تفسیر روایی سوره صف

تفسیر روایی سوره صف

ثواب قرائت

1 (صف/ مقدمه)

الباقر (علیه السلام) - مَنْ قَرَأَ سُورَهًَْ الصَّفِ وَ أَدْمَنَ قِرَاءَتَهَا فِی فَرَائِضِهِ وَ نَوَافِلِهِ صَفَّهُ اللَّهُ مَعَ مَلَائِکَتِهِ وَ أَنْبِیَائِهِ الْمُرْسَلِینَ (علیهم السلام) إِنْ شَاءَ اللَّهُ.

 

امام باقر (علیه السلام) - هرکس سوره‌ی صف را بخواند و آن را در نمازهای واجب و نافله، عادت همیشگی خود قرار دهد، ان‌شاءالله خداوند او را با ملائکه و انبیای مقرّب خویش در یک صف قرار می‌دهد.

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص210 ثواب الأعمال، ص118/ نورالثقلین/ البرهان

2 (صف/ مقدمه)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - مَنْ قَرَأَ هَذِهِ السُّورَهًَْ کَانَ عِیسَی (علیه السلام) مُصَلِّیاً عَلَیْهِ وَ مُسْتَغْفِراً لَهُ مَا دَامَ فِی الدُّنْیَا وَ إِنْ مَاتَ کَانَ رَفِیقَهُ فِی الْآخِرَهًْ وَ مَنْ أَدْمَنَ قِرَاءَتَهَا فِی سَفَرِهِ حَفِظَهُ اللَّهُ وَ کَفَی طَوَارِقَهُ حَتَّی یَرْجِعَ.

 

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - هرکس این سوره را بخواند، عیسی (علیه السلام) بر او درود می‌فرستد و تا زمانی‌که در دنیاست، برای او طلب استغفار می‌کند و چون بمیرد، در آخرت، همراه با او خواهد بود. هرکس به خواندن این سوره در سفر عادت کند و آن را پیوسته بخواند، خداوند عزّوجلّ او را حفظ می‌کند و از مصائب و ناگواری­های راه درامان نگاه داشته می­شود تا باز گردد.

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص210 البرهان/ نورالثقلین

آیه سَبَّحَ لِلهِ ما فِی السَّماواتِ وَ ما فِی الْأَرْضِ وَ هُوَ الْعَزیزُ الْحَکیمُ [1]

 

آنچه در آسمان‌ها و آنچه در زمین است همه تسبیح خدا می‌گویند و او شکست‌ناپذیر و حکیم است!

 

آیه یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا لِمَ تَقُولُونَ ما لا تَفْعَلُونَ [2]

 

ای کسانی که ایمان آورده‌اید! چرا سخنی می‌گویید که عمل نمی‌کنید؟!

 

1 (صف/ 2)

الصّادق (علیه السلام) - عِدَهًُْ الْمُؤْمِنِ أَخَاهُ نَذْرٌ لَا کَفَّارَهًَْ لَهُ فَمَنْ أَخْلَفَ فَبِخُلْفِ اللَّهِ بَدَأَ وَ لِمَقْتِهِ تَعَرَّضَ وَ ذَلِکَ قَوْلُهُ یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لِمَ تَقُولُونَ ما لا تَفْعَلُونَ کَبُرَ مَقْتاً عِنْدَ اللهِ أَنْ تَقُولُوا ما لا تَفْعَلُونَ.

 

امام صادق (علیه السلام) - قول و وعده‌ی مؤمن به برادرش، نذر اوست که کفّاره ندارد. هرکس در این وعده، خلف وعده کند، وعده‌ی الهی را زیر پا نهاده و در معرض خشم خدا قرار می‌گیرد. و این همان کلام خداوند عزّوجلّ است که فرمود: یَا أَیُّهَا الذِینَ آَمَنُوا لمَ تَقُولونَ مَا لا تَفْعَلونَ کَبُرَ مَقْتًا عِندَ اللهِ أَن تَقُولوا مَا لا تَفْعَلونَ.

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص210 الکافی، ج2، ص363/ وسایل الشیعهًْ، ج12، ص165/ البرهان؛ «فیخلف» بدل «فبخلف» و «کبر مقتا عندالله… الی آخر» محذوف/ نورالثقلین

2 (صف/ 2)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - یَا ابْنَ مَسْعُودٍ فَلَا تَکُنْ مِمَّنْ یُشَدِّدُ عَلَی النَّاسِ وَ یُخَفِّفُ عَلَی نَفْسِهِ یَقُولُ اللَّهُ تَعَالَی لِمَ تَقُولُونَ ما لا تَفْعَلُونَ.

 

پیامبر (صلی الله علیه و آله) -ای پسر مسعود! از کسانی مباش که بر مردمان سخت می‌گیرند و بر خویشتن آسان، خدای متعال می‌فرماید: لِمَ تَقُولُونَ ما لا تَفْعَلُونَ.

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص210 مستدرک الوسایل، ج12، ص202/ بحارالأنوار، ج74، ص111/ مکارم الأخلاق، ص457

3 (صف/ 2)

العسکری (علیه السلام) - یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لِمَ تَقُولُونَ ما لا تَفْعَلُونَ مُخَاطَبَهًٌْ لِأَصْحَابِ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) الَّذِینَ وَعَدُوهُ أَنْ یَنْصُرُوهُ وَ لَا یُخَالِفُوا أَمْرَهُ وَ لَا یَنْقُضُوا عَهْدَهُ فِی أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام)، فَعَلِمَ اللَّهُ أَنَّهُمْ لَا یَفُونَ بِمَا یَقُولُونَ، فَقَالَ لِمَ تَقُولُونَ ما لا تَفْعَلُونَ کَبُرَ مَقْتاً عِنْدَ اللهِ… وَ قَدْ سَمَّاهُمُ اللَّهُ مُؤْمِنِینَ بِإِقْرَارِهِمْ وَ إِنْ لَمْ یَصْدُقُوا.

 

امام عسکری (علیه السلام) - یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لِمَ تَقُولُونَ ما لا تَفْعَلُونَ؛ این آیه یاران رسول خدا (صلی الله علیه و آله) را مورد خطاب قرار می‌دهد که به رسول خدا (صلی الله علیه و آله) وعده دادند که او را یاری می‌کنند و با دستور او مخالفت نمی‌کنند و عهد خود را درباره‌ی امیرالمؤمنین (علیه السلام) نمی‌شکنند. خداوند می‌دانست که آنان به آنچه می‌گویند، وفا نمی‌کنند. پس فرمود: لمَ تَقُولونَ مَا لا تَفْعَلونَ * کَبُرَ مَقْتًا عِندَ اللهِ أَن تَقُولوا مَا لا تَفْعَلونَ خداوند آنان را به اعتراف و اقرار خودشان، مؤمنین نامید، اگرچه راست نگفته­اند.

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص212 بحارالأنوار، ج31، ص582/ القمی، ج2، ص365؛ «لایوفون» بدل «لایفون» / نورالثقلین/ البرهان

4 (صف/ 2)

الهادی (علیه السلام) - رِسَالَتُهُ (علیه السلام) فِی الرَّدِّ عَلَی أهْلِ الْجَبْرِ وَ التَّفْویضِ… وَ أَمَّا قَوْلُهُ فِی السَّبَبِ الْمُهَیِّجِ فَهُوَ النِّیَّهًُْ الَّتِی هِیَ دَاعِیَهًُْ الْإِنْسَانِ إِلَی جَمِیعِ الْأَفْعَالِ وَ حَاسَّتُهَا الْقَلْبُ فَمَنْ فَعَلَ فِعْلًا وَ کَانَ بِدِینٍ لَمْ یُعْقَدْ قَلْبُهُ عَلَی ذَلِکَ لَمْ یَقْبَلِ اللَّهُ مِنْهُ عَمَلًا إِلَّا بِصِدْقِ النِّیَّهًْ وَ لِذَلِکَ أَخْبَرَ عَنِ الْمُنَافِقِینَ بِقَوْلِهِ یَقُولُونَ بِأَفْواهِهِمْ ما لَیْسَ فِی قُلُوبِهِمْ وَ اللهُ أَعْلَمُ بِما یَکْتُمُونَ ثُمَّ أَنْزَلَ عَلَی نَبِیِّهِ (صلی الله علیه و آله) تَوْبِیخاً لِلْمُؤْمِنِینَ یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لِمَ تَقُولُونَ ما لا تَفْعَلُونَ الْآیَهًَْ فَإِذَا قَالَ الرَّجُلُ قَوْلًا وَ اعْتَقَدَ فِی قَوْلِهِ دَعَتْهُ النِّیَّهًُْ إِلَی تَصْدِیقِ الْقَوْلِ بِإِظْهَارِ الْفِعْلِ وَ إِذَا لَمْ یَعْتَقِدِ الْقَوْلَ لَمْ تَتَبَیَّنْ حَقِیقَتُهُ وَ قَدْ أَجَازَ اللَّهُ صِدْقَ النِّیَّهًْ وَ إِنْ کَانَ الْفِعْلُ غَیْرَ مُوَافِقٍ لَهَا لِعِلَّهًْ مَانِعٍ یَمْنَعُ إِظْهَارَ الْفِعْلِ فِی قَوْلِهِ إِلَّا مَنْ أُکْرِهَ وَ قَلْبُهُ مُطْمَئِنٌّ بِالْإِیمانِ.

 

امام هادی (علیه السلام) - نامه آن حضرت (علیه السلام) در انکار و ردّ مذهب جبر و تفویض… و امّا «سبب محرّک» یعنی نیستی که انسان را به هر کار وا می‌دارد، سه و عضو مربوط به آن قلب است، پس هرکه عملی انجام دهد و از صمیم دل با آن موافق نباشد خدا آن را نپذیرد، جز اینکه صدق نیّت و اخلاص پیش آرد، از این‌رو خدا درباره‌ی منافقان فرموده: به زبان خود چیزی می‌گویند که در دل‌هایشان نیست! و خداوند از آنچه کتمان می‌کنند، آگاه‌تر است. (آل عمران/167) سپس در مقام توبیخ مؤمنان این آیه را بر پیغمبر (صلی الله علیه و آله) نازل کرده: یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لِمَ تَقُولُونَ ما لا تَفْعَلُونَ و چون کسی حرفی زند و قلبش به آن معتقد باشد «نیّت» او را وادارد تا با کردار، گفتارش را تصدیق کند، و اگر بدان پای‌بند نباشد حقیقتش [در عمل] آشکار نمی‌شود، آری آنجا که مانعی در کار است که نمی‌گذارد بر وفق عقیده کار کند خدا همان نیّت راستین را می‌پذیرد، هرچند عمل با آن تطبیق نکند، چنان‌که [درباره‌ی عمّار یاسر و امثالش] فرموده است: به‌جز آن‌ها که تحت فشار واقع شده‌اند درحالی‌که قلبشان آرام و با ایمان است. (نحل/106).

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص212 تحف العقول، ص472

5 (صف/ 2)

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - کَانَ نَاسٌ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ قَبْلَ أَنْ یُفْرَضَ الْجِهَادُ یَقُولُونَ: وَدَدْنَا لَوْ أَنَّ اللَّهَ دَلَّنَا عَلَی أَحَبِّ الْأَعْمَالِ إِلَیْهِ فَنَعْمَلَ بِهِ. فَأَخْبَرَهُمُ اللَّهُ أَنَّ أَفْضَلَ الْأَعْمَالِ إِیمَانٌ لَا شَکَّ فِیهِ وَ الْجِهَادُ. فَکَرِهَ ذَلِکَ نَاسٌ وَ شَقَّ عَلَیْهِمْ وَ تَبَاطَئُوا عَنْهُ فَنَزَلَتِ الْآیَهًُْ.

 

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - گروهی از مؤمنان قبل از واجب‌شدن جهاد می‌گفتند: «دوست داریم اگر خداوند ما را به محبوب‌ترین اعمال در نزد خود راهنمایی کرد، به آن عمل کنیم». در نتیجه خداوند آن‌ها را آگاه کرد که برترین اعمال، ایمانِ به دور از شک و جهاد است ولی گروهی آن را نپسندیدند و بر آن‌ها سخت شد و سستی نموده و از آن دوری کردند. در نتیجه این آیه نازل شد.

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص212 بحرالعرفان، ج16، ص14

آیه کَبُرَ مَقْتاً عِنْدَ اللهِ أَنْ تَقُولُوا ما لا تَفْعَلُونَ [3]

 

نزد خدا بسیار موجب خشم است که سخنی بگویید که عمل نمی‌کنید!

 

1 (صف/ 3)

أمیرالمومنین (علیه السلام) - کَانَ لِی فِیمَا مَضَی أَخ… وَ کَانَ یَقُولُ مَا یَفْعَلُ {مَا یَقُولُ} وَ لَا یَقُولُ مَا لَا یَفْعَلُ.

 

امام علی (علیه السلام) - من در گذشته برادری داشتم که هر کاری انجام می‌داد به حساب می‌آورد و کارهای انجام نشده را به رخ مردم نمی‌کشید.

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص212 نهج البلاغه، ص526/ نورالثقلین

2 (صف/ 3)

أمیرالمومنین (علیه السلام) - هَذَا مَا أَمَرَ بِهِ عَبْدُ اللَّهِ عَلِیٌّ أَمِیرُ‌الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) مَالِکَ‌بْنَ‌الْحَارِثِ الْأَشْتَر… إِیَّاکَ وَ الْمَنَّ عَلَی رَعِیَّتِکَ بِإِحْسَانِکَ أَوِ التَّزَیُّدَ فِیمَا کَانَ مِنْ فِعْلِکَ أَوْ أَنْ تَعِدَهُمْ فَتُتْبِعَ مَوْعِدَکَ بِخُلْفِکَ فَإِنَّ الْمَنَّ یُبْطِلُ الْإِحْسَانَ وَ التَّزَیُّدَ یَذْهَبُ بِنُورِ الْحَقِّ وَ الْخُلْفَ یُوجِبُ الْمَقْتَ عِنْدَ اللَّهِ وَ النَّاسِ قَالَ اللَّهُ تَعَالَی کَبُرَ مَقْتاً عِنْدَ اللهِ أَنْ تَقُولُوا ما لا تَفْعَلُونَ.

 

امام علی (علیه السلام) - این فرمانی است از بنده‌ی خدا امیرمؤمنان (علیه السلام) به مالک اشتر پسر حارث… پرهیز کن از اینکه در احسانت با زیردستان به آن‌ها منّت گذاری، یا کارت را بیشتر به حساب آن‌ها گذاری، یا به آن‌ها وعده بدهی و تخلّف کنی؛ زیرا منّت‌نهادن احسان را نابود کند، و بیشتر به حساب‌نهادن نور حق را از بین می‌برد، و خلف وعده مایه‌ی دشمنی پیش خدا و خلق است، خداوند سبحان فرموده است: کَبُرَ مَقْتاً عِنْدَ اللهِ أَنْ تَقُولُوا ما لا تَفْعَلُونَ.

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص212 نهج البلاغهًْ، ص444/ تحف العقول، ص146/ شرح نهج البلاغهًْ، ج17، ص113/ مستدرک الوسایل، ج13، ص171/ نورالثقلین

آیه إِنَّ اللهَ یُحِبُّ الَّذینَ یُقاتِلُونَ فی سَبیلِهِ صَفًّا کَأَنَّهُمْ بُنْیانٌ مَرْصُوصٌ [4]

 

خداوند کسانی را دوست می‌دارد که در یک صف در راه او پیکار می‌کنند گویی بنایی آهنین‌اند.

 

کسانی که

1 -1 (صف/ 4)

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - إِنَّ اللهَ یُحِبُّ الَّذِینَ یُقاتِلُونَ فِی سَبِیلِهِ صَفًّا کَأَنَّهُمْ بُنْیانٌ مَرْصُوصٌ نَزَلَتِ الْآیَهًُْ فِی أَمِیرِ‌الْمُؤْمِنِینَ عَلِیِّ‌بْنِ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام) وَ حَمْزَهًَْ (رحمة الله علیه) وَ عُبَیْدَهًَْ وَ سَهْلِ‌بْنِ‌حُنَیْفٍ وَ الْحَارِثِ‌بْنِ‌صِمَّهًَْ وَ أَبِی‌دُجَانَهًَْ.

 

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - إِنَّ اللهَ یُحِبُّ الذِینَ یُقَاتِلونَ فِی سَبِیلهِ صَفًّا کَأَنَّهُم بُنیَانٌ مَّرْصُوصٌ؛ این آیه در شأن علی (علیه السلام) و حمزه و عبیدهًْ‌بن‌حارث و سهل‌بن‌حنین و حارث‌بن‌صمّه و ابودجانه انصاری که خداوند از آنان خشنود باد، نازل شده است.

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص214 بحارالأنوار، ج36، ص24/ فرات الکوفی، ص481/ شواهدالتنزیل، ج2، ص339/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص660؛ / البرهان؛ «الحرث» بدل «الحارث»

1 -2 (صف/ 4)

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - عَنِ الضَّحَّاکِ عَنِ ابْنِ عَبَّاس قُلْتُ لَهُ مَنْ هَؤُلَاءِ قَالَ عَلِیُّ‌بْنُ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام) وَ حَمْزَهًُْ أَسَدُ اللَّهِ وَ أَسَدُ رَسُولِهِ (علیه السلام) وَ عُبَیْدَهًُْ‌بْنُ‌الْحَارِثِ وَ مِقْدَادُ‌بْنُ‌الْأَسْوَدِ.

 

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - ضحّاک گوید: به ابن‌عبّاس گفتم: «اینان چه کسانی هستند»؟ گفت: «علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام)، حمزه شیر خدا و رسولش، عبیدهًْ‌بن‌حارث و مقدادبن‌اسود».

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص214 بحارالأنوار، ج36، ص25/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص660/ شواهدالتنزیل، ج2، ص337؛ «علی بن ابیطالب» / البرهان

1 -3 (صف/ 4)

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - عَنِ إبن‌عباس (رحمة الله علیه) قَالَ عَلِیٌّ (علیه السلام) إِذَا صَفَّ فِی الْقِتَالِ کَأَنَّهُ بُنْیانٌ مَرْصُوصٌ یَتْبَعُ مَا قَالَ اللَّهُ فِیهِ فَمَدَحَهُ اللَّهُ وَ مَا قَتَلَ الْمُشْرِکِینَ کَقَتْلِهِ أَحَد.

 

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - چون برای جنگ در صف می‌ایستد، همچون بنیان استوار است که خداوند می‌فرماید: إِنَّ اللهَ یُحِبُّ الَّذِینَ یُقاتِلُونَ فِی سَبِیلِهِ صَفًّا کَأَنَّهُمْ بُنْیانٌ مَرْصُوصٌ و علی (علیه السلام) در هر کاری درصدد کسب رضایت خدا و رسول (صلی الله علیه و آله) خداست و پیش از او هیچ‌کس مشرکان را نکشته است.

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص214 بحارالأنوار، ج36، ص25/ بحارالأنوار، ج41، ص61/ روضهًْ الواعظین، ج1، ص105؛ «تفاوت لفظی»

خداوند کسانی را دوست می‌دارد که در یک صف در راه او پیکار می‌کنند گویی بنایی آهنین‌اند

2 -1 (صف/ 4)

أمیرالمومنین (علیه السلام) - وَ اعْلَمُوا أَیُّهَا الْمُؤْمِنُونَ أَنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ قَالَ إِنَّ اللهَ یُحِبُّ الَّذِینَ یُقاتِلُونَ فِی سَبِیلِهِ صَفًّا کَأَنَّهُمْ بُنْیانٌ مَرْصُوصٌ أَتَدْرُونَ مَا سَبِیلُ اللَّهِ وَ مَنْ سَبِیلُهُ وَ مَنْ صِرَاطُ اللَّهِ وَ مَنْ طَرِیقُهُ أَنَا صِرَاطُ اللَّهِ الَّذِی مَنْ لَمْ یَسْلُکْهُ بِطَاعَهًِْ اللَّهِ فِیهِ هُوِیَ بِهِ إِلَی النَّار.

 

امام علی (علیه السلام) - بدانیدای مؤمنین که خداوند متعال می‌فرماید: إِنَّ اللهَ یُحِبُّ الَّذِینَ یُقاتِلُونَ فِی سَبِیلِهِ صَفًّا کَأَنَّهُمْ بُنْیانٌ مَرْصُوصٌ آیا می‌دانید راه خدا چیست؟ و به راه خدا چه کسی است؟ آیا می‌دانید راه خدا کدام است و به آن راه که می‌رود.

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص214 بحارالأنوار، ج94، ص116/ إقبال الأعمال، ص463/ المصباح للکفعمی، ص698/ مصباح المتهجد، ص756/ نورالثقلین؛ «أتدرون ما سبیله أنا سبیل الله… الی آخر» بدل «أتدرون ما سبیل الله و من سبیله… الی آخر»

2 -2 (صف/ 4)

علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه) - یُقاتِلُونَ فِی سَبِیلِهِ صَفًّا کَأَنَّهُمْ بُنْیانٌ مَرْصُوصٌ قَالَ: یَصْطَفُّونَ کَالْبُنْیَانِ الَّذِی لَا یَزُول.

 

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - یُقَاتِلونَ فِی سَبِیلهِ صَفًّا کَأَنَّهُم بُنیَانٌ مَّرْصُوصٌ؛ همچون بنایی که از بین نمی­رود، به صف می­ایستند.

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص214 القمی، ج2، ص365/ نورالثقلین و البرهان؛ «یصطفون» بدل «یصفون»

2 -3 (صف/ 4)

أمیرالمومنین (علیه السلام) - فِی حَدِیثِ مَالِکِ‌بْنِ‌أَعْیَنَ قَالَ: حَرَّضَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) النَّاسَ بِصِفِّینَ فَقَالَ إِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ دَلَّکُمْ عَلی تِجارَهًْ تُنْجِیکُمْ مِنْ عَذابٍ أَلِیمٍ وَ تُشْفِی بِکُمْ عَلَی الْخَیْرِ الْإِیمَانِ بِاللَّهِ وَ الْجِهَادِ فِی سَبِیلِ اللَّهِ وَ جَعَلَ ثَوَابَهُ مَغْفِرَهًْ لِلذَّنْبِ وَ مَساکِنَ طَیِّبَهًْ فِی جَنَّاتِ عَدْنٍ وَ قَالَ عَزَّ وَ جَلَ إِنَّ اللهَ یُحِبُّ الَّذِینَ یُقاتِلُونَ فِی سَبِیلِهِ صَفًّا کَأَنَّهُمْ بُنْیانٌ مَرْصُوصٌ فَسَوُّوا صُفُوفَکُمْ کَالْبُنْیَانِ الْمَرْصُوصِ فَقَدِّمُوا الدَّارِعَ وَ أَخِّرُوا الْحَاسِرَ وَ عَضُّوا عَلَی النَّوَاجِدِ فَإِنَّهُ أَنْبَأُ لِلسُّیُوفِ عَلَی الْهَامِ وَ الْتَوُوا عَلَی أَطْرَافِ الرِّمَاحِ فَإِنَّهُ أَمْوَرُ لِلْأَسِنَّهًْ وَ غُضُّوا الْأَبْصَارَ فَإِنَّهُ أَرْبَطُ لِلْجَأْشِ وَ أَسْکَنُ لِلْقُلُوبِ وَ أَمِیتُوا الْأَصْوَاتَ فَإِنَّهُ أَطْرَدُ لِلْفَشَلِ وَ أَوْلَی بِالْوَقَارِ وَ لَا تَمِیلُوا بِرَایَاتِکُمْ وَ لَا تُزِیلُوهَا وَ لَا تَجْعَلُوهَا إِلَّا مَعَ شُجْعَانِکُمْ فَإِنَّ الْمَانِعَ لِلذِّمَارِ وَ الصَّابِرَ عِنْدَ نُزُولِ الْحَقَائِقِ هُمْ أَهْلُ الْحِفَاظِ.

 

امام علی (علیه السلام) - در حدیث مالک‌بن‌اعین آمده است: امیرالمؤمنین (علیه السلام) در صفّین مردم را [به جهاد در راه خدا] تشویق کرد و فرمود: «خدای عزّوجلّ شما را راهنمایی کرد». … فرمود: «خداوند عزّوجلّ فرمود: إِنَّ اللهَ یُحِبُّ الَّذِینَ یُقاتِلُونَ فِی سَبِیلِهِ صَفًّا کَأَنَّهُمْ بُنْیانٌ مَرْصُوصٌ؛ پس صف‌هایتان را مانند بنای آهنین [نفوذناپذیر و] منظّم کنید و کسی که زره دارد مقدّم کنید و کسی که زره ندارد عقب نگه دارید و دندان‌های آسیاب را بر هم بفشارید؛ چون این کار در دورکردن ضربه شمشیر [که] بر سر [وارد می‌شود]، تأثیر بیشتری دارد [و مانع نفوذ شمشیر بر سر می‌شود] و هنگامی‌که نوک نیزه‌ها به شما رسید، حرکت کنید و بپیچید؛ چون این کار در لغزیدن و لیزخوردن نیزه‌ها مؤثرتر است [و مانع نفوذ نیزه در بدن شما می‌شود] و چشم‌های خود را فروگیرید [تا چیزهای وحشتناک نبینید]؛ چون این کار باعث [شجاعت و] تسلّط بیشتر بر اضطراب قلب است و آرامش قلب‌ها را زیادتر می‌کند و صداهایتان را مخفی کنید؛ چون این کار ترس را دورتر می‌کند و به وقار و بزرگواری نزدیک‌تر است و پرچم‌هایتان را کج و مایل نکنید [چون رزمندگان به آن نگاه می‌کنند و اگر آن را نبینند شکست می‌خورند] و آن را [از جای خود] دور نکنید و جز با شجاعانتان قرار ندهید؛ چون [افراد] دفاع‌کننده از امور شایسته حمایت و [افراد] صبرکننده نزد فرودآمدن حقیقت‌هایی [که در جنگ اتّفاق می‌افتد]، این‌ها اهل حمایت از محارم هستند».

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص214 الکافی، ج5، ص39/ نورالثقلین

آیه وَ إِذْ قالَ مُوسی لِقَوْمِهِ یا قَوْمِ لِمَ تُؤْذُونَنی وَ قَدْ تَعْلَمُونَ أَنِّی رَسُولُ اللهِ إِلَیْکُمْ فَلَمَّا زاغُوا أَزاغَ اللهُ قُلُوبَهُمْ وَ اللهُ لا یَهْدِی الْقَوْمَ الْفاسِقینَ [5]

 

هنگامی را که موسی به قومش گفت: «ای قوم من! چرا مرا آزار می‌دهید با اینکه می‌دانید من فرستاده‌ی خدا به‌سوی شما هستم»؟! هنگامی‌که آن‌ها [از حق] منحرف شدند، خداوند [به كيفر اين عمل] قلوبشان را منحرف ساخت؛ و خدا گروه فاسقان را هدایت نمی‌کند.

 

1 (صف/ 5)

علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه) - قَولُهُ فَلَمَّا زاغُوا أَزاغَ اللهُ قُلُوبَهُمْ أی شَکَّکَ اللَّهُ قُلُوبَهُم.

 

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - فَلمَّا زَاغُوا أَزَاغَ اللهُ قُلوبَهُمْ؛ یعنی خداوند در قلوبشان شک و تردید ایجاد کرد.

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص216 القمی، ج2، ص365/ البرهان

آیه وَ إِذْ قالَ عیسَی‌ابْنُ‌مَرْیَمَ یا بَنی‌إِسْرائیلَ إِنِّی رَسُولُ اللهِ إِلَیْکُمْ مُصَدِّقاً لِما بَیْنَ یَدَیَّ مِنَ التَّوْراةِ وَ مُبَشِّراً بِرَسُولٍ یَأْتی مِنْ بَعْدِی اسْمُهُ أَحْمَدُ فَلَمَّا جاءَهُمْ بِالْبَیِّناتِ قالُوا هذا سِحْرٌ مُبینٌ [6]

 

و هنگامی را که عیسی‌بن‌مریم گفت: «ای بنی‌اسرائیل! من فرستاده‌ی خدا به‌سوی شما هستم درحالی‌که تصدیق‌کننده‌ی توراتی می‌باشم که قبل از من فرستاده شده، و بشارت‌دهنده به پیامبری که بعد از من می‌آید و نام او احمد است». هنگامی‌که او (احمد) با معجزات و دلایل روشن به سراغ آنان آمد، گفتند: «این سحری آشکار است».

 

و بشارت‌دهنده به پیامبری که بعد از من می‌آید و نام او احمد است»

1 -1 (صف/ 6)

الباقر (علیه السلام) - لَمْ تَزَلِ الْأَنْبِیَاءُ (علیهم السلام) تُبَشِّرُ بِمُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) حَتَّی بَعَثَ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی الْمَسِیحَ عِیسَی‌ابْنَ‌مَرْیَمَ (علیه السلام) فَبَشَّرَ بِمُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) وَ ذَلِکَ قَوْلُهُ تَعَالَی یَجِدُونَهُ یَعْنِی الْیَهُودَ وَ النَّصَارَی مَکْتُوباً یَعْنِی صِفَهًَْ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) عِنْدَهُمْ یَعْنِی فِی التَّوْراةِ وَ الْإِنْجِیلِ یَأْمُرُهُمْ بِالْمَعْرُوفِ وَ یَنْهاهُمْ عَنِ الْمُنْکَرِ وَ هُوَ قَوْلُ اللَّهِ عزّوجلّ یُخْبِرُ عَنْ عِیسَی (علیه السلام) وَ مُبَشِّراً بِرَسُولٍ یَأْتِی مِنْ بَعْدِی اسْمُهُ أَحْمَدُ وَ بَشَّرَ مُوسَی وَ عِیسَی (علی‌ها السلام) بِمُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) کَمَا بَشَّرَ الْأَنْبِیَاءُ (علیهم السلام) بَعْضُهُمْ بِبَعْضٍ.

 

امام باقر (علیه السلام) - زمانی‌که تورات بر موسی (علیه السلام) نازل شد، بشارت به محمّد (صلی الله علیه و آله) داده شد. میان یوسف و موسی (علی‌ها السلام) ده پیامبر بود و جانشین موسی، یوشع‌بن‌نون (علی‌ها السلام) بود. او همان جوانمردی است که خداوند نام او را در کتابش برده است. انبیاء (علیهم السلام) همواره به محمّد (صلی الله علیه و آله)، بشارت می‌دادند تا اینکه خداوند مسیح عیسی‌بن‌مریم (علیه السلام) را به پیامبری مبعوث کرد و او به پیامبری (صلی الله علیه و آله) بشارت داد. و کلام خداوند تعالی در این زمینه، چنین است: یَجِدُونَهُ؛ مقصود، یهود و نصاری است، مَکْتُوبًا؛ یعنی، صفت محمّد (صلی الله علیه و آله) و نام او مکتوب است در تورات و انجیلی که نزدشان است، می‌یابند آن‌ها را به معروف دستور می‌دهد، و از منکر باز می‌دارد. (اعراف/157) و کلام خداوند عزّوجلّ است که از زبان عیسی (علیه السلام) خبر می­دهد و سخن می‌گوید: و مُبَشِّرًا بِرَسُول یَأْتِی مِن بَعْدِی اسْمُهُ أَحْمَدُ و موسی و عیسی (علی‌ها السلام) به آمدن محمّد (صلی الله علیه و آله) بشارت دادند، همان‌طور که برخی پیامبران به آمدن برخی دیگر بشارت می‌دادند تا اینکه زمان بعثت محمّد (صلی الله علیه و آله) فرا رسید.

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص216 الکافی، ج8، ص117/ بحارالأنوار، ج11، ص48 و کمال الدین، ج1، ص216؛ «حتی بعث الله… فبشر بمحمد (ص)» محذوف/ نورالثقلین/ البرهان؛ «لم تزل الانبیاء… عیسی بن مریم» محذوف

1 -2 (صف/ 6)

الصّادق (علیه السلام) - فَلَمَّا أَنْ بَعَثَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَ الْمَسِیحَ (علیه السلام) قَالَ الْمَسِیحُ (علیه السلام) لَهُمْ إِنَّهُ سَوْفَ یَأْتِی مِنْ بَعْدِی نَبِیٌّ اسْمُهُ أَحْمَدُ مِنْ وُلْدِ إِسْمَاعِیلَ (علیه السلام) یَجِیءُ بِتَصْدِیقِی وَ تَصْدِیقِکُمْ وَ عُذْرِی وَ عُذْرِکُم.

 

امام صادق (علیه السلام) - چون خدای عزّوجلّ مسیح را مبعوث ساخت، مسیح (علیه السلام) به مردم گفت: «همانا پس از من پیغمبری که نامش احمد و از اولاد اسماعیل (علیه السلام) است خواهد آمد که مرا و شما را تصدیق می‌کند و حجّت و عذر مرا و شما را می‌آورد».

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص216 الکافی، ج1، ص293/ نورالثقلین

1 -3 (صف/ 6)

الصّادق (علیه السلام) - یَعْقُوبَ‌بْنِ‌شُعَیْبٍ عَنْ أَبِی‌عَبْدِ‌اللهِ (علیه السلام) قَالَ: کَانَ بَیْنَ عِیسَی (علیه السلام) وَ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) خَمْسُمِائَهًِْ عَامٍ مِنْهَا مِائَتَیْنِ وَ خَمْسِینَ عَاماً لَیْسَ فِیهَا نَبِیٌ (صلی الله علیه و آله) وَ لَا عَالِمٌ ظَاهِرٌ. قُلْتُ: فَمَا کَانُوا؟ قَالَ: کَانُوا مُتَمَسِّکِینَ بِدِینِ عِیسَی (علیه السلام). قُلْتُ: فَمَا کَانُوا؟ قَالَ: کَانُوا مُؤْمِنِینَ. ثُمَّ قَالَ (علیه السلام): وَ لَا تَکُونُ إِلَّا وَ فِیهَا عَالِمٌ.

 

امام صادق (علیه السلام) - یعقوب‌بن‌شعیب گوید: امام صادق (علیه السلام) فرمود: «[فاصله‌ی] بین عیسی (علیه السلام) و محمّد (صلی الله علیه و آله) پانصد سال بود که در دویست‌وپنجاه سال از آن پیامبر و عالم آشکاری نبود». عرض کردم: «پس بر چه دینی بودند»؟ فرمود: «به دین عیسی (علیه السلام) متوسّل بودند». عرض کردم: «پس چه بودند»؟ فرمود: «مؤمن بودند». سپس امام (علیه السلام) فرمود: «زمین هیچ وقت بدون عالم نمی‌باشد» [ولی ممکن است آشکار باشند و ممکن است ناشناخته و مخفی باشند].

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص218 نورالثقلین

1 -4 (صف/ 6)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - عَنْ أَبِی‌أُمَامَهًَْ قَالَ: قُلْتُ یَا رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) مَا کَانَ بَدْءُ أَمْرِکَ قَالَ دَعْوَهًُْ أَبِی‌إِبْرَاهِیمَ وَ بُشْرَی عِیسَی ابْنِ مَرْیَمَ وَ رَأَتْ أُمِّی أَنَّهُ خَرَجَ مِنْهَا شَیْءٌ أَضَاءَتْ مِنْهُ قُصُورُ الشَّامِ.

 

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - ابوامامه گوید: به حضرت رسول (صلی الله علیه و آله) عرض کردم: «آیا مردم از نبوّت شما اطلاع داشتند»؟ فرمود: «پدرم ابراهیم مردم را به طرف من دعوت کرد، و عیسی (علیه السلام) نیز به رسالت من مژده داد و مادرم مشاهده کرد که از وی نوری بیرون می‌گردد و به‌وسیله‌ی آن قصور شامات را مشاهده می‌کند».

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص218 الخصال، ج1، ص177/ نورالثقلین

1 -5 (صف/ 6)

الرّضا (علیه السلام) - عَنْ صَفْوَانَ‌بْنِ‌یَحْیَی صَاحِبِ السَّابِرِیِّ قَالَ: سَأَلَنِی أَبُو قُرَّهًَْ صَاحِبُ الْجَاثَلِیقِ أَنْ أُوصِلَهُ إِلَی الرِّضَا (علیه السلام) فَاسْتَأْذَنْتُهُ فِی ذَلِکَ فَقَالَ (علیه السلام) أَدْخِلْهُ عَلَیَ فَلَمَّا دَخَلَ عَلَیْهِ قَبَّلَ بِسَاطَهُ وَ قَالَ هَکَذَا عَلَیْنَا فِی دِینِنَا أَنْ نَفْعَلَ بِأَشْرَافِ أَهْلِ زَمَانِنَا ثُمَّ قَالَ أَصْلَحَکَ اللَّهُ مَا تَقُولُ فِی فِرْقَهًْ ادَّعَتْ دَعْوَی فَشَهِدَتْ لَهُمْ فِرْقَهًْ أُخْرَی مُعَدِّلُونَ قَالَ الدَّعْوَی لَهُمْ قَالَ فَادَّعَتْ فِرْقَهًْ أُخْرَی دَعْوَی فَلَمْ یَجِدُوا شُهُوداً مِنْ غَیْرِهِمْ قَالَ لَا شَیْءَ لَهُمْ قَالَ فَإِنَّا نَحْنُ ادَّعَیْنَا أَنَّ عِیسَی (علیه السلام) رُوحُ اللَّهِ وَ کَلِمَتُهُ أَلْقَاهَا فَوَافَقَنَا عَلَی ذَلِکَ الْمُسْلِمُونَ وَ ادَّعَی الْمُسْلِمُونَ أَنَّ مُحَمَّداً نَبِیٌّ فَلَمْ نُتَابِعْهُمْ عَلَیْهِ وَ مَا أَجْمَعْنَا عَلَیْهِ خَیْرٌ مِمَّا افْتَرَقْنَا فِیهِ فَقَالَ لَهُ الرِّضَا (علیه السلام) مَا اسْمُکَ قَالَ یُوحَنَّا قَالَ یَا یُوحَنَّا إِنَّا آمَنَّا بِعِیسَی ابْنِ مَرْیَمَ (علیه السلام) رُوحِ اللَّهِ وَ کَلِمَتِهِ الَّذِی کَانَ یُؤْمِنُ بِمُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) وَ یُبَشِّرُ بِهِ وَ یُقِرُّ عَلَی نَفْسِهِ أَنَّهُ عَبْدٌ مَرْبُوبٌ فَإِنْ کَانَ عِیسَی الَّذِی هُوَ عِنْدَکَ رُوحُ اللَّهِ وَ کَلِمَتُهُ لَیْسَ هُوَ الَّذِی آمَنَ بِمُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) وَ بَشَّرَ بِهِ وَ لَا هُوَ الَّذِی أَقَرَّ لِلَّهِ عَزَّوَجَلَّ بِالْعُبُودِیَّهًْ وَ الرُّبُوبِیَّهًْ فَنَحْنُ مِنْهُ بُرَءَاءُ فَأَیْنَ اجْتَمَعْنَا فَقَامَ وَ قَالَ لِصَفْوَانَ‌بْنِ‌یَحْیَی قُمْ فَمَا کَانَ أَغْنَانَا عَنْ هَذَا الْمَجْلِسِ.

 

امام رضا (علیه السلام) - از صفوان‌بن‌یحیی مصاحب سابری روایت است که گفت: ابوقرّه مصاحب جاثلیق از من سؤال کرد: «او را نزد حضرت رضا (علیه السلام) برم»؟ من از حضرت رضا (علیه السلام) اجازه طلب کردم. فرمود: «او را به مجلس من داخل کن چون ابوقرّه به مجلس حضرت رضا (علیه السلام) داخل شد بساط و فرش آن حضرت (علیه السلام) را بوسید و گفت در دین ما چنین رسم است که چون بخواهیم به اشراف اهل زمان خود وارد شویم به فرش‌های آنان بوسه زنیم یعنی زمین ادب را می‌بوسیم». ابی‌قرّه به آن بزرگوار عرض کرد: «اصلحک اللهُ چه می‌گویی در حقّ فرقه که چیزی را ادّعا کنند و فرقه‌ی دیگری که تعدیل شده باشند از برای ایشان شهادت دهند». فرمود: «ادّعای ایشان برقرار است». عرض کرد: «پس از آن فرقه دیگری ادّعای مطلبی کنند و غیر از خودشان شاهدی نیابند». فرمود: «ادّعای ایشان برقرار نیست». عرض کرد: «پس ادّعا می‌کنم که عیسی (علیه السلام) روح اللَّه و کلمه‌ی خدا است و مسلمانان در این ادّعا با ما موافقند ولیکن مسلمانان ادّعا می‌کنند که محمّد (صلی الله علیه و آله) پیغمبر خداست و ما در این ادّعا از ایشان متابعت نمی‌کنیم و آنچه ما بر آن اجماع داریم بهتر است از آنچه در آن اختلاف داریم». حضرت رضا (علیه السلام) فرمود: «اسمت چیست»؟ عرض کرد: «یوحنا». فرمود: «ای یوحنا! ما به روح اللَّه و کلمهًْ اللَّه بودن آن عیسی که به محمّد (صلی الله علیه و آله) ایمان آورده و به آمدن او بشارت داده باشد و اقرار کرده باشد که بنده است و برای او پروردگاری می‌باشد ایمان آوردیم پس اگر آن عیسی (علیه السلام) که در نزد تو روح اللَّه و کلمهًْ اللَّه است آن عیسی (علیه السلام) نیست که به محمّد (صلی الله علیه و آله) ایمان آورده است و آن عیسی (علیه السلام) نیست که به وجود محمّد (صلی الله علیه و آله) بشارت داده است و آن عیسی (علیه السلام) نیست که به عبودیّت و ربوبیّت خدا اقرار کرده است پس ما از کجا بر پیغمبری اجماع داریم». ابوقرّه برخاست و به صفوان‌بن‌یحیی گفت: «برخیز چقدر این مجلس ما را بی‌نیاز کرد و برای ما ثمر بخشید».

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص218 عیون أخبارالرضا، ج2، ص230/ نورالثقلین

1 -6 (صف/ 6)

الرّضا (علیه السلام) - مَنْ سَمِعَ الْحَسَنَ‌بْنَ‌مُحَمَّدٍ النَّوْفَلِیَ ثُمَّ الْهَاشِمِیَّ یَقُول… فَقَالَ الْجَاثَلِیقُ مَا تَقُولُ فِی نُبُوَّهًْ عِیسَی وَ کِتَابِهِ هَلْ تُنْکِرُ مِنْهُمَا شَیْئاً قَالَ الرِّضَا أَنَا مُقِرٌّ بِنُبُوَّهًْ عِیسَی وَ کِتَابِهِ وَ مَا بَشَّرَ بِهِ أُمَّتَهُ وَ أَقَرَّتْ بِهِ الْحَوَارِیُّونَ وَ کَافِرٌ بِنُبُوَّهًْ کُلِّ عِیسًی لَمْ یُقِرَّ بِنُبُوَّهًْ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) وَ بِکِتَابِهِ وَ لَمْ یُبَشِّرْ بِهِ أُمَّتَهُ قَالَ الْجَاثَلِیقُ أَ لَیْسَ إِنَّمَا نَقْطَعُ الْأَحْکَامَ بِشَاهِدَیْ عَدْلٍ قَالَ (علیه السلام) بَلَی قَالَ فَأَقِمْ شَاهِدَیْنِ مِنْ غَیْرِ أَهْلِ مِلَّتِکَ عَلَی نُبُوَّهًْ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) مِمَّنْ لَا تُنْکِرُهُ النَّصْرَانِیَّهًُْ وَ سَلْنَا مِثْلَ ذَلِکَ مِنْ غَیْرِ أَهْلِ مِلَّتِنَا قَالَ الرِّضَا (علیه السلام) أَلْآنَ جِئْتَ بِالنَّصِفَهًْ یَا نَصْرَانِیُّ أَ لَا تَقْبَلُ مِنِّی الْعَدْلَ الْمُقَدَّمَ عِنْدَ الْمَسِیحِ عِیسَی ابْنِ مَرْیَمَ (علیه السلام) قَالَ الْجَاثَلِیقُ وَ مَنْ هَذَا الْعَدْلُ سَمِّهِ لِی قَالَ مَا تَقُولُ فِی یُوحَنَّا الدَّیْلَمِیِّ قَالَ بَخْ بَخْ ذَکَرْتَ أَحَبَّ النَّاسِ إِلَی الْمَسِیحِ قَالَ فَأَقْسَمْتُ عَلَیْکَ هَلْ نَطَقَ الْإِنْجِیلُ أَنَّ یُوحَنَّا قَالَ إِنَّمَا الْمَسِیحُ أَخْبَرَنِی بِدِینِ مُحَمَّدٍ الْعَرَبِیِّ وَ بَشَّرَنِی بِهِ أَنَّهُ یَکُونُ مِنْ بَعْدِهِ فَبَشَّرْتُ بِهِ الْحَوَارِیِّینَ فَآمَنُوا بِهِ قَالَ الْجَاثَلِیقُ قَدْ ذَکَرَ ذَلِکَ یُوحَنَّا عَنِ الْمَسِیحِ وَ بَشَّرَ بِنُبُوَّهًْ رَجُلٍ وَ بِأَهْلِ بَیْتِهِ وَ وَصِیِّهِ وَ لَمْ یُلَخِّصْ مَتَی یَکُونُ ذَلِکَ وَ لَمْ یُسَمِ لَنَا الْقَوْمَ فَنَعْرِفَهُمْ قَالَ الرِّضَا (علیه السلام) فَإِنْ جِئْنَاکَ بِمَنْ یَقْرَأُ الْإِنْجِیلَ فَتَلَا عَلَیْکَ ذِکْرَ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) وَ أَهْلِ بَیْتِهِ وَ أُمَّتِهِ أَ تُؤْمِنُ بِهِ قَالَ سَدِیداً قَالَ الرِّضَا (علیه السلام) لِنِسْطَاسَ الرُّومِیِّ کَیْفَ حِفْظُکَ لِلسِّفْرِ الثَّالِثِ مِنَ الْإِنْجِیلِ قَالَ مَا أَحْفَظَنِی لَهُ ثُمَّ الْتَفَتَ إِلَی رَأْسِ الْجَالُوتِ فَقَالَ أَ لَسْتَ تَقْرَأُ الْإِنْجِیلَ قَالَ بَلَی لَعَمْرِی قَالَ فَخُذْ عَلَی السِّفْرِ فَإِنْ کَانَ فِیهِ ذِکْرُ مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَیْتِهِ وَ أُمَّتِهِ فَاشْهَدُوا لِی وَ إِنْ لَمْ یَکُنْ فِیهِ ذِکْرُهُ فَلَا تَشْهَدُوا لِی ثُمَّ قَرَأَ (علیه السلام) السِّفْرَ الثَّالِثَ حَتَّی بَلَغَ ذِکْرَ النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) وَقَفَ ثُمَّ قَالَ یَا نَصْرَانِیُّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِحَقِّ الْمَسِیحِ وَ أُمِّهِ أَ تَعْلَمُ أَنِّی عَالِمٌ بِالْإِنْجِیلِ قَالَ نَعَمْ ثُمَّ تَلَا عَلَیْنَا ذِکْرَ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) وَ أَهْلِ بَیْتِهِ وَ أُمَّتِهِ ثُمَّ قَالَ مَا تَقُولُ یَا نَصْرَانِیُّ هَذَا قَوْلُ عِیسَی ابْنِ مَرْیَمَ (علیه السلام) فَإِنْ کَذَّبْتَ بِمَا یَنْطِقُ بِهِ الْإِنْجِیلُ فَقَدْ کَذَّبْتَ مُوسَی وَ عِیسَی (علیه السلام) وَ مَتَی أَنْکَرْتَ هَذَا الذِّکْرَ وَجَبَ عَلَیْکَ الْقَتْلُ لِأَنَّکَ تَکُونُ قَدْ کَفَرْتَ بِرَبِّکَ وَ نَبِیِّکَ وَ بِکِتَابِکَ قَالَ الْجَاثَلِیقُ لَا أُنْکِرُ مَا قَدْ بَانَ لِی فِی الْإِنْجِیلِ وَ إِنِّی لَمُقِرٌّ بِهِ قَالَ الرِّضَا (علیه السلام) اشْهَدُوا عَلَی إِقْرَارِهِ ثُمَّ قَالَ یَا جَاثَلِیقُ سَلْ عَمَّا بَدَا لَکَ قَالَ الْجَاثَلِیقُ أَخْبِرْنِی عَنْ حَوَارِیِّ عِیسَی ابْنِ مَرْیَمَ (علیه السلام) کَمْ کَانَ عِدَّتُهُمْ وَ عَنْ عُلَمَاءِ الْإِنْجِیلِ کَمْ کَانُوا قَالَ الرِّضَا (علیه السلام) عَلَی الْخَبِیرِ سَقَطْتَ أَمَّا الْحَوَارِیُّونَ فَکَانُوا اثْنَیْ عَشَرَ رَجُلًا وَ کَانَ أَعْلَمُهُمْ وَ أَفْضَلُهُمْ أَلُوقَا وَ أَمَّا عُلَمَاءُ النَّصَارَی فَکَانُوا ثَلَاثَهًَْ رِجَالٍ یُوحَنَّا الْأَکْبَرُ بِأَجٍ وَ یُوحَنَّا بِقَرْقِیسِیَا وَ یُوحَنَّا الدَّیْلَمِیُّ بِرِجَازَ وَ عِنْدَهُ کَانَ ذِکْرُ النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) وَ ذِکْرُ أَهْلِ بَیْتِهِ وَ أُمَّتِهِ وَ هُوَ الَّذِی بَشَّرَ أُمَّهًَْ عِیسَی وَ بَنِی إِسْرَائِیل.

 

امام رضا (علیه السلام) - روایت شده که حسن‌بن‌محمّد نوفلی گفت: … جاثلیق گفت: «عقیده شما درباره نبوّت حضرت عیسی (علیه السلام) و کتاب او چیست؟ آیا منکر آن دو هستی»؟ امام (علیه السلام) فرمود: «من معتقد به نبوت عیسی (علیه السلام) و کتاب او و بشارتی که به امّتش داده و آنچه حواریین به آن اقرار نموده‌اند هستم، ولی به نبوّت عیسایی که اقرار به نبوت حضرت محمّد (صلی الله علیه و آله) و به کتاب او نداشته باشد و امّتش را به این بشارت نداده باشد کافر هستم». جاثلیق گفت: «مگر اثبات سخن به وسیله دو شاهد عادل نمی‌شود»؟ فرمود: «چرا». گفت: «دو شاهد عادل که نصرانیّت آن‌ها را بر نبوّت حضرت محمّد (صلی الله علیه و آله) بپذیرد اقامه بکن. از ما نیز همین دو شاهد را از غیر ملّتمان بخواه». امام رضا (علیه السلام) فرمود: «انصاف دادی. آیا آن عادلی را که پیش عیسی‌بن‌مریم (علیه السلام) از همه مقدّم‌تر بود از من نمی‌پذیری»؟ گفت: «چرا، امّا آن امام عادل که بود؟ نامش را ببر». فرمود: «نظر تو درباره‌ی یوحنّای دیلمی چیست»؟ گفت: «به به! محبوب‌ترین شخص را در نزد عیسی مسیح (علیه السلام) نام بردی». فرمود: «تو را سوگند می‌دهم، آیا انجیل نمی‌گوید که یوحنّا گفت: حضرت مسیح به من خبر داد از نبوّت محمّد عربی و بشارت داد که او بعد از من خواهد آمد و من به حواریین بشارت دادم و به او ایمان آوردند»؟ جاثلیق گفت: «این حرف را یوحنّا از حضرت مسیح نقل کرده و بشارت به نبوّت مردی و اهل بیت او و وصیّش داده، امّا معین نکرده که چه وقت خواهد آمد و نام نبرده که ما او را بشناسیم». فرمود: «اگر من یک نفر را بیاورم که انجیل بخواند و ذکر محمّد و اهل بیت و امّتش را بنماید، آیا به او ایمان می‌آوری»؟ گفت: «حتما». حضرت (علیه السلام) به نسطاس رومی گفت: «سفر سوم انجیل را از حفظ هستی»؟ گفت: «آری». فرمود: «گوش کن! من می‌خوانم، اگر نام حضرت محمّد و اهل بیتش را برده بود، گواهی بده»! امّا اگر نبرده بود شهادت نده. بعد شروع کرد به خواندن سفر سوم. همین که به ذکر پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) رسید، ایستاد. آنگاه فرمود: «تو را به حقّ عیسی مسیح و مادرش سوگند می‌دهم! قبول داری که من عالم به انجیل هستم»؟ گفت: «آری. بعد شروع به خواندن کرد آنچه که درباره محمّد و اهل بیت و امتش بود. آنگاه فرمود: حالا چه می‌گویی نصرانی؟ این گفته عیسی‌بن‌مریم است. اگر گفته انجیل را تکذیب کنی، موسی و عیسی را تکذیب کرده‌ای. چنانچه منکر این وحی شوی، کشتن تو واجب می‌شود، چون تو کافر به خدا و پیامبر و کتاب او شده‌ای». جاثلیق گفت: «منکر آنچه که از انجیل خوانده‌ای نیستم و اقرار می‌کنم. حضرت (علیه السلام) فرمود: «گواه باشید که اقرار دارد». بعد فرمود: «از هر چه مایلی بپرس». گفت: «بفرمایید حواریین عیسی چند نفر بودند»؟ فرمود: از شخص مطلعی پرسیدی. اما حواریین دوازده نفر بودند که داناترین و بهترین آن‌ها الوقا بود. امّا علمای مسیحیان سه نفر بودند؛ یوحنای اکبر که ساکن باجّ بود، یوحنا که در قرقیسا سکونت داشت و یوحنای دیلمی که در زجان بود و ذکر پیامبر و اهل بیت و امتش در نزد او بود، و هم او امت عیسی و بنی اسرائیل را به ظهور پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) بشارت داد.

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص218 عیون أخبارالرضا، ج1، ص157/ نورالثقلین؛ «بتفاوت»

أَحْمَد

3 -1 (صف/ 6)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - أَوَّلُ مَا فِی التَّوْرَاهًِْ مَکْتُوبٌ مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ هِیَ بِالْعِبْرَانِیَّهًِْ طاب ثُمَّ تَلَا رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) هَذِهِ الْآیَهًَْ یَجِدُونَهُ مَکْتُوباً عِنْدَهُمْ فِی التَّوْراةِ وَ الْإِنْجِیلِ وَ مُبَشِّراً بِرَسُولٍ یَأْتِی مِنْ بَعْدِی اسْمُهُ أَحْمَد.

 

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - در تورات نوشته است مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللهِ و به عبرانی طاب ضبط شده و پس از آن این آیه را یَجِدُونَهُ مَکْتُوباً عِنْدَهُمْ فِی التَّوْراةِ وَ الْإِنْجِیلِ وَ مُبَشِّراً بِرَسُولٍ یَأْتِی مِنْ بَعْدِی اسْمُهُ أَحْمَد تلاوت کرد.

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص220 بحارالأنوار، ج13، ص331/ الأمالی للصدوق، ص191/ الاختصاص، ص37

3 -2 (صف/ 6)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - سَأَلَ بَعْضُ الْیَهُودِ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) لِمَ سُمِّیتَ مُحَمَّداً وَ أَحْمَدَ وَ بَشِیراً وَ نَذِیراً فَقَالَ أَمَّا مُحَمَّدٌ فَإِنِّی فِی الْأَرْضِ مَحْمُودٌ وَ أَمَّا أَحْمَدُ فَإِنِّی فِی السَّمَاءِ أَحْمَدُ مِنْهُ فِی الْأَرْضِ وَ أَمَّا الْبَشِیرُ فَأُبَشِّرُ مَنْ أَطَاعَ اللَّهَ بِالْجَنَّهًْ وَ أَمَّا النَّذِیرُ فَأُنْذِرُ مَنْ عَصَی اللَّهَ بِالنَّارِ.

 

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - فردی یهودی از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) پرسید: «چرا نام تو محمّد و احمد و بشیر و نذیر است»؟ فرمود: «محمّد است، چون من در زمین ستوده شده هستم. احمد است، چون در آسمان ستوده‌تر از زمین هستم. بشیر است، چون هرکس خداوند را اطاعت کند، به بهشت بشارت می‌دهم. و نذیر است، چون هرکس از فرمان خدا سرپیچی کند، به آتش بیم می‌دهم.

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص222 القمی، ج2، ص365/ نورالثقلین/ البرهان

3 -3 (صف/ 6)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - إِنَّ لِی أَسْمَاءً أَنَا أَحْمَدُ وَ أَنَا مُحَمَّدُ (صلی الله علیه و آله) وَ أَنَا الْمَاحِی الَّذِی یَمْحُو اللَّهُ بِیَ الْکُفْرَ وَ أَنَا الْحَاشِرُ الَّذِی یُحْشَرُ النَّاسُ عَلَی قَدَمِی وَ أَنَا الْعَاقِبُ الَّذِی لَیْسَ بَعْدِی نَبِیٌّ (صلی الله علیه و آله).

 

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - همانا برای من اسم‌هایی است: محمّد، احمد و ماحی که خداوند به‌وسیله‌ی من کفر را محو می‌فرماید، و حاشر که پروردگار مردم را مقابل من جمع خواهد کرد و عاقب که پس از من رسول و پیغمبری نخواهد بود.

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص222 بحرالعرفان، ج16، ص17/ نورالثقلین

3 -4 (صف/ 6)

الباقر (علیه السلام) - إِنَّ لِرَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) عَشَرَهًَْ أَسْمَاءٍ خَمْسَهًٌْ مِنْهَا فِی الْقُرْآنِ وَ خَمْسَهًٌْ لَیْسَتْ فِی الْقُرْآنِ فَأَمَّا الَّتِی فِی الْقُرْآنِ فَ مُحَمَّدٌ (صلی الله علیه و آله) وَ أَحْمَدُ وَ عَبْدُ اللَّهِ وَ یس وَ ن وَ أَمَّا الَّتِی لَیْسَتْ فِی الْقُرْآنِ فَالْفَاتِحُ وَ الْخَاتَمُ وَ الْکَافُّ وَ الْمُقَفِّی وَ الْحَاشِرُ.

 

امام باقر (علیه السلام) - همانا پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله) ده نام دارد که پنج‌تا از آن‌ها در قرآن آمده و پنج‌تا از آن‌ها در قرآن نیامده است؛ آنچه در قرآن آمده، عبارتند از: محمّد و احمد و عبدالله و یس و نون و آنچه در قرآن نیامده، عبارتند از: فاتح و خاتم و کافی و مقفّی و حاشر.

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص222 بحارالأنوار، ج16، ص96/ بحارالأنوار، ج16، ص101؛ «بتفاوت» / بصایرالدرجات، ص512؛ «بتفاوت» / نورالثقلین

3 -5 (صف/ 6)

أمیرالمومنین (علیه السلام) - سَأَلَهُ أَنْ قَالَ أَخْبِرْنِی عَنْ سِتَّهًْ مِنَ الْأَنْبِیَاءِ لَهُمْ اسْمَانِ فَقَالَ یُوشَعُ‌بْنُ‌نُونٍ وَ هُوَ ذُو الْکِفْلِ وَ یَعْقُوبُ وَ هُوَ إِسْرَائِیلُ وَ الْخَضِرُ وَ هُوَ حلقیا وَ یُونُسُ وَ هُوَ ذُو النُّونِ وَ عِیسَی وَ هُوَ الْمَسِیحُ وَ مُحَمَّدٌ وَ هُوَ أَحْمَدُ (علیهم السلام).

 

امام علی (علیه السلام) - از امام علی (علیه السلام) پرسیده شد: کدام هستند شش پیامبری که هرکدام دو اسم دارند؟ فرمود: «یوشع‌بن‌نون نام دوم ذوالکفل، یعقوب (علیه السلام) که اسرائیل است، خضر (علیه السلام) که تالیا است، یونس (علیه السلام) که ذوالنون است، عیسی (علیه السلام) که مسیح است، محمّد (صلی الله علیه و آله) که احمد است».

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص222 الخصال، ج1، ص322/ نورالثقلین

3 -6 (صف/ 6)

الباقر (علیه السلام) - إِنَّ لِرَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) عَشَرَهًَْ أَسْمَاءٍ خَمْسَهًْ مِنْهَا فِی الْقُرْآنِ وَ خَمْسَهًْ لَیْسَتْ فِی الْقُرْآنِ فَأَمَّا الَّتِی فِی الْقُرْآنِ فَ مُحَمَّدٌ (صلی الله علیه و آله) وَ أَحْمَدُ وَ عَبْدُ اللَّهِ وَ یس وَ ن.

 

امام باقر (علیه السلام) - رسول خدا (صلی الله علیه و آله) ده اسم دارد؛ پنج اسم در قرآن است و پنج اسم در قرآن نیست، و امّا اسم‌هایی که در قرآن است، [عبارتند از]: محمّد، احمد، عبدالله، یاسین و نون.

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص222 الخصال، ج2، ص426/ نورالثقلین؛ «بتفاوت»

3 -7 (صف/ 6)

الباقر (علیه السلام) - عَنِ ابْنِ قَیْسٍ عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) قَالَ: إِنَّ اسْمَ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فِی صُحُفِ إِبْرَاهِیمَ الْمَاحِی وَ فِی تَوْرَاهًْ مُوسَی الْحَادُّ وَ فِی إِنْجِیلِ عِیسَی أَحْمَدُ وَ فِی الْفُرْقَانِ مُحَمَّدٌ (صلی الله علیه و آله) قِیلَ فَمَا تَأْوِیلُ الْمَاحِی فَقَالَ الْمَاحِی صُورَهًَْ الْأَصْنَامِ وَ مَاحِی الْأَوْثَانِ وَ الْأَزْلَامِ وَ کُلِّ مَعْبُودٍ دُونَ الرَّحْمَنِ قِیلَ فَمَا تَأْوِیلُ الْحَادِّ قِیلَ یُحَادُّ مَنْ حَادَّ اللَّهَ وَ دِینَهُ قَرِیباً کَانَ أَوْ بَعِیداً قِیلَ فَمَا تَأْوِیلُ أَحْمَدَ قَالَ حَسُنَ ثَنَاءُ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ عَلَیْهِ فِی الْکُتُبِ بِمَا حُمِدَ مِنْ أَفْعَالِهِ قِیلَ فَمَا تَأْوِیلُ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) قَالَ إِنَّ اللَّهَ وَ مَلَائِکَتَهُ وَ جَمِیعَ أَنْبِیَائِهِ وَ رُسُلِهِ وَ جَمِیعَ أُمَمِهِمْ یَحْمَدُونَهُ وَ یُصَلُّونَ عَلَیْهِ.

 

امام باقر (علیه السلام) - ابن‌قیس از امام باقر (علیه السلام) نقل کرده است که فرمود: «نام رسول خدا (صلی الله علیه و آله) در صحف ابراهیم ماحی است و در تورات موسی (علیه السلام) الحاد و در انجیل عیسی (علیه السلام) احمد و در فرقان محمّد است». عرض شد: «ماحی یعنی چه»؟ فرمود: «نابود کننده‌ی بت‌ها و وثن‌ها و قمارها و هر معبودی جز خدای رحمان». عرض شد: «معنی الحاد چیست»؟ فرمود: «مبارزه کننده با هرکسی که با خدا و دینش بستیزد؛ خویش باشد یا بیگانه». عرض شد: «احمد یعنی چه»؟ فرمود: «خدای عزّوجلّ در کتب خود او را نیک ستوده است». عرض شد: «محمّد یعنی چه»؟ فرمود: «به‌راستی خدا و فرشتگانش و همه‌ی پیغمبرانش و رسولانش و همه‌ی امّت‌هایش او را تمجید کنند و بر او رحمت فرستند».

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص222 االصّف/7لأمالی للصدوق، ص71/ نورالثقلین

آیه وَ مَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَری عَلَی اللهِ الْکَذِبَ وَ هُوَ یُدْعی إِلَی الْإِسْلامِ وَ اللهُ لا یَهْدِی الْقَوْمَ الظَّالِمینَ [7]

 

چه کسی ستمکارتر است از آن کس که بر خدا دروغ بسته درحالی‌که دعوت به اسلام می‌شود؟! خداوند گروه ستمکاران را هدایت نمی‌کند.

 

1 (صف/ 7)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - مَنْ فَسَّرَ الْقُرْآنَ بِرَأْیِهِ فَقَدِ افْتَری عَلَی اللَّهِ الْکَذِبَ.

 

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - هرکه قرآن را به رأی خود تفسیر کند بر خدا دروغ بسته است.

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص224 بحارالأنوار، ج36، ص227

آیه یُریدُونَ لِیُطْفِؤُا نُورَ اللهِ بِأَفْواهِهِمْ وَ اللهُ مُتِمُّ نُورِهِ وَ لَوْ کَرِهَ الْکافِرُونَ [8]

 

آنان می‌خواهند نور خدا را با دهان خود خاموش سازند؛ ولی خدا نور خود را کامل می‌کند هرچند کافران خوش نداشته باشند.

 

1 -1 (صف/ 8)

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - خَرَجَ عُتْبَهًُْ وَ شَیْبَهًُْ وَ الْوَلِیدُ لِلْبَرَازِ وَ خَرَجَ عُبَیْدُ‌اللَّهِ‌بْنُ‌رَوَاحَهًَْ مِنْ نَاحِیَهًٍْ أُخْرَی قَالَ فَکَرِهَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) أَنْ یَکُونَ الْحَرْبُ أَوَّلَ مَا لَقِیَ بِالْأَنْصَارِ فَبَدَأَ بِأَهْلِ بَیْتِهِ فَقَالَ رَسُولُ اللَّه (صلی الله علیه و آله) مُرُوهُمْ أَنْ یَرْجِعُوا إِلَی مَصَافِّهِمْ إِنَّمَا یُرِیدُ الْقَوْمُ بَنِی عَمِّهِمْ فَدَعَا رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) عَلِیّاً وَ حَمْزَهًَْ وَ عُبَیْدَهًَْ‌بْنَ‌الْحَارِثِ‌بْنِ‌عَبْدِ‌الْمُطَّلِبِ فَبَرَزُوا بَیْنَ یَدَیْهِ بِالسِّلَاحِ فَقَالَ اجْعَلَاهُ بَیْنَکُمَا وَ خَافَ عَلَیْهِ الْحَدَاثَهًَْ فَقَالَ اذْهَبُوا فَقَاتِلُوا عَنْ حَقِّکُمْ وَ بِالدِّینِ الَّذِی بُعِثَ بِهِ نَبِیُّکُمْ إِذْ جَاءُوا بِبَاطِلِهِمْ لِیُطْفِؤُا نُورَ اللهِ بِأَفْواهِهِمْ اذْهَبُوا فِی حِفْظِ اللَّه.

 

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - [در جنگ بدر، از لشگر مشرکان] عتبه، شیبه و ولید برای مبارزه خارج شدند و از طرف دیگر [لشگر مسلمانان] عبیدالله‌بن‌رواحه خارج شد. پیامبر (صلی الله علیه و آله) نپسندید که [شروع و] اوّلین برخورد جنگ با انصار باشد؛ بنابراین، [جنگ را] با اهل بیتش آغاز کرد و رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: «به آن‌ها دستور بدهید که به صفشان برگردند؛ چون این گروه [مشرکان]، فرزندان عمویشان (مهاجرین) را [برای جنگیدن] می‌خواهند». در نتیجه رسول خدا (صلی الله علیه و آله) علی (علیه السلام)، حمزه (رحمة الله علیه) و عبیدهًْ‌بن‌حارث بن‌عبدالمطلب را خواند؛ با شمشیر روبرویش حاضر شدند». فرمود: «او (علی (علیه السلام) ) را وسط خودتان قرار دهید». و بر جوانی او ترسید. سپس فرمود: «بروید و از حقّتان و دینی که پیامبرتان به آن مبعوث شده است؛ دفاع کنید! چون باطلشان را آورده‌اند لِیُطْفِؤُا نُورَ اللهِ بِأَفْواهِهِمْ. بروید در [امان و] حفظ خدا».

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص224 بحارالأنوار، ج19، ص313

ولایت

1 (صف/ 8)

الکاظم (علیه السلام) - عَنْ مُحَمَّدِ‌بْنِ‌الْفُضَیْلِ عَنْ أَبِی‌الْحَسَنِ (علیه السلام) قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عزّوجلّ یُرِیدُونَ لِیُطْفِؤُا نُورَ اللهِ بِأَفْواهِهِمْ وَ اللهُ مُتِمُّ نُورِهِ قَالَ یُرِیدُونَ لِیُطْفِئُوا وَلَایَهًَْ أَمِیرِ‌الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) بِأَفْوَاهِهِمْ قُلْتُ وَ اللهُ مُتِمُّ نُورِهِ قَالَ (علیه السلام) وَ اللَّهُ مُتِمُّ الْإِمَامَهًِْ لِقَوْلِهِ عزّوجلّ الَّذِینَ آمَنُوا بِاللهِ وَ رَسُولِهِ وَ النُّورِ الَّذِی أَنْزَلْنا وَ النُّورُ هُوَ الْإِمَامُ قُلْتُ هُوَ الَّذِی أَرْسَلَ رَسُولَهُ (صلی الله علیه و آله) بِالْهُدی وَ دِینِ الْحَقِّ قَالَ هُوَ الَّذِی أَمَرَ اللَّهُ رَسُولَهُ (صلی الله علیه و آله) بِالْوَلَایَهًِْ لِوَصِیِّهِ وَ الْوَلَایَهًُْ هِیَ دِینُ الْحَقِّ قُلْتُ لِیُظْهِرَهُ عَلَی الدِّینِ کُلِّهِ قَالَ لِیُظْهِرَهُ عَلَی الْأَدْیَانِ عِنْدَ قِیَامِ الْقَائِمِ (عجل الله تعالی فرجه الشریف) لِقَوْلِ اللَّهِ عزّوجلّ وَ اللهُ مُتِمُّ نُورِهِ بِوَلَایَهًِْ الْقَائِمِ (عجل الله تعالی فرجه الشریف) وَ لَوْ‌کَرِهَ الْکافِرُونَ بِوَلَایَهًِْ عَلِیٍّ (علیه السلام) قُلْتُ هَذَا تَنْزِیلٌ قَالَ نَعَمْ أَمَّا هَذِهِ الْحُرُوفُ فَتَنْزِیلٌ وَ أَمَّا غَیْرُهُ فَتَأْوِیلٌ.

 

امام کاظم (علیه السلام) - محمّدبن‌فضیل گوید: از امام کاظم (علیه السلام) درباره‌ی آیه: یُرِیدُونَ لیُطْفِؤُوا نُورَ اللهِ بِأَفْواهِهِمْ پرسیدم. ایشان فرمود: «می‌خواهند ولایت امیرالمؤمنین (علیه السلام) را با دهان خود خاموش سازند. گفتم: «و اللهُ مُتِمُّ نُورِهِ معنایش چیست»؟ فرمود: «یعنی خداوند، امامت را تمام می‌کند، همان‌طور که فرمود: به خدا و رسول او و نوری که نازل کرده‌ایم ایمان بیاورید. (تغابن/8) نور، همان امام (علیه السلام) است. گفتم: «هُو الذِی أَرْسَل رَسُولهُ بِالهُدَی و دِینِ الحَقِّ به چه معناست»؟ فرمود: «او کسی است که رسولش را به ولایت وصی و جانشین خود دستور داد و ولایت، همان دین حق است». گفتم: «لیُظْهِرَهُ عَلی الدِّینِ کُلهِ؛ به چه معناست»؟ فرمود: «در زمان ظهور قائم (این دین را بر تمامی ادیان برتری می­بخشد و غلبه می­دهد. خداوند عزّوجلّ می‌فرماید: به ولایت علی (علیه السلام) [خداوند، نورش را به‌وسیله‌ی ولایت قائم (تمام می‌کند، وَ لَوْ‌کَرِهَ الْکافِرُونَ». گفتم: «این کلام، قرآن است»؟ فرمود: «بله، این کلمات، جزء قرآن است، امّا غیر از آن تأویل است».

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص224 بحارالأنوار، ج23، ص318/ الکافی، ج1، ص432/ الکافی، ج1، ص195؛ «بتفاوت» / بحارالأنوار، ج24، ص336/ بحارالأنوار، ج51، ص60/ نورالثقلین/ البرهان

2(صف/ 8)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - عَنْ عَلِیٍّ (علیه السلام): صَعِدَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) الْمِنْبَرَ فَقَالَ إِنَّ اللَّهَ نَظَرَ إِلَی أَهْلِ الْأَرْضِ نَظْرَهًًْ فَاخْتَارَنِی مِنْهُمْ ثُمَّ نَظَرَ ثَانِیَهًًْ فَاخْتَارَ عَلِیّاً (علیه السلام) أَخِی وَ وَزِیرِی وَ وَارِثِی وَ وَصِیِّی وَ خَلِیفَتِی فِی أُمَّتِی وَ وَلِیَّ کُلِّ مُؤْمِنٍ بَعْدِی مَنْ تَوَلَّاهُ تَوَلَّی اللَّهَ وَ مَنْ عَادَاهُ عَادَ اللَّهَ وَ مَنْ أَحَبَّهُ أَحَبَّ اللَّهَ وَ مَنْ أَبْغَضَهُ أبغضه أَبْغَضَ اللَّهَ وَ اللَّهِ لَا یُحِبُّهُ إِلَّا مُؤْمِنٌ وَ لَا یُبْغِضُهُ إِلَّا کَافِرٌ وَ هُوَ نُورُ الْأَرْضِ بَعْدِی وَ رُکْنُهَا وَ هُوَ کَلِمَهًُْ التَّقْوَی وَ الْعُرْوَهًُْ الْوُثْقَی ثُمَّ تَلَا رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) یُرِیدُونَ لِیُطْفِؤُا نُورَ اللهِ بِأَفْواهِهِمْ وَ یَأْبَی اللهُ إِلَّا أَنْ یُتِمَّ نُورَهُ وَ لَوْ کَرِهَ الْکافِرُونَ یَا أَیُّهَا النَّاسُ مَقَالَتِی هَذِهِ یُبَلِّغُهَا شَاهِدُکُمْ غَائِبَکُمْ.

 

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - ابو اسحاق حارث‌بن‌عبدالله گوید: امام علی (علیه السلام) فرمود: روزی پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) بر منبر رفت و فرمود: «خداوند توجّهی به مردم زمین کرد و مرا از میان آن‌ها برگزید؛ برای مرتبه‌ی دوّم نگاهی نمود علی (علیه السلام) را برگزید برادر و وزیر و وارث و وصی و جانشین من در میان امّت و ولی هر مؤمنی پس از من قرار داد هرکه او را دوست بدارد خدا را دوست داشته و دشمن او دشمن خداست و هرکه با او محبّت ورزد خدا به او محبّت خواهد ورزید و هرکه با او کینه ورزد خدا به او کینه می‌ورزد. به خدا سوگند! جز مؤمن او را دوست نمی‌دارد و جز کافر با او دشمنی نمی‌ورزد او نور زمین و رکن و پایه آن است پس از من او کلمه‌ی تقوی و عروهًْ الوثقی است». بعد پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) این آیه را قرائت کرد: یُرِیدُونَ أَنْ یُطْفِؤُا نُورَ اللهِ بِأَفْواهِهِمْ وَ یَأْبَی اللهُ إِلَّا أَنْ یُتِمَّ نُورَهُ وَ لَوْ کَرِهَ الْکافِرُونَ. مردم این سخن مرا حاضرین به غائبین برسانند خدایا تو را بر آن‌ها گواه می‌گیرم».

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص224 بحارالأنوار، ج23، ص320/ بحارالأنوار، ج30، ص311؛ «بتفاوت»

3 (صف/ 8)

الباقر (علیه السلام) - یُرِیدُونَ لِیُطْفِؤُا نُورَ اللهِ بِأَفْواهِهِمْ وَ اللهُ مُتِمُّ نُورِهِ وَ اللَّهِ لَوْ تَرَکْتُمْ هَذَا الْأَمْرَ مَا تَرَکَهُ اللَّهُ.

 

امام باقر (علیه السلام) - یُرِیدُونَ لیُطْفِؤُوا نُورَ اللهِ بِأَفْواهِهِمْ و اللهُ مُتِمُّ نُورِهِ به خدا سوگند اگر شما این امر را رها کنید، خداوند رها نمی‌کند.

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص226 بحارالأنوار، ج23، ص320/ بحارالأنوار، ج51، ص59/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص661/ البرهان

4 (صف/ 8)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - سَلْمَانَ (رحمة الله علیه) قَالَ کَانَتْ قُرَیْشٌ إِذَا جَلَسَتْ فِی مَجَالِسِهَا فَرَأَتْ رَجُلًا مِنْ أَهْلِ الْبَیْتِ قَطَعَتْ حَدِیثَهَا فَبَیْنَمَا هِیَ جَالِسَهًٌْ إِذْ قَالَ رَجُلٌ مِنْهُمْ مَا مَثَلُ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) فِی أَهْلِ بَیْتِهِ إِلَّا مَثَلُ نَخْلَهًٍْ نَبَتَتْ فِی کُنَاسَهًٍْ فَبَلَغَ ذَلِکَ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فَغَضِبَ ثُمَّ خَرَجَ فَأَتَی الْمِنْبَرَ فَجَلَسَ عَلَیْهِ حَتَّی اجْتَمَعَ النَّاسُ ثُمَّ قَامَ فَحَمِدَ اللَّهَ وَ أَثْنَی عَلَیْهِ ثُمَّ قَالَ أَیُّهَا النَّاسُ… نَحْنُ بَنُوعَبْدِ‌الْمُطَّلِبِ سَادَهًُْ أَهْلِ الْجَنَّهًِْ أَنَا وَ عَلِیٌّ وَ جَعْفَرٌ وَ حَمْزَهًُْ وَ الْحَسَنُ وَ الْحُسَیْنُ (علیهم السلام) وَ فَاطِمَهًُْ (سلام الله علیها) وَ الْمَهْدِیُّ أَلَا وَ إِنَّ اللَّهَ نَظَرَ إِلَی أَهْلِ الْأَرْضِ نَظْرَهًًْ فَاخْتَارَ مِنْهَا رَجُلَیْنِ أَحَدُهُمَا أَنَا فَبَعَثَنِی رَسُولًا وَ الْآخَرُ عَلِیُّ‌بْنُ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام) وَ أَوْحَی إِلَیَّ أَنْ أَتَّخِذَهُ أَخاً وَ خَلِیلًا وَ وَزِیراً وَ وَصِیّاً وَ خَلِیفَهًًْ أَلَا وَ إِنَّهُ وَلِیُّ کُلِّ مُؤْمِنٍ بَعْدِی مَنْ وَالَاهُ وَالَاهُ اللَّهُ وَ مَنْ عَادَاهُ عَادَاهُ اللَّهُ لَا یُحِبُّهُ إِلَّا مُؤْمِنٌ وَ لَا یُبْغِضُهُ إِلَّا کَافِرٌ هُوَ زِرُّ الْأَرْضِ بَعْدِی وَ سَکَنُهَا وَ هُوَ کَلِمَهًُْ اللَّهِ التَّقْوَی وَ عُرْوَهًُْ اللَّهِ الْوُثْقَی أَتُرِیدُونَ أَنْ تُطْفِئُوا نُورَ اللهِ بِأَفْوَاهِکُمْ وَ اللهُ مُتِمُّ نُورِهِ وَ لَوْ کَرِهَ الْکافِرُونَ أَلَا وَ إِنَّ اللَّهَ نَظَرَ نَظْرَهًًْ ثَانِیَهًًْ فَاخْتَارَ بَعْدَنَا اثْنَیْ عَشَرَ وَصِیّاً مِنْ أَهْلِ بَیْتِی فَجَعَلَهُمْ خِیَارَ أُمَّتِی وَاحِداً بَعْدَ وَاحِدٍ مِثْلَ النُّجُومِ فِی السَّمَاءِ کُلَّمَا غَابَ نَجْمٌ طَلَعَ نَجْمٌ هُمْ أَئِمَّهًُْ هُدَاهًٍْ (علیهم السلام) مُهْتَدُونَ لَا یَضُرُّهُمْ کَیْدُ مَنْ کَادَهُمْ وَ لَا خِذْلَانُ مَنْ خَذَلَهُمْ هُمْ حُجَجُ اللَّهِ فِی أَرْضِهِ وَ شُهَدَاؤُهُ عَلَی خَلْقِهِ خُزَّانُ عِلْمِهِ وَ تَرَاجِمَهًُْ وَحْیِهِ وَ مَعَادِنُ حِکْمَتِهِ مَنْ أَطَاعَهُمْ أَطَاعَ اللَّهَ وَ مَنْ عَصَاهُمْ عَصَی اللَّهَ هُمْ مَعَ الْقُرْآنِ وَ الْقُرْآنُ مَعَهُمْ لَا یُفَارِقُونَهُ حَتَّی یَرِدُوا عَلَیَّ الْحَوْضَ فَلْیُبَلِّغِ الشَّاهِدُ الْغَائِبَ اللَّهُمَّ اشْهَدْ اللَّهُمَّ اشْهَدْ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ.

 

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - سلمان (رحمة الله علیه) گوید: «برنامه‌ی قریش چنین بود که هرگاه در مجالسشان می‌نشستند و مردی از اهل بیت را می‌دیدند سخن خود را قطع می‌کردند». یک‌بار که کنار هم نشسته بودند یکی از آنان گفت: «مثل محمّد (صلی الله علیه و آله) در میان اهل بیتش مانند درخت خرمایی که در زباله دانی روییده باشد، است». عکس العمل پیامبر (صلی الله علیه و آله) در مقابل اهانت به اهل بیت (علیه السلام) این خبر به پیامبر (صلی الله علیه و آله) رسید. آن حضرت (صلی الله علیه و آله) غضبناک شد و به منبر رفت و بر فراز آن نشست تا مردم جمع شدند. سپس برخاست و حمد و ثنای الهی بجا آورد و فرمود: … «ای مردم بدانید که ما فرزندان عبدالمطلب سادات اهل بهشت هستیم؛ من و علی (علیه السلام) انتخاب اهل بیت (علیه السلام) از میان اهل زمین و جعفر (رحمة الله علیه) و حمزه (رحمة الله علیه) و حسن و حسین (علی‌ها السلام) و فاطمه (سلام الله علیها) و مهدی (بدانید که خداوند نظری به اهل زمین نمود و از بین آنان دو نفر را انتخاب کرد؛ یکی من که به‌عنوان فرستاده و پیامبر (صلی الله علیه و آله) مبعوثم نمود، و دیگری علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) و به من وحی کرد که او را برادر و دوست و وزیر و وصیّم و خلیفه‌ام قرار دهم. علی (علیه السلام) ولیّ هر مؤمن و سکون زمین و کلمه‌ی تقوی بدانید که او صاحب اختیار هر مؤمنی بعد از من است. هرکس او را دوست بدارد خدا او را دوست دارد، و هرکس با او دشمنی کند خدا با او دشمنی می‌کند. او را جز مؤمن دوست نمی‌دارد و جز کافر مبغوض نمی‌دارد. او قوام زمین بعد از من و باعث آرامش آن است. او کلمه‌ی تقوای خداوند و ریسمان محکم اوست. أَنْ تُطْفِئُوا نُورَ اللهِ بِأَفْوَاهِکُمْ وَ اللهُ مُتِمُّ نُورِهِ وَ لَوْ کَرِهَ الْکافِرُونَ انتخاب دوازده امام (علیه السلام) به‌عنوان حجج الهی بدانید که خداوند نظر دوّمی نمود و بعد از ما، دوازده وصی از اهل بیتم انتخاب نمود، و آنان را انتخاب‌شدگان امّتم قرار داد. آنان یکی پس از دیگری مثل ستارگان در آسمان هستند که هر ستاره‌ای غایب شود ستاره‌ی دیگری طلوع می‌کند. آنان امامان هدایت‌کننده هدایت شده‌اند که حیله کسانی که بر آنان حیله کنند، و خواری کسانی که ایشان را خوار کنند به آنان ضرر نمی‌زند. آنان حجّت‌های خداوند در زمین، و شاهدان او بر خلقش، و خزانه‌داران علمش، و بیان‌کنندگان وحیش و معدن‌های حکمتش هستند. هرکس از آنان اطاعت کند خدا را اطاعت کرده است و هرکس از آنان سرپیچی کند معصیت خدا کرده است. آنان با قرآن، و قرآن با آنان است. از قرآن جدا نمی‌شوند تا در حوض کوثر بر من وارد شوند. پس شاهدان به غایبان برسانند. پروردگارا شاهد باش، پروردگارا شاهد باش، و این را سه‌مرتبه فرمود».

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص226 بحارالأنوار، ج22، ص148/ کتاب سلیم بن قیس، ص856؛ «هم حجج الله فی ارضه… الی آخر» محذوف/ بحارالأنوار، ج36، ص294 و البرهان و تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص662؛ «بتفاوت»

5 (صف/ 8)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - عَنْ عَبْدِ اللَّهِ‌بْنِ‌الْعَبَّاسِ قَالَ: دَخَلْتُ عَلَی النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) … یَا إبن‌عباس (رحمة الله علیه) سَوْفَ یَأْخُذُ النَّاسُ یَمِیناً وَ شِمَالًا فَإِذَا کَانَ کَذَلِکَ فَاتَّبِعْ عَلِیّاً وَ حِزْبَهُ فَإِنَّهُ مَعَ الْحَقِّ وَ الْحَقُّ مَعَهُ وَ لَا یَفْتَرِقَانِ حَتَّی یَرِدَا عَلَیَّ الْحَوْضَ یَا إبن‌عباس (رحمة الله علیه) وَلَایَتُهُمْ وَلَایَتِی وَ وَلَایَتِی وَلَایَهًُْ اللَّهِ وَ حَرْبُهُمْ حَرْبِی وَ حَرْبِی حَرْبُ اللَّهِ وَ سِلْمُهُمْ سِلْمِی وَ سِلْمِی سِلْمُ اللَّهِ ثُمَّ قَالَ (صلی الله علیه و آله) یُرِیدُونَ لِیُطْفِؤُا نُورَ اللهِ بِأَفْواهِهِمْ وَ یَأْبَی اللهُ إِلَّا أَنْ یُتِمَّ نُورَهُ وَ لَوْ کَرِهَ الْکافِرُونَ.

 

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - ابن‌عبّاس گوید: بر پیامبر (صلی الله علیه و آله) وارد شدم ایشان فرمود: …‌ای پسر عبّاس (رحمة الله علیه) به‌زودی مردم راست و چپ را می‌گیرند (و هرکس در دین و آیین به راهی رود)؛ هرگاه چنین شد از علی (علیه السلام) و پیروانش پیروی کن، زیرا او با حق و حق با اوست، و آن‌دو از هم جدا نشوند تا در کنار حوض بر من وارد شوند، ای پسر عبّاس (رحمة الله علیه)! ولایت ایشان ولایت من، و ولایت من ولایت خداست، حزب ایشان حزب من و حزب من حزب خداست، سازش با ایشان سازش با من و سازش من سازش خدا است، سپس فرمود: یُرِیدُونَ لِیُطْفِؤُا نُورَ اللهِ بِأَفْواهِهِمْ وَ یَأْبَی اللهُ إِلَّا أَنْ یُتِمَّ نُورَهُ وَ لَوْ کَرِهَ الْکافِرُونَ.

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص226 بحارالأنوار، ج36، ص285/ کفایهًْ الأثر، ص16

6 (صف/ 8)

الکاظم (علیه السلام) - قِیلَ: حَضَرَ مَجْلِسَ الرَّشِیدِ هِنْدِیٌّ حَکِیمٌ فَدَخَلَ الْکَاظِمُ (علیه السلام) فَرَفَعَ الرَّشِیدُ مَقَامَهُ، فَحَسَدَهُ الْهِنْدِیُّ وَ قَالَ: اغْتَنَیْتَ بِعِلْمِکَ عَنْ غَیْرِکَ فَکُنْتَ کَمَا قَالَ تَعَالَی کَلاَّ إِنَّ الْإِنْسانَ لَیَطْغَی أَنْ رَآهُ اسْتَغْنَی. فَقَالَ (علیه السلام): أَخْبِرْنِی الصُّوَرَ الصَّدَفِیَّهًَْ إِذَا تَکَامَلَتْ فِیهَا الْحَرَارَهًُْ الْکُلِّیَّهًُْ وَ تَوَاتَرَتْ عَلَیْهَا الْحَرَکَاتُ الطَّبِیعِیَّهًُْ وَ اسْتَحْکَمَتْ فِیهَا الْقُوَی الْعُنْصُرِیَّهًُْ صَارَتْ أَخْصَاصاً عَقْلِیَّهًًْ أَمْ أَشْبَاحاً وَهْمِیَّهًًْ؟ فَبُهِتَ الْهِنْدِیُّ وَ قَبَّلَ رَأْسَ الْإِمَامِ (علیه السلام) وَ قَالَ: لَقَدْ کَلَّمْتَنِی بِکَلَامٍ لَاهُوتٍ مِنْ جِسْمٍ نَاسُوتٍ. فَقَالَ الرَّشِیدُ: کُلَّمَا أَرَدْنَا أَنْ نَضَعَ أَهْلَ هَذَا الْبَیْتِ أَبَی اللَّهُ إِلَّا أَنْ یَرْفَعَهُ. فَقَالَ (علیه السلام): یُرِیدُونَ لِیُطْفِؤُا نُورَ اللهِ بِأَفْواهِهِمْ وَ اللهُ مُتِمُّ نُورِهِ وَ لَوْ کَرِهَ الْکافِرُونَ.

 

امام کاظم (علیه السلام) - گفته شده است: دانشمندی هندی در مجلس هارون الرشید حاضر شد. سپس امام کاظم (علیه السلام) وارد شد و هارون الرشید مقامش را بالا برد. فرد هندی به امام (علیه السلام) حسادت ورزید. [امام (علیه السلام)] فرمود: «با علمت از غیر خود بی‌نیاز شدی و چنان هستی که خدای تعالی فرمود: چنین نیست [که شما می‌پندارید] به یقین انسان طغیان می‌کند، از اینکه خود را بی‌نیاز ببیند! . (علق/67) … سپس امام (علیه السلام) فرمود: «از صورت‌های صدفی به من خبر بده که وقتی حرارت تمام مجموعه در آن کامل شد و حرکات طبیعی پی‌درپی بر آن عارض شد و نیروهای عنصری در آن ثابت و استوار شد، [آیا تبدیل به] شکل‌های عقلی می‌گردد یا خیالات وهمی». شخص هندی مات و مبهوت شد و سر امام (علیه السلام) را بوسید و گفت: «از جسم انسانی، با من سخن الهی گفتی». هارون الرشید گفت: «هر زمان خواستیم اهل این خانه خوار کنیم [و پایین بکشیم]، خداوند [از هر چیزی] جز بالابردن آن‌ها امتناع کرد». امام (علیه السلام) فرمود: یُرِیدُونَ لِیُطْفِؤُا نُورَ اللهِ بِأَفْواهِهِمْ وَ اللهُ مُتِمُّ نُورِهِ وَ لَوْ کَرِهَ الْکافِرُونَ.

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص228 الصراط المستقیم، ج2، ص194

قائم

1 (صف/ 8)

الصّادق (علیه السلام) - لَمْ تَخْلُو الْأَرْضُ مُنْذُ کَانَتْ مِنْ حُجَّهًٍْ عَالِمٍ یُحْیِی فِیهَا مَا یُمِیتُونَ مِنَ الْحَقِّ ثُمَّ تَلَا هَذِهِ الْآیَهًَْ یُرِیدُونَ لِیُطْفِؤُا نُورَ اللهِ بِأَفْواهِهِمْ وَ اللهُ مُتِمُّ نُورِهِ وَ لَوْ کَرِهَ الْکافِرُونَ.

 

امام صادق (علیه السلام) - زمین از ابتدا خالی از حجّت عالم و دانایی نبوده که دستوراتی که مردم به دست فراموشی سپرده‌اند و از بین رفته، احیا بنماید؛ بعد آن جناب این آیه را تلاوت نمود: یُرِیدُونَ لِیُطْفِؤُا نُورَ اللهِ بِأَفْواهِهِمْ وَ اللهُ مُتِمُّ نُورِهِ وَ لَوْ کَرِهَ الْکافِرُونَ.

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص228 بحارالأنوار، ج23، ص37/ بحارالأنوار، ج23، ص52/ بصایرالدرجات، ص487؛ «لن تخلوا» بدل «لم تخلوا» / کمال الدین، ج1، ص221/ نورالثقلین

2 (صف/ 8)

علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه) - یُرِیدُونَ لِیُطْفِؤُا نُورَ اللهِ بِأَفْواهِهِمْ وَ اللهُ مُتِمُّ نُورِهِ قَالَ بِالْقَائِمِ (عجل الله تعالی فرجه الشریف) مِنْ آلِ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) عَلَیْهِمْ إِذَا خَرَجَ لَیُظْهِرُهُ عَلَی الدِّینِ کُلِّهِ حَتَّی لَا یُعْبَدَ غَیْرُ اللَّهِ وَ هُوَ قَوْلُهُ یَمْلَأُ الْأَرْضَ قِسْطاً وَ عَدْلًا کَمَا مُلِئَتْ ظُلْماً وَ جَوْراً.

 

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - یُرِیدُونَ لیُطْفِؤُوا نُورَ اللهِ بِأَفْواهِهِمْ و اللهُ مُتِمُّ نُورِهِ به‌واسطه‌ی ظهور قائم آل محمّد (صلی الله علیه و آله). هنگامی‌که آن حضرت ظهور کند، دین اسلام را بر همه‌ی ادیان مسلّط می‌سازد تا جایی که غیر او عبادت نمی­شود، و این چنین می‌شود که زمین را از عدل و داد پر می‌کند، چنانکه پیش از آن، آکنده از ظلم و جور شده بود.

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص228 بحارالأنوار، ج51، ص49/ نورالثقلین/ البرهان/ القمی، ج2، ص365؛ «و هو قوله یملأ… الی آخر» محذوف

آیه هُوَ الَّذی أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدی وَ دینِ الْحَقِّ لِیُظْهِرَهُ عَلَی الدِّینِ کُلِّهِ وَ لَوْ کَرِهَ الْمُشْرِکُونَ [9]

 

او کسی است که پیامبر خود را با هدایت و دین حق فرستاد تا او را بر همه‌ی ادیان غالب سازد، هرچند مشرکان ناخشنود باشند.

 

او کسی است که پیامبر خود را با هدایت و دین حق فرستاد تا او را بر همه‌ی ادیان غالب سازد، هرچند مشرکان ناخشنود باشند

1 -1 (صف/ 9)

أمیرالمومنین (علیه السلام) - وَ الَّذِی نَفْسِی بِیَدِهِ حَتَّی لَا یَبْقَی قَرْیَهًْ إِلَّا وَ نُودِیَ فِیهَا بِشَهَادَهًْ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ أَنَّ مُحَمَّداً (صلی الله علیه و آله) رَسُولُ اللَّهِ بُکْرَهًْ وَ عَشِیّاً.

 

امام علی (علیه السلام) - قسم به کسی که جانم به دست اوست، حتی روستایی باقی نمی‌ماند، مگر اینکه صبحگاهان و شامگاهان، ندای شهادت لا اله الا الله و محمّد رسول الله (یگانگی خداوند و پیامبری محمّد (صلی الله علیه و آله) ) در آنجا سر داده می‌شود.

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص228 تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص663/ نورالثقلین؛ «لاتبقی» بدل «لایبقی» و «ینادی» بدل «نودی» / البرهان

1 -2 (صف/ 9)

الصّادق (علیه السلام) - عَنِ الْمُفَضَّلِ‌بْنِ‌عُمَرَ قَالَ سَأَلْتُ سَیِّدِیَ الصَّادِق (علیه السلام) … قَالَ الْمُفَضَّلُ یَا مَوْلَایَ فَمَا تَأْوِیلُ قَوْلِهِ تَعَالَی لِیُظْهِرَهُ عَلَی الدِّینِ کُلِّهِ وَ لَوْ کَرِهَ الْمُشْرِکُونَ قَالَ (علیه السلام) هُوَ قَوْلُهُ تَعَالَی وَ قاتِلُوهُمْ حَتَّی لا تَکُونَ فِتْنَةٌ وَ یَکُونَ الدِّینُ کُلُّهُ لِلهِ فَوَ اللَّه یَا مُفَضَّلُ لَیُرْفَعُ عَنِ الْمِلَلِ وَ الْأَدْیَانِ الِاخْتِلَافُ وَ یَکُونُ الدِّینُ کُلُّهُ وَاحِداً کَمَا قَالَ جَلَّ ذِکْرُهُ إِنَّ الدِّینَ عِنْدَ اللهِ الْإِسْلامُ وَ قَالَ اللَّهُ وَ مَنْ یَبْتَغِ غَیْرَ الْإِسْلامِ دِیناً فَلَنْ یُقْبَلَ مِنْهُ وَ هُوَ فِی الْآخِرَةِ مِنَ الْخاسِرِینَ قَالَ الْمُفَضَّلُ قُلْتُ یَا سَیِّدِی وَ مَوْلَایَ وَ الدِّینُ الَّذِی فِی آبَائِهِ إِبْرَاهِیمَ وَ نُوحٍ وَ مُوسَی وَ عِیسَی وَ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) هُوَ الْإِسْلَامُ قَالَ نَعَمْ یَا مُفَضَّلُ هُوَ الْإِسْلَامُ لَا غَیْرُ قُلْتُ یَا مَوْلَایَ أَ تَجِدُهُ فِی کِتَابِ اللَّهِ قَالَ نَعَمْ مِنْ أَوَّلِهِ إِلَی آخِرِهِ وَ مِنْهُ هَذِهِ الْآیَهًُْ إِنَّ الدِّینَ عِنْدَ اللهِ الْإِسْلامُ وَ قَوْلُهُ تَعَالَی مِلَّةَ أَبِیکُمْ إِبْراهِیمَ هُوَ سَمَّاکُمُ الْمُسْلِمِینَ وَ مِنْهُ قَوْلُهُ تَعَالَی فِی قِصَّهًْ إِبْرَاهِیمَ وَ إِسْمَاعِیلَ وَ اجْعَلْنا مُسْلِمَیْنِ لَکَ وَ مِنْ ذُرِّیَّتِنا أُمَّةً مُسْلِمَةً لَکَ وَ قَوْلُهُ تَعَالَی فِی قِصَّهًْ فِرْعَوْنَ حَتَّی إِذا أَدْرَکَهُ الْغَرَقُ قالَ آمَنْتُ أَنَّهُ لا إِلهَ إِلَّا الَّذِی آمَنَتْ بِهِ بَنُوا إِسْرائِیلَ وَ أَنَا مِنَ الْمُسْلِمِینَ وَ فِی قِصَّهًْ سُلَیْمَانَ وَ بِلْقِیسَ قَبْلَ أَنْ یَأْتُونِی مُسْلِمِینَ وَ قَوْلِهَا أَسْلَمْتُ مَعَ سُلَیْمانَ لِلهِ رَبِّ الْعالَمِینَ وَ قَوْلِ عِیسَی (علیه السلام) مَنْ أَنْصارِی إِلَی اللهِ قالَ الْحَوارِیُّونَ نَحْنُ أَنْصارُ اللهِ آمَنَّا بِاللهِ وَ اشْهَدْ بِأَنَّا مُسْلِمُونَ وَ قَوْلُهُ جَلَّ وَ عَزَّ وَ لَهُ أَسْلَمَ مَنْ فِی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ طَوْعاً وَ کَرْهاً وَ قَوْلُهُ فِی قِصَّهًْ لُوطٍ فَما وَجَدْنا فِی‌ها غَیْرَ بَیْتٍ مِنَ الْمُسْلِمِینَ وَ قَوْلُهُ قُولُوا آمَنَّا بِاللهِ وَ ما أُنْزِلَ إِلَیْنا إِلَی قَوْلِهِ لا نُفَرِّقُ بَیْنَ أَحَدٍ مِنْهُمْ وَ نَحْنُ لَهُ مُسْلِمُون وَ قَوْلُهُ تَعَالَی أَمْ کُنْتُمْ شُهَداءَ إِذْ حَضَرَ یَعْقُوبَ الْمَوْتُ إِلَی قَوْلِهِ وَ نَحْنُ لَهُ مُسْلِمُون.

 

امام صادق (علیه السلام) - از مفضّل‌بن‌عمر نقل شده است: … مفضّل عرض کرد: «آقا تأویل لِیُظْهِرَهُ عَلَی الدِّینِ کُلِّهِ وَ لَوْ کَرِهَ المُشْرِکُونَ چیست؟ یعنی چگونه امام زمان (بر همه‌ی ادیان غالب می‌شود». حضرت فرمود: «تأویل آن این آیه است: و با آن‌ها پیکار کنید، تا فتنه [شرک و سلب آزادی] برچیده شود، و دین [و پرستش] همه مخصوص خدا باشد! . (انفال/39)». ای مفضّل به خدا قسم! اختلاف را از میان ملل و ادیان برمی‌دارد و همه‌ی دین‌ها یکی می‌شود». چنانکه خداوند فرموده: دین در نزد خدا، اسلام [و تسلیم‌بودن در برابر حق] است. (آل عمران/19) ». و هم فرموده: و هرکس جز اسلام [و تسلیم در برابر فرمان حق]، آیینی برای خود انتخاب کند، از او پذیرفته نخواهد شد و او در آخرت، از زیانکاران است. (آل عمران/85) ». مفضل گفت: «آقا! آیا دینی که پدران او ابراهیم و نوح و موسی و عیسی (علیهم السلام) و محمّد (صلی الله علیه و آله) داشتند، همان دین اسلام بود»؟ فرمود: «آری همین دین اسلام بود، نه غیر آن»! عرض کردم: «دلیلی از قرآن بر این مطلب دارید»؟ فرمود: «آری؛ از اوّل تا آخر قرآن پر از دلیل است. از جمله آیه: دین در نزد خدا، اسلام [و تسلیم‌بودن در برابر حق] است. (آل عمران/19) می‌باشد. و دیگر این آیه: از آیین پدرتان ابراهیم پیروی کنید خداوند شما را در کتاب‌های پیشین و در این کتاب آسمانی «مسلمان» نامید. (حج/78) یعنی اسلام دین پدر شما ابراهیم (علیه السلام) است و اوست که شما را مسلمان نامید. و دیگر آیه‌ایست که خداوند در داستان ابراهیم و اسماعیل (علی‌ها السلام) از زبان آن‌ها نقل می‌کند که گفتند: ما را تسلیم فرمان خود قرار ده! و از دودمان ما، امتی که تسلیم فرمانت باشند. (بقره/128) یعنی: خدایا ما دو نفر را دو تن مسلمان و تسلیم شده خود قرار ده، و از اولاد ما نیز مردمی مسلمان بیرون آور. و دیگر این آیه در داستان فرعون است که می‌فرماید: هنگامی‌که غرقاب دامن او را گرفت، گفت: «ایمان آوردم که هیچ معبودی، جز کسی که بنی‌اسرائیل به او ایمان آورده‌اند، وجود ندارد و من از مسلمین هستم. (یونس/90) و در داستان سلیمان (علیه السلام) و بلقیس ملکه‌ی سبا می‌فرماید: و به‌سوی من آیید درحالی‌که تسلیم حقّ هستید! . (نمل/31) نزد من بیایید، و چون بلقیس به نزد سلیمان (علیه السلام) آمد گفت: با سلیمان برای خداوندی که پروردگار عالمیان است اسلام آوردم! . (نمل/44) یعنی من با سلیمان (علیه السلام) در پیشگاه خداوند جهانیان اسلام آوردیم و از زبان عیسی‌بن‌مریم (علیه السلام) می‌فرماید: مَنْ أَنْصارِی إِلَی اللهِ یعنی عیسی (علیه السلام) گفت: «کسانی که می‌خواهند با پذیرش دین خدا مرا یاری نمایند کیستند»؟ حواریان [شاگردانِ مخصوصِ او] گفتند: «ما یاوران خداییم به خدا ایمان آوردیم و تو [نیز] گواه باش که ما اسلام آورده‌ایم. (آل عمران/52) و در آیه‌ی دیگر می‌فرماید: و تمام کسانی که در آسمان‌ها و زمین هستند، از روی اختیار یا از روی اجبار، در برابرِ [فرمان] او تسلیمند. (آل عمران/83) و در داستان لوط (علیه السلام) می‌فرماید: ولی جز یک خانواده‌ی با ایمان در تمام آن‌ها نیافتیم! . (ذاریات/36) و در آیه‌ی دیگر می‌فرماید: بگویید: «ما به خدا ایمان آورده‌ایم و به آنچه بر ما نازل شده و آنچه بر ابراهیم و اسماعیل و اسحاق و یعقوب و پیامبران از فرزندان او نازل گردید، و [همچنین] آنچه به موسی و عیسی و پیامبران [دیگر] از طرف پروردگار داده شده است، و در میان هیچ‌یک از آن‌ها جدایی قائل نمی‌شویم، و در برابر فرمان خدا تسلیم هستیم [و تعصبات نژادی و اغراض شخصی، سبب نمی‌شود که بعضی را بپذیریم و بعضی را رها کنیم]. (بقره/136)».

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص230 بحارالأنوار، ج53، ص4

قائم

1 (صف/ 9)

الکاظم (علیه السلام) - عَنْ مُحَمَّدِ‌بْنِ‌الْفُضَیْلِ عَنْ أَبِی‌الْحَسَنِ الْمَاضِی (علیه السلام) قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَل… هُوَ الَّذِی أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدی وَ دِینِ الْحَقِّ قَالَ هُوَ الَّذِی أَمَرَ اللَّهُ رَسُولَه (صلی الله علیه و آله) بِالْوَلَایَهًِْ لِوَصِیِّهِ وَ الْوَلَایَهًُْ هِیَ دِینُ الْحَقِّ قُلْتُ لِیُظْهِرَهُ عَلَی الدِّینِ کُلِّهِ قَالَ لِیُظْهِرَهُ عَلَی الْأَدْیَانِ عِنْدَ قِیَامِ الْقَائِمِ (عجل الله تعالی فرجه الشریف) لِقَوْلِ اللَّهِ عزّوجلّ وَ اللهُ مُتِمُّ نُورِهِ بِوَلَایَهًِْ الْقَائِمِ (عجل الله تعالی فرجه الشریف) وَ لَوْ کَرِهَ الْکافِرُونَ بِوَلَایَهًِْ عَلِیٍّ (علیه السلام) قُلْتُ هَذَا تَنْزِیلٌ قَالَ نَعَمْ أَمَّا هَذِهِ الْحُرُوفُ فَتَنْزِیلٌ وَ أَمَّا غَیْرُهُ فَتَأْوِیلٌ.

 

امام کاظم (علیه السلام) - محمّدبن‌فُضیل گوید: از امام کاظم (علیه السلام) پرسیدم درباره‌ی آیه‌ی هُو الذِی أَرْسَل رَسُولهُ بِالهُدَی ودِینِ الحَقِّ به چه معناست؟ فرمود: «او کسی است که رسولش (صلی الله علیه و آله) را به ولایت وصی و جانشین خود دستور داد و ولایت، همان دین حق است. گفتم: «لیُظْهِرَهُ عَلی الدِّینِ کُلهِ به چه معناست»؟ فرمود: «در زمان ظهور قائم (فرجه الشریف، این دین را بر تمامی ادیان برتری می­بخشد و غلبه می­دهد». و فرمود: «خداوند عزّوجلّ می‌فرماید: وَ اللهُ مُتِمُّ نُورِهِ به ولایت قائم (وَ لَوْ کَرِهَ الْکافِرُونَ به ولایت علی (علیه السلام) [خداوند، نورش را به‌وسیله‌ی ولایت قائم (تمام می‌کند، اگرچه کافران به ولایت علی (علیه السلام) ناخشنود باشند». گفتم: «این کلام، قرآن است»؟ فرمود: «بله، این کلمات، جزء قرآن است، امّا غیر از آن تأویل است».

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص232 بحارالأنوار، ج23، ص318/ بحارالأنوار، ج35، ص397؛ «قلت هذا تنزیل… الی آخر» محذوف/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص661/ الصراط المستقیم، ج2، ص74؛ «قلت هذا تنزیل… الی آخر» محذوف/ البرهان؛ «جمیع» زیادهًْ و «لقول الله عزوجل و الله… الی آخر» محذوف/ نورالثقلین؛ «تفاوت لفظی»

2 (صف/ 9)

الصّادق (علیه السلام) - عَنْ أَبِی‌بَصِیرٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ فِی کِتَابِهِ هُوَ الَّذِی أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدی وَ دِینِ الْحَقِّ لِیُظْهِرَهُ عَلَی الدِّینِ کُلِّهِ وَ لَوْ کَرِهَ الْمُشْرِکُونَ فَقَالَ وَ اللَّهِ مَا نَزَلَ تَأْوِیلُهَا بَعْدُ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاکَ وَ مَتَی یَنْزِلُ تَأْوِیلُهَا قَالَ حِینَ یَقُومُ الْقَائِمُ (عجل الله تعالی فرجه الشریف) إِنْ شَاءَ اللَّهُ فَإِذَا خَرَجَ الْقَائِمُ (عجل الله تعالی فرجه الشریف) لَمْ یَبْقَ کَافِرٌ وَ لَا مُشْرِکٌ إِلَّا کَرِهَ خُرُوجَهُ حَتَّی لَوْ أَنَّ کَافِراً أَوْ مُشْرِکاً فِی بَطْنِ صَخْرَهًْ لَقَالَتِ الصَّخْرَهًُْ یَا مُؤْمِنُ فِی بَطْنِی کَافِرٌ أَوْ مُشْرِکٌ فَاقْتُلْهُ قَالَ فَیَجِیئُهُ فَیَقْتُلُهُ.

 

امام صادق (علیه السلام) - ابوبصیر گوید: درباره‌ی این کلام خداوند عزّوجلّ الذِی أَرْسَل رَسُولهُ بِالهُدَی و دِینِ الحَقِّ لیُظْهِرَهُ عَلی الدِّینِ کُلهِ و لو کَرِهَ المُشْرِکُونَ پرسیدم و ایشان فرمود: «به خدا سوگند، هنوز تأویل آن نازل نشده است». گفتم: «فدایت شوم، چه زمانی تأویل آن نازل می‌شود»؟ فرمود: «ان‌شاءالله زمانی‌که قائم (فرجه الشریف بیاید. هنگامی‌که قائم (ظهور کند، هر کافر و مشرکی از ظهور او ناخشنود و بیزار است. کافران و مشرکان حتّی اگر درون صخره‌ای پنهان شوند، صخره می‌گوید: ای مؤمن! درون من کافر یا مشرکی است، او را بکش. پس به‌سمت او می‌آید و او را می‌کشد».

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص232 تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص663/ فرات الکوفی، ص481؛ «فقال و الله ما نزل… ان شاء الله» محذوف و «کان» بدل «أن کافرا أو مشرکا» و «فی مشرک… و اقتله» بدل «فی بطنی… فیقتله» / البرهان

3(صف/ 9)

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ فِی قَوْلِهِ عَزَّ وَ جَلَ لِیُظْهِرَهُ عَلَی الدِّینِ کُلِّهِ وَ لَوْ کَرِهَ الْمُشْرِکُونَ قَالَ لَا یَکُونُ ذَلِکَ حَتَّی لَا یَبْقَی یَهُودِیٌ وَ لَا نَصْرَانِیٌ وَ لَا صَاحِبُ مِلَّهًْ إِلَّا الْإِسْلَامَ حَتَّی تَأْمَنَ الشَّاهًُْ وَ الذِّئْبُ وَ الْبَقَرَهًُْ وَ الْأَسَدُ وَ الْإِنْسَانُ وَ الْحَیَّهًُْ وَ حَتَّی لَا تَقْرِضَ فَأْرَهًْ جِرَاباً وَ حَتَّی تُوضَعَ الْجِزْیَهًُْ وَ یُکْسَرَ الصَّلِیبُ وَ یُقْتَلَ الْخِنْزِیرُ وَ هُوَ قَوْلُهُ تَعَالَی لِیُظْهِرَهُ عَلَی الدِّینِ کُلِّهِ وَ لَوْ کَرِهَ الْمُشْرِکُونَ وَ ذَلِکَ یَکُونُ عِنْدَ قِیَامِ الْقَائِمِ (عجل الله تعالی فرجه الشریف).

 

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) درباره‌ی کلام خداوند عزّوجلّ لیُظْهِرَهُ عَلی الدِّینِ کُلهِ و لو کَرِهَ المُشْرِکُونَ گفته است: این امر فقط زمانی صورت می­گیرد که، هیچ یهودی و نصرانی و صاحب آیینی نماند، مگر اینکه به اسلام گرویده باشد و گوسفند و گرگ و گاو و شیر و انسان و مار در امان باشند و حتّی موش، انبان را پاره نکند و جزیه از میان برداشته شود و صلیب شکسته شود و خنزیر (خوک) کشته شود و این همان کلام خداوند تعالی است که فرمود: لیُظْهِرَهُ عَلی الدِّینِ کُلهِ و لو کَرِهَ المُشْرِکُونَ و این در زمان ظهور قائم (اتّفاق می‌افتد.

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص232 تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص663/ البرهان

4(صف/ 9)

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ فِی قَوْلِهِ عَزَّ وَ جَلَ لِیُظْهِرَهُ عَلَی الدِّینِ کُلِّهِ وَ لَوْ کَرِهَ الْمُشْرِکُونَ قَالَ لَا یَکُونُ ذَلِکَ حَتَّی لَا یَبْقَی یَهُودِیٌّ وَ لَا نَصْرَانِیٌّ وَ لَا صَاحِبُ مِلَّهًْ إِلَّا الْإِسْلَامَ حَتَّی تَأْمَنَ الشَّاهًُْ وَ الذِّئْبُ وَ الْبَقَرَهًُْ وَ الْأَسَدُ وَ الْإِنْسَانُ وَ الْحَیَّهًُْ وَ حَتَّی لَا تَقْرِضَ فَأْرَهًْ جِرَاباً وَ حَتَّی تُوضَعَ الْجِزْیَهًُْ وَ یُکْسَرَ الصَّلِیبُ وَ یُقْتَلَ الْخِنْزِیرُ وَ هُوَ قَوْلُهُ تَعَالَی لِیُظْهِرَهُ عَلَی الدِّینِ کُلِّهِ وَ لَوْ کَرِهَ الْمُشْرِکُونَ وَ ذَلِکَ یَکُونُ عِنْدَ قِیَامِ الْقَائِم (عجل الله تعالی فرجه الشریف).

 

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - لِیُظْهِرَهُ عَلَی الدِّینِ کُلِّهِ وَ لَوْ کَرِهَ المُشْرِکُونَ غلبه‌ی دین اسلام بر همه‌ی ادیان نمی‌باشد تا اینکه یهودی، نصرانی و نه صاحب آیینی جز اسلام نماند؛ تا اینکه گوسفند با گرگ، گاو با شیر و انسان با مار امنیّت یابد و تا اینکه موشی، مشکی را نجود و تا اینکه جزیه (مالیاتی که از اهل کتاب گرفته می‌شود) تمام شود و صلیب شکسته شود و خوک کشته شود. سخن خداوند: لِیُظْهِرَهُ عَلَی الدِّینِ کُلِّهِ وَ لَوْ کَرِهَ المُشْرِکُونَ آن زمان قیام قائم (می‌باشد.

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص232 تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص663

رجعت

1(صف/ 9)

الباقر (علیه السلام) - یُظْهِرُهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَ فِی الرَّجْعَهًْ.

 

امام باقر (علیه السلام) - خداوند عزّوجلّ این دین را در زمان ظهور قائم (مسلّط می‌سازد.

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص234 مختصرالبصایر، ص88/ البرهان

2(صف/ 9)

الصّادق (علیه السلام) - إِنَّ لِعَلِیٍّ (علیه السلام) فِی الْأَرْضِ کَرَّهًْ مَعَ الْحُسَیْنِ ابْنِهِ (علی‌ها السلام) یُقْبِلُ بِرَایَتِهِ حَتَّی یَنْتَقِمَ لَهُ مِنْ بَنِی أُمَیَّهًَْ وَ مُعَاوِیَهًَْ وَ آلِ مُعَاوِیَهًَْ وَ مَنْ شَهِدَ حَرْبَهُ ثُمَ یَبْعَثُ اللَّهُ إِلَیْهِمْ بِأَنْصَارِهِ یَوْمَئِذٍ مِنْ أَهْلِ الْکُوفَهًْ ثَلَاثِینَ أَلْفاً وَ مِنْ سَائِرِ النَّاسِ سَبْعِینَ أَلْفاً فَیَلْقَاهُمْ بِصِفِّینَ مِثْلَ الْمَرَّهًْ الْأُولَی حَتَّی یَقْتُلَهُمْ وَ لَا یَبْقَی مِنْهُمْ مُخْبِراً ثُمَّ یَبْعَثُهُمُ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ فَیُدْخِلُهُمْ أَشَدَّ عَذَابِهِ مَعَ فِرْعَوْنَ وَ آلِ فِرْعَوْنَ ثُمَّ کَرَّهًْ أُخْرَی مَعَ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) حَتَّی یَکُونَ خَلِیفَهًْ فِی الْأَرْضِ وَ تَکُونَ الْأَئِمَّهًُْ (علیهم السلام) عُمَّالَهُ وَ حَتَّی یَبْعَثَهُ اللَّهُ عَلَانِیَهًْ فَتَکُونَ عِبَادَتُهُ عَلَانِیَهًْ فِی الْأَرْضِ کَمَا عَبَدَ اللَّهَ سِرّاً فِی الْأَرْضِ ثُمَّ قَالَ إِی وَ اللَّهِ وَ أَضْعَافَ ذَلِکَ ثُمَّ عَقَدَ بِیَدِهِ أَضْعَافاً یُعْطِی اللَّهُ نَبِیَّهُ (صلی الله علیه و آله) مُلْکَ جَمِیعِ أَهْلِ الدُّنْیَا مُنْذُ یَوْمَ خَلَقَ اللَّهُ الدُّنْیَا إِلَی یَوْمِ یُفْنِیهَا حَتَّی یُنْجِزَ لَهُ مَوْعُودَهُ فِی کِتَابِهِ کَمَا قَالَ لِیُظْهِرَهُ عَلَی الدِّینِ کُلِّهِ وَ لَوْ کَرِهَ الْمُشْرِکُون.

 

امام صادق (علیه السلام) - امیرالمؤمنین (علیه السلام) را در زمین با فرزندش حسین (علیه السلام) رجعتی است. وی با پرچم خود می‌آید تا اینکه انتقام خود را از بنی‌امیّه و معاویه و اولاد معاویه و آن‌ها که همراه آنان به جنگ حضرت (علیه السلام) آمدند بگیرد، خداوند در آن روز سی‌هزار نفر از یاوران علی (علیه السلام) را که همه از اهل کوفه می‌باشند و هفتادهزار نفر از سایر مردم شیعه را به یاری علی (علیه السلام) برانگیخته می‌گرداند. و دوباره در صفین آن دو لشکر یکدیگر را مانند بارنخست ملاقات می‌کنند و تمام نفرات لشکر معاویه را از دم شمشیر می‌گذراند، به‌طوری که یک‌نفر آن‌ها باقی نمی‌ماند که خبر آن‌ها را بیاورد، آنگاه در روز رستخیز هم خداوند آن‌ها را برمی‌انگیزد و با فرعون و آل فرعون به بدترین عذاب‌ها گرفتار می‌سازد آنگاه علی (علیه السلام) باردیگر با رسول خدا (صلی الله علیه و آله) به دنیا برمی‌گردد و پیغمبر پادشاه روی زمین می‌شود و سایر ائمه (علیهم السلام) فرمانداران او خواهند بود، و به عکس روز نخست این‌بار به‌طور آشکار مبعوث می‌گردد و خدا را آشکارا عبادت می‌کند. سپس حضرت صادق (علیه السلام) فرمود: آری و اللَّه امیرالمؤمنین (علیه السلام) دوبار به دنیا رجعت می‌کند، و با دست اشاره کرد که چندبار آن حضرت (علیه السلام) رجعت خواهد کرد. خداوند سلطنت تمام اهل عالم را از روز آفرینش دنیا تا روز فنای جهان به پیغمبر (صلی الله علیه و آله) می‌دهد تا وعده‌ای که در قرآن به آن حضرت (علیه السلام) داده مصداق پیدا کند چنان که فرمود: لِیُظْهِرَهُ عَلَی الدِّینِ کُلِّهِ وَ لَوْ کَرِهَ المُشْرِکُونَ.

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص234 بحارالأنوار، ج53، ص74

آیه یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا هَلْ أَدُلُّکُمْ عَلی تِجارَةٍ تُنْجیکُمْ مِنْ عَذابٍ أَلیمٍ [10]

 

ای کسانی که ایمان آورده‌اید! آیا شما را به تجارتی راهنمایی کنم که شما را از عذاب دردناک رهایی می‌بخشد؟!

 

1 (صف/ 10)

أمیرالمومنین (علیه السلام) - عَنْ أَبِی‌عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ قَالَ أَمِیرُ‌الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) أَنَا التِّجَارَهًُْ الْمُرْبِحَهًُْ الْمُنْجِیَهًُْ مِنَ الْعَذَابِ الْأَلِیمِ الَّتِی دَلَّ عَلَیْهَا فِی کِتَابِهِ فَقَالَ یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا هَلْ أَدُلُّکُمْ عَلی تِجارَةٍ تُنْجِیکُمْ مِنْ عَذابٍ أَلِیمٍ.

 

امام علی (علیه السلام) - امام صادق (علیه السلام) نقل کرده است که امیرالمؤمنین (علیه السلام) فرمود: «من همان تجارت پرسودی هستم که از عذاب دردناک نجات می‌دهد و من همان هستم که خداوند در قرآن بیان کرده». و فرموده است: یَا أَیُّهَا الذِینَ آَمَنُوا هَل أَدُلکُمْ عَلی تِجَارَةٍ تُنجِیکُم مِّنْ عَذَابٍ أَلیمٍ.

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص234 بحارالأنوار، ج24، ص330/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص664/ البرهان

2 (صف/ 10)

الباقر (علیه السلام) - فِی رِوَایَهًْ أَبِی‌الْجَارُودِ عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) فِی قَوْلِهِ یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا هَلْ أَدُلُّکُمْ عَلی تِجارَةٍ تُنْجِیکُمْ مِنْ عَذابٍ أَلِیمٍ فَقَالُوا: لَوْ نَعْلَمُ مَا هِیَ لَبَذَلْنَا فِیهَا الْأَمْوَالَ وَ الْأَنْفُسَ وَ الْأَوْلَادَ فَقَالَ اللَّهُ: تُؤْمِنُونَ بِاللهِ وَ رَسُولِهِ وَ تُجاهِدُونَ فِی سَبِیلِ اللهِ بِأَمْوالِکُمْ وَ أَنْفُسِکُمْ إِلَی قَوْلِهِ ذلِکَ الْفَوْزُ الْعَظِیم.

 

امام باقر (علیه السلام) - در ابوالجارود آمده است: امام باقر (علیه السلام) درباره‌ی کلام خداوند تعالی: یَا أَیُّهَا الذِینَ آَمَنُوا هَل أَدُلکُمْ عَلی تِجَارَةٍ تُنجِیکُم مِّنْ عَذَابٍ أَلیمٍ فرمود: «گفتند: اگر بدانیم آن تجارت چیست، مال و جان و فرزندانمان را در این راه فدا می‌کنیم. و خداوند متعال فرمود: تُؤْمِنُونَ بِاللهِ و رَسُولهِ و تُجَاهِدُونَ فِی سَبِیل اللهِ بِأَمْوالکُمْ و أَنفُسِکُمْ… ذَلکَ الفَوزُ العَظِیمُ.

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص234 القمی، ج2، ص365/ نورالثقلین؛ «لنبذلن» بدل «لبذلنا» / البرهان

3 (صف/ 10)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - أَنَّهُ قَالَ: لَمُبَارَزَهًُْ عَلِیٍّ لِعَمْرِوبْنِ‌عَبْدَ وَدَّ أَفْضَلُ مِنْ عَمَلِ أُمَّتِی إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَهًْ وَ هِی التِّجَارَهًُْ الْمُرْبِحَهًُْ الْمُنْجِیَهًُْ مِنَ الْعَذَابِ الْأَلِیمِ یَقُولُ اللهُ تَعَالَی هَلْ أَدُلُّکُمْ عَلی تِجارَةٍ تُنْجِیکُمْ مِنْ عَذابٍ أَلِیمٍ تُؤْمِنُونَ بِاللهِ وَ رَسُولِهِ وَ تُجاهِدُونَ فِی سَبِیلِ اللهِ بِأَمْوالِکُمْ وَ أَنْفُسِکُمْ ذلِکُمْ خَیْرٌ لَکُمْ إِنْ کُنْتُمْ تَعْلَمُونَ یَغْفِرْ لَکُمْ ذُنُوبَکُمْ وَ یُدْخِلْکُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ وَ مَساکِنَ طَیِّبَةً فِی جَنَّاتِ عَدْنٍ ذلِکَ الْفَوْزُالْعَظِیمُ فَتَکُونُ حِینَئِذٍ التِّجَارَهًُْ الرَّابِحَهًُْ الْمُرْبِحَهًُْ هِیَ مُبَارَزَتَهُ لِعَمْرٍو وَ مِنْ هَاهُنَا قَالَ: أَنَا التِّجَارَهًُْ الْمُرْبِحَهًُْ أَیْ أَنَا صَاحِبُ التِّجَارَهًْ الْمُرْبِحَهًْ.

 

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - روایت شده که پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: «مبارزه‌ی علی (علیه السلام) با عمربن‌عبدود برتر از عمل امّتم تا روز قیامت است». و آن [مبارزه علی (علیه السلام)] تجارت سودآور و نجات‌دهنده از عذاب دردناک است؛ [چون] خدای تعالی می‌فرماید: هَلْ أَدُلُّکُمْ عَلی تِجارَةٍ تُنْجِیکُمْ مِنْ عَذابٍ أَلِیمٍ تُؤْمِنُونَ
بِاللهِ وَ رَسُولِهِ وَ تُجاهِدُونَ فِی سَبِیلِ اللهِ بِأَمْوالِکُمْ وَ أَنْفُسِکُمْ ذلِکُمْ خَیْرٌ لَکُمْ إِنْ کُنْتُمْ تَعْلَمُونَ یَغْفِرْ لَکُمْ ذُنُوبَکُمْ وَ یُدْخِلْکُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ وَ مَساکِنَ طَیِّبَةً فِی جَنَّاتِ عَدْنٍ ذلِکَ الْفَوْزُالْعَظِیمُ؛ پس دراین‌صورت، تجارت سود ده و سودآور همان مبارزه او با عمرو است و از اینجا [بود که] فرمود: «من تجارت سود آورم»، یعنی صاحب تجارت سودآور هستم.

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص234 تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص665/ بحارالأنوار، ج36، ص165؛ «بتفاوت» / البرهان؛ «فتکون حینیذ… الی آخر» محذوف

آیه تُؤْمِنُونَ بِاللهِ وَ رَسُولِهِ وَ تُجاهِدُونَ فی سَبیلِ اللهِ بِأَمْوالِکُمْ وَ أَنْفُسِکُمْ ذلِکُمْ خَیْرٌ لَکُمْ إِنْ کُنْتُمْ تَعْلَمُونَ [11]

 

به خدا و پیامبرش ایمان آورید و با اموال و جان‌هایتان در راه خدا جهاد کنید؛ این برای شما [از هر‌چيز] بهتر است اگر بدانید.

 

آیه یَغْفِرْ لَکُمْ ذُنُوبَکُمْ وَ یُدْخِلْکُمْ جَنَّاتٍ تَجْری مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ وَ مَساکِنَ طَیِّبَةً فی جَنَّاتِ عَدْنٍ ذلِکَ الْفَوْزُ الْعَظیمُ [12]

 

[اگر چنين كنيد] گناهانتان را می‌بخشد و شما را در باغ‌هایی بهشتی داخل می‌کند که نهرها از پای درختانش جاری است و در [قصرها و] مسکن‌های پاکیزه در باغ‌های جاویدان بهشتی جای می‌دهد؛ و این پیروزی عظیم است.

 

1 (صف/ 12)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - عَنِ الْحَسَنِ قَالَ: سَأَلْتُ عِمْرَانَ‌بْنَ‌الْحُصَیْنِ وَ أَبَا هُرَیْرَهًَْ عَنْ تَفْسِیرِ قَوْلِهِ تَعَالَی وَ مَساکِنَ طَیِّبَةً فِی جَنَّاتِ عَدْنٍ فَقَالا عَلَی الْخَبِیرِ سَقَطْتَ سَأَلْنَا عَنْهَا رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فَقَالَ قَصْرٌ مِنْ لُؤْلُؤٍ فِی الْجَنَّهًْ فِی ذَلِکَ الْقَصْرِ سَبْعُونَ دَاراً مِنْ یَاقُوتَهًْ حَمْرَاءَ فِی کُلِّ دَارٍ سَبْعُونَ بَیْتاً مِنْ زُمُرُّدَهًْ خَضْرَاءَ فِی کُلِّ بَیْتٍ سَبْعُونَ سَرِیراً عَلَی کُلِّ سَرِیرٍ سَبْعُونَ فِرَاشاً مِنْ کُلِّ لَوْنٍ عَلَی کُلِّ فِرَاشٍ امْرَأَهًْ مِنَ الْحُورِ الْعِینِ فِی کُلِّ بَیْتٍ سَبْعُونَ مَائِدَهًْ عَلَی کُلِّ مَائِدَهًْ سَبْعُونَ لَوْناً مِنْ الطَّعَامِ وَ فِی کُلِّ بَیْتٍ سَبْعُونَ وَصِیفاً وَ وَصِیفَهًْ قَالَ فَیُعْطِی اللَّهُ الْمُؤْمِنَ مِنَ الْقُوَّهًْ فِی غَدَاهًْ وَاحِدَهًْ أَنْ یَأْتِیَ عَلَی ذَلِکَ کُلِّهِ.

 

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - از حسن نقل شده است: از عمران‌بن‌حصین و ابوهریره درباره‌ی تفسیر این کلام خداوند و مَسَاکِنَ طَیِّبَةً فِی جَنَّاتِ عَدْنٍ پرسیدم. گفتند: نزد آگاهان آمدی، ما از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) در این باره سؤال کردیم، ایشان فرمود: «مقصود، قصری از مروارید در بهشت است و در آن قصر، هفتاد خانه از یاقوت قرمز و در هر خانه، هفتاد اتاق از زمرّد سبز و در هر اتاق، هفتاد تخت و بر هر تخت، هفتاد بستر از رنگ­های مختلف، و بر هر بستر، زنی با چشمان سیاه نشسته است و در هر قصری، هفتاد سفره است و در هر سفره‌ای، هفتاد نوع غذاست، و در هر اتاقی، هفتاد خدمتکار مرد و زن وجود دارند. خداوند تبارک‌وتعالی هر صبح نیرویی به مؤمن عطا می‌کند، تا آنجا که بتواند از همه‌ی این امکانات و لذّت­ها در عرض یک ساعت، کام بگیرد و بهره‌مند شود».

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص236 تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص665/ نورالثقلین؛ «تفاوت لفظی» / البرهان

2 (صف/ 12)

علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه) - خَلَقَ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی الْجِنَانَ یَوْمَ خَلَقَهَا وَ فَضَّلَ بَعْضَهَا عَلَی بَعْضٍ فَهِیَ سَبْعُ جِنَانٍ: دَارُ الْجَلَالِ وَ دَارُ السَّلَامِ وَ جَنَّهًُْ عَدْنٍ وَ هِیَ قَصَبَهًُْ الْجَنَّهًْ وَ هِیَ مُشْرِفَهًْ عَلَی الْجِنَانِ کُلِّهَا وَ هِیَ دَارُ الرَّحْمَنِ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی وَ بَابُ جَنَّهًْ عَدْنٍ لَهُ مِصْرَاعَانِ مِنْ زُمُرُّدٍ وَ زَبَرْجَدٍ مِنْ نُورٍ کَمَا بَیْنَ الْمَشْرِقِ وَ الْمَغْرِبِ وَ جَنَّهًُْ الْمَأْوَی وَ جَنَّهًُْ الْخُلْدِ وَ جَنَّهًُْ الْفِرْدَوْسِ، وَ جَنَّاتُ النَّعِیمِ سَبْعُ جَنَّاتٍ خَلَقَهَا اللهُ مِنَ النُّورِ کُلَّهَا مَدَائِنَهَا وَ قُصُورَهَا وَ بُیُوتَهَا وَ شُرَفَهَا وَ أَبْوَابَهَا وَ دَرَجَهَا وَ عَالِیَهَا وَ سَافِلَهَا وَ أَبْنِیَتَهَا وَ حُلِیَّهَا وَ حُلَلَهَا وَ جَمِیعَ أَصْنَافِ مَا فِیهَا مِنَ الثِّمَارِ الْمُتَدَلِّیَهًْ وَ الْأَنْهَارِ الْمُطَّرِدَهًْ بِأَلْوَانِ الْأَشْرِبَهًْ وَ الْخِیامِ الْمُشْرِقَهًْ وَ الْأَشْجَارِ النَّاضِرَهًْ بِأَلْوَانِ الْفَاکِهَهًْ وَ الرِّیَاحِینَ الْعِقْبَهًْ وَ الْأَنْهَارِ الزُّهْرَهًْ وَ الْمَنَازِلِ الْبَهِیَّهًْ وَ الْغُرَفِ الشَّهِیَّهًْ وَ الْقِبَابِ الْمُعْجِبَهًْ.

 

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - خدای تبارک‌وتعالی باغ‌های بهشت را آفرید در روزی که آن‌ها را آفرید و بعضی از آن‌ها را بر بعضی دیگر برتری داد و آن‌ها هفت باغ [بهشتی] هستند؛ [به نام‌های]: دارالجلال (خانه بزرگی)، دار السّلام (خانه سلامتی)، جنهًْ عدن (باغ جاویدان) و آن وسط بهشت است و آن بر همه‌ی باغ‌های بهشتی اشراف دارد و آن خانه [رحمت خدای] رحمان تبارک‌وتعالی است و درِ «جنّهًْ العدن» دو لنگه از زمرّد و زبرجد از [جنس] نور دارد که [بزرگی آن] مانند بین مشرق و مغرب است. جنّهًْ المأوی (باغ جایگاه [مؤمنان])، جنّهًْ الخلد (باغ همیشگی)، جنّهًْ الفردوس (باغ برین) و جنّات النعیم (باغ‌های پرنعمت)، هفت باغ هستند که خداوند همه‌ی آن‌ها را از نور آفرید؛ [تمام قسمت‌های آن‌ها از نور هستند] شهرها، قصرها، خانه‌ها، بالکن‌ها، درها، پلّه‌ها، طبقه‌های بالاوپایین، ساختمان‌ها، زیور آلات، جامه‌ها، همه‌ی انواع میوه‌هایی که آویزان هستند، رودهای روان با نوشیدنی‌های رنگارنگ، خیمه‌های روشن، درختان با طراوت با انواع میوه‌ها، گیاهان خوشبوی عطرآگین، نورهای درخشان، منزل‌های زیبا، اتاق‌های دوست داشتنی و گنبدهای شگفت‌آور [در آن باغ‌های بهشتی همه از نور هستند].

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص236 بحرالعرفان، ج3، ص92

آیه وَ أُخْری تُحِبُّونَها نَصْرٌ مِنَ اللهِ وَ فَتْحٌ قَریبٌ وَ بَشِّرِ الْمُؤْمِنینَ [13]

 

و [موهبت] دیگری که آن را دوست دارید [به شما مى‌بخشد،] و آن یاریِ خداوند و پیروزی نزدیک است؛ و مؤمنان را [به اين پيروزى بزرگ] بشارت ده!

 

1 (صف/ 13)

علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه) - وَ أُخْری تُحِبُّونَها نَصْرٌ مِنَ اللهِ وَ فَتْحٌ قَرِیبٌ یَعْنِی فِی الدُّنْیَا بِفَتْحِ الْقَائِمِ (عجل الله تعالی فرجه الشریف) و أیْضاً قَالَ فَتْحْ مَکَّهًَْ.

 

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - وَ أُخْری تُحِبُّونَها نَصْرٌ مِنَ اللهِ وَ فَتْحٌ قَرِیبٌ یعنی فتح قائم آل محمّد (صلی الله علیه و آله) در دنیا.

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص238 بحارالأنوار، ج51، ص49/ القمی، ج2، ص366/ نورالثقلین

آیه یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا کُونُوا أَنْصارَ اللهِ کَما قالَ عیسَی ابْنُ مَرْیَمَ لِلْحَوارِیِّینَ مَنْ أَنْصاری إِلَی اللهِ قالَ الْحَوارِیُّونَ نَحْنُ أَنْصارُ اللهِ فَآمَنَتْ طائِفَةٌ مِنْ بَنی إِسْرائیلَ وَ کَفَرَتْ طائِفَةٌ فَأَیَّدْنَا الَّذینَ آمَنُوا عَلی عَدُوِّهِمْ فَأَصْبَحُوا ظاهِرینَ [14]

 

ای کسانی که ایمان آورده‌اید! یاوران خدا باشید همان‌گونه که عیسی‌بن مریم به حواریون گفت: «کیست که یاور من به‌سوی خدا [براى تبليغ آيين او] گردد»؟! حواریون گفتند: «ما یاوران خداییم» دراین‌هنگام گروهی از بنی‌اسرائیل ایمان آوردند و گروهی کافر شدند؛ ما کسانی را که ایمان آورده بودند در برابر دشمنانشان تأیید کردیم و سرانجام [بر آنان] پیروز شدند.

 

ای کسانی که ایمان آورده‌اید! یاوران خدا باشید

1 -1 (صف/ 14)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - فَإِنَّ اللَّهَ تَعَالَی یَقُولُ یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا کُونُوا أَنْصارَ اللهِ فَلَا تَکُونُوا أَنْصَاراً لِهَوَاکُمْ وَ الشَّیْطَانِ.

 

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - خدای تعالی می‌فرماید: یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا کُونُوا أَنْصارَ اللهِ‌ای گروهی که ایمان آوردید یاوران خدا باشید، مبادا اینکه یار هوای نفستان و یار شیطان باشید.

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص238 إرشادالقلوب، ج1، ص75

حواریّون

1 (صف/ 14)

الرّضا (علیه السلام) - عَلِیُّ‌بْنُ‌الْحَسَنِ‌بْنِ‌عَلِیِّ‌بْنِ‌فَضَّالٍ عَنْ أَبِیهِ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی‌الْحَسَنِ الرِّضَا (علیه السلام) لِمَ سُمِّیَ الْحَوَارِیُّونَ الْحَوَارِیِّینَ قَالَ أَمَّا عِنْدَ النَّاسِ فَإِنَّهُمْ سُمُّوا حَوَارِیِّینَ لِأَنَّهُمْ کَانُوا قَصَّارِینَ یُخَلِّصُونَ الثِّیَابَ مِنَ الْوَسَخِ بِالْغَسْلِ وَ هُوَ اسْمٌ مُشْتَقٌّ مِنَ الْخُبْزِ الْحُوَارِ وَ أَمَّا عِنْدَنَا فَسُمِّیَ الْحَوَارِیُّونَ الْحَوَارِیِّینَ لِأَنَّهُمْ کَانُوا مُخْلَصِینَ فِی أَنْفُسِهِمْ وَ مُخْلِصِینَ لِغَیْرِهِمْ مِنْ أَوْسَاخِ الذُّنُوبِ بِالْوَعْظِ وَ التَّذْکِیرِ قَالَ فَقُلْتُ لَهُ فَلِمَ سُمِّیَ النَّصَارَی نَصَارَی قَالَ لِأَنَّهُمْ مِنْ قَرْیَهًْ اسْمُهَا نَاصِرَهًُْ مِنْ بِلَادِ الشَّامِ نَزَلَتْهَا مَرْیَمُ وَ عِیسَی (علیه السلام) بَعْدَ رُجُوعِهِمَا مِنْ مِصْرَ.

 

امام رضا (علیه السلام) - علیّ‌بن‌فضال از پدرش نقل کرده است: به امام رضا (علیه السلام) عرض کردم: «چرا حواریین را حواریین نامیدند»؟ فرمود: «امّا در نزد مردم یعنی عامّه عمیاء از این جهت آن‌ها را حواریین نامیدند که آن‌ها قصار یعنی گازر بودند که جامه‌ها را به شستن از چرک پاک و خالص می‌کردند و این حواریین اسمی است که از الخبز الحوار برداشتند [مترجم گوید] که حوار به ضم حاء مهمله و تشدید و او معنی آرد سفید است که معنی آن زبده آرد است پس الخبز الحوار به معنی نان سفید است و حواریین گویند. به این جهت که ایشان خود را خالص و پاکیزه و پاک گردانیدند و غیر خود را از چرک‌های گناهان به موعظه و تذکّر پاک می‌ساختند». عرض کردم: «چرا نصاری را نصاری می‌گویند»؟ حضرت فرمود: «از این جهت که نصاری از قریه بودند از بلاد شام که اسم آن ناصره بود مریم و عیسی (علیه السلام) بعد از آنکه از مصر مراجعت کردند در آنجا فرود آمدند».

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص238 عیون أخبارالرضا، ج2، ص79

2 (صف/ 14)

الباقر (علیه السلام) - إِنَّ اللَّهَ أَرْسَلَ عِیسَی إِلَی بَنِی إِسْرَائِیلَ خَاصَّهًْ وَ کَانَتْ نُبُوَّتُهُ بِبَیْتِ الْمَقْدِسِ وَ کَانَ مَنْ بَعْدَهُ مِنَ الْحَوَارِیِّینَ اثْنَیْ عَشَرَ.

 

امام باقر (علیه السلام) - خداوند تبارک‌وتعالی عیسی (علیه السلام) را فقط بر بنی‌اسرائیل مبعوث فرمود و نبوّت او در بیت المقدّس بود و حواریّون او دوازده نفر بودند.

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص238 بحارالأنوار، ج14، ص250

ولایت

1 (صف/ 14)

الصّادق (علیه السلام) - إِنَّ حَوَارِیَّ عِیسَی کَانُوا شِیعَتَهُ وَ إِنَّ شِیعَتَنَا حَوَارِیُّونَا وَ مَا کَانَ حَوَارِیُّ عِیسَی (علیه السلام) بِأَطْوَعَ لَهُ مِنْ حَوَارِیِّنَا لَنَا وَ إِنَّمَا قَالَ عِیسَی (علیه السلام) لِلْحَوَارِیِّینَ مَنْ أَنْصارِی إِلَی اللهِ قالَ الْحَوارِیُّونَ نَحْنُ أَنْصارُ اللهِ فَلَا وَ اللَّهِ مَا نَصَرُوهُ مِنَ الْیَهُودِ وَ لَا قَاتَلُوهُمْ دُونَهُ وَ شِیعَتُنَا وَ اللَّهِ لَمْ یَزَالُوا مُنْذُ قَبَضَ اللَّهُ عَزَّ ذِکْرُهُ رَسُولَهُ (صلی الله علیه و آله) یَنْصُرُونَّا وَ یُقَاتِلُونَ دُونَنَا وَ یُحْرَقُونَ وَ یُعَذَّبُونَ وَ یُشَرَّدُونَ فِی الْبُلْدَانِ جَزَاهُمُ اللَّهُ عَنَّا خَیْراً وَ قَدْ قَالَ أَمِیرُ‌الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) وَ اللَّهِ لَوْ ضَرَبْتُ خَیْشُومَ مُحِبِّینَا بِالسَّیْفِ مَا أَبْغَضُونَا وَ وَ اللَّهِ لَوْ أَدْنَیْتُ إِلَی مُبْغِضِینَا وَ حَثَوْتُ لَهُمْ مِنَ الْمَالِ مَا أَحَبُّونَا.

 

امام صادق (علیه السلام) - همانا حواریّون عیسی (علیه السلام) شیعه او بودند و شیعیان ما حواریّون ما هستند و حواریّون عیسی (علیه السلام) فرمانبرتر از حواریّون ما نبودند. عیسی (علیه السلام) به حواریّون فرمود: مَنْ أَنْصاری إِلَی اللهِ قالَ الحَوارِیُّونَ نَحْنُ أَنْصارُ اللهِ فَآمَنَتْ طائِفَةٌ مِنْ بَنی إِسْرائیلَ وَ کَفَرَتْ طائِفَةٌ فَأَیَّدْنَا الَّذینَ آمَنُوا عَلی عَدُوِّهِمْ فَأَصْبَحُوا ظاهِرینَ نه به خدا سوگند عیسی (علیه السلام) را در برابر یهود یاری نرساندند و برای او نبرد نکردند، و به خدا سوگند شیعه ما از آن هنگام که خداوند والا نام جان پیامبرش (صلی الله علیه و آله) را گرفت همچنان ما را یاری می‌کند و به خاطر ما نبرد می‌کند و در راه ما سوخته می‌شوند یا شکنجه می‌گردند و یا در شهرها دربه‌در می‌شوند. خداوند به آن‌ها از سوی ما جزای خیر دهد. امیرالمؤمنین (علیه السلام) فرموده است: «به خدا سوگند اگر بینی دوستان ما را با شمشیر بزنند بغض ما در دل نگیرند، و به خدا سوگند اگر به دشمنان خویش نزدیک شوم و ثروتی کلان بدیشان بخشم باز هم ما را دوست نخواهند داشت».

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص240 الکافی، ج8، ص268/ نورالثقلین/ فرات الکوفی، ص482/ البرهان

2 (صف/ 14)

أمیرالمومنین (علیه السلام) - وَ لَمْ یُخْلِ أَرْضَهُ مِنْ عَالِمٍ بِمَا یَحْتَاجُ الْخَلِیقَهًُْ إِلَیْهِ وَ مُتَعَلِّمٍ عَلَی سَبِیلِ نَجَاهًْ أُولَئِکَ هُمُ الْأَقَلُّونَ عَدَداً وَ قَدْ بَیَّنَ اللَّهُ ذَلِکَ فِی أُمَمِ الْأَنْبِیَاءِ وَ جَعَلَهُمْ مَثَلًا لِمَنْ تَأَخَّرَ مِثْلَ قَوْلِهِ فِی قَوْمِ نُوحٍ وَ ما آمَنَ مَعَهُ إِلَّا قَلِیلٌ وَ قَوْلِهِ فِیمَنْ آمَنَ مِنْ قَوْمِ مُوسَی وَ مِنْ قَوْمِ مُوسی أُمَّةٌ یَهْدُونَ بِالْحَقِّ وَ بِهِ یَعْدِلُونَ وَ قَوْلِهِ فِی حَوَارِیِّ عِیسَی حَیْثُ قَالَ لِسَائِرِ بَنِی إِسْرَائِیلَ مَنْ أَنْصارِی إِلَی اللهِ قالَ الْحَوارِیُّونَ نَحْنُ أَنْصارُ اللهِ آمَنَّا بِاللهِ وَ اشْهَدْ بِأَنَّا مُسْلِمُونَ یَعْنِی أَنَّهُمْ یُسَلِّمُونَ لِأَهْلِ الْفَضْلِ فَضْلَهُمْ وَ لَا یَسْتَکْبِرُونَ عَنْ أَمْرِ رَبِّهِمْ فَمَا أَجَابَهُ مِنْهُمْ إِلَّا الْحَوَارِیُّون.

 

امام علی (علیه السلام) - همواره در روی زمین علمی هست که مردم را هدایت کند و راه حق را نشان دهد و طریق نجات را به آنان ارائه دهد، و این جماعت بسیار اندک می‌باشند. خداوند این مطالب و راه‌ها را برای امّت‌های پیامبران گذشته بیان کرده و آن‌ها را عبرت و موعظه برای آیندگان نموده و درباره‌ی قوم نوح (علیه السلام) می‌فرماید: امّا جز عدّه‌ی کمی همراه او ایمان نیاوردند! . (هود/40) و درباره‌ی قوم موسی (علیه السلام) فرموده: از قوم موسی، گروهی هستند که به‌سوی حق هدایت می‌کنند و به حق و عدالت حکم می‌نمایند. (اعراف/159) درباره‌ی حواریون به بنی‌اسرائیل گفت: «کدام‌یک مرا در راه حق یاری می‌کنید»؟ حواریون گفتند: کیست که یاور من به‌سوی خدا [برای تبلیغ آیین او] گردد؟ حواریان [شاگردانِ مخصوصِ او] گفتند: «ما یاوران خداییم به خدا ایمان آوردیم و تو [نیز] گواه باش که ما اسلام آورده‌ایم. (آل عمران/52) آن‌ها در برابر اهل فضل از فضل خود دست برداشتند و در برابر اوامر خداوند تکبّر ندارند. فقط حواریون به او جواب دادند».

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص240 بحارالأنوار، ج65، ص265/ نورالثقلین

دراین‌هنگام گروهی از بنی‌اسرائیل ایمان آوردند و گروهی کافر شدند ما کسانی را که ایمان آورده بودند در برابر دشمنانشان تأیید کردیم و سرانجام بر آنان پیروز شدند

2 -1 (صف/ 14)

علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه) - یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا کُونُوا أَنْصارَ اللهِ کَما قالَ عِیسَی‌ابْنُ‌مَرْیَمَ (علیه السلام) لِلْحَوارِیِّینَ مَنْ أَنْصارِی إِلَی اللهِ قالَ الْحَوارِیُّونَ نَحْنُ أَنْصارُ اللهِ فَآمَنَتْ طائِفَهًٌْ مِنْ بَنِی‌إِسْرائِیلَ وَ کَفَرَتْ طائِفَهًٌْ قَالَ الَّتِی کَفَرَتْ هِیَ الَّتِی قَتَلَتْ شَبِیهَ عِیسَی (علیه السلام) وَ صَلَبَتْهُ وَ الَّتِی آمَنَتْ هِیَ الَّتِی قَبِلَتْ شَبِیهَ عِیسَی (علیه السلام) حَتَّی یُقْتَلَ فَأَیَّدْنَا الَّذِینَ آمَنُوا هِیَ الَّتِی لَمْ تَقْتُلْ شَبِیهَ عِیسَی (علیه السلام) عَلَی الْأُخْرَی فَقَتَلُوهُمْ عَلی عَدُوِّهِمْ فَأَصْبَحُوا ظاهِرِینَ.

 

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - قومی که کافر شدند، کسانی بودند که شبیه عیسی (علیه السلام) را به صلیب کشیده و کشتند و آن کسانی که ایمان آوردند، گروهی بودند که پذیرفتند تا شبیه عیسی (علیه السلام) کشته شود؛ امّا آن گروه که او را کشتند و به صلیب کشیدند، کار خود را کردند. و این همان کلام خداوند تعالی است که فرمود: فَأَیَّدْنَا الذِینَ آَمَنُوا عَلی عَدُوهِمْ فَأَصْبَحُوا ظَاهِرِینَ.

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص240 بحارالأنوار، ج14، ص337/ القمی، ج2، ص366؛ «هی التی لم تقتل… فقتلوهم» محذوف/ نورالثقلین/ البرهان

2 -2 (صف/ 14)

الصّادق (علیه السلام) - ابْنِ أَبِی‌یَعْفُورٍ قَالَ دَخَلْتُ عَلَی أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) وَ عِنْدَهُ نَفَرٌ مِنْ أَصْحَابِهِ فَقَالَ یَا ابْنَ‌أَبِی‌یَعْفُورٍ هَلْ قَرَأْتَ الْقُرْآنَ قَالَ قُلْتُ نَعَمْ هَذِهِ الْقِرَاءَهًَْ قَالَ عَنْهَا سَأَلْتُکَ لَیْسَ عَنْ غَیْرِهَا قَالَ فَقُلْتُ نَعَمْ جُعِلْتُ فِدَاکَ وَ لِمَ قَالَ لِأَنَّ مُوسَی (علیه السلام) حَدَّثَ قَوْمَهُ بِحَدِیثٍ لَمْ یَحْتَمِلُوهُ عَنْهُ فَخَرَجُوا عَلَیْهِ بِمِصْرَ فَقَاتَلُوهُ فَقَاتَلَهُمْ فَقَتَلَهُمْ وَ لِأَنَّ عِیسَی (علیه السلام) حَدَّثَ قَوْمَهُ بِحَدِیثٍ فَلَمْ یَحْتَمِلُوهُ عَنْهُ فَخَرَجُوا عَلَیْهِ بِتَکْرِیتَ فَقَاتَلُوهُ فَقَاتَلَهُمْ فَقَتَلَهُمْ وَ هُوَ قَوْلُ اللَّهِ عزّوجلّ فَآمَنَتْ طائِفَةٌ مِنْ بَنِی إِسْرائِیلَ وَ کَفَرَتْ طائِفَةٌ فَأَیَّدْنَا الَّذِینَ آمَنُوا عَلی عَدُوِّهِمْ فَأَصْبَحُوا ظاهِرِینَ وَ إِنَّهُ أَوَّلُ قَائِمٍ (عجل الله تعالی فرجه الشریف) یَقُومُ مِنَّا أَهْلَ الْبَیْتِ یُحَدِّثُکُمْ بِحَدِیثٍ لَا تَحْتَمِلُونَ فَتَخْرُجُونَ عَلَیْهِ بِرُمَیْلَهًِْ الدَّسْکَرَهًِْ فَتُقَاتِلُونَهُ فَیُقَاتِلُکُمْ فَیَقْتُلُکُمْ وَ هِیَ آخِرُ خَارِجَهًٍْ یَکُونُ ثُمَّ یَجْمَعُ اللَّهُ یَا ابْنَ أَبِی‌یَعْفُورٍ الْأَوَّلِینَ وَ الْآخِرِین ثُمَّ یُجَاءُ بِمُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) فِی أَهْلِ زَمَانِهِ فَیُقَالُ لَهُ یَا مُحَمَّدُ بَلَّغْتَ رِسَالَتِی وَ احْتَجَجْتَ عَلَی الْقَوْمِ بِمَا أَمَرْتُکَ أَنْ تُحَدِّثَهُمْ بِهِ فَیَقُولُ نَعَمْ یَا رَبِّ فَیَسْأَلُ الْقَوْمَ هَلْ بَلَّغَکُمْ وَ احْتَجَّ عَلَیْکُمْ فَیَقُولُ قَوْمٌ لَا فَیُسْأَلُ مُحَمَّدٌ (صلی الله علیه و آله) فَیَقُولُ نَعَمْ یَا رَبِّ وَ قَدْ عَلِمَ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی أَنَّهُ قَدْ فَعَلَ ذَلِکَ یُعِیدُ ذَلِکَ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ فَیُصَدِّقُ مُحَمَّداً وَ یُکَذِّبُ الْقَوْمَ ثُمَّ یُسَاقُونَ إِلَی نَارِ جَهَنَّمَ ثُمَّ یُجَاءُ بِعَلِیٍّ فِی أَهْلِ زَمَانِهِ فَیُقَالُ لَهُ کَمَا قِیلَ لِمُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) وَ یُکَذِّبُهُ قَوْمُهُ وَ یُصَدِّقُهُ اللَّهُ وَ یُکَذِّبُهُمْ یُعِیدُ ذَلِکَ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ ثُمَّ الْحَسَنُ (علیه السلام) ثُمَّ الْحُسَیْنُ (علیه السلام) ثُمَّ عَلِیُّ‌بْنُ‌الْحُسَیْنِ (علیه السلام) وَ هُوَ أَقَلُّهُمْ أَصْحَاباً کَانَ أَصْحَابُهُ أبو {أَبَا} خَالِدٍ الْکَابُلِیَّ وَ یَحْیَی ابْنَ أُمِّ الطَّوِیلِ وَ سَعِیدَ‌بْنَ‌الْمُسَیَّبِ وَ عَامِرَ‌بْنَ‌وَاثِلَهًَْ وَ جَابِرَ‌بْنَ‌عَبْدِ اللَّهِ الْأَنْصَارِیَّ وَ هَؤُلَاءِ شُهُودٌ لَهُ عَلَی مَا احْتَجَّ بِهِ ثُمَّ یُؤْتَی بِأَبِی یَعْنِی مُحَمَّدَ بْنَ‌عَلِیٍّ عَلَی مِثْلِ ذَلِکَ ثُمَّ یُؤْتَی بِی وَ بِکُمْ فَأُسْأَلُ وَ تُسْأَلُونَ فَانْظُرُوا مَا أَنْتُمْ صَانِعُونَ یَا ابْنَ أَبِی یَعْفُورٍ إِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ هُوَ الْآمِرُ بِطَاعَتِهِ وَ طَاعَهًْ رَسُولِهِ وَ طَاعَهًْ أُولِی الْأَمْرِ الَّذِینَ هُمْ أَوْصِیَاءُ رَسُولِهِ یَا ابْنَ أَبِی‌یَعْفُورٍ فَنَحْنُ حُجَجُ اللَّهِ فِی عِبَادِهِ وَ شُهَدَاؤُهُ عَلَی خَلْقِهِ وَ أُمَنَاؤُهُ فِی أَرْضِهِ وَ خُزَّانُهُ عَلَی عِلْمِهِ وَ الدَّاعُونَ إِلَی سَبِیلِهِ وَ الْعَامِلُونَ بِذَلِکَ فَمَنْ أَطَاعَنَا أَطَاعَ اللَّهَ وَ مَنْ عَصَانَا فَقَدْ عَصَی اللَّه.

 

امام صادق (علیه السلام) - ابن ابی‌یعفور گوید: «به حضور امام صادق (علیه السلام) آمدم درحالی‌که نزد او تعدادی از اصحابش بودند». فرمود: «ای ابن ابی‌یعفور! آیا قرآن خوانده‌ای»؟ [ابن ابی‌یعفور] گوید؛ عرض کردم: «بله این قرائت [از قرآن را خوانده‌ام]». فرمود: «درباره‌ی آن [قرائت] از تو پرسیدم نه غیر آن». گوید؛ عرض کردم: «بله [خوانده‌ام] فدایت شوم و برای چه [از غیر این قرائت نمی‌پرسی]»؟ فرمود: «چون موسی (علیه السلام) به قوم خود سخنی گفت که آن سخن را از او تحمّل نکردند و در مصر علیه او شورش کردند و با او جنگیدند و او با آن‌ها جنگید و آن‌ها را کشت و چون، عیسی (علیه السلام) به قوم خود سخنی گفت که آن سخن را از او تحمّل نکردند و در «تکریت» علیه او شورش کردند و با او جنگیدند و او با آن‌ها جنگید و آن‌ها را کشت و آن سخن خدای عزّوجلّ است فَآمَنَتْ طائِفَةٌ مِنْ بَنِی إِسْرائِیلَ وَ کَفَرَتْ طائِفَةٌ فَأَیَّدْنَا الَّذِینَ آمَنُوا عَلی عَدُوِّهِمْ فَأَصْبَحُوا ظاهِرِینَ و هنگامی‌که اوّلین قائم از ما اهل بیت قیام می‌کند، سخنی به شما می‌گوید که تحمّل نمی‌کنید و در رمیلة الدسکرة (ریگ‌های کوچک قصر) علیه او شورش می‌کنید و با او می‌جنگید و او با شما می‌جنگد و شما را می‌کشد و آن آخرین شورشی است که می‌باشد. سپس‌ای ابن‌یعفور! [قیامت واقع می‌شود و] خداوند اوّلین و آخرین را جمع می‌کند. سپس محمّد (صلی الله علیه و آله) در میان اهل زمان خود آورده می‌شود و به او گفته می‌شود: «ای محمّد (صلی الله علیه و آله)! [آیا] پیام مرا رساندی و با آنچه به تو دستور داده بودم که به‌وسیله‌ی آن با آن‌ها سخن بگویی بر آن‌ها استدلال کردی»؟ می‌گوید: «بله پروردگارا»! پس از قوم می‌پرسد: «آیا به شما رساند و بر شما استدلال کرد»؟ گروهی می‌گویند: «نه». از محمّد (صلی الله علیه و آله) می‌پرسد و او می‌گوید: «بله‌ای پروردگار»! خدای تبارک‌وتعالی می‌داند که او آن کار را انجام داده است؛ [با وجود آن، همین سؤال را] سه‌بار تکرار می‌کند. سپس محمّد (صلی الله علیه و آله) را تصدیق می‌کند و آن قوم را تکذیب می‌کند. سپس به‌سوی آتش جهنّم رانده می‌شوند. سپس علی (علیه السلام) در میان اهل زمان خود آورده می‌شود و همان‌طور که به محمّد (صلی الله علیه و آله) گفته شد به او گفته می‌شود و گروهی او را تکذیب می‌کنند و خداوند او را تصدیق و آن‌ها را تکذیب می‌کند. آن را سه‌بار تکرار می‌کند. سپس حسن (علیه السلام) [آورده می‌شود]، سپس حسین (علیه السلام)، سپس علیّ‌بن‌الحسین (علیه السلام) و او کمترین اصحاب را دارد. اصحاب او ابوخالد کابلی، یحیی‌بن‌ام الطویل، سعیدبن‌مسیّب، عامربن‌واثله و جابربن‌عبدالله انصاری بودند و این‌ها بر آنچه به‌وسیله‌ی آن [بر امّت] استدلال شده است شاهد هستند. سپس پدرم یعنی محمّدبن‌علی (علیه السلام) مانند آن [مواردی که گفته شد در میان امّتش] آورده می‌شود. سپس شما آورده می‌شوید و از من می‌پرسند و از شما می‌پرسند؛ پس ببینید چه می‌کنیدای ابن ابی‌یعفور! خدای عزّ‌وجلّ به اطاعتش و اطاعت رسولش (صلی الله علیه و آله) و اطاعت اولوا الامری که آن‌ها جانشینان رسولش (صلی الله علیه و آله) هستند امر کرده است. ای ابن ابی‌یعفور! ماییم حجّت‌های خدا در میان بندگانش و گواهان او بر خلقش و امانتداران او در زمینش و خزانه‌داران او بر علمش و دعوت‌کنندگان به راهش و عمل‌کنندگان به آن؛ پس هرکس از ما اطاعت کند اطاعت خدا کرده است و هرکس از ما نافرمانی کند نافرمانی خدا کرده است.

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص242 بحارالأنوار، ج7، ص284

مطالب مرتبط

نام کاربری :

پست الکترونیکی :

وب :

یادداشت :

کد امنیتی :

8 + 8 = ?