تفسیر روایی سوره تین

تفسیر روایی سوره تین

فضیلت سوره

1

(تین/ مقدمه)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - عَنِ الْبَرَاءِ‌بْنِ‌عَازِبٍ قَالَ: سَمِعْتُ النَّبِیَّ (صلی الله علیه و آله) یَقْرَأُ فِی الْمَغْرِبِ وَ التِّینِ وَ الزَّیْتُونِ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - براءبن‌عازب گوید: شنیدم که پیامبر (صلی الله علیه و آله) در مغرب وَ التِّینِ وَ الزَّیْتُونِ را می‌خواند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص208

مستدرک الوسایل، ج4، ص217/ نورالثقلین

آداب قرائت

1

(تین/ مقدمه)

الرّضا (علیه السلام) - سَمِعْتُ رَجَاءَ‎بْنَ‎‎اَبِی الضَّحَّاکِ یَقُولُ: بَعَثَنِی الْمَأْمُونُ فِی إِشْخَاصِ عَلِیِّ‎بْنِ‎مُوسَی الرِّضَا (علیه السلام) مِنَ الْمَدِینَهًِْ وَ أَمَرَنِی أَنْ آخُذَ بِهِ عَلَی طَرِیقِ الْبَصْرَهًِْ وَ الْأَهْوَازِ وَ فَارِسَ وَ لَا آخُذَ بِهِ عَلَی طَرِیقِ قُمَّ وَ أَمَرَنِی أَنْ أَحْفَظَهُ بِنَفْسِی بِاللَّیْلِ وَ النَّهَارِ حَتَّی أَقْدَمَ بِهِ عَلَیْهِ فَکُنْتُ مَعَهُ مِنَ الْمَدِینَهًِْ إِلَی مَرْوَ فَوَ اللَّهِ مَا رَأَیْتُ رَجُلًا کَانَ أَتْقَی لِلَّهِ مِنْهُ وَ لَا أَکْثَرَ ذِکْراً لَهُ فِی جَمِیعِ أَوْقَاتِهِ مِنْه… وَ کَانَ إِذَا قَرَأَ: وَ التِّینِ وَ الزَّیْتُونِ قَالَ: عِنْدَ الْفَرَاغِ مِنْهَا بَلَی وَ أَنَا عَلَی ذَلِکَ مِنَ الشَّاهِدِین.

امام رضا (علیه السلام) - رجاءبن‌ابی ضحّاک گوید: مأمون مرا فرستاد تا علی‎بن‎موسی الرّضا (علیه السلام) را از مدینه نزد او آورم، او مرا امر کرد که از راه بصره و اهواز و فارس ایشان را حرکت دهم، نه از طریق قم، و مرا امر کرد که خودم شبانه روز مراقب ایشان باشم تا وی را بر مأمون وارد کنم، و من پیوسته از مدینه تا مرو با ایشان بودم، به خدا قسم کسی را باتقوی‌تر از او نسبت به خدا ندیدم، و کسی را که بیشتر از او در تمام اوقاتش ذکر خدا گوید. و چون سوره‎ی: وَ التِّینِ وَ الزَّیْتُونِ را قرائت می‌کرد، پس از فراغ می‌فرمود: «آری! چنین است و من بر آن شهادت می‌دهم».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص208

بحارالأنوار، ج49، ص94/ بحارالأنوار، ج89، ص219؛ «بتفاوت» / بحارالأنوار، ج89، ص217؛ «و أمرنی أن آخذ به علی طریق… فی جمیع أوقاته منه» محذوف

2

(تین/ مقدمه)

أمیرالمومنین (علیه السلام) - لَیْسَ فِی الْبَدَنِ شَیْءٌ أَقَلَّ شُکْراً مِنَ الْعَیْنِ فَلَا تُعْطُوهَا سُؤْلَهَا فَتَشْغَلَکُمْ عَنْ ذِکْرِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ وَ إِذَا قَرَأْتُمْ: وَ التِّینِ فَقُولُوا فِی آخِرِهَا وَ نَحْنُ عَلَی ذَلِکَ مِنَ الشَّاهِدِین.

امام علی (علیه السلام) - در بدن چیزی که از چشم کمتر شکر خدا کند نیست، پس هر چه او می‌خواهد به او ندهید، مبادا که شما را از یاد خدا غافل سازد. آنگاه که سوره وَ التِّینِ را خواندید، در آخرش بگویید: و ما بر این امر از گواهان هستیم».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص208

بحارالأنوار، ج10، ص106

ثواب قرائت

1

(تین/ مقدمه)

الصّادق (علیه السلام) - مَنْ قَرَأَ وَ التِّینِ فِی فَرَائِضِهِ وَ نَوَافِلِهِ أُعْطِیَ مِنَ الْجَنَّهًِْ حَیْثُ یَرْضَی إِنْ شَاءَ اللَّهُ.

امام صادق (علیه السلام) - هرکه سوره‎ی تین را در نمازهای واجب و مستحب خود تلاوت کند به اندازه‌ای از بهشت به او ارزانی شود که خرسند گردد؛ اگر خدا خواهد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص208

ثواب الأعمال، ص123/ البرهان

2

(تین/ مقدمه)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - مَنْ قَرَأَهَا أَعْطَاهُ اللَّهُ خَصْلَتَیْنِ الْعَافِیَهًَْ وَ الْیَقِینَ مَا دَامَ حَیّاً فَإِذَا مَاتَ أَعْطَاهُ اللَّهُ تَعَالَی مِنَ الْأَجْرِ بِعَدَدِ مَنْ قَرَأَهَا صِیَامَ یَوْمٍ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - هرکس این سوره را بخواند خداوند مادامی‎که در دنیاست به او دو نعمت ارزانی خواهد کرد: تندرستی و یقین؛ و هنگامی‎که از دنیا برود به تعداد تمام کسانی‎که این سوره را خوانده‌اند ثواب یک روز روزه به عنوان پاداش به او خواهد بخشید.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص208

المصباح للکفعمی، ص451/ البرهان

3

(تین/ مقدمه)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - مَنْ قَرَأَ هَذِهِ السُّورَهًَْ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ مِنَ الْأَجْرِ مَا لَا یُحْصَی وَ کَأَنَّمَا تَلَقَّی مُحَمَّداً (صلی الله علیه و آله) وَ هُوَ مُغْتَمٌّ فَفَرَّجَ اللَّهُ عَنْهُ وَ إِذَا قُرِئَتْ عَلَی مَا یَحْضُرُ مِنَ الطَّعَامِ صَرَفَ اللَّهُ عَنْهُ بَأْسَ ذَلِکَ الطَّعَامِ وَ لَوْ کَانَ فِیهِ سَمّاً قَاتِلًا وَ کَانَ فِیهِ الشِّفَاءُ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - هرکه این سوره را بخواند، خداوند چنان پاداشی برایش می¬نویسد که به شماره درنیاید و گویی او با حالتی اندوهگین محمّد (صلی الله علیه و آله) را دیده و خداوند اندوهش را زدوده ‎است. چون این سوره بر غذایی‎که آورده ‎می-شود، خوانده شود، خداوند ناخوشی را از آن غذا دور می‌گرداند، گرچه در آن سمّی کشنده باشد، و آن غذا شفابخش می¬شود.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص210

البرهان

4

(تین/ مقدمه)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - مَنْ قَرَأَهَا عَلَی مَأْکُولٍ رَفَعَ اللَّهُ عَنْهُ شَرَّ ذلِکَ الْمَأْکُولِ وَ لَوْ کَانَ سَمّاً وَ صَیَّرَ فِیهِ الشِّفَاءَ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - هرکه این سوره را بر خوراکی بخواند، خداوند گزند آن خوراک را از او برطرف می¬کند، گرچه در آن سمّ باشد، و خداوند در آن خوراک شفا قرار می¬دهد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص210

البرهان

5

(تین/ مقدمه)

الصّادق (علیه السلام) - إِذَا کُتِبَتْ وَ قُرِئَتْ عَلَی شَیْءٍ مِنَ الطَّعَامِ صَرَفَ اللَّهُ عَنْهُ مَا یُضِرُّهُ وَ کَانَ فِیهِ الشِّفَاءُ بِقُدْرَهًِْ اللَّهِ تَعَالَی.

امام صادق (علیه السلام) - هرگاه این سوره بر غذایی خوانده و یا نوشته‎ شود، خداوند هر آنچه را به آن آسیب می¬رساند، از آن دور می‎کند و به قدرت خداوند متعال، آن غذا شفابخش می¬شود.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص210

البرهان

آیه وَالتِّینِ وَ الزَّیْتُونِ [1]

سوگند به انجیر و زیتون (یا: سوگند به سرزمین شام و بیت المقدس).

سوگند به انجیر و زیتون یا: سوگند به سرزمین شام و بیت المقدس)

1 -1

(تین/ 1)

ابن‎عبّاس (رحمة الله علیه) - وَ التِّینِ وَ الزَّیْتُونِ أَقْسَمَ اللَّهُ سُبْحَانَهُ بِالتِّینِ الَّذِی یُؤْکَلُ وَ الزَّیْتُونِ الَّذِی یُعْصَرُ مِنْهُ الزَّیْتُ.

ابن‌عباس (رحمة الله علیه) - وَ التِّینِ وَ الزَّیْتُونِ؛ خدا به انجیر خوراکی و زیتونی که روغن‎کشی کنند سوگند خورده است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص210

بحارالأنوار، ج57، ص203

1 -2

(تین/ 1)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - عَنْ أَنَسٍ قَالَ: لَمَّا نَزَلَ عَلَی رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) سُورَهًُْ وَ التِّینِ، فَرِحَ لَهَا فَرَحاً شَدِیداً حَتَّی بَانَ لَنَا شِدَّهًُْ فَرَحِهِ فَسَأَلْتُ ابْنَ عَبَّاسٍ (رحمة الله علیه) بَعْد ذَلِکَ عَنْ تَفْسِیرِهَا فَقَالَ: أَمَّا قَوْلُ اللَّهِ تَعَالَی: وَ التِّینِ فَبِلَادُ الشَّامِ، وَ الزَّیْتُونِ فَبِلَادُ فِلَسْطِینَ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - انس گوید: وقتی سوره‎ی تین بر رسول خدا (صلی الله علیه و آله) نازل شد، آن حضرت (صلی الله علیه و آله) بسیار شاد و خوشحال شد، به گونه‌ای که همه‎ی ما اصحاب، شادی و خوشحالی آن حضرت را مشاهده‎کردیم. از ابن‎عباس (رحمة الله علیه) درباره‌ی علّت سرور و شادی نبی (صلی الله علیه و آله) و تفسیر سوره‌ی تین سؤال‎کردم. ابن‎عباس (رحمة الله علیه) بیان‎کرد؛ وَ التِّینِ یعنی سرزمین شام، الزَّیْتُونِ، یعنی سرزمین فلسطین.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص210

شواهدالتنزیل، ج2، ص453

1 -3

(تین/ 1)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - رُوِیَ عَنْ أَبِی ذَرٍّ (رحمة الله علیه) أَنَّهُ قَالَ فِی التِّینِ لَوْ قُلْتُ إِنَ فَاکِهَهًًْ نَزَلَتْ مِنَ الْجَنَّهًِْ لَقُلْتُ هَذِهِ هِیَ لِأَنَّ فَاکِهَهًَْ الْجَنَّهًِْ بِلَا عَجَمٍ فَکُلُوهُ فَإِنَّهَا تَنْفَعُ الْبَوَاسِیرَ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - از ابوذر غفاری (رحمة الله علیه) روایت شده است: پیامبر (صلی الله علیه و آله) در مورد انجیر فرمود: اگر بخواهم بگویم میوه‌ای از بهشت نازل‎شده حتماً خواهم گفت این میوه، انجیر است. چراکه میوه‌ی بهشتی بدون هسته است؛ پس آن را بخورید که بواسیر (ورَم دردناک رگ‌های مقعد که گاهی با خونریزی همراه است) را برطرف‎کرده و برای نقرس (درد شدیدی در پا و بند انگشتان بخصوص شست پا) سودمند است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص210

تأویل الآیات الظاهره، ص789/ نورالثقلین

ولایت

1

(تین/ 1)

الرّضا (علیه السلام) - التِّینِ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ الزَّیْتُونِ أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام).

امام رضا (علیه السلام) - التِّینِ، رسول خدا (صلی الله علیه و آله) است و الزَّیْتُونِ، امیرمؤمنان علی (علیه السلام) است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص210

بحارالأنوار، ج16، ص90/ بحارالأنوار، ج24، ص105/ القمی، ج2، ص429/ نورالثقلین/ البرهان

2

(تین/ 1)

الصّادق (علیه السلام) - التِّینِ وَ الزَّیْتُونُ الْحَسَنُ وَ الْحُسَیْنُ (علی‌ها السلام) وَ طُورُ سِینِینَ عَلِیُّ‌بْنُ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام).

امام صادق (علیه السلام) - التِّینِ وَ الزَّیْتُونُ، امام حسن و امام حسین (علی‌ها السلام) می¬باشند و وَطُورِ سِینِینَ، امام علی‎بن‎ابی‌طالب (علیه السلام) است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص210

بحارالأنوار، ج24، ص105/ بحارالأنوار، ج24، ص107/ بحارالأنوار، ج43، ص291/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص787؛ «و طور سینین علی بن ابی طالب (» محذوف

3

(تین/ 1)

الأئمه (علیهم السلام) - وَ التِّینِ وَ الزَّیْتُونِ نَزَلَتْ فِیهِمْ یَعْنِی عَلِیَّ‎بْنَ‎أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام) وَ الْحَسَنَ وَ الْحُسَیْنَ (علی‌ها السلام) وَ فَاطِمَهًَْ (سلام الله علیها).

ائمه (علیهم السلام) - سوره‎ی وَ التِّینِ وَ الزَّیْتُونِ در شأن ایشان نازل ‎شده ‎است، یعنی امام علی (علیه السلام)، فاطمه اطهر (سلام الله علیها)، حسن و حسین (علی‌ها السلام) می‌باشد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص212

بحارالأنوار، ج43، ص279؛ «اولیک یجزون الغرفه بما صبروا» بدل «و التین و الزیتون نزلت فیهم» / المناقب، ج3، ص380/ نورالثقلین

4

(تین/ 1)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - إِنَّ اللَّهَ اخْتَارَ مِنَ الْبُلْدَانِ أَرْبَعَهًًْ فَقَالَ عَزَّوَجَلَّ: وَ التِّینِ وَ الزَّیْتُونِ* وَ طُورِ سِینِینَ* وَ هذَا الْبَلَدِ الْأَمِینِ فَالتِّینُ الْمَدِینَهًُْ وَ الزَّیْتُونُ بَیْتُ الْمَقْدِسِ وَ طُورُ سِینِینَ الْکُوفَهًُْ وَ هذَا الْبَلَدِ الْأَمِینِ مَکَّهًُْ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - خداوند تبارک‌وتعالی چهار سرزمین را برگزید و فرمود: وَالتِّینِ وَالزَّیْتُونِ * وَطُورِ سِینِینَ * وَهَذَا الْبَلَدِ الْأَمِینِ؛ التِّینِ مدینه است و الزَّیْتُونِ، بیت المقدّس است و طُورِ سِینِینَ، کوفه است وَهَذَا الْبَلَدِ الْأَمِینِ، مکّه است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص212

بحارالأنوار، ج57، ص204/ وسایل الشیعهًْ، ج14، ص361/ بحارالأنوار، ج96، ص77/ نورالثقلین

5

(تین/ 1)

ابن‎عبّاس (رحمة الله علیه) - التِّینُ مَسْجِدُ نُوحٍ (علیه السلام) الَّذِی بَنَی عَلَی الْجُودِیِّ وَ الزَّیْتُونُ بَیْتُ الْمَقْدِسِ.

ابن‌عباس (رحمة الله علیه) - التِّینِ مسجد نوح است که بر جودی ساخت. وَالزَّیْتُونِ بیت المقدس است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص212

بحرالعرفان، ج17، ص75

آیه وَ طُورِ سینینَ [2]

و سوگند به «طور سینا».

1

(تین/ 2)

علی‎بن‎إبراهیم (رحمة الله علیه) - طُورِ سِینِینَ الْحَسَنُ (علیه السلام) وَ الْحُسَیْنُ (علیه السلام).

علی‎بن‎ابراهیم (رحمة الله علیه) - وَ طُورِ سینینَ، امام حسن (علیه السلام) و امام حسین (علیه السلام) است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص212

بحارالأنوار، ج16، ص90/ بحارالأنوار، ج24، ص105/ القمی، ج2، ص429/ نورالثقلین/ البرهان

2

(تین/ 2)

الصّادق (علیه السلام) - طُورُ سِینِینَ عَلِیُّ‎بْنُ‎أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام).

امام صادق (علیه السلام) - وَ طُورِ سینینَ، حضرت علی (علیه السلام) است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص212

بحارالأنوار، ج24، ص105/ بحارالأنوار، ج24، ص107/ بحارالأنوار، ج43، ص291/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص787/ نورالثقلین/ البرهان

3

(تین/ 2)

الرّضا (علیه السلام) - عَنْ مُحَمَّدِ‌بْنِ‌الْفُضَیْلِ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی‎الْحَسَنِ الرِّضَا (علیه السلام) أَخْبِرْنِی عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ… وَ طُورِ سِینِینَ قَالَ: لَیْسَ هُوَ طُورَ سِینِینَ وَ لَکِنَّهُ طُورُ سَیْنَاءَ قَالَ: فَقُلْتُ وَ طُورُ سَیْنَاءَ. فَقَالَ: نَعَمْ هُوَ أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام).

امام رضا (علیه السلام) - محمّدبن‌فضیل گوید: به امام رضا (علیه السلام) عرض کردم: «مرا از قول خداوند: وَ طُورِ سِینِینَ، آگاه فرما». فرمود: «به معنی طور سینین نیست بلکه کوه سینا است» پس فرمود: «منظور از آن امیرالمؤمنین (علیه السلام) است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص212

بحارالأنوار، ج24، ص105/ بحارالأنوار، ج24، ص107/ بحارالأنوار، ج43، ص291/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص788

4

(تین/ 2)

ابن‎عبّاس (رحمة الله علیه) - وَ طُورِ سِینِینَ طُورُ سَیْنَاءَ الَّذِی کَلَّمَ اللَّهُ عَلَیْهِ مُوسَی (علیه السلام).

ابن‌عباس (رحمة الله علیه) - وَ طُورِ سِینِینَ یعنی طور سینا که جایگاه تکلّم موسی (علیه السلام) با خداست.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص212

شواهدالتنزیل، ج2، ص454

5

(تین/ 2)

الکاظم (علیه السلام) - فِی بَحارالأنوار: وَ طُورِ سِینِین رُوِیَ عَن مُوسَی‎بنِ‎جَعفَر (علیه السلام) وَ طُورِ سِینَاء.

امام کاظم (علیه السلام) - وَ طُورِ سِینِینَ؛ از امام کاظم (علیه السلام) روایت شده است که طور سینا است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص212

بحارالأنوار، ج57، ص203

آیه وَ هذَا الْبَلَدِ الْأَمینِ [3]

و سوگند به این شهر امن [مكّه].

1

(تین/ 3)

علی‎بن‎إبراهیم (رحمة الله علیه) - وَ هذَا الْبَلَدِ الْأَمِینِ الْأَئِمَّهًُْ (علیهم السلام).

علی‎بن‎ابراهیم (رحمة الله علیه) - وَ هذَا الْبَلَدِ الْأَمینِ، امامان (علیهم السلام) هستند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص212

بحارالأنوار، ج16، ص90/ بحارالأنوار، ج24، ص105/ القمی، ج2، ص429/ نورالثقلین/ البرهان

2

(تین/ 3)

الکاظم (علیه السلام) - قَالَ أَبُوالْحَسَنِ مُوسَی (علیه السلام) فِی قَوْلِهِ: وَ هذَا الْبَلَدِ الْأَمِینِ قَالَ ذَلِکَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ نَحْنُ سَبِیلُهُ آمَنَ اللَّهُ بِهِ الْخَلْقَ فِی سَبِیلِهِمْ مِنَ النَّارِ إِذَا أَطَاعُوهُ.

امام کاظم (علیه السلام) - وَ هذَا الْبَلَدِ الْأَمِینِ؛ بلد امین پیامبر (صلی الله علیه و آله) است و ما، راه آن بلد هستیم. خداوند مردم را در راه آن‌ها از عذاب در امان قرارداده در صورتی‎که از پیامبر (صلی الله علیه و آله) اطاعت نمایند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص212

فرات الکوفی، ص579/ شواهدالتنزیل، ج2، ص455 / بحارالأنوار، ج24، ص105/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص788

3

(تین/ 3)

ابن‎عبّاس (رحمة الله علیه) - أَمَّا قَوْلُ اللَّهِ تَعَالَی… وَ هذَا الْبَلَدِ الْأَمِینِ فَبَلَدُ مَکَّهًَْ.

ابن‌عباس (رحمة الله علیه) - در آیه‎: وَ هذَا الْبَلَدِ الْأَمِینِ منظور شهر مقدّس مکّه است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص214

شواهدالتنزیل، ج2، ص453

آیه لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسانَ فِی أَحْسَنِ تَقْویمٍ [4]

که ما انسان را در بهترین صورت و نظام آفریدیم.

1

(تین/ 4)

الهادی (علیه السلام) - فَقَدْ أَخْبَرَ عَزَّوَجَلَّ عَنْ تَفْضِیلِهِ بَنِی آدَمَ عَلَی سَائِرِ خَلْقِهِ مِنَ الْبَهَائِمِ وَ السِّبَاعِ وَ دَوَابِّ الْبَحْرِ وَ الطَّیْرِ وَ کُلِّ ذِی حَرَکَهًٍْ تُدْرِکُهُ حَوَاسُّ بَنِی آدَمَ بِتَمْیِیزِ الْعَقْلِ وَ النُّطْقِ وَ ذَلِکَ قَوْلُهُ: لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسانَ فِی أَحْسَنِ تَقْوِیم.

امام هادی (علیه السلام) - خدای عزّوجلّ از برتری‌دادن انسان بر سایر مخلوقات خود از چهارپایان، درّندگان، آبزیان و پرندگان و هر جنبنده‌ای که حواس انسان به تمیز عقل و بیان، درکش نماید خبرداده و این فرمایش خدا است: لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسانَ فِی أَحْسَنِ تَقْوِیم.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص214

تحف العقول، ص470

2

(تین/ 4)

ابن‎عبّاس (رحمة الله علیه) - أَمَّا قَوْلُ اللَّهِ تَعَالَی… لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسانَ مُحَمَّدٌ (صلی الله علیه و آله) وَ هُوَ فِی أَحْسَنِ تَقْوِیم.

ابن‌عباس (رحمة الله علیه) - لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسانَ؛ یعنی محمّد (صلی الله علیه و آله) را که انسان کامل است، در بهترین صورت و نظام خلق کردیم.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص214

شواهدالتنزیل، ج2، ص454

3

(تین/ 4)

الباقر (علیه السلام) - لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسانَ فِی أَحْسَنِ تَقْوِیمٍ قَالَ حِینَ أَخَذَ اللَّهُ مِیثَاقَهُ لِمُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) وَ أَوْصِیَاءَهُ (علیهم السلام) بِالْوَلَایَهًِْ.

امام باقر (علیه السلام) - لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسانَ فِی أَحْسَنِ تَقْوِیمٍ؛ هنگامی که خدا از او (انسان) به نبوّت حضرت محمّد (صلی الله علیه و آله) و ولایت اوصیاء (علیهم السلام) پیمان گرفت، [این جمله را] فرمود.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص214

المناقب، ج1، ص301

4

(تین/ 4)

الرّضا (علیه السلام) - حِینَ أَخَذَ اللَّهُ مِیثَاقَهُ لَهُ بِالرُّبُوبِیَّهًِْ وَ لِمُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) بِالنُّبُوَّهًِْ وَ لِأَوْصِیَائِهِ (علیهم السلام) بِالْوَلَایَهًِْ.

امام رضا (علیه السلام) - چون خدا از او به خدایی خود و نبوّت حضرت محمّد (صلی الله علیه و آله) و ولایت اوصیاء (علیهم السلام) پیمان گرفت.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص214

بحارالأنوار، ج24، ص105/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص788

5

(تین/ 4)

ابن‎عبّاس (رحمة الله علیه) - فِی أَحْسَنِ تَقْوِیمٍ أَیْ مُنْتَصِبَ الْقَامَهًِْ وَ سَائِرُ الْحَیَوَانِ مُکِبٌّ عَلَی وَجْهِهِ إِلَّا الْإِنْسَانَ.

ابن‌عباس (رحمة الله علیه) - فِی أَحْسَنِ تَقْوِیمٍ؛ یعنی راست قامت. همه‎ی حیوانات به صورت نگونسار و بر صورت افتاده هستند مگر انسان.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص214

بحرالعرفان، ج17، ص75

آیه ثُمَّ رَدَدْناهُ أَسْفَلَ سافِلینَ [5]

سپس او را به پایین‎ترین مرحله بازگرداندیم.

1

(تین/ 5)

الکاظم (علیه السلام) - فِی الْمَنَاقِب عَنِ الْکَاظِمِ (علیه السلام) قَالَ: الْإِنْسَانُ الْأَوَّلُ ثُمَّ رَدَدْناهُ أَسْفَلَ سافِلِینَ بِبُغْضِهِ أَمِیرَالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام).

امام کاظم (علیه السلام) - مقصود انسان اوّلی است که برای دشمنی امیرالمؤمنین (علیه السلام) به اسفل السافلین بازگشت.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص214

بحارالأنوار، ج57، ص284

2

(تین/ 5)

ابن‎عبّاس (رحمة الله علیه) - ثُمَّ رَدَدْنَاهُ أَسْفَلَ سَافِلِینَ قِیلَ: بِأَنْ جَعَلْناهُ مِنْ أَهْلِ النَّارِ.

ابن‌عباس (رحمة الله علیه) - ثُمَّ رَدَدْناهُ أَسْفَلَ سافِلِینَ یعنی او را به دوزخ افکندیم.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص214

بحارالأنوار، ج57، ص284

3

(تین/ 5)

ابن‎عبّاس (رحمة الله علیه) - ثُمَّ رَدَدْنَاهُ أَسْفَلَ سَافِلِینَ یُرِیدُ إِلَی الْخَرَفِ وَ أَرْذَلِ الْعُمُرِ وَ الْهَرَمِ وَ نُقْصَانِ الْعَقْلِ وَ السَّافِلُونَ هُمُ الضُّعَفَاءُ وَ الزَّمْنَی وَ الْأَطْفَالُ، وَ الشَّیْخُ الْکَبِیرُ أَسْفَلُ هَؤُلَاءِ جَمِیعاً.

ابن‌عباس (رحمة الله علیه) - ثُمَّ رَدَدْناهُ أَسْفَلَ سافِلِینَ؛ یعنی [انسان را] به خِرفتی، خوارترین دوران عمر [که سالخوردگی و فرتوتی است]، کهنسالی و کم هوشی [بازگرداندیم]؛ و فروماندگان عبارتند از: ناتوانان، زمین‌گیران، کودکان و سالخوردگان که خداوند همه‎ی ایشان را فروتر [از دیگران] ساخته ‎است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص214

بحرالعرفان، ج17، ص75

آیه إِلَّا الَّذینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصّالِحاتِ فَلَهُمْ أَجْرٌ غَیْرُ مَمْنُونٍ [6]

مگر کسانی‎که ایمان آورده و اعمال صالح انجام داده‎اند که برای آن‌ها پاداشی تمام نشدنی‎است!

1

(تین/ 6)

الرّضا (عَنْ مُحَمَّدِ‌بْنِ‌الْفُضَیْلِ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی‎الْحَسَنِ الرِّضَا (أَخْبِرْنِی عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَل… إِلَّا الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ قَالَ: وَ اللَّهِ هُوَ أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ (وَ شِیعَتُهُ فَلَهُمْ أَجْرٌ غَیْرُ مَمْنُون.

امام رضا (علیه السلام) - محمّدبن‌فضیل گوید: به امام رضا (علیه السلام) عرض‎کردم: «مرا از کلام خداوند عزّوجلّ: إِلَّا الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ آگاه فرما». فرمود: «به خدا سوگند که منظور، حضرت علی (علیه السلام) و شیعیان اوست که برای آن‌ها پاداشی تمام نشدنی‎است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص216

بحارالأنوار، ج24، ص105/ بحارالأنوار، ج24، ص107/ بحارالأنوار، ج41، ص16/ البرهان

2

(تین/ 6)

الصّادق (علیه السلام) - عَلِیُّ‌بْنُ‌مُحَمَّدٍ الزُّهْرِیُّ مُعَنْعَنا عَنْ أَبِی‎عَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) فِی قَوْلِهِ تَعَالَی: إِلَّا الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ فَلَهُمْ أَجْرٌ غَیْرُ مَمْنُونٍ قَالَ: الْمُؤْمِنُونَ هُمْ سَلْمَانُ الْفَارِسِیُّ (رحمة الله علیه) وَ مِقْدَادُبْنُ‌الْأَسْوَدِ وَ عَمَّارٌ وَ أَبُوذَرٍّ (رحمة الله علیه) وَ أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ عَلِیُّ‌بْنُ‌أَبِیطَالِبٍ (علیه السلام) لَهُمْ أَجْرٌ غَیْرُ مَمْنُونٍ.

امام صادق (علیه السلام) - علی‌بن‌محمّد زهری به ترتیب از امام صادق (علیه السلام) نقل‎ کرده که پیرامون آیه: إِلَّا الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ فَلَهُمْ أَجْرٌ غَیْرُ مَمْنُونٍ فرمود: ایمان‌آوردگان [در این آیه] عبارتند از: سلمان فارسی (رحمة الله علیه)، مقدادبن‎اسود، عمّار، ابوذر (رحمة الله علیه) و امیرمؤمنان علی‎بن‎ابی‌طالب (علیه السلام) که برای آن‌ها پاداشی تمام‌نشدنی است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص216

بحارالأنوار، ج22، ص345/ فرات الکوفی، ص577

3

(تین/ 6)

الکاظم (علیه السلام) - عَنْ مُرَازِم عَنْ مُوسَی‎بْنِ‎جَعْفَرٍ (علیه السلام) فِی قَوْلِهِ تَعَالَی… إِلَّا الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ عَلِیُّ‎بْنُ‎أَبِی‌طَالِب (علیه السلام).

امام کاظم (علیه السلام) - إِلَّا الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ حضرت علی‎بن‎ابی‌طالب (علیه السلام) است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص216

بحارالأنوار، ج43، ص291/ القمی، ج2، ص429/ المناقب، ج3، ص393

4

(تین/ 6)

الصّادق (علیه السلام) - عَلِیُّ‌بْنُ‌مُحَمَّدٍ الزُّهْرِیُّ مُعَنْعَناً عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) فِی قَوْلِهِ تَعَالَی إِلَّا الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ فَلَهُمْ أَجْرٌ غَیْرُ مَمْنُونٍ قَالَ هُمُ الْمُؤْمِنُونَ سَلْمَانُ الْفَارِسِیُّ وَ مِقْدَادُ‌بْنُ‌الْأَسْوَدِ وَ عَمَّارٌ وَ أَبُو ذَرٍّ (وَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلِیُّ‌بْنُ‌أَبِی طَالِبٍ (علیه السلام) لَهُمْ أَجْرٌ غَیْرُ مَمْنُون.

امام صادق (علیه السلام) - إِلَّا الَّذینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصّالِحاتِ فَلَهُمْ أَجْرٌ غَیْرُ مَمْنُونٍ آن مؤمنان سلمان (رحمة الله علیه)، مقداد، عمار، ابوذر (رحمة الله علیه) هستند که برایشان مزد پیوسته وجود دارد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص216

بحارالأنوار، ج22، ص345

5

(تین/ 6)

علی‎بن‎إبراهیم (رحمة الله علیه) - إِلَّا الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ قَالَ ذَاکَ أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) فَلَهُمْ أَجْرٌ غَیْرُ مَمْنُونٍ أَیْ لَا یُمْتَنُّ عَلَیْهِمْ بِهِ.

علی‎بن‎ابراهیم (رحمة الله علیه) - إِلَّا الَّذِینَ ءَامَنُواْ وَ عَمِلُواْ الصَّالِحَاتِ؛ منظور امیرالمؤمنین (علیه السلام) است؛ فَلَهُمْ أَجْرٌ غَیرُْ ممَنُونٍ؛ یعنی بابت آن منّتی بر ایشان گذاشته نمی¬شود.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص216

بحارالأنوار، ج35، ص351/ بحارالأنوار، ج24، ص105

6

(تین/ 6)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - وَ عَن النَّبِیّ (صلی الله علیه و آله) إِذَا کَانَ الْعَبْدُ عَلَی طَرِیقَهًٍْ مِنَ الْخَیْرِ فَمَرِضَ أَوْ سَافَرَ أَوْ عَجَزَ عَنِ الْعَمَلِ بِکِبَرٍ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ مِثْلَ مَا کَانَ یَعْمَلُ ثُمَّ قَرَأَ فَلَهُمْ أَجْرٌ غَیْرُ مَمْنُونٍ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - از پیامبر (صلی الله علیه و آله) روایت شده است اگر مؤمن در راه خیر و درست حرکت‎ کند و مریض شود یا به مسافرت برود یا در اثر پیری، نتواند اعمالش را چون گذشته انجام دهد، خداوند متعال همانند اعمال ایّام عادی را برایش خواهد نوشت. آنگاه حضرت (صلی الله علیه و آله)، این آیه را تلاوت فرمود: فَلَهُمْ أَجْرٌ غَیْرُ مَمْنُون.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص216

بحارالأنوار، ج78، ص192/ أعلام الدین، ص354/ مستدرک الوسایل، ج2، ص64/ عدهًْ الداعی، ص127

آیه فَما یُکَذِّبُکَ بَعْدُ بِالدِّینِ [7]

پس [اى انسان] چه چیز سبب می‎شود که بعد از این [دلايل روشن] روز جزا را انکارکنی؟!

1

(تین/ 7)

الصّادق (علیه السلام) - عَنْ أَبِی‌الرَّبِیعِ الشَّامِی عَنْ أَبِی‌عَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) فِی قَوْلِهِ تَعَالَی… فَما یُکَذِّبُکَ بَعْدُ بِالدِّینِ قَالَ: الدِّینُ وَلَایَهًُْ عَلِیِّ‎بْنِ‎أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام).

امام صادق (علیه السلام) - فَما یُکَذِّبُکَ بَعْدُ بِالدِّینِ دین در آیه ولایت علی‎بن‎ابی‌طالب (علیه السلام) است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص216

بحارالأنوار، ج24، ص105/ بحارالأنوار، ج35، ص341؛ «ولایهًْ» محذوف/ بحارالأنوار، ج35، ص351/ بحارالأنوار، ج43، ص291/ شواهدالتنزیل، ج2، ص456/ نورالثقلین

2

(تین/ 7)

ابن‎عبّاس (رحمة الله علیه) - ابن‎عبّاس (رحمة الله علیه) فِی قَوْلِهِ تَعَالَی: فَما یُکَذِّبُکَ بَعْدُ بِالدِّینِ یَقُولُ: یَا مُحَمَّدُ (صلی الله علیه و آله) لَا یُکَذِّبُکَ عَلِیُّ‎بْنُ‎أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام) بَعْدَ مَا آمَنَ بِالْحِسَابِ.

ابن‌عباس (رحمة الله علیه) - فَمَا یُکَذِّبُکَ بَعْدُ بِالدِّینِ می‎فرماید: ای محمّد (صلی الله علیه و آله)! علی‎بن‎ابی‌طالب (علیه السلام) پس از اینکه به آخرت ایمان آورد، تو را تکذیب نمی¬کند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص216

بحارالأنوار، ج41، ص5/ المناقب، ج2، ص118/ البرهان

3

(تین/ 7)

الصّادق (علیه السلام) - فَما یُکَذِّبُکَ بَعْدُ بِالدِّینِ قَالَ: هُوَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلِیُّ‌بْنُ‌أَبِی طَالِبٍ (علیه السلام).

امام صادق (علیه السلام) - فَمَا یُکَذِّبُکَ بَعْدُ بِالدِّینِ آن، امیرمؤمنان امام علی (علیه السلام) است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص218

بحرالعرفان، ج16، ص353

آیه أَ لَیْسَ اللهُ بِأَحْکَمِ الْحاکِمینَ [8]

آیا خداوند بهترین حاکمان نیست؟!

1

(تین/ 8)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - کَانَ رَسُولُ اللهِ (صلی الله علیه و آله) إِذَا خَتَمَ هَذِهِ قَالَ: بَلَی وَ أَنَا عَلَی ذَلِکَ مِنَ الشَّاهِدِینَ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - رسول خدا (صلی الله علیه و آله) وقتی آن سوره را تمام می‌کرد می‌فرمود: بلی وَ أَنَا عَلی ذلک مِنَ الشَّاهِدِینَ؛ آری پروردگارا من نیز بر آن از گواهانم.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص218

نورالثقلین

2

(تین/ 8)

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - أَمَّا قَوْلِِ الله تَعَالیَ… أَ لَیْسَ اللهُ بِأَحْکَمِ الْحاکِمِینَ بَعَثَکَ فِیهِمْ نَبِیّاً وَ جَمَعَکُمْ عَلَی التَّقْوَی یَا مُحَمَّدُ (صلی الله علیه و آله).

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - أَلَیْسَ اللهُ بِأَحْکَمِ الْحاکِمِینَ؛ ای محمد (صلی الله علیه و آله)! تو را در میان آنان مبعوث و آنان را بر محور تقوا جمع کرده ‎است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص218

شواهدالتنزیل، ج2، ص454

مطالب مرتبط