلَتِ فَقَالَ هِیَ هِیَ الْآنَ مَا لَکَ اسْکُنِی أَمَا وَ اللَّهِ إِنِّی الْإِنْسَانُ الَّذِی تُنْبِئُهُ الْأَرْضُ بِأَخْبَارِهَا.

امام علی (علیه السلام) - از اصبغ‌بن‌نباته روایت شده است که وی گفت: با امام علی (علیه السلام) بیرون رفتیم و ایشان در بازار می¬چرخید و بازاریان را به وفای در پیمانه و وزن امر می¬فرمود، تا اینکه حضرت (علیه السلام) به در قصر رسید و با پای مبارک خود بر زمین کوبید و زمین به لرزه افتاد. حضرت (علیه السلام) فرمود: «هی هی! تو را چه شده؟ آرام گیر. بدانید به خدا سوگند من همان انسانی هستم که زمین او را از خبرهای خود آگاه می¬سازد».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص316

تأویل الآیات الظاهره، ص805/ البرهان

3

(زلزال/ 1)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام) - الْحَسَنُ‌بْنُ‌عَبْدِ الرَّحِیمِ التَّمَّارُ قَالَ: انْصَرَفْتُ مِنْ مَجْلِسِ بَعْضِ الْفُقَهَاءِ فَمَرَرْتُ عَلَی سَلْمَانَ الشَّاذَکُونِیِّ فَقَالَ لِی مِنْ أَیْنَ جِئْتَ فَقُلْتُ جِئْتُ مِنْ مَجْلِسِ فُلَانٍ یَعْنِی وَاضِعِ کِتَابِ الْوَاحِدَهًِْ فَقَالَ لِی مَا ذَا قَوْلُهُ فِیهِ قُلْتُ شَیْءٌ مِنْ فَضَائِلِ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ عَلِیِّ‌بْنِ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام) فَقَالَ وَ اللَّهِ لَأُحَدِّثَنَّکَ بِفَضِیلَهًٍْ حَدَّثَنِی بِهَا قُرَشِیٌّ عَنْ قُرَشِیٍّ إِلَی أَنْ بَلَغَ سِتَّهًَْ نَفَرٍ مِنْهُمْ ثُمَّ قَالَ رَجَفَتْ قُبُورُ الْبَقِیعِ عَلَی عَهْدِ عُمَرَ‌بْنِ‌الْخَطَّابِ فَضَجَّ أَهْلُ الْمَدِینَهًِْ مِنْ ذَلِکَ فَخَرَجَ عُمَرُ وَ أَصْحَابُ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) یَدْعُونَ لِتَسْکُنَ الرَّجْفَهًُْ فَمَا زَالَتْ تَزِیدُ إِلَی أَنْ تَعَدَّی ذَلِکَ إِلَی حِیطَانِ الْمَدِینَهًِْ وَ عَزَمَ أَهْلُهَا عَلَی الْخُرُوجِ عَنْهَا فَعِنْدَ ذَلِکَ قَالَ عُمَرُ عَلَیَ بِأَبِی الْحَسَنِ عَلِیِّ‌بْنِ‌أَبِی طَالِبٍ (علیه السلام) فَحَضَرَ فَقَالَ یَا أَبَا الْحَسَنِ أَ لَا تَرَی إِلَی قُبُورِ الْبَقِیعِ وَ رَجْفِهَا حَتَّی تَعَدَّی ذَلِکَ إِلَی حِیطَانِ الْمَدِینَهًِْ وَ قَدْ هَمَّ أَهْلُهَا بِالرَّحْلَهًِْ عَنْهَا فَقَالَ عَلِیٌّ (علیه السلام) عَلَیَّ بِمِائَهًِْ رَجُلٍ مِنْ أَصْحَابِ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) الْبَدْرِیِّینَ فَاخْتَارَ مِنَ الْمِائَهًِْ عَشْرَهًًْ فَجَعَلَهُمْ خَلْفَهُ وَ جَعَلَ التِّسْعِینَ مِنْ وَرَائِهِمْ وَ لَمْ یَبْقَ بِالْمَدِینَهًِْ سِوَی هَؤُلَاءِ إِلَّا حَضَرَ حَتَّی لَمْ یَبْقَ بِالْمَدِینَهًِْ ثَیِّبٌ وَ لَا عَاتِقٌ إِلَّا خَرَجَتْ ثُمَّ دَعَا بِأَبِی ذَرٍّ وَ سَلْمَانَ وَ مِقْدَادَ وَ عَمَّارٍ فَقَالَ لَهُمْ کُونُوا بَیْنَ یَدَیَّ حَتَّی تُوُسِّطَ الْبَقِیعُ وَ النَّاسُ مُحْدِقُونَ بِهِ فَضَرَبَ الْأَرْضَ بِرِجْلِهِ ثُمَّ قَالَ مَا لَکِ مَا لَکِ ثَلَاثاً فَسَکَنَتْ فَقَالَ صَدَقَ اللَّهُ وَ صَدَقَ رَسُولُهُ لَقَدْ أَنْبَأَنِی بِهَذَا الْخَبَرِ وَ هَذَا الْیَوْمِ وَ هَذِهِ السَّاعَهًِْ وَ بِاجْتِمَاعِ النَّاسِ لَهُ أَنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ یَقُولُ فِی کِتَابِهِ إِذا زُلْزِلَتِ الْأَرْضُ زِلْزالَها وَ أَخْرَجَتِ الْأَرْضُ أَثْقالَها وَ قالَ الْإِنْسانُ ما لَها أَمَا لَوْ کَانَتْ هِیَ هِیَ لَقَالَتْ مَا لَهَا وَ أَخْرَجَتُ لِی أَثْقَالَهَا ثُمَّ انْصَرَفَ وَ انْصَرَفَتِ النَّاسُ مَعَهُ وَ قَدْ سَکَنَتِ الرَّجْفَهُُ.

امام علی (علیه السلام) - از حسن‌بن‌عبد الرّحیم تمّار روایت شده است که وی گفت: از مجلس یکی از فق‌ها بر می¬گشتم که بر سلمان شاذَکونی گذر کردم. او به من گفت: «از کجا می¬آیی»؟ گفتم: «از مجلس فلان کس (نویسنده کتاب واحدهًْ)». گفت: «در آنچه گفته است»؟ گفتم: «بخشی از فضائل حضرت علی (علیه السلام)». گفت: «سوگند به خدا! فضیلتی از ایشان برایت می¬گویم که آن را شش نفر از قریشیان برای یکدیگر نقل کرده‌اند تا اینکه نفر ششم از آنان، آن را برای من گفته است». سپس وی چنین گفت: در زمان عمربن‌خطّاب قبرهای بقیع لرزید و اهل مدینه از این پیشامد به هیاهو افتادند. عمر و یاران رسول خدا (صلی الله علیه و آله) بیرون رفتند تا دعا کنند که لرزه آرام گیرد؛ امّا آن همچنان بیشتر شد تا اینکه به دیوارهای مدینه رسید و اهل مدینه تصمیم گرفتند که از شهر خارج شوند. در آن هنگام عمر گفت: «علی‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) را نزد من آورید». امام علی (علیه السلام) حاضر شد. عرض کرد: «ای اباالحسن (علیه السلام)! آیا نمی¬بینی قبرهای بقیع به لرزه افتاده و این لرزه به دیوارهای مدینه رسیده و اهل مدینه بر آن شده¬اند که از شهر سفر کنند»؟ حضرت (علیه السلام) فرمود: «برایم صد تن از یاران رسول خدا (صلی الله علیه و آله) در جنگ بدر را حاضر کنید». آنگاه ایشان از آن صد تن، ده تن را برگزید و ایشان را پشت سر خود قرار داد و آن نود تن دیگر را پشت ایشان گذاشت، حال آنکه غیر از آنان نیز هرکه در مدینه بود، حاضر شده بود و حتّی بیوه زنان و دختران بی‌شوهر نیز بیرون آمده بودند. سپس حضرت (علیه السلام) ابوذر و مقداد و سلمان و عمّار را فراخواند و به ایشان فرمود: «در کنار من باشید. آن¬ها به راه افتادند تا اینکه به میان بقیع رسیدند. در همان حال که مردم چشم به حضرت (علیه السلام) دوخته بودند، ایشان پای خود بر زمین کوبید و سه بار فرمود: «تو را چه شده؟ تو را چه شده»؟ در آن دم زمین آرام گرفت. حضرت (علیه السلام) فرمود: «راست گفت خداوند و راست گفت رسول او (صلی الله علیه و آله)، مرا از این خبر و این روز و این ساعت و جمع آمدن مردم آگاه کرده بود. خداوند عزّ‌وجلّ در کتابش می¬فرماید: إِذَا زُلْزِلَتِ الْأَرْضُ زِلْزَالَهَا* وَأَخْرَجَتِ الْأَرْضُ أَثْقَالَهَا* وَقَالَ الْإِنسَانُ مَا لَهَا، بدانید اگر این (لرزه) همان (زلزله) بود، می¬گفتم که او را چه شده و زمین برایم بارهای سنگین خود را بیرون می¬افکند». سپس ایشان بازگشت و مردم به همراه ایشان بازگشتند و آن لرزه آرام گرفت.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص316

تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص807/ البرهان/ بحارالأنوار، ج48، ص298؛ «بتفاوت»

آیه وَ أَخْرَجَتِ الْأَرْضُ أَثْقالَها [2]

و زمین بارهای سنگینش را خارج سازد.

1

(زلزال/ 2)

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - وَ أَخْرَجَتِ الْأَرْضُ أَثْقَالَهَا أَیْ أَخْرَجَتْ مَوْتَاهَا الْمَدْفُونَهًَْ فِیهَا أَحْیَاءً لِلْجَزَاءِ.

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - وَ أَخْرَجَتِ الْأَرْضُ أَثْقالَها؛ یعنی زمین، مردگانی که در آن به خاک سپرده شده‌اند را برای دیدن سزای کردارشان، زنده بیرون آورد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص318

بحرالعرفان، ج17، ص108

2

(زلزال/ 2)

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - وَ أَخْرَجَتِ الْأَرْضُ أَثْقالَها قَالَ مِنَ النَّاسِ.

علی‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - وَ أَخْرَجَتِ الْأَرْضُ أَثْقالَها؛ از مردم.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص318

القمی، ج2، ص433

آیه وَ قالَ الْإِنْسانُ ما لَها [3]

و انسان می‌گوید: «زمین را چه می‌شود [كه اين گونه مي‌لرزد]»؟!

1

(زلزال/ 3)

الزّهرا (سلام الله علیها) - عَنْ هَارُونَ‌بْنِ‌خَارِجَهًَْ رَفَعَهُ عَنْ فَاطِمَهًَْ (سلام الله علیها) قَالَت أَصَابَ النَّاسَ زَلْزَلَهًٌْ عَلَی عَهْدِ أَبِی‌بَکْرٍ فَفَزِعَ النَّاسُ إِلَی أَبِی‌بَکْرٍ وَ عُمَرَ فَوَجَدُوهُمَا قَدْ خَرَجَا فَزِعَیْنِ إِلَی عَلِیٍّ (علیه السلام) فَتَبِعَهُمَا النَّاسُ إِلَی أَنِ انْتَهَوْا إِلَی بَابِ عَلِیٍّ (علیه السلام) فَخَرَجَ إِلَیْهِمْ عَلِیٌّ (علیه السلام) … فَحَرَّکَ شَفَتَیْهِ ثُمَّ ضَرَبَ الْأَرْضَ بِیَدِهِ ثُمَّ قَالَ مَا لَکِ اسْکُنِی فَسَکَنَتْ فَعَجِبُوا مِنْ ذَلِکَ أَکْثَرَ مِنْ تَعَجُّبِهِمْ أَوَّلًا حَیْثُ خَرَجَ إِلَیْهِمْ قَالَ لَهُمْ فَإِنَّکُمْ قَدْ عَجِبْتُمْ مِنْ صَنِیعِی قَالُوا نَعَمْ فَقَالَ… وَ قالَ الْإِنْسانُ ما لَها فَأَنَا الْإِنْسَانُ الَّذِی یَقُولُ لَهَا مَا لَکِ یَوْمَئِذٍ تُحَدِّثُ أَخْبارَها إِیَّایَ تُحَدِّثُ.

حضرت زهرا (سلام الله علیها) - در عهد ابوبکر زلزله‌ای آمد مردم فزع‌کنان و با شیون نزد ابوبکر و عمر آمده، دیدند آن دو نیز با فزع و جزع محضر علی (علیه السلام) آمده‌اند، مردم به تبعیّت از آن دو خود را به درب منزل علی (علیه السلام) رساندند، علی (علیه السلام) از منزل خارج شده و به طرف مردم آمد… امیرالمؤمنین (علیه السلام) دو لب مبارک را حرکت داده سپس دست بر زمین زده و فرمود: «تو را چه می‌شود آرام باش». زمین آرام گرفت، مردم بیش از آن وقتی که حضرت از منزل خارج شد و به طرفشان آمد در شگفت شدند، باری امام (علیه السلام) به آن‌ها فرمود: «از این عمل و حرکت من تعجّب کردید»؟ گفتند: «آری»! حضرت فرمود: … قالَ الْإِنْسانُ ما لَها؛ من همان انسانی هستم که به زمین می‌گوید: تو را چه می‌شود. یَوْمَئِذٍ تُحَدِّثُ أَخْبارَها؛ منظور از أَخْبارَها؛ من هستم که زمین اخبار از من می‌نماید».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص318

بحارالأنوار، ج41، ص254/ بحارالأنوار، ج88، ص151

2

(زلزال/ 3)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام) - قُرِئَ عِنْدَ أَمِیرِ‌الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) إِذا زُلْزِلَتِ الْأَرْضُ زِلْزالَها إِلَی أَنْ بَلَغَ قَوْلَهُ وَ قالَ الْإِنْسانُ ما لَها* یَوْمَئِذٍ تُحَدِّثُ أَخْبارَها قَالَ أَنَا الْإِنْسَانُ وَ إِیَّایَ تُحَدِّثُ أَخْبَارَهَا.

امام علی (علیه السلام) - امام باقر (علیه السلام) می‌فرماید: پیش امام علی (علیه السلام) سوره إِذا زُلْزِلَتِ الْأَرْضُ زِلْزالَها تلاوت شد تا رسید به وَ قالَ الْإِنْسانُ ما لَها* یَوْمَئِذٍ تُحَدِّثُ أَخْبارَها؛ ایشان فرمود: «من همان انسانم و زمین مرا از حوادث بزرگ آگاه می‌سازد».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص318

بحارالأنوار، ج42، ص17/ الخرایج والجرایح، ج1، ص177

3

(زلزال/ 3)

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - وَ قالَ الْإِنْسانُ ما لَها قَالَ ذَلِکَ أَمِیرُ الْمِؤْمِنِین (علیه السلام).

علی‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - منظور از وَقَالَ الْإِنسَانُ مَا لَهَا؛ آن انسان، حضرت علی (علیه السلام) است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص320

القمی، ج2، ص433/ نورالثقلین/ بحارالأنوار، ج24، ص96/ البرهان

آیه یَوْمَئِذٍ تُحَدِّثُ أَخْبارَها [4]

در آن روز زمین تمام خبرهایش را بازگو می‌کند

1

(زلزال/ 4)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - تَحَفَّظُوا مِنَ الْأَرْضِ فَإِنَّهَا أُمُّکُمْ وَ لَیْسَ فِیهَا أَحَدٌ یَعْمَلُ خَیْراً أَوْ شَرّاً إِلَّا وَ هِیَ مُخْبِرَهًٌْ بِهِ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - زمین را محترم شمارید که مانند مادرتان است و هرکس کار خوب یا بدی روی آن انجام دهد از آن خبر دهد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص320

بحارالأنوار، ج7، ص97/ نورالثقلین

2

(زلزال/ 4)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - جَاءَ فِی الْحَدِیثِ أَنَّ النَّبِیَّ (صلی الله علیه و آله) قَالَ: أَ تَدْرُونَ مَا أَخْبَارُهَا قَالُوا اللَّهُ وَ رَسُولُهُ أَعْلَمُ قَالَ أَخْبَارُهَا أَنْ تَشْهَدَ عَلَی کُلِّ عَبْدٍ وَ أَمَهًٍْ بِمَا عَمِلَ عَلَی ظَهْرِهَا تَقُولُ عَمِلَ کَذَا وَ کَذَا یَوْمَ کَذَا وَ کَذَا فَهَذَا أَخْبَارُهَا.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - در حدیث آمده است: پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: «آیا می‌دانید خبرهای زمین چیست»؟ اصحاب عرض کردند: «خدا و پیغمبرش آگاه‌ترند». فرمود: «خبرهای زمین این است که بر هر مرد و زن به کرداری که بر روی زمین انجام داده‌اند گواهی می‌دهد و می‌گوید: فلان شخص در فلان روز فلان کار را انجام داد، این است خبرهای زمین».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص320

بحارالأنوار، ج7، ص97/ نورالثقلین

3

(زلزال/ 4)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - قَالَ أَبُو سَعِیدٍ الْخُدْرِیُّ: إِذَا کُنْتَ بِالْبَوَادِی فَارْفَعْ صَوْتَکَ بِالْأَذَانِ فَإِنِّی سَمِعْتُ رَسُولَ اللهِ (صلی الله علیه و آله) یَقُولُ: لَا تَسْمَعُهُ جِنٌّ وَ لَا إِنْسٌ وَ لَا حَجَرٌ إِلَّا یَشْهَدُ لَهُ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - ابوسعید خدری گوید: هرگاه در بیابان هستی صدایت را به اذان بلند کن، چرا که از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) شنیدم که می‌فرمود: «هیچ جنّ و انسان و قطعه سنگی آن را نمی‌شنود مگر اینکه برای او [در قیامت] گواهی می‌دهد».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص320

نورالثقلین

آیه بِأَنَّ رَبَّکَ أَوْحی لَها [5]

چرا که پروردگارت به آن وحی کرده است.

1

(زلزال/ 5)

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - أَذِنَ لَهَا بِأَنْ تُخْبِرَ بِمَا عُمِلَ عَلَیْهَا.

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - خداوند به زمین رخصت داده که از آنچه بر روی آن انجام گرفته، خبر دهد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص320

بحارالأنوار، ج7، ص97

آیه یَوْمَئِذٍ یَصْدُرُ النَّاسُ أَشْتاتاً لِیُرَوْا أَعْمالَهُمْ [6]

در آن روز مردم بصورت گروههای پراکنده [از قبرها] خارج می‌شوند تا اعمالشان به آن‌ها نشان داده شود.

1

(زلزال/ 6)

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - یُحْیَوْنَ أَشْتَاتاً مُؤْمِنِینَ وَ کَافِرِینَ وَ مُنَافِقِینَ لِیُرَوْا أَعْمالَهُمْ قَالَ یَقِفُوا عَلَی مَا فَعَلُوهُ.

علی‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - أَشْتَاتًا؛ مؤمنان و کافران و منافقان گروه¬ گروه می¬آیند. لِّیُرَوْا أَعْمَالَهُمْ؛ از آنچه کرده¬اند، آگاه می-شوند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص320

القمی، ج2، ص433/ نورالثقلین

آیه فَمَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ خَیْراً یَرَهُ [7]

پس هر کس هموزن ذرّه‌ای کار خیر انجام دهد آن را می‌بیند.

آیه وَ مَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ شَرًّا یَرَهُ [8]

و هر کس هموزن ذرّه‌ای کار بد کرده آن را [نيز] می‌بیند.

1

(زلزال/ 8)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - أَنَّ رَجُلًا جَاءَ إِلَی النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) لِیُعَلِّمَهُ الْقُرْآنَ فَانْتَهَی إِلَی قَوْلِهِ تَعَالَی فَمَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ خَیْراً یَرَهُ* وَ مَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ شَرًّا یَرَهُ فَقَالَ یَکْفِینِی هَذَا وَ انْصَرَفَ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) انْصَرَفَ الرَّجُلُ وَ هُوَ فَقِیهٌ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - روایت کرده‌اند که مردی نزد پیامبر (صلی الله علیه و آله) آمد تا از او قرآن فرا گیرد، چون به این گفته‌ی خدای متعال رسید: فَمَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ خَیْراً یَرَهُ* وَ مَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ شَرًّا یَرَهُ؛ گفت: «همین مقدار مرا بس است»؛ و در پی کار خود رفت. پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: «این مرد در حالی بازگشت که فقیه (آگاه از دین) شد».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص320

بحارالأنوار، ج89، ص107/ بحارالأنوار، ج89، ص107

2

(زلزال/ 8)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - عَنْ أَبِی عُبَیْدَهًَْ قَالَ: قَدِمَ صَعْصَعَهًُْ بْنُِ نَاجِیَهًَْ جَدُّ الْفَرَزْدَقِ عَلَی رَسُولِ اللهِ (صلی الله علیه و آله) فِی وَفْدِ بَنِی تَمِیمٍ فَقَالَ: بِأَبِی أَنْتَ {وَ أُمِّی} یَا رَسُولَ اللهِ (صلی الله علیه و آله) أَوْصِنِی. قَالَ: أُوصِیکَ بِأُمِّکَ وَ أَبِیکَ وَ دَابَّتِکَ. قَالَ: زِدْنِی یَا رَسُولَ اللهِ (صلی الله علیه و آله) قَالَ: . . . فَمَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ خَیْراً یَرَهُ وَ مَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ شَرًّا یَرَهُ فَقَالَ: حَسْبِی، مَا أُبَالِی أَنْ أَسْمَعَ مِنَ الْقُرْآنِ غَیْرَ هَذَا.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - ابوعبیده گوید: صعصعه‌بن‌ناجیه جدّ فرزدق (شاعر معروف) با گروهی از قبیله بنی‌تمیم به محضر رسول خدا (صلی الله علیه و آله) وارد شد و عرض کرد: «ای رسول خدا (صلی الله علیه و آله)! پدر و مادرم به فدایت! مرا اندرزی ده». پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: «تو را به [حفظ حقوقِ] پدر، مادر و خویشانت سفارش می‌کنم». عرض کرد: «ای رسول خدا (صلی الله علیه و آله)! سفارش بیشتری بفرما». فرمود: «دهان و شرمگاهت را [از حرا] حفظ کن…». و در روایتی دیگر چنین آمده است که: صعصعه، آیاتِ فَمَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ خَیْراً یَرَهُ* وَ مَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ شَرًّا یَرَهُ را شنید و گفت: «[این آیات] مرا کافی است و پروایی ندارم از اینکه جز این آیات را از قرآن نشنوم».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص322

نورالثقلین

3

(زلزال/ 8)

الصّادق (علیه السلام) - الْحَمْدُ لِلَّهِ مُدَبِّرِ الْأَدْوَارِ وَ مُعِیدِ الْأَکْوَارِ طَبَقاً عَنْ طَبَقٍ وَ عَالَماً بَعْدَ عَالَمٍ لِیَجْزِیَ الَّذِینَ أَساؤُا بِما عَمِلُوا وَ یَجْزِیَ الَّذِینَ أَحْسَنُوا بِالْحُسْنَی عَدْلًا مِنْهُ تَقَدَّسَتْ أَسْمَاؤُهُ وَ جَلَّتْ آلَاؤُهُ لا یَظْلِمُ النَّاسَ شَیْئاً وَ لکِنَّ النَّاسَ أَنْفُسَهُمْ یَظْلِمُونَ یَشْهَدُ بِذَلِکَ قَوْلُهُ جَلَّ قُدْسُهُ فَمَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ خَیْراً یَرَهُ. وَ مَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ شَرًّا یَرَهُ فِی نَظَائِرَ لَهَا فِی کِتَابِهِ الَّذِی فِیهِ تِبْیَانُ کُلِّ شَیْءٍ وَ لا یَأْتِیهِ الْباطِلُ مِنْ بَیْنِ یَدَیْهِ وَ لا مِنْ خَلْفِهِ تَنْزِیلٌ مِنْ حَکِیمٍ حَمِیدٍ وَ لِذَلِکَ قَالَ سَیِّدُنَا مُحَمَّدٌ (صلی الله علیه و آله) إِنَّمَا هِیَ أَعْمَالُکُمْ تُرَدُّ إِلَیْکُم.

امام صادق (علیه السلام) - حمد می‌کنم خداوندی را که مدبّر افلاک است، و بعد از هر قرنی، قرنی می‌آورد و بعد از هر زمانی زمانی انشاء می‌نماید؛ و برای خداست آنچه در آسمانها و آنچه در زمین است تا بدکاران را به کیفر کارهای بدشان برساند و نیکوکاران را در برابر اعمال نیکشان پاداش دهد! (نجم/31)، برای عدالت او، نام‌های او، مقدّس است و نعمت‌های او، بزرگ است؛ خداوند هیچ به مردم ستم نمی‌کند ولی این مردمند که به خویشتن ستم می‌کند! (یونس/44) چنانچه خود فرموده: فَمَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ خَیْراً یَرَهُ. وَ مَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ شَرًّا یَرَهُ. و در نظائر شبیه به آن در کتابی که تبیین‌کننده‌ی هر چیزی می‌باشد، که هیچ گونه باطلی، نه از پیش رو و نه از پشت سر، به سراغ آن نمی‌آید چرا که از سوی خداوند حکیم و شایسته ستایش نازل شده است! (فصّلت/42) بنابراین آقایمام محمّد (صلی الله علیه و آله) فرموده که: «همین اعمال شماست که در قیامت به‌سوی شما بر می‌گردد».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص322

توحیدالمفضل، ص92/ نورالثقلین؛ فیه: «الذی فیه تبیان کل شی… الی آخر» محذوف

4

(زلزال/ 8)

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - وَ أَمَّا الرَّدُّ عَلَی الْمُجَبِّرَهًِْ الَّذِینَ قَالُوا لَیْسَ لَنَا صُنْعٌ وَ نَحْنُ مُجْبَرُونَ یُحْدِثُ اللَّهُ لَنَا الْفِعْلَ عِنْدَ الْفِعْلِ وَ إِنَّمَا الْأَفْعَالُ هِیَ مَنْسُوبَهًٌْ إِلَی النَّاسِ عَلَی الْمَجَازِ لَا عَلَی الْحَقِیقَهًِْ وَ تَأَوَّلُوا فِی ذَلِکَ آیَاتٍ مِنْ کِتَابِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ لَمْ یَعْرِفُوا مَعْنَاهَا مِثْلَ قَوْلِه… فَقَوْلُهُ عَزَّوَجَلَّ لَهَا وَ عَلَیْهَا هُوَ عَلَی الْحَقِیقَهًِْ لِفِعْلِهَا وَ قَوْلُهُ فَمَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ خَیْراً یَرَهُ* وَ مَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ شَرًّا یَرَه.

علی‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - اما پاسخِ به جبریّون که معتقدند ما آفریدگان، اراده و اختیاری نداریم و [در کارهایمان] مجبور هستیم و هر کاری که انجام می‌دهیم این خداوند است که آن کارها را ایجاد می‌کند و اگر کارها به مردم نسبت داده می‌شود مجازی است (کلمه‌ای که در غیر معنای حقیقی خود، استعمال شود را مجازی گویند) نه حقیقی؛ و بر اساس این عقیده‌ی باطل خود، آیاتی از قرآن را [به اشتباه] تفسیر کرده‌اند این است که آن‌ها معنای [حقیقیِ] این آیات را درک نکرده‌اند [و توجّه ندارند که معنای حقیقی این آیات بر خلاف ظاهرشان است]… اینکه خداوند عزّوجلّ می‌فرماید «برای خود» و «به زیان خود» در حقیقت بخاطر کردار خود انسان است؛ و[یا] فرموده: فَمَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ خَیْراً یَرَهُ وَ مَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ شَرًّا یَرَه….

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص322

بحارالأنوار، ج5، ص28/ القمی، ج2، ص433؛ «بتفاوت» / بحارالأنوار، ج90، ص85؛ «بتفاوت لفظی»

5

(زلزال/ 8)

السجّاد (علیه السلام) - اعْلَمْ یَا ابْنَ آدَمَ أَنَّ مِنْ وَرَاءِ هَذَا أَعْظَمَ وَ أَفْظَعَ وَ أَوْجَعَ لِلْقُلُوبِ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ… یَوْمٌ لَا تُقَالُ فِیهِ عَثْرَهًٌْ وَ لَا یُؤْخَذُ مِنْ أَحَدٍ فِدْیَهًٌْ وَ لَا تُقْبَلُ مِنْ أَحَدٍ مَعْذِرَهًٌْ وَ لَا لِأَحَدٍ فِیهِ مُسْتَقْبَلُ تَوْبَهًٍْ لَیْسَ إِلَّا الْجَزَاءَ بِالْحَسَنَاتِ وَ الْجَزَاءَ بِالسَّیِّئَاتِ فَمَنْ کَانَ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ عَمِلَ فِی هَذِهِ الدُّنْیَا مِثْقَالَ ذَرَّهًٍْ مِنْ خَیْرٍ وَجَدَهُ وَ مَنْ کَانَ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ عَمِلَ فِی هَذِهِ الدُّنْیَا مِثْقَالَ ذَرَّهًٍْ مِنْ شَرٍّ وَجَدَه.

امام سجّاد (علیه السلام) - آدمیزاد! بدان که مراحل بعد و [فشارهای] قیامت بالاتر. هولناکتر و دل‌آزارتر است، روزی است که مردم همه گرد آیند و روز حضور [یا دیدار جزای اعمال] است، خدا اوّلین و آخرین را گرد می‌آورد، در «صور» دمیده شود، و قبرها زیر و رو می‌گردد، روز نزدیک است. روزی است که دل‌ها [از وحشت] به گلوگاه می‌آید، و نفس در سینه‌ها حبس می‌شود، روزی است که از لغزشی نمی‌گذرند، «فدیه» و بدلی نمی‌ستانند، از هیچ کس عذری نمی‌پذیرند، کسی را رخصت توبه نمی‌دهند، هیچ چیز جز پاداش نیکی و کیفر گناه در کار نمی‌باشد، هرکه در این دنیا ذرّه‌ای کار خیر کرده آن را می‌یابد، و هرکه ذرّه‌ای کار شرّ کرده آن را می‌بیند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص322

الکافی، ج8، ص73/ نورالثقلین؛ «شرا وجده» محذوف

6

(زلزال/ 8)

الصّادق (علیه السلام) - إِنَّ لِلْإِیمَانِ دَرَجَاتٍ وَ مَنَازِلَ یَتَفَاضَلُ الْمُؤْمِنُونَ فِیهَا عِنْدَ اللَّهِ قَالَ… قَالَ یَرْفَعِ اللهُ الَّذِینَ آمَنُوا مِنْکُمْ وَ الَّذِینَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجاتٍ وَ قَالَ ذلِکَ بِأَنَّهُمْ لا یُصِیبُهُمْ ظَمَأٌ وَ لا نَصَبٌ وَ لا مَخْمَصَةٌ فِی سَبِیلِ اللهِ وَ لا یَطَؤُنَ مَوْطِئاً یَغِیظُ الْکُفَّارَ وَ لا یَنالُونَ مِنْ عَدُوٍّ نَیْلًا إِلَّا کُتِبَ لَهُمْ بِهِ عَمَلٌ صالِحٌ وَ قَالَ وَ ما تُقَدِّمُوا لِأَنْفُسِکُمْ مِنْ خَیْرٍ تَجِدُوهُ عِنْدَ اللهِ وَ قَالَ فَمَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ خَیْراً یَرَهُ* وَ مَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ شَرًّا یَرَهُ فَهَذَا ذِکْرُ دَرَجَاتِ الْإِیمَانِ وَ مَنَازِلِهِ عِنْدَ اللَّهِ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ.

امام صادق (علیه السلام) - برای ایمان درجات و مراتبی است که مؤمنین نسبت به آن‌ها نزد خدا بر یکدیگر برتری دارند… [خداوند] می‌فرماید: خداوند کسانی را که ایمان آورده‌اند و کسانی را که علم به آنان داده شده درجات عظیمی می‌بخشد. (مجادله/11). در آیه دیگر فرمود: ! این بخاطر آن است که هیچ تشنگی و خستگی، و گرسنگی در راه خدا به آن‌ها نمی‌رسد و هیچ گامی که موجب خشم کافران می‌شود برنمی‌دارند، و ضربه‌ای از دشمن نمی‌خورند، مگر اینکه به خاطر آن، عمل صالحی برای آن‌ها نوشته می‌شد. (توبه/120). در آیه دیگر فرمود: و هر کار خیری را برای خود از پیش می‌فرستید، آن را نزد خدا [در سرای دیگر] خواهید یافت. (بقره/110)، و نیز فرمود: فَمَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ خَیْراً یَرَهُ* وَ مَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ شَرًّا یَرَهُ؛ این‌ها بودند درجات ایمان و مراتب آن در نزد خداوند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص324

الکافی، ج2، ص40/ بحارالأنوار، ج22، ص308/ بحارالأنوار، ج66، ص29

7

(زلزال/ 8)

الباقر (علیه السلام) - عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) فِی قَوْلِهِ فَمَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ خَیْراً یَرَهُ یَقُولُ إِنْ کَانَ مِنْ أَهْلِ النَّارِ وَ کَانَ قَدْ عَمِلَ فِی الدُّنْیَا مِثْقَالَ ذَرَّهًٍْ خَیْراً یَرَهُ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ حَسْرَهًًْ إِنْ کَانَ عَمَلُهُ لِغَیْرِ اللَّهِ وَ مَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ شَرًّا یَرَهُ یَقُولُ إِذَا کَانَ مِنْ أَهْلِ الْجَنَّهًِْ رَأَی ذَلِکَ الشَّرَّ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ ثُمَّ غُفِرَ لَهُ.

امام باقر (علیه السلام) - در روایت ابوالجارود آمده است: امام باقر (علیه السلام) در مورد آیه: فَمَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ خَیْراً یَرَهُ فرمود: اگر اهل جهنّم باشد و در دنیا به اندازه‌ی ذرّه‌ای عمل نیک انجام داده باشد، روز قیامت حسرت آن را می¬خورد، درصورتی‌که برای غیر خدا انجام داده باشد». و در مورد آیه: وَ مَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ شَرًّا یَرَهُ فرمود: «اگر اهل بهشت باشد، آن عمل بد را روز قیامت می‌بیند، بعد او را می‌بخشند».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص324

بحارالأنوار، ج27، ص169/ القمی، ج2، ص433/ نورالثقلین/ البرهان

8

(زلزال/ 8)

الرّضا (علیه السلام) - عَنْ مُحَمَّدِ‌بْنِ‌عُمَرَ‌بْنِ‌یَزِیدَ قَالَ أَخْبَرْتُ أَبَاالْحَسَنِ‌الرِّضَا (علیه السلام) أَنِّی أُصِبْتُ بِابْنَیْنِ وَ بَقِیَ لِی بُنَیٌّ صَغِیرٌ فَقَالَ تَصَدَّقْ عَنْهُ ثُمَّ قَالَ حِینَ حَضَرَ قِیَامِی مُرِ الصَّبِیَّ فَلْیَتَصَدَّقْ بِیَدِهِ بِالْکِسْرَهًِْ وَ الْقَبْضَهًِْ وَ الشَّیْءِ وَ إِنْ قَلَّ فَإِنَّ کُلَّ شَیْءٍ یُرَادُ بِهِ اللَّهُ وَ إِنْ قَلَّ بَعْدَ أَنْ تَصْدُقَ النِّیَّهًُْ فِیهِ عَظِیمٌ إِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ یَقُولُ فَمَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ خَیْراً یَرَهُ* وَ مَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ شَرًّا یَرَه.

امام رضا (علیه السلام) - محمّدبن‌عمربن‌یزید گوید: به امام رضا (علیه السلام) عرض کردم: دو کودک من درگذشتند و اینک یک کودک از من باقی مانده است. فرمود: «از طرف او صدقه بدهید»، هنگامی که خواستم برخیزم فرمود: «کودک را امر کن تا با دست خود صدقه بدهد اگر چه کم باشد، هر چیزی که برای رضای خداوند داده شود اگر چه کم هم باشد در نزد خداوند بزرگ است. خداوند می‌فرماید: فَمَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ خَیْراً یَرَهُ* وَ مَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ شَرًّا یَرَه».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص324

الکافی، ج4، ص4/ وسایل الشیعهًْ، ج1، ص115؛ «أخبرت اباالحسن… و القبضهًْ و الشی» محذوف/ نورالثقلین

9

(زلزال/ 8)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ‌بْنِ‌سَمُرَهًَْ قَالَ: کُنَّا عِنْدَ رَسُولِ اللَّهِ یَوْماً فَقَالَ إِنِّی رَأَیْتُ الْبَارِحَهًَْ عَجَائِبَ قَالَ فَقُلْنَا یَا رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ مَا رَأَیْتَ حَدِّثْنَا بِهِ فِدَاکَ أَنْفُسُنَا وَ أَهْلُونَا وَ أَوْلَادُنَا فَقَالَ رَأَیْتُ رَجُلًا مِنْ أُمَّتِی وَ قَدْ أَتَاهُ مَلَکُ الْمَوْتِ لِیَقْبِضَ رُوحَهُ فَجَاءَهُ بِرُّهُ بِوَالِدَیْهِ فَمَنَعَهُ مِنْهُ وَ رَأَیْتُ رَجُلًا مِنْ أُمَّتِی قَدْ بُسِطَ عَلَیْهِ عَذَابُ الْقَبْرِ فَجَاءَهُ وُضُوؤُهُ فَمَنَعَهُ مِنْهُ وَ رَأَیْتُ رَجُلًا مِنْ أُمَّتِی قَدِ احْتَوَشَتْهُ الشَّیَاطِینُ فَجَاءَهُ ذِکْرُ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ فَنَجَّاهُ مِنْ بَیْنِهِمْ وَ رَأَیْتُ رَجُلًا مِنْ أُمَّتِی یَلْهَثُ عَطَشاً کُلَّمَا وَرَدَ حَوْضاً مُنِعَ مِنْهُ فَجَاءَهُ صِیَامُ شَهْرِ رَمَضَانَ فَسَقَاهُ و أَرْوَاهُ وَ رَأَیْتُ رَجُلًا مِنْ أُمَّتِی قَدِ احْتَوَشَتْهُ مَلَائِکَهًُْ الْعَذَابِ فَجَاءَتْهُ صَلَاتُهُ فَمَنَعَتْهُ مِنْهُمْ وَ رَأَیْتُ رَجُلًا مِنْ أُمَّتِی وَ النَّبِیُّونَ حَلَقاً حَلَقاً کُلَّمَا أَتَی حَلْقَهًًْ طُرِدَ فَجَاءَهُ اغْتِسَالُهُ مِنَ الْجَنَابَهًِْ فَأَخَذَ بِیَدِهِ فَأَجْلَسَهُ إِلَی جَنْبِی وَ رَأَیْتُ رَجُلًا مِنْ أُمَّتِی بَیْنَ یَدَیْهِ ظُلْمَهًٌْ وَ مِنْ خَلْفِهِ ظُلْمَهًٌْ وَ عَنْ یَمِینِهِ ظُلْمَهًٌْ وَ عَنْ شِمَالِهِ ظُلْمَهًٌْ وَ مِنْ تَحْتِهِ ظُلْمَهًٌْ مُسْتَنْقِعاً فِی الظُّلْمَهًِْ فَجَاءَهُ حَجُّهُ وَ عُمْرَتُهُ فَأَخْرَجَاهُ مِنَ الظُّلْمَهًِْ وَ أَدْخَلَاهُ النُّورَ وَ رَأَیْتُ رَجُلًا مِنْ أُمَّتِی یُکَلِّمُ الْمُؤْمِنِینَ فَلَا یُکَلِّمُونَهُ فَجَاءَهُ صِلَتُهُ لِلرَّحِمِ فَقَالَ یَا مَعْشَرَ الْمُؤْمِنِینَ کَلِّمُوهُ فَإِنَّهُ کَانَ وَاصِلًا لِرَحِمِهِ فَکَلَّمَهُ الْمُؤْمِنُونَ وَ صَافَحُوهُ وَ کَانَ مَعَهُمْ وَ رَأَیْتُ رَجُلًا مِنْ أُمَّتِی یَتَّقِی وَهْجَ النِّیرَانِ وَ شَرَرَهَا بِیَدِهِ وَ وَجْهِهِ فَجَاءَتْهُ صَدَقَتُهُ فَکَانَتْ ظِلًّا عَلَی رَأْسِهِ وَ سِتْراً عَلَی وَجْهِهِ وَ رَأَیْتُ رَجُلًا مِنْ أُمَّتِی قَدْ أَخَذَتْهُ الزَّبَانِیَهًُْ مِنْ کُلِّ مَکَانٍ فَجَاءَهُ أَمْرُهُ بِالْمَعْرُوفِ وَ نَهْیُهُ عَنِ الْمُنْکَرِ فَخَلَّصَاهُ مِنْ بَیْنِهِمْ وَ جَعَلَاهُ مَعَ مَلَائِکَهًِْ الرَّحْمَهًِْ وَ رَأَیْتُ رَجُلًا مِنْ أُمَّتِی جَاثِیاً عَلَی رُکْبَتَیْهِ بَیْنَهُ وَ بَیْنَ رَحْمَهًِْ اللَّهِ حِجَابٌ فَجَاءَهُ حُسْنُ خُلُقِهِ فَأَخَذَهُ بِیَدِهِ وَ أَدْخَلَهُ فِی رَحْمَهًِْ اللَّهِ وَ رَأَیْتُ رَجُلًا مِنْ أُمَّتِی قَدْ هَوَتْ صَحِیفَتُهُ قِبَلَ شِمَالِهِ فَجَاءَهُ خَوْفُهُ مِنَ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ فَأَخَذَ صَحِیفَتَهُ فَجَعَلَهَا فِی یَمِینِهِ وَ رَأَیْتُ رَجُلًا مِنْ أُمَّتِی قَدْ خَفَّتْ مَوَازِینُهُ فَجَاءَهُ إِفْرَاطُهُ فِی صَلَاتِهِ فَثَقُلَتْ مَوَازِینُهُ {فَجَاءَهُ أَفْرَاطُهُ فَثَقَّلُوا مَوَازِینَهُ} وَ رَأَیْتُ رَجُلًا مِنْ أُمَّتِی قَائِماً عَلَی شَفِیرِ جَهَنَّمَ فَجَاءَهُ رَجَاؤُهُ مِنَ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ فَاسْتَنْقَذَهُ مِنْ ذَلِکَ وَ رَأَیْتُ رَجُلًا مِنْ أُمَّتِی قَدْ هَوَی فِی النَّارِ فَجَاءَتْهُ دُمُوعُهُ الَّتِی بَکَی مِنْ خَشْیَهًِْ اللَّهِ فَاسْتَخْرَجَتْهُ مِنْ ذَلِکَ وَ رَأَیْتُ رَجُلًا مِنْ أُمَّتِی عَلَی الصِّرَاطِ یَرْتَعِدُ کَمَا یَرْتَعِدُ السَّعَفَهًُْ فِی یَوْمِ رِیحٍ عَاصِفٍ فَجَاءَهُ حُسْنُ ظَنِّهِ بِاللَّهِ فَسَکَنَ رَعْدَتُهُ وَ مَضَی عَلَی الصِّرَاطِ وَ رَأَیْتُ رَجُلًا مِنْ أُمَّتِی عَلَی الصِّرَاطِ یَزْحَفُ أَحْیَاناً وَ یَحْبُو أَحْیَاناً وَ یَتَعَلَّقُ أَحْیَاناً فَجَاءَتْهُ صَلَاتُهُ عَلَیَّ فَأَقَامَتْهُ عَلَی قَدَمَیْهِ وَ مَضَی عَلَی الصِّرَاطِ وَ رَأَیْتُ رَجُلًا مِنْ أُمَّتِی انْتَهَی إِلَی أَبْوَابِ الْجَنَّهًِْ کُلَّمَا انْتَهَی إِلَی بَابٍ أُغْلِقَ دُونَهُ فَجَاءَتْهُ شَهَادَهًُْ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ صَادِقاً بِهَا فَفَتَحَتْ لَهُ الْأَبْوَابَ وَ دَخَلَ الْجَنَّهًَْ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - عبدالرّحمن‌بن سمره گوید: روزی ما نزد رسول خدا (صلی الله علیه و آله) بودیم. فرمود: «من دیشب عجایبی دیدم» عرض‌کردم: «ای رسول خدا (صلی الله علیه و آله)! چه دیدی؟ برای ما نقل کن جان ما و اهل و اولاد ما فدای تو باد»! فرمود: «مردی از امّتم را دیدم که ملک الموت آمده بود جانش را بگیرد و احسان به پدر و مادر آمد و او را بازداشت، مردی از امّتم را دیدم که عذاب قبر بر او چنگال گشوده وضویش آمد و آن را بازداشت، مردی از امّتم را دیدم که شیاطین گردش را گرفته بودند ذکر خدای عزّ‌وجلّ آمد از میان آن‌ها نجاتش داد، مردی از امّتم را دیدم که فرشته‌های عذاب دوره‌اش کرده بودند و نمازش آمد و جلوی آن‌ها را گرفت، مردی از امّتم را دیدم که از تشنگی له له می‌زد و به هر حوضی می‌رسید ممنوع می‌شد، روزه ماه رمضانش آمد و او را سیراب کرد، مردی از امّتم را دیدم که به هر حلقه‌ای از انبیاء نزدیک می‌شد او را می‌راندند و غسل جنابتش آمد دست او را گرفت و او را پهلوی من نشانید، مردی از امّتم را دیدم که از شش جهت در تاریکی فرو بود، حج و عمره‌اش آمدند و او را از تاریکی در آوردند و به روشنی رسانیدند، مردی از امّتم را دیدم که با مؤمنان سخن می‌گفت و با او سخن نمی‌گفتند و صله‌ی رحمش آمد و گفت: «ای گروه مؤمنان! با او سخن بگویید که او صله‌ی رحم می‌کرد»، مؤمنان با او سخن گفتند و دست دادند و با آن‌ها همراه شد، مردی از امّتم را دیدم که دست و روی خود را سپر شراره آتش کرده بود، صدقه‌اش آمد سرپوش سر و سپر روی او شد، مردی از امّتم را دیدم که مأموران دوزخ او را از هر سو گرفته بودند و امر به معروف و نهی از منکرش آمدند و او را از دست آن‌ها رها کردند و به ملائکه رحمت سپردند، مردی از امّتم را دیدم که به زانو در آمده و میان او و رحمت خدا پرده‌ای است، حسن خلقش آمد و او را وارد رحمت خدا کرد، مردی از امّتم را دیدم که نامه عملش از سمت چپ روان بود خوف او از خدا آمد و نامه عملش را گرفت و به دست راست او داد، مردی از امّتم را دیدم که میزانش سبک بود و بسیاری از نمازها را خوانده بود آمد و میزانش را سنگین کرد، مردی از امّتم را دیدم که بر پرتگاه دوزخ بود و امید او به خدا آمد و او را نجات داد، مردی از امّتم را دیدم در آتش سرازیر بود اشک‌ها که از خوف خدا ریخته بود آمدند و او را در آوردند، مردی از امّتم را دیدم چون شاخه خرما در برابر باد سخت بر صراط می‌لرزید خوش‌گمانی او به خدا آمد و او را آرام کرد و از صراط گذشت، مردی از امّتم را دیدم روی صراط گاهی سینه می‌کشید و گاهی سر دست می‌رفت و گاهی آویزان می‌شد صلواتی که بر من فرستاده بود آمد و او را بر پا داشت و از صراط گذشت، مردی از امّتم را دیدم که به درهای بهشت می‌رفت و به هر دری می‌رسید به روی او بسته می‌شد شهادت او به یگانگی خدا از روی راستی آمد و درهای بهشت را بروی او گشود.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص324

الدمالی للصدوق، ص230

10

(زلزال/ 8)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - أَرْضُ الْقِیَامَهًِْ نَارٌ مَا خَلَا ظِلَ الْمُؤْمِنِ فَإِنَّ صَدَقَتَهُ تُظِلُّهُ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - زمین رستاخیز، آتش است جز سایه مؤمن؛ زیرا به راستی، صدقه مؤمن بر او سایه افکند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص326

الکافی، ج4، ص3

11

(زلزال/ 8)

العسکری (علیه السلام) - وَ ما تُقَدِّمُوا لِأَنْفُسِکُمْ مِنْ خَیْرٍ مِنْ مَالٍ تُنْفِقُونَهُ فِی طَاعَهًِْ اللَّهِ، فَإِنْ لَمْ یَکُنْ لَکُمْ مَالٌ، فَمِنْ جَاهِکُمْ تَبْذُلُونَهُ لِإِخْوَانِکُمُ الْمُؤْمِنِینَ، تَجُرُّونَ بِهِ إِلَیْهِمُ الْمَنَافِعَ، وَ تَدْفَعُونَ بِهِ عَنْهُمُ الْمَضَارَّ. تَجِدُوهُ عِنْدَ اللهِ یَنْفَعُکُمُ اللَّهُ تَعَالَی بِجَاهِ مُحَمَّدٍ وَ عَلِیٍّ وَ آلِهِمَا یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ فَیَحُطُّ بِهِ سَیِّئَاتِکُمْ وَ یُضَاعِفُ بِهِ حَسَنَاتِکُمْ، وَ یَرْفَعُ بِهِ دَرَجَاتِکُم.

امام عسکری (علیه السلام) - و هر کار خیری را برای خود از پیش می‌فرستید، آن را نزد خدا [در سرای دیگر] خواهید یافت. (بقره/110) وَ ما تُقَدِّمُوا لِأَنْفُسِکُمْ یعنی مالی که در طاعت خدا انفاقش می‌کنید؛ پس اگر مالی نداشته باشید، پس برای برادران مؤمن خود از آبروی خود بذل کنید و با این کار منافع را به سمت آنان جلب کنید و با آن مضرّات را از آنان دفع کنید. تَجِدُوهُ عِنْدَ اللهِ یعنی خداوند متعال به آبروی محمد (صلی الله علیه و آله) و آل پاک او (علیهم السلام) در روز قیامت با آن به شما نفع می‌رساند؛ پس گناهان شما را فرو می‌ریزد و حسنات شما را با آن چندین برابر می‌کند و درجات شما را با آن بالا می‌برد».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص326

الإمام العسکری (ص520

12

(زلزال/ 8)

السجّاد (علیه السلام) - مَا یُوضَعُ فِی مِیزَانِ امْرِئٍ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ أَفْضَلُ مِنْ حُسْنِ الْخُلُقِ.

امام سجّاد (علیه السلام) - چیزی در میزان عمل کسی در روز قیامت نهاده نمی‌شود که برتر از خلق نیکو باشد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص326

الکافی، ج2، ص99

13

(زلزال/ 8)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - وَ مَنِ ارْتَبَطَ فَرَساً فِی سَبِیلِ اللَّهِ، کَانَ عَلَفُهُ وَ رَوْثُهُ وَ شَرَابُهُ فِی مِیزَانِهِ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - هر که اسبی در راه خدا نگهدارد علف و سرگین و آبی که می‌نوشد روز قیامت در ترازوی او می‌باشند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص328

الأمالی للطوسی، ص384

14

(زلزال/ 8)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - أَلَا بَشِّرِ الْمَشَّائِینَ فِی الظُّلُمَاتِ إِلَی الْمَسَاجِدِ بِالنُّورِ السَّاطِعِ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - هان! کسانی را که در تاریکی‌ها به‌سوی مسجدها می‌روند، آن‌ها را به نور درخشان روز قیامت نوید ده.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص328

عوالی اللیالی، ج1، ص351/ بحرالعرفان، ج5، ص132

15

(زلزال/ 8)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام) - إِذَا سَجَدَ أَحَدُکُمْ فَلْیُبَاشِرْ بِکَفَّیْهِ الْأَرْضَ لَعَلَّ اللَّهَ یَدْفَعُ عَنْهُ الْغُلَّ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ.

امام علی (علیه السلام) - چون یکی از شما سر بر سجده نهد، باید دو کف دستش را بر زمین نهد؛ باشد که در روز رستاخیز زنجیر از او برداشته شود و به بندش نکشند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص328

ثواب الأعمال، ص34

16

(زلزال/ 8)

الباقر (علیه السلام) - یُبْعَثُ قَوْمٌ تَحْتَ ظِلِ الْعَرْشِ وُجُوهُهُمْ مِنْ نُورٍ وَ رِیَاشُهُمْ مِنْ نُورٍ جُلُوسٌ عَلَی کَرَاسِیَّ مِنْ نُورٍ قَالَ فَتَشَرَّفُ لَهُمُ الْخَلَائِقُ فَیَقُولُونَ هَؤُلَاءِ أَنْبِیَاءُ فَیُنَادِی مُنَادٍ مِنْ تَحْتِ الْعَرْشِ أَنْ لَیْسَ هَؤُلَاءِ بِأَنْبِیَاءَ قَالَ فَیَقُولُونَ هَؤُلَاءِ شُهَدَاءُ فَیُنَادِی مُنَادٍ مِنْ تَحْتِ الْعَرْشِ أَنْ لَیْسَ هَؤُلَاءِ شُهَدَاءَ وَ لَکِنَّ هَؤُلَاءِ قَوْمٌ کَانُوا یُیَسِّرُونَ عَلَی الْمُؤْمِنِینَ وَ یُنْظِرُونَ الْمُعْسِرَ حَتَّی یُیَسَّرَ.

امام باقر (علیه السلام) - در روز رستاخیز گروهی در زیر سایه عرش برانگیخته می‌شوند درحالی‌که رخسارشان و جامه‌هایشان از نور است و بر تخت‌هایی از نور نشسته‌اند و آفریدگان بر آنان نظر می‌افکنند و می‌گویند: «اینان پیامبرانند»؟ پس نداگری از زیر عرش ندا سر دهد که اینان پیامبر نیستند. آفریدگان دیگر باز گویند: «اینان شهیدان هستند»؟ پس نداگری دیگر بار ندا برآورد که اینان شهید نیستند و لکن اینان گروهی هستند که بر مؤمنان آسان می‌گرفتند و به بدهکار تنگدست، مهلت می‌دادند تا فراخ دست گردد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص328

بحارالأنوار، ج7، ص304

17

(زلزال/ 8)

الصّادق (علیه السلام) - مَنْ قَرَأَ الْقُرْآنَ وَ هُوَ شَابٌّ مُؤْمِنٌ اخْتَلَطَ الْقُرْآنُ بِلَحْمِهِ وَ دَمِهِ وَ جَعَلَهُ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ مَعَ السَّفَرَهًِْ الْکِرَامِ الْبَرَرَهًِْ وَ کَانَ الْقُرْآنُ حَجِیزاً عَنْهُ یَوْمَ الْقِیَامَهًْ.

امام صادق (علیه السلام) - هر جوان مؤمنی که قرآن تلاوت کند، قرآن با گوشت و خونش می‌آمیزد و خداوند او را با فرشتگان که سفیر خدایند و بزرگمندانی نیک هستند همراه می‌گرداند و در روز رستاخیز قرآن بازدارنده‌ی او از دوزخ است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص328

الکافی، ج2، ص603

18

(زلزال/ 8)

الباقر (علیه السلام) - وَ مَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ شَرًّا یَرَهُ یَقُولُ إِذَا کَانَ مِنْ أَهْلِ الْجَنَّهًِْ رَأَی ذَلِکَ الشَّرَّ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ ثُمَّ غُفِرَ لَهُ.

امام باقر (علیه السلام) - از امام باقر (علیه السلام) روایت شده است که ایشان درباره کلام خداوند متعال: وَمَن یَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ شَرًّا یَرَهُ فرمود: «اگر از جمله بهشتیان باشد، آن بدی را روز قیامت می¬بیند و سپس خداوند متعال آن بدی را برایش می¬آمرزد».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص328

بحارالأنوار، ج27، ص169

19

(زلزال/ 8)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - إِنَ الْعَبْدَ لَیُحْبَسُ عَلَی ذَنْبٍ مِنْ ذُنُوبِهِ مِائَهًَْ عَامٍ وَ إِنَّهُ لَیَنْظُرُ إِلَی أَزْوَاجِهِ فِی الْجَنَّهًِْ یَتَنَعَّمْنَ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - مردی به خاطر یک گناه صد سال حبس می‌شود و زنان خود را در بهشت در حال تنعّم و خوشی می‌نگرد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص328

الکافس، ج2، ص272/ نورالثقلین