تفسیر روایی سوره مجادله
تفسیر روایی سوره مجادلهثواب قرائت1(مجادله/ مقدمه)الصّادق (علیه السلام) - مَنْ قَرَأَ سُورَهًَْ الْحَدِیدِ وَ الْمُجَادَلَهًْ فِی صَلَاهًِْ فَرِیضَهًِْ أَدْمَنَهَا لَمْ یُعَذِّبْهُ اللَّهُ حَتَّی یَمُوتَ أَبَداً وَ لَا یَرَی فِی نَفْسِهِ وَ لَا أَهْلِهِ سُوءاً أَبَداً وَ لَا خَصَاصَهًًْ فِی بَدَنِهِ.امام صادق (علیه السلام) - هرکس سوره‌ی حدید و مجادله را همیشه در نماز واجب تلاوت نماید، خداوند او را تا به هنگام مرگ عذاب نمی‌کند، و هیچ پی‌آمد ناخوشایندی را در جان خود و خاندان خود نخواهد دید، و عیب و خللی نیز در بدن او راه نیابد.تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص8/ثواب الأعمال، ص117/ نورالثقلین
سوره مجادله
ثواب قرائت
1
(مجادله/ مقدمه)
الصّادق (علیه السلام) - مَنْ قَرَأَ سُورَهًَْ الْحَدِیدِ وَ الْمُجَادَلَهًْ فِی صَلَاهًِْ فَرِیضَهًِْ أَدْمَنَهَا لَمْ یُعَذِّبْهُ اللَّهُ حَتَّی یَمُوتَ أَبَداً وَ لَا یَرَی فِی نَفْسِهِ وَ لَا أَهْلِهِ سُوءاً أَبَداً وَ لَا خَصَاصَهًًْ فِی بَدَنِهِ.
امام صادق (علیه السلام) - هرکس سوره‌ی حدید و مجادله را همیشه در نماز واجب تلاوت نماید، خداوند او را تا به هنگام مرگ عذاب نمی‌کند، و هیچ پی‌آمد ناخوشایندی را در جان خود و خاندان خود نخواهد دید، و عیب و خللی نیز در بدن او راه نیابد.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص8
ثواب الأعمال، ص117/ نورالثقلین
2
(مجادله/ مقدمه)
الرّسول (صلی الله علیه و آله) - مَنْ قَرَأَ سُورَهًَْ الْمُجَادَلَهًِْ کُتِبَ مِنْ حِزْبِ اللَّهِ یَوْمَ الْقِیَامَهًْ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله) - هرکسی که این سوره را بخواند، در روز قیامت در زمره‌ی حزب خداوند است.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص8
مستدرک الوسایل، ج4، ص351/ نورالثقلین/ البرهان؛ «بتفاوت لفظی»
3
(مجادله/ مقدمه)
الرّسول (صلی الله علیه و آله) - مَنْ کَتَبَهَا وَ عَلَّقَهَا عَلَی مَرِیضٍ أَوْ قَرَأَهَا عَلَیْهِ سَکَنَ عَنْهُ الْأَلَمُ وَ إِنْ قُرِئَتْ عَلَی مَالٍ یُدْفَنُ أَوْ یُخْزَنُ، حُفِظَ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله) - هرکس آن را بنویسد و بر گردن بیماری بیاویزد یا بر او بخواند، دردش آرام می‌شود و اگر بر مالی که پنهان می‌سازد یا انبار می‌کند بخواند، حفظ می‌شود.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص8
البرهان
4
(مجادله/ مقدمه)
الصّادق (علیه السلام) - مَنْ قَرَأَهَا عِنْدَ مَرِیضٍ نَوَّمَتْهُ وَ سَکَّنَتْهُ وَ إِذَا أَدْمَنَ عَلَی قِرَاءَتِهَا لَیْلًا أَوْ نَهَاراً حُفِظَ مِنْ کُلِّ طَارِقٍ وَ إِنْ قُرِئَتْ عَلَی مَا یُخْزَنُ أَوْ یُدْفَنُ، یُحْفَظْ إِلَی أَنْ یُخْرَجَ مِنْ ذَلِکَ الْمَوْضِعِ وَ إِذَا کُتِبَتْ وَ طُرِحَتْ فِی الْحُبُوبِ زَالَ عَنْهَا مَا یُفْسِدُهَا وَ یُتْلِفُهَا بِإِذْنِ اللَّهِ تَعَالَی.
امام صادق (علیه السلام) - هرکس آن را در کنار مریض بخواند، او به خواب می‌رود و آرام می‌شود. اگر شب و روز آن را قرائت کند، از هرگونه بلایی حفظ می‌شود. اگر بر آنچه انبار و یا دفن می‌کند بخواند، تا زمانی‌که آن را از آنجا بیرون آورد، حفظ می‌شود. اگر آن را بنویسند و در میان غلّات و غیره بیندازند، به‌اذن خداوند متعال، آنچه آن را فاسد می‌کند و از بین می‌برد، زائل خواهد شد و دیگر در آن وجود نخواهد داشت.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص8
البرهان
آیه قَدْ سَمِعَ اللهُ قَوْلَ الَّتی تُجادِلُکَ فی زَوْجِها وَ تَشْتَکی إِلَی اللهِ وَ اللهُ یَسْمَعُ تَحاوُرَکُما إِنَّ اللهَ سَمیعٌ بَصیرٌ [1]
خداوند سخن آن زن را که درباره‌ی همسرش با تو گفتگو می‌کرد و به خداوند شکایت می‌نمود شنید [و تقاضاى او را اجابت كرد]؛ خداوند گفتگوی شما را با هم [و اصرار آن زن را درباره‌ی حلّ مشكلش] می‌شنید؛ به یقین خداوند شنوا و بیناست.
1
(مجادله/ 1)
أمیرالمومنین (علیه السلام) - فَلَمَّا هَاجَرَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) کَانَ بِالْمَدِینَهًِْ رَجُلٌ مِنَ الْأَنْصَارِ یُقَالُ لَهُ أَوْسُ بْنُ الصَّامِتِ وَ کَانَ أَوَّلَ رَجُلٍ ظَاهَرَ فِی الْإِسْلَامِ فَجَرَی بَیْنَهُ وَ بَیْنَ امْرَأَتِهِ کَلَامٌ فَقَالَ لَهَا أَنْتِ عَلَیَّ کَظَهْرِ أُمِّی ثُمَّ إِنَّهُ نَدِمَ عَلَی مَا کَانَ مِنْهُ وَ قَالَ وَیْحَکِ إِنَّا کُنَّا فِی الْجَاهِلِیَّهًِْ تَحْرُمُ عَلَیْنَا الْأَزْوَاجُ فِی مِثْلِ هَذَا قَبْلَ الْإِسْلَامِ فَلَوْ أَتَیْتِ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) تَسْأَلِیهِ عَنْ ذَلِکِ فَجَاءَتِ الْمَرْأَهًُْ إِلَی رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فَأَخْبَرَتْهُ فَقَالَ لَهَا مَا أَظُنُّکِ إِلَّا وَ قَدْ حَرُمْتِ عَلَیْهِ إِلَی آخِرِ الْأَبَدِ فَجَزِعَتْ وَ بَکَتْ وَ قَالَتْ أَشْکُو إِلَی اللَّهِ فِرَاقَ زَوْجِی فَأَنْزَلَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ قَدْ سَمِعَ اللهُ قَوْلَ الَّتِی تُجادِلُکَ فِی زَوْجِها إِلَی قَوْلِهِ وَ الَّذِینَ یُظاهِرُونَ مِنْ نِسائِهِمْ… فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) قُولِی لِأَوْسٍ زَوْجِکِ یُعْتِقُ نَسَمَهًًْ فَقَالَتْ وَ أَنَّی لَهُ نَسَمَهًٌْ وَ اللَّهِ مَا لَهُ خَادِمٌ غَیْرِی قَالَ فَیَصُومُ شَهْرَیْنِ مُتَتَابِعَیْنِ قَالَتْ إِنَّهُ شَیْخٌ کَبِیرٌ لَا یَقْدِرُ عَلَی الصِّیَامِ قَالَ فَمُرِیهِ فَلْیَتَصَدَّقْ عَلَی سِتِّینَ مِسْکِیناً فَقَالَتْ وَ أَنَّی لَهُ الصَّدَقَهًُْ فَوَاللَّهِ مَا بَیْنَ لَابَتَیْهَا أَحْوَجُ مِنَّا قَالَ فَقُولِی لَهُ فَلْیَمْضِ إِلَی أُمِّ الْمُنْذِرِ فَلْیَأْخُذْ مِنْهَا شَطْرَ وَسْقِ تَمْرٍ فَلْیَتَصَدَّقْ بِهِ عَلَی سِتِّینَ مِسْکِیناً.
امام علی (علیه السلام) - مردی در زمان رسول خدا (صلی الله علیه و آله) که به او اوس‌بن‌صامت می‌گفتند، همسری به نام خوله دختر منذر، داشت. روزی به همسرش گفت: «تو نسبت به من همچون پشت مادرم هستی». و فوری از این سخن پشیمان گشت و رو به همسر خود کرده و گفت: «گمان کنم که تو دیگر بر من حلال نمی‌باشی»، زن نزد رسول خدا (صلی الله علیه و آله) آمد، و عرض کرد: «شوهرم به من گفته است: «تو مانند پشت مادرم بر من حرامی». و این کلام در زمان بیش از اسلام زن را بر مرد حرام می‌ساخت. رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: «ای زن فکر نمی‌کنم، جز اینکه، تو بر او حرام شده باشی». زن دست به‌سوی آسمان برد و گفت: «خداوندا! این مصیبت جدایی از شوهر را به تو شکایت می‌کنم». پس خداوند عزّوجلّ این آیه را بر پیغمبر (صلی الله علیه و آله) نازل فرمود: «ای محمّد (صلی الله علیه و آله)! قَدْ سَمِعَ اللهُ قَوْلَ الَّتی تُجادِلُکَ فی زَوْجِها وَ تَشْتَکی إِلَی اللهِ وَ اللهُ یَسْمَعُ تَحاوُرَکُما إِنَّ اللهَ سَمیعٌ بَصیرٌ، الَّذینَ یُظاهِرُونَ مِنْکُمْ مِنْ نِسائِهِمْ ما هُنَّ أُمَّهاتِهِمْ إِنْ أُمَّهاتُهُمْ إِلاَّ اللاَّئی وَلَدْنَهُمْ وَ إِنَّهُمْ لَیَقُولُونَ مُنْکَراً مِنَ الْقَوْلِ وَ زُوراً وَ إِنَّ اللهَ لَعَفُوٌّ غَفُورٌ؛ آنگاه رسول خدا (صلی الله علیه و آله) به آن زن گفت: «به شوهرت اوس‌بن‌صامت بگو که بنده‌ای را آزاد کن»! زن گفت: «ای رسول خدا! او بنده‌ای ندارد و جز من کسی خادم او نیست». پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: «پس بگو دو ماه متوالی روز بگیرد». آن زن گفت: «او پیرمردی است که توان روزه ندارد». پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: «پس به او بگو که به شصت مسکین صدقه دهد». زن گفت: «او صدقه‌ای ندارد. به خدا قسم در اینجا نیازمندتر از ما نیست». پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: «پس به او بگو نزد ام‌منذر برود و مقداری خرما از او بگیرد و با آن به شصت مسکین صدقه بدهد». زن به نزد اوس آمد. اوس پرسید: «چه گذشت»؟ زن گفت: «به خیر گذشت، امّا بر ذمّه‌ی توست که آن‌گونه که رسول خدا (صلی الله علیه و آله) دستور داده به نزد‌ام منذر بروی و مقداری خرما از او بگیری و با آن به شصت مسکین صدقه دهی».
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص8
وسایل الشیعهًْ، ج22، ص305
2
(مجادله/ 1)
الرّسول (صلی الله علیه و آله) - إِنَّ امْرَأَهًًْ مِنَ الْمُسْلِمِینَ أَتَتْ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فَقَالَتْ یَا رَسُولُ (صلی الله علیه و آله) إِنَّ فُلَاناً زَوْجِی قَدْ نَثَرْتُ لَهُ بَطْنِی وَ أَعَنْتُهُ عَلَی دُنْیَاهُ وَ آخِرَتِهِ فَلَمْ یَرَ مِنِّی مَکْرُوهاً وَ أَنَا أَشْکُوهُ إِلَی اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ وَ إِلَیْکَ قَالَ مِمَّا تَشْتَکِینَهُ قَالَتْ لَهُ إِنَّهُ قَالَ لِیَ الْیَوْمَ أَنْتِ عَلَیَّ حَرَامٌ کَظَهْرِ أُمِّی وَ قَدْ أَخْرَجَنِی مِنْ مَنْزِلِی فَانْظُرْ فِی أَمْرِی فَقَالَ رَسُولُ اللَّه (صلی الله علیه و آله) مَا أَنْزَلَ اللَّهُ عَلَیَّ کِتَاباً أَقْضِی بِهِ بَیْنَکَ وَ بَیْنَ زَوْجِکِ وَ أَنَا أَکْرَهُ أَنْ أَکُونَ مِنَ الْمُتَکَلِّفِینَ فَجَعَلَتْ تَبْکِی وَ تَشْتَکِی مَا بِهَا إِلَی اللَّهِ وَ إِلَی رَسُولِهِ وَ انْصَرَفَتْ فَسَمِعَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ مُحَاوَرَتَهَا لِرَسُولِهِ (صلی الله علیه و آله) فِی زَوْجِهَا وَ مَا شَکَتْ إِلَیْهِ فَأَنْزَلَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ بِذَلِکَ قُرْآناً بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ قَدْ سَمِعَ اللهُ قَوْلَ الَّتِی تُجادِلُکَ فِی زَوْجِها وَ تَشْتَکِی إِلَی اللهِ وَ اللهُ یَسْمَعُ تَحاوُرَکُما یَعْنِی مُحَاوَرَتَهَا لِرَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فِی زَوْجِهَا إِنَّ اللهَ سَمِیعٌ بَصِیرٌ. الَّذِینَ یُظاهِرُونَ مِنْکُمْ مِنْ نِسائِهِمْ ما هُنَّ أُمَّهاتِهِمْ إِنْ أُمَّهاتُهُمْ إِلَّا اللَّائِی وَلَدْنَهُمْ وَ إِنَّهُمْ لَیَقُولُونَ مُنْکَراً مِنَ الْقَوْلِ وَ زُوراً وَ إِنَّ اللهَ لَعَفُوٌّ غَفُورٌ فَبَعَثَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) إِلَی الْمَرْأَهًِْ فَأَتَتْهُ فَقَالَ لَهَا جِیئِینِی بِزَوْجِکِ فَأَتَتْهُ فَقَالَ لَهُ أَقُلْتَ لِامْرَأَتِکَ هَذِهِ أَنْتِ عَلَیَّ حَرَامٌ کَظَهْرِ أُمِّی قَالَ قَدْ قُلْتُ لَهَا ذَلِکَ فَقَالَ لَهُ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) قَدْ أَنْزَلَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ فِیکَ وَ فِی امْرَأَتِکَ قُرْآناً فَقَرَأَ عَلَیْهِ مَا أَنْزَلَ اللَّهُ مِنْ قَوْلِهِ قَدْ سَمِعَ اللهُ قَوْلَ الَّتِی تُجادِلُکَ فِی زَوْجِها إِلَی قَوْلِهِ إِنَّ اللَّهَ لَعَفُوٌّ غَفُورٌ فَضُمَّ امْرَأَتَکَ إِلَیْکَ فَإِنَّکَ قَدْ قُلْتَ مُنْکَراً مِنَ الْقَوْلِ وَ زُوراً قَدْ عَفَا اللَّهُ عَنْکَ وَ غَفَرَ لَکَ فَلَا تَعُدْ فَانْصَرَفَ الرَّجُلُ وَ هُوَ نَادِمٌ عَلَی مَا قَالَ لِامْرَأَتِهِ وَ کَرِهَ اللَّهُ ذَلِکَ لِلْمُؤْمِنِینَ بَعْدُ فَأَنْزَلَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ وَ الَّذِینَ یُظاهِرُونَ مِنْ نِسائِهِمْ ثُمَّ یَعُودُونَ لِما قالُوا یَعْنِی لِمَا قَالَ الرَّجُلُ الْأَوَّلُ لِامْرَأَتِهِ أَنْتِ عَلَیَّ حَرَامٌ کَظَهْرِ أُمِّی قَالَ فَمَنْ قَالَهَا بَعْدَ مَا عَفَا اللَّهُ وَ غَفَرَ لِلرَّجُلِ الْأَوَّلِ فَإِنَّ عَلَیْهِ فَتَحْرِیرُ رَقَبَةٍ مِنْ قَبْلِ أَنْ یَتَمَاسَّا
یَعْنِی مُجَامَعَتَهَا ذلِکُمْ تُوعَظُونَ بِهِ وَ اللهُ بِما تَعْمَلُونَ خَبِیرٌ. فَمَنْ لَمْ یَجِدْ فَصِیامُ شَهْرَیْنِ مُتَتابِعَیْنِ مِنْ قَبْلِ أَنْ یَتَمَاسَّا فَمَنْ لَمْ یَسْتَطِعْ فَإِطْعامُ سِتِّینَ مِسْکِیناً فَجَعَلَ اللَّهُ عُقُوبَهًَْ مَنْ ظَاهَرَ بَعْدَ النَّهْیِ هَذَا وَ قَالَ ذلِکَ لِتُؤْمِنُوا بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ (صلی الله علیه و آله) وَ تِلْکَ حُدُودُ اللَّهِ فَجَعَلَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ هَذَا حَدَّ الظِّهَار.
پیامبر (صلی الله علیه و آله) - زنی از میان مسلمانان نزد رسول خدا (صلی الله علیه و آله) آمد و به او گفت: «ای رسول خدا (صلی الله علیه و آله)! فلان شخص همسر من است، فرزندانم از او بسیار است و در امر دنیا و آخرتش او را یاری کرده‌ام. از من هیچ کار ناخوشایندی ندیده است، امّا من از او نزد خداوند عزّوجلّ و شما شکایت می‌کنم». فرمود: «در مورد او از چه امری شکایت می‌کنی»؟ گفت: «او امروز به من گفت: «تو همچون مادرم بر من حرام هستی و مرا از خانه‌ام بیرون کرد، به مسئله‌ی من رسیدگی کنید». رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: «خداوند بر من آیه‌ای نازل نکرده است که به‌وسیله‌ی آن میان تو و همسرت قضاوت کنم و دوست ندارم جزء کسانی باشم که از پیش خود سخنی می‌گویند؛ پس او شروع به گریه در پیشگاه خداوند عزّوجلّ و رسولش (صلی الله علیه و آله) کرد. رفت و خداوند عزّوجلّ این آیه را بر پیامبر (صلی الله علیه و آله) نازل کرد: بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ، قَدْ سَمِعَ اللهُ قَوْلَ الَّتِی تُجادِلُکَ فِی زَوْجِها وَ تَشْتَکِی إِلَی اللهِ وَ اللهُ یَسْمَعُ تَحاوُرَکُما إِنَّ اللهَ سَمِیعٌ بَصِیرٌ یعنی مکالمه‌ی آن زن با رسول خدا (صلی الله علیه و آله) را درباره‌ی همسرش [شنید] * الذِینَ یُظَاهِرُونَ مِنکُم مِّن نِّسَائِهِم مَّا هُنَّ أُمَّهَاتِهِمْ إِنْ أُمَّهَاتُهُمْ إِلا اللائِی ولدْنَهُمْ و إِنَّهُمْ لیَقُولونَ مُنکَرًا مِّنَ القَول و زُورًا و إِنَّ اللهَ لعَفُو غَفُورٌ؛ رسول خدا (صلی الله علیه و آله) به‌سوی آن زن فرستاد تا بیاید و به او فرمود: «همسرت را بیاور». او را نزد رسول خدا (صلی الله علیه و آله) آورد. به او فرمود: «آیا تو به همسرت گفته‌ای: «تو همچون مادرم به من حرامی»؟ گفت: «آری، گفته‌ام». رسول خدا (صلی الله علیه و آله) به او فرمود: «خداوند در مورد تو و همسرت آیاتی نازل کرده و آن را بر او قرائت کرد: قَدْ سَمِعَ اللهُ… إِنَّ اللهَ لعَفُو غَفُورٌ. همسرت را با خود ببر. یقیناً تو کلامی زشت و باطل گفته‌ای، خداوند تو را عفو کرده و آمرزیده است. و این کار را تکرار نکن». مرد درحالی‌که به خاطر آنچه به همسرش گفته بود، احساس پشیمانی می‌کرد، رفت. خداوند از آن پس این کار را از مؤمنان ناپسند دانست و این آیه را نازل کرد: «و الذِینَ یُظَاهِرُونَ مِن نِّسَائِهِمْ ثُمَّ یَعُودُونَ لمَا قَالوا یعنی آنچه که آن مرد به همسرش گفت: «تو همچون مادرم بر من حرام هستی». فرمود: «هرکس پس از عفو و آمرزش خداوند [نسبت به مرد اوّل] چنین گوید، فَتَحْرِیرُ رَقَبَةٍ مِّن قَبْل أَن یَتَمَاسَّا؛ یعنی قبل از هم‌بستر شدن با او؛ ذَلکُمْ تُوعَظُونَ بِهِ و اللهُ بِمَا تَعْمَلونَ خَبِیرٌ* فَمَن لمْ یَجِدْ فَصِیَامُ شَهْرَیْنِ مُتَتَابِعَیْنِ مِن قَبْل أَن یَتَمَاسَّا فَمَن لمْ یَسْتَطِعْ فَإِطْعَامُ سِتِّینَ مِسْکِینًا؛ بنابراین خداوند پس از نهی از ظهار، این مجازات را عقوبت ظهارکنندگان قرار داد و فرمود: ذَلکَ لتُؤْمِنُوا بِاللهِ و رَسُولهِ و تِلکَ حُدُودُ اللهِ؛ پس خداوند عزّوجلّ این مجازات را حدّ ظهار قرار داد.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص10
الکافی، ج6، ص152/ بحارالأنوار، ج101، ص166/ القمی، ج2، ص353/ البرهان/ نورالثقلین/ وسایل الشیعهًْ، ج22، ص304/ بحارالأنوار، ج22، ص72
3
(مجادله/ 1)
أمیرالمومنین (علیه السلام) - إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی أَنْزَلَ الْقُرْآنَ عَلَی سَبْعَهًِْ أَقْسَام… وَ مِنْهُ مَا تَأْوِیلُهُ قَبْلَ تَنْزِیلِه… وَ أَمَّا الَّذِی تَأْوِیلُهُ قَبْلَ تَنْزِیلِهِ فَمِثْلُ قَوْلِهِ تَعَالَی فِی الْأُمُورِ الَّتِی حَدَثَتْ فِی عَصْرِ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) مِمَّا لَمْ یَکُنِ اللَّهُ أَنْزَلَ فِیهَا حُکْماً مَشْرُوحاً وَ لَمْ یَکُنْ عِنْدَ النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) فِیهَا شَیْءٌ وَ لَا عُرِفَ مَا وَجَبَ فِیهَا مِثْل… الظِّهَارُ فِی کِتَابِ اللَّهِ تَعَالَی فَإِنَّ الْعَرَبَ کَانَتْ إِذَا ظَاهَرَ رَجُلٌ مِنْهُمُ امْرَأَتَهُ حَرُمَتْ عَلَیْهِ إِلَی آخِرِ الْأَبَدِ فَلَمَّا هَاجَرَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) کَانَ بِالْمَدِینَهًِْ رَجُلٌ مِنَ الْأَنْصَارِ یُقَالُ لَهُ أَوْسُ‌بْنُ‌الصَّامِتِ وَ کَانَ أَوَّلَ رَجُلٍ ظَاهَرَ فِی الْإِسْلَامِ وَ کَانَ کَبِیرَ السِّنِّ بِهِ ضَعْفٌ فَجَرَی بَیْنَهُ وَ بَیْنَ أَهْلِهِ کَلَامٌ وَ کَانَتِ امْرَأَتُهُ یُسَمَّی خَوْلَهًَْ بِنْتَ ثَعْلَبَهًَْ الْأَنْصَارِیِّ فَقَالَ لَهَا أَوْسٌ أَنْتِ عَلَیَّ کَظَهْرِ أُمِّی ثُمَّ إِنَّهُ نَدِمَ عَلَی مَا کَانَ مِنْهُ وَ قَالَ وَیْحَکِ إِنَّا کُنَّا فِی الْجَاهِلِیَّهًِْ نُحَرِّمُ عَلَیْنَا الْأَزْوَاجَ فِی مِثْلِ هَذَا مِنْ قَبْلِ الْإِسْلَامِ فَلَوْ أَتَیْتِ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) تَسْأَلُهُ عَنْ ذَلِکِ فَجَاءَتْ خَوْلَهًُْ‌بِنْتُ‌ثَعْلَبَهًَْ إِلَی رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فَقَالَتْ یَا رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) زَوْجِی ظَاهَرَ مِنِّی وَ هُوَ أَبُوأَوْلَادِی وَ ابْنُ‌عَمِّی قَدْ کَانَ هَذَا الظِّهَارُ فِی الْجَاهِلِیَّهًِْ یُحَرِّمُ الزَّوْجَاتِ عَلَی الْأَزْوَاجِ أَبَداً فَقَالَ لَهَا مَا أَظُنُّکِ إِلَّا أَنْ حَرُمْتِ عَلَیْهِ إِلَی آخِرِ الْأَبَدِ فَجَزِعَتْ جَزَعاً شَدِیداً وَ بَکَتْ ثُمَّ قَامَتْ فَرَفَعَتْ یَدَیْهَا إِلَی السَّمَاءِ وَ قَالَتْ إِلَی اللَّهِ أَشْکُو فِرَاقَ زَوْجِی فَرَحِمَهَا أَهْلُ الْبَیْتِ وَ بَکَوْا لِبُکَائِهَا فَأَنْزَلَ اللَّهُ عَلَی نَبِیِّهِ قَدْ سَمِعَ اللهُ قَوْلَ الَّتِی تُجادِلُکَ فِی زَوْجِها وَ تَشْتَکِی إِلَی اللهِ وَ اللهُ یَسْمَعُ تَحاوُرَکُما إِنَّ اللهَ سَمِیعٌ بَصِیرٌ إِلَی قَوْلِهِ وَ الَّذِینَ یُظاهِرُونَ مِنْ نِسائِهِمْ ثُمَّ یَعُودُونَ لِما قالُوا فَتَحْرِیرُ رَقَبَةٍ مِنْ قَبْلِ أَنْ یَتَمَاسَّا ذلِکُمْ تُوعَظُونَ بِهِ وَ اللهُ بِما تَعْمَلُونَ خَبِیرٌ فَمَنْ لَمْ یَجِدْ فَصِیامُ شَهْرَیْنِ مُتَتابِعَیْنِ… فَمَنْ لَمْ یَسْتَطِعْ فَإِطْعامُ سِتِّینَ مِسْکِیناً فَقَالَ لَهَا رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) قُولِی لِأَوْسِ‌بْنِ‌الصَّامِتِ زَوْجِکِ یُعْتِقْ نَسَمَهًًْ فَقَالَتْ یَا رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ أَنَّی لَهُ نَسَمَهًٌْ لَا وَ اللَّهِ مَا لَهُ خَادِمٌ غَیْرِی قَالَ فَیَصُومُ شَهْرَیْنِ مُتَتَابِعَیْنِ قَالَتْ إِنَّهُ شَیْخٌ کَبِیرٌ لَا یَقْدِرُ عَلَی الصِّیَامِ قَالَ فَمُرِیهِ أَنْ یَتَصَدَّقَ عَلَی سِتِّینَ مِسْکِیناً قَالَتْ وَ أَنَّی لَهُ الصَّدَقَهًُْ فَوَ اللَّهِ مَا بَیْنَ لَابَتَیْهَا أَحْوَجَ مِنَّا قَالَ فَقُولِی فَلْیَمْضِ إِلَی أُمِّ الْمُنْذِرِ فَلْیَأْخُذْ مِنْهَا شَطْرَ وَسْقِ تَمْرٍ فَلْیَتَصَدَّقْ
عَلَی سِتِّینَ مِسْکِیناً قَالَ فَعَادَتْ إِلَی أَوْسٍ فَقَالَ لَهَا مَا وَرَاکَ قَالَ خَیْرٌ وَ أَنْتَ ذَمِیمٌ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) یَأْمُرُکَ أَنْ تَمْضِیَ إِلَی أُمِّ الْمُنْذِرِ فَتَأْخُذَ مِنْهَا وَسْقَ تَمْرٍ فَلْتَصَدَّقْ بِهِ عَلَی سِتِّینَ مِسْکِیناً.
امام علی (علیه السلام) - خداوند تبارک و تعالی قرآن را بر هفت قسم نازل کرده است… امّا گروهی که تأویلش در تنزیلش است… امّا آیاتی که مفهوم آن‌ها پیش از نزول آیات واقع شده، مانند سخن خدای متعال در مورد اتّفاقاتی که در عصر پیامبر (صلی الله علیه و آله) واقع شده که هیچ حکم مشروحی از جانب خدا درباره‌ی آن‌ها نیامده بود و در نزد پیامبر (صلی الله علیه و آله) هم چیزی درباره‌ی آن نبود و حکم آن معلوم نبود… و از موارد دیگر آن در قرآن ظهار است. پیش از این وقتی در عرب مردی زنش را ظهار می‌کرد تا ابد بر او حرام می‌شد. پس از هجرت رسول خدا (صلی الله علیه و آله) در مدینه مردی از انصار بود که به او اوس‌بن‌صامت می‌گفتند که اوّلین کسی است که در اسلام ظهار کرد. او پیرمردی بود ضعیف که بین او و زنش که خوله بنت ثعلبه انصاری نام داشت مشاجره‌ای درگرفت و به او گفت: «تو برای من مانند پشت مادرم هستی». و سپس از گفته‌ی خود پشیمان شد و گفت: «وای بر تو! در زمان جاهلیّت در چنین مواردی زنانمان بر ما حرام می‌شدند». پیش رسول خدا (صلی الله علیه و آله) برو و حکم آن را بپرس». خوله بنت ثعلبه به نزد رسول خدا (صلی الله علیه و آله) آمد و گفت: «ای رسول خدا (صلی الله علیه و آله)! شوهرم مرا ظهار کرد. او پدر فرزندانم و پسر عمویم است و در جاهلیّت با ظهار زنان تا ابد بر مردان حرام می‌شدند». پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: «من هم تو را بر او حرام می‌دانم». در این لحظه زن بسیار غمگین شده و گریه کرد و بلند شده و دست‌هایش را به آسمان بلند کرد و گفت: «از دوری همسرم به خدا شکایت می‌کنم». اهل خانه از گریه او به گریه افتادند. آنگاه خدای متعال به پیامبرش این آیه را نازل کرد: قَدْ سَمِعَ اللهُ قَوْلَ الَّتِی تُجَادِلُکَ فِی زَوْجِهَا وَ تَشْتَکِی إِلَی اللهِ وَ اللهُ یَسْمَعُ تَحَاوُرَکُمَا إِنَّ اللهَ سَمِیعٌ بَصِیرٌ * الَّذِینَ یُظَاهِرُونَ مِنْکُمْ مِنْ نِسَائِهِمْ مَا هُنَّ أُمَّهَاتِهِمْ إِنْ أُمَّهَاتُهُمْ إِلاَّ اللاَّئِی وَلَدْنَهُمْ وَ إِنَّهُمْ لَیَقُولُونَ مُنْکَراً مِنَ الْقَوْلِ وَ زُوراً وَ إِنَّ اللهَ لَعَفُوٌّ غَفُورٌ * وَ الَّذِینَ یُظَاهِرُونَ مِنْ نِسَائِهِمْ ثُمَّ یَعُودُونَ لِمَا قَالُوا فَتَحْرِیرُ رَقَبَةٍ مِنْ قَبْلِ أَنْ یَتَمَاسَّا ذلِکُمْ تُوعَظُونَ بِهِ وَ اللهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِیرٌ* فَمَنْ لَمْ یَجِدْ فَصِیَامُ شَهْرَیْنِ مُتَتَابِعَیْنِ مِنْ قَبْلِ أَنْ یَتَمَاسَّا فَمَنْ لَمْ یَسْتَطِعْ فَإِطْعَامُ سِتِّینَ مِسْکِیناً؛ آنگاه رسول خدا (صلی الله علیه و آله) به آن زن گفت: «به شوهرت اوس‌بن‌صامت بگو که بنده‌ای را آزاد کن». زن گفت: «ای رسول خدا (صلی الله علیه و آله)! او بنده‌ای ندارد و جز من کسی خادم او نیست». پیامبر فرمود: «پس بگو دو ماه متوالی روز بگیرد». آن زن گفت: «او پیرمردی است که توان روزه ندارد». پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: «پس به او بگو که به شصت مسکین صدقه دهد». زن گفت: «او صدقه‌ای ندارد. به خدا قسم در اینجا نیازمندتر از ما نیست». پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: «پس به او بگو نزد‌ام منذر برود و مقداری خرما از او بگیرد و با آن به شصت مسکین صدقه بدهد». زن به نزد اوس آمد. اوس پرسید: «چه گذشت»؟ زن گفت: «به خیر گذشت، امّا بر ذمّه توست که آن‌گونه که رسول خدا (صلی الله علیه و آله) دستور داده به نزد‌ام منذر بروی و مقداری خرما از او بگیری و با آن به شصت مسکین صدقه دهی».
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص12
بحارالأنوار، ج90، ص71
5
(مجادله/ 1)
علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه) - کَانَ سَبَبَ نُزُولِ هَذِهِ السُّورَهًِْ أَنَّهُ أَوَّلُ مَنْ ظَاهَرَ فِی الْإِسْلَامِ کَانَ رَجُلًا یُقَالُ لَهُ أَوْسُ‌بْنُ‌الصَّامِتِ مِنَ الْأَنْصَارِ وَ کَانَ شَیْخاً کَبِیراً فَغَضِبَ عَلَی أَهْلِهِ یَوْماً فَقَالَ لَهَا أَنْتِ عَلَیَّ کَظَهْرِ أُمِّی ثُمَّ نَدِمَ عَلَی ذَلِکَ قَالَ وَ کَانَ الرَّجُلُ فِی الْجَاهِلِیَّهًِْ إِذَا قَالَ لِأَهْلِهِ أَنْتِ عَلَیَّ کَظَهْرِ أُمِّی حَرُمَتْ عَلَیْهِ آخِرَ الْأَبَدِ فَقَالَ أَوْسٌ لِأَهْلِهِ یَا خَوْلَهًُْ إِنَّا کُنَّا نُحَرِّمُ هَذَا فِی الْجَاهِلِیَّهًِْ وَ قَدْ أَتَانَا اللَّهُ بِالْإِسْلَامِ فَاذْهَبِی إِلَی رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فَاسْأَلِیهِ عَنْ ذَلِکِ فَأَتَتْ خَوْلَهًُْ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فَقَالَتْ بِأَبِی أَنْتَ وَ أُمِّی یَا رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) إِنَّ أَوْسَ‌بْنَ‌الصَّامِتِ هُوَ زَوْجِی وَ أَبُو وُلْدِی وَ ابْنُ‌عَمِّی فَقَالَ لِی أَنْتِ عَلَیَّ کَظَهْرِ أُمِّی وَ کُنَّا نُحَرِّمُ ذَلِکَ فِی الْجَاهِلِیَّهًِْ وَ قَدْ أَتَانَا اللَّهُ الْإِسْلَامَ بِک.
علیّّّّبن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - سبب نزول این سوره این است که اوّلین کسی که در اسلام ظهار کرد، پیرمردی بود به نام اوس‌بن‌صامت که از انصار بود. او بر همسرش خشمگین شد و به او گفت: «تو همچون مادرم بر من حرامی». پس از کرده‌ی خویش پشیمان شد. گفت: «سنّت چنین بود که اگر در جاهلیّت کسی به همسرش می‌گفت: تو برای من مانند پشت مادرم هستی، آن زن تا ابد بر او حرام می‌شد. اوس به همسرش گفت: «ای خوله، ما این امر را در جاهلیّت حرام می‌دانستیم و خداوند اسلام را برایمان آورده است؛ پس به‌سوی رسول خدا (صلی الله علیه و آله) برو و از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) در این‌باره سؤال کن. خوله نزد رسول الله (صلی الله علیه و آله) آمد و گفت: «پدر و مادرم فدایت‌ای رسول خدا (صلی الله علیه و آله)! اوس‌بن‌صامت همسر من است و پدر فرزندانم و پسر عموی من است». او به من گفت: «تو همچون مادرم بر من حرامی. ما در جاهلیّت این کار را حرام می‌دانستیم و اکنون خداوند به‌واسطه‌ی تو، اسلام را برایمان آورده است، پس خداوند این سوره را نازل کرد».
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص14
بحارالأنوار، ج22، ص71/ بحارالأنوار، ج101، ص165/ القمی، ج2، ص353/ نورالثقلین
جدال
1
(مجادله/ 1)
أمیرالمومنین (علیه السلام) - إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی أَنْزَلَ الْقُرْآنَ عَلَی سَبْعَهًِْ أَقْسَامٍ کُلٌّ مِنْهَا شَافٍ کَافٍ وَ هِیَ أَمْرٌ وَ زَجْرٌ وَ تَرْغِیبٌ وَ تَرْهِیبٌ وَ جَدَلٌ وَ مَثَلٌ وَ قِصَصٌ… أَمَّا الْجِدَالُ وَ مَعَانِیهِ فِی کِتَابِ اللَّهِ تَعَالَی… قَدْ سَمِعَ اللهُ قَوْلَ الَّتِی تُجادِلُکَ فِی زَوْجِها وَ تَشْتَکِی إِلَی اللهُ.
امام علی (علیه السلام) - خداوند متعال قرآن را بر هفت قسم نازل فرمود که هرکدام آن‌ها شافی و کفایت کننده‌اند که عبارتند از: آیات امر، نهی، ترغیب، ترساندن، جدل و مثل و قصص… و امّا جدل و معانی آن در کتاب خداوند… این آیه است: قَدْ سَمِعَ اللهُ قَوْلَ الَّتِی تُجادِلُکَ فِی زَوْجِها وَ تَشْتَکِی إِلَی الله.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص14
بحارالأنوار، ج90، ص65
ولایت
1
(مجادله/ 1)
الصّادق (علیه السلام) - قَالَ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) لِفَاطِمَهًَْ (سلام الله علیها) إِنَّ زَوْجَکَ یُلَاقِی بَعْدِی کَذَا وَ یُلَاقِی بَعْدِی کَذَا فَخَبِّرْهَا بِمَا یَلْقَی بَعْدِی فَقَالَتْ یَا رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) أَلَا تَدْعُو اللَّهَ أَنْ یَصْرِفَ ذَلِکَ عَنْهُ فَقَالَ قَدْ سَأَلْتُ اللَّهَ ذَلِکَ لَهُ فَقَالَ إِنَّهُ مُبْتَلًی وَ مُبْتَلًی بِهِ فَهَبَطَ جَبْرَئِیلُ (علیه السلام) فَقَالَ قَدْ سَمِعَ اللهُ قَوْلَ الَّتِی تُجادِلُکَ فِی زَوْجِها وَ تَشْتَکِی إِلَی اللهِ وَ اللهُ یَسْمَعُ تَحاوُرَکُما إِنَّ اللهَ سَمِیعٌ بَصِیرٌ وَ شَکْوَاهَا لَهُ لَا مِنْهُ وَ لَا عَلَیْهِ.
امام صادق (علیه السلام) - پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) به فاطمه (سلام الله علیها) فرمود: «شوهرت بعد از من چنین‌وچنان خواهد دید». و جریان‌های پس از خود را به فاطمه (سلام الله علیها) اطلاع داد. عرض کرد: «ای رسول خدا (صلی الله علیه و آله) از خدا درخواست نمی‌کنید این ناراحتی‌ها را از او رفع کند». فرمود: «چرا درخواست کردم». و فرمود: «او گرفتار خواهد شد و گروهی به‌واسطه‌ی او آزمایش می‌شوند جبرئیل این آیه را آورد: قَدْ سَمِعَ اللهُ قَوْلَ الَّتِی تُجادِلُکَ فِی زَوْجِها وَ تَشْتَکِی إِلَی اللهِ وَ اللهُ یَسْمَعُ تَحاوُرَکُما إِنَّ اللهَ سَمِیعٌ بَصِیرٌ البتّه شکایت حضرت فاطمه (سلام الله علیها) از ناراحتی‌هایی بود که علی (علیه السلام) خواهد دید نه اینکه از خود شکایت داشته باشد».
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص14
بحارالأنوار، ج24، ص230/ بحارالأنوار، ج36، ص164؛ «و تشتکی الی الله… منه و لاعلیه» محذوف/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص645 و البرهان؛ «و شکواها له لامنه و لاعلیه» محذوف
آیه الَّذینَ یُظاهِرُونَ مِنْکُمْ مِنْ نِسائِهِمْ ما هُنَّ أُمَّهاتِهِمْ إِنْ أُمَّهاتُهُمْ إِلاَّ اللاَّئی وَلَدْنَهُمْ وَ إِنَّهُمْ لَیَقُولُونَ مُنْکَراً مِنَ الْقَوْلِ وَ زُوراً وَ إِنَّ اللهَ لَعَفُوٌّ غَفُورٌ [2]
کسانی که از شما نسبت به زنانشان «ظهار» می‌کنند [و مى‌گويند: «تو نسبت به من به‌منزله‌ی مادرم هستى»]، آنان هرگز مادرانشان نیستند؛ مادرانشان تنها کسانی‌اند که آن‌ها را به دنیا آورده‌اند. آن‌ها سخنی ناپسند و باطل می‌گویند؛ و به یقین خداوند بخشنده و آمرزنده است.
کسانی که از شما نسبت به زنانشان «ظهار» می‌کنند [و می‌گویند: «تو نسبت به من به‌منزله‌ی مادرم هستی»]، آنان هرگز مادرانشان نیستند؛ مادرانشان تنها کسانی‌اند که آن‌ها را به دنیا آورده‌اند
1 -1
(مجادله/ 2)
الکاظم (علیه السلام) - عَنِ الْقَاسِمِ‌بْنِ‌مُحَمَّدٍ الزَّیَّاتِ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی الْحَسَنِ (علیه السلام) إِنِّی ظَاهَرْتُ مِنِ امْرَأَتِی فَقَالَ کَیْفَ قُلْتَ قَالَ قُلْتُ أَنْتِ عَلَیَّ کَظَهْرِ أُمِّی إِنْ فَعَلْتِ کَذَا وَ کَذَا فَقَالَ لَا شَیْءَ عَلَیْکَ وَ لَا تَعُدْ.
امام کاظم (علیه السلام) - قاسم‌بن‌محمّد زیات گوید: به امام کاظم (علیه السلام) عرض کردم: «من با همسرم ظهار کردم». امام (علیه السلام) فرمود: «چگونه»؟ گفتم: «به او گفتم اگر فلان کار را بکنی رابطه‌ام با تو مثل رابطه‌ام با مادرم است». امام (علیه السلام) فرمود: «[چون شرط بوده، ظهار انجام نشده و پس] حرجی بر تو نیست و [با او باش و] نیاز نیست که آن زن عدّه نگه دارد».
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص16
الکافی، ج6، ص158/ نورالثقلین
1 -2
(مجادله/ 2)
الکاظم (علیه السلام) - عَنِ ابْنِ بُکَیْرٍ عَنْ رَجُلٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ رَجُلٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی الْحَسَنِ (علیه السلام) إِنِّی قُلْتُ لِامْرَأَتِی أَنْتِ عَلَیَّ کَظَهْرِ أُمِّی إِنْ خَرَجْتِ مِنْ بَابِ الْحُجْرَهًْ فَخَرَجَتْ فَقَالَ لَیْسَ عَلَیْکَ شَیْءٌ فَقُلْتُ إِنِّی قَوِیٌّ عَلَی أَنْ أُکَفِّرَ فَقَالَ لَیْسَ عَلَیْکَ شَیْءٌ قُلْتُ إِنِّی قَوِیٌّ عَلَی أَنْ أُکَفِّرَ رَقَبَهًْ وَ رَقَبَتَیْنِ قَالَ لَیْسَ عَلَیْکَ شَیْءٌ قَوِیتَ أَوْ لَمْ تَقْوَ.
امام کاظم (علیه السلام) - ابن‌بکیر از مردی نقل کرده که گوید: به امام کاظم (علیه السلام) گفتم: «به همسرم گفته‌ام: اگر از در خانه خارج شوی، رابطه‌ام با تو مثل رابطه‌ام با مادرم است و او از خانه خارج شد». امام (علیه السلام) فرمود: «حرجی بر تو نیست». گفتم: «من توانایی پرداخت کفّاره را دارم». فرمود: «نیاز نیست کاری کنی [و کفّاره بدهی]». گفتم: «من حتّی توانایی آزادکردن یک یا دو برده به‌عنوان کفّاره نیز دارم». فرمود: «نیازی نیست کاری بکنی، چه توانایی داشته باشی چه نداشته باشی».
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص16
الکافی، ج6، ص154/ نورالثقلین
1 -3
(مجادله/ 2)
الرّسول (صلی الله علیه و آله) - عَنْ أَبِی‌بَصِیرٍ عَنْ أَبِیعَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ جَاءَ رَجُلٌ إِلَی رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فَقَالَ یَا رَسُولَ اللَّهِ ظَاهَرْتُ مِنِ امْرَأَتِی قَالَ اذْهَبْ فَأَعْتِقْ رَقَبَهًْ قَالَ لَیْسَ عِنْدِی شَیْءٌ قَالَ اذْهَبْ فَصُمْ شَهْرَیْنِ مُتَتابِعَیْنِ قَالَ لَا أَقْوَی قَالَ اذْهَبْ فَأَطْعِمْ سِتِّینَ مِسْکِیناً قَالَ لَیْسَ عِنْدِی قَالَ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) أَنَا أَتَصَدَّقُ عَنْکَ فَأَعْطَاهُ تَمْراً لِإِطْعَامِ سِتِّینَ مِسْکِیناً قَالَ اذْهَبْ فَتَصَدَّقْ بِهَا فَقَالَ وَ الَّذِی بَعَثَکَ بِالْحَقِّ مَا أَعْلَمُ بَیْنَ لَابَتَیْهَا أَحَداً أَحْوَجَ إِلَیْهِ مِنِّی وَ مِنْ عِیَالِی قَالَ فَاذْهَبْ فَکُلْ وَ أَطْعِمْ عِیَالَکَ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله) - مردی نزد رسول خدا (صلی الله علیه و آله) آمد و عرض کرد: «ای رسول خدا (صلی الله علیه و آله) من از زوجه‌ام ظهار کرده‌ام». حضرت فرمود: «برو و بنده‌ای آزاد کن». مرد گفت: «چیزی نزد من نیست». فرمود: «باز گرد و دو ماه متوالی روزه بگیر». مرد گفت: «توان روزه‌گفتن ندارم». حضرت فرمود: «برو و شصت بینوا را طعام ده». مرد گفت: «ندارم». رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: «من از جانب تو صدقه می‌دهم و مقداری خرما به او داد که به شصت مسکین برساند و فرمود: این را بستان و مساکین را اطعام کن». مرد گفت: «سوگند به آن کس که تو را به حقّ فرستاد در میان مشرق و مغرب مدینه از خود و عیالم محتاج‌تر سراغ ندارم». فرمود: «برو و خود بخور و خانواده‌ات را از آن اطعام کن».
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص16
الکافی، ج6، ص155/ نورالثقلین
1 -4
(مجادله/ 2)
الباقر (علیه السلام) - عَنْ أَبِی‌حَمْزَهًَْ الثُّمَالِیِّ عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْمَمْلُوکِ أَ عَلَیْهِ ظِهَارٌ فَقَالَ نِصْفُ مَا عَلَی الْحُرِّ مِنَ الصَّوْمِ وَ لَیْسَ عَلَیْهِ کَفَّارَهًْ صَدَقَهًْ وَ لَا عِتْقٌ.
امام باقر (علیه السلام) - ابوحمزه ثمالی گوید: از امام باقر (علیه السلام) پرسیدم: «آیا اگر غلام ظهار کند کفّاره دارد»؟ فرمود: «نصف آنچه روزه بر آزاد واجب می‌شود. و بر او آزادکردن بنده و دادن صدقه و اطعام مساکین واجب نیست».
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص16
الکافی، ج6، ص157/ نورالثقلین
1 -5
(مجادله/ 2)
أمیرالمومنین (علیه السلام) - لَیْسَ بَیْنَ الْحُرِّ وَ أَمَتِهِ ظِهَارٌ وَ مَنْ شَاءَ بَاهَلْتُهُ أَنْ لَیْسَ فِی الْأَمَهًْ ظِهَارٌ لِأَنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ یَقُولُ الَّذِینَ یُظاهِرُونَ مِنْکُمْ مِنْ نِسائِهِمْ وَ لَیْسَ الْأَمَهًُْ بِزَوْجَهًْ.
امام علی (علیه السلام) - ظهار بین یک مردی که آزاد است (برده نیست) و کنیز خودش، معنا ندارد و هرکس می‌خواهد حاضرم که با او بر سر این مسئله که کنیز، ظهار ندارد با او مباهله کنم چون خداوند فرموده است الَّذینَ یُظاهِرُونَ مِنْکُمْ مِنْ نِسائِهِم ولی کنیز، همسرانشان نیست.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص18
دعایم الإسلام، ج2، ص276
1 -6
(مجادله/ 2)
الصّادق (علیه السلام) - عَنْ فُضَیْلِ‌بْنِ‌یَسَارٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) عَنْ رَجُلٍ مَمْلُوکٍ ظَاهَرَ مِنِ امْرَأَتِهِ قَالَ لَا یَلْزَمُهُ وَ قَالَ لِی لَا یَکُونُ إِیلَاءٌ وَ لَا ظِهَارٌ حَتَّی یَدْخُلَ بِهَا.
امام صادق (علیه السلام) - فضیل‌بن‌یسار گوید: از امام صادق (علیه السلام) پرسیدم: «مردی مالک بضع زنی گشته (یعنی او را عقد کرده) و بعد از آن او را ظهار کرده». فرمود: «ظهار و ایلاء درست نیست مگر پس از دخول و نزدیکی‌کردن مرد با زن».
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص18
تهذیب الأخکام، ج8، ص21/ نورالثقلین
1 -7
(مجادله/ 2)
الرّضا (علیه السلام) - الظِّهَارُ لَا یَقَعُ عَلَی الْغَضَبِ.
امام رضا (علیه السلام) - درحالی‌که فرد غضبناک است و کلمه‌ی ظهار را بر زبان جاری کند، ظهار واقع نمی‌شود.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص18
الکافی، ج6، ص158/ نورالثقلین
1 -8
(مجادله/ 2)
الصّادق (علیه السلام) - عَنْ عَمَّارِ‌بْنِ‌مُوسَی عَنْ أَبِیعَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الظِّهَارِ الْوَاجِبِ قَالَ الَّذِی یُرِیدُ بِهِ الرَّجُلُ الظِّهَارَ بِعَیْنِهِ.
امام صادق (علیه السلام) - عمّاربن‌موسی می‌گوید: از امام صادق (علیه السلام) در مورد ظهار پرسیدم: «کدام قسم آن موجب کفّاره است»؟ فرمود: «آن قسم که خود ظهار را نیّت کند نه چیز دیگری را».
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص18
الکافی، ج6، ص158/ نورالثقلین
1 -9
(مجادله/ 2)
أمیرالمومنین (علیه السلام) - إِذَا قَالَتِ الْمَرْأَهًُْ زَوْجِی عَلَیَ کَظَهْرِ أُمِّی فَلَا کَفَّارَهًَْ عَلَیْهَا.
امام علی (علیه السلام) - اگر زن بگوید: شوهرم بر من مانند پشت مادر من است، کفّاره‌ای بر او لازم نمی‌شود.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص18
من لایحضره الفقیه، ج3، ص535/ نورالثقلین
1 -10
(مجادله/ 2)
الصّادق (علیه السلام) - عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ‌بْنِ‌الْحَجَّاجِ عَنْ أَبِی‌عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: الظِّهَارُ ضَرْبَانِ أَحَدُهُمَا فِیهِ الْکَفَّارَهًُْ قَبْلَ الْمُوَاقَعَهًْ وَ الْآخَرُ بَعْدَهَا فَالَّذِی یُکَفِّرُ قَبْلَ الْمُوَاقَعَهًْ الَّذِی یَقُولُ أَنْتِ عَلَیَّ کَظَهْرِ أُمِّی وَ لَا یَقُولُ إِنْ فَعَلْتُ بِکِ کَذَا وَ کَذَا وَ الَّذِی یُکَفِّرُ بَعْدَ الْمُوَاقَعَهًْ هُوَ الَّذِی یَقُولُ أَنْتِ عَلَیَّ کَظَهْرِ أُمِّی إِنْ قَرِبْتُکِ.
امام صادق (علیه السلام) - ظهار دو نوع است یک نوع آن قبل از آنکه کاری انجام شود و بخواهد [به زن بازگردد] کفّاره دارد و نوع دیگر آن، کفّاره‌اش بعد از آن است. آن نوعی که کفّاره‌اش قبل از انجام هرکاری است، آن موردی است که بگوید تو نسبت به من مثل مادرم هستی امّا نگوید به شرط آنکه چنین‌وچنان کنم و آن نوعی که کفّاره‌اش بعد از آن است، آن موردی است که بگوید اگر به تو نزدیکی کردم، تو نسبت به من مثل مادرم هستی.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص18
الکافی، ج6، ص160/ نورالثقلین
1 -11
(مجادله/ 2)
الصّادق (علیه السلام) - فِی رَجُلٍ کَانَ لَهُ عَشْرُ جَوَارٍ فَظَاهَرَ مِنْهُنَّ کُلِّهِنَّ جَمِیعاً بِکَلَامٍ وَاحِدٍ فَقَالَ عَلَیْهِ عَشْرُ کَفَّارَاتٍ.
امام صادق (علیه السلام) - حفص‌بن‌بختری گوید: «امام صادق (علیه السلام) در مورد مردی که ده کنیز داشت و با گفتن یک جمله از همه‌ی آن‌ها ظهار کرد، فرمود: «باید ده کفّاره بدهد».
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص18
الکافی، ج6، ص157/ نورالثقلین
1 -12
(مجادله/ 2)
الصّادق (علیه السلام) - عَنْ سَیْفٍ التَّمَّارِ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی‌عَبْدِ‌اللهِ (علیه السلام): الرَّجُلُ یَقُولُ لِامْرَأَتِهِ: أَنْتِ عَلَیَّ کَظَهْرِ أُمِّی أَوْ عَمَّتِی أَوْ خَالَتِی. قَالَ: فَقَالَ: إِنَّمَا ذَکَرَ اللَّهُ الْأُمَّهَاتِ وَ إِنَّ هَذَا لَحَرَامٌ.
امام صادق (علیه السلام) - سیف تمّار گوید: به امام صادق (علیه السلام) عرض کردم: «مردی به همسرش می‌گوید: «تو نسبت به من مثل مادرم یا عمّه‌ام یا خاله‌ام هستی». [آیا این کلمات معنا و حکم ظهار را دارد]؟ امام (علیه السلام) فرمود: «امام فقط ذکر مادران را گفته است گرچه آن موارد دیگر نیز جزء محارم هستند».
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص18
نورالثقلین
1 -13
(مجادله/ 2)
الصّادق (علیه السلام) - عَنْ جَمِیلِ‌بْنِ‌دَرَّاجٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِیعَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) الرَّجُلُ یَقُولُ لِامْرَأَتِهِ أَنْتِ عَلَیَ کَظَهْرِ عَمَّتِهِ أَوْ خَالَتِهِ قَالَ هُوَ الظِّهَار.
امام صادق (علیه السلام) - جمیل‌بن‌درّاج گوید: به امام صادق (علیه السلام) عرض کردم: «مردی به همسرش می‌گوید: «تو بر من همچون پشت عمّه یا خاله‌ی من هستی». دراین‌صورت، حکم آن چیست»؟ فرمود: «این، ظهار است».
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص18
الکافی، ج6، ص155/ نورالثقلین
1 -14
(مجادله/ 2)
الکاظم (علیه السلام) - عَنْ إِسْحَاقَ‌بْنِ‌عَمَّارٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا إِبْرَاهِیمَ (علیه السلام) عَنِ الرَّجُلُ یُظَاهِرُ مِنْ جَارِیَتِهِ فَقَالَ الْحُرَّهًُْ وَ الْأَمَهًُْ فِی ذَلِکَ سَوَاءٌ.
امام کاظم (علیه السلام) - اسحاق‌بن‌عمّار گوید: از امام کاظم (علیه السلام) پرسیدم: «مردی از کنیزش ظهار کرده است». فرمود: «زن آزاد و کنیز در مسأله‌ی ظهار هر دو مساوی هستند».
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص18
الکافی، ج6، ص156/ نورالثقلین
آن‌ها سخنی زشت و باطل می‌گویند
2 -1
(مجادله/ 2)
فقه‌الرّضا (علیه السلام) - إِیَّاکَ أَنْ تُظَاهِرَ امْرَأَتَکَ فَإِنَّ اللَّهَ عَیَّرَ قَوْماً بِالظِّهَارِ فَقَالَ ما هُنَّ أُمَّهاتِهِمْ إِنْ أُمَّهاتُهُمْ إِلَّا اللَّائِی وَلَدْنَهُمْ وَ إِنَّهُمْ لَیَقُولُونَ مُنْکَراً مِنَ الْقَوْلِ وَ زُوراً.
فقه الرّضا (علیه السلام) - مبادا با زنت ظهار کنی، زیرا خداوند گروهی را به دلیل ظهار، مورد عار و ننگ قرار داده و فرموده است: ما هُنَّ أُمَّهاتِهِمْ إِنْ أُمَّهاتُهُمْ إِلَّا اللَّائِی وَلَدْنَهُمْ وَ إِنَّهُمْ لَیَقُولُونَ مُنْکَراً مِنَ الْقَوْلِ وَ زُوراً.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص20
مستدرک الوسایل، ج15، ص389/ بحارالأنوار، ج101، ص168/ فقه الرضا (ص235
2 -2
(مجادله/ 2)
أمیرالمومنین (علیه السلام) - جَاءَ بَعْضُ الزَّنَادِقَهًِْ إِلَی أَمِیرِالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) وَ قَالَ لَوْ لَا مَا فِی الْقُرْآنِ مِنَ الِاخْتِلَافِ وَ التَّنَاقُضِ لَدَخَلْتُ فِی دِینِکُمْ فَقَالَ لَهُ عَلِیٌّ (علیه السلام) وَ مَا هُوَ قَال… أَجِدُهُ قَدْ بَیَّنَ فَضْلَ نَبِیِّهِ عَلَی سَائِرِ الْأَنْبِیَاءِ ثُمَّ خَاطَبَهُ فِی أَضْعَافِ مَا أَثْنَی عَلَیْهِ فِی الْکِتَابِ مِنَ الْإِزْرَاءِ عَلَیْهِ وَ انْخِفَاضِ مَحَلِّهِ وَ غَیْرِ ذَلِکَ مِنْ تَهْجِینِهِ وَ تَأْنِیبِهِ مَا لَمْ یُخَاطِبْ بِهِ أَحَداً مِنَ الْأَنْبِیَاءِ (علیهم السلام) مِثْلُ قَوْلِهِ وَ لَوْ شاءَ اللهُ لَجَمَعَهُمْ عَلَی الْهُدی فَلا تَکُونَنَّ مِنَ الْجاهِلِین… فَقَالَ أَمِیرُ‌الْمُؤْمِنِینَ عَلِیٌّ (علیه السلام) … وَ أَمَّا مَا ذَکَرْتَهُ مِنَ الْخِطَابِ الدَّالِّ عَلَی تَهْجِینِ النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) وَ الْإِزْرَاءِ بِهِ وَ التَّأْنِیبِ لَهُ مَعَ مَا أَظْهَرَهُ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی فِی کِتَابِهِ مِنْ تَفْضِیلِهِ إِیَّاهُ عَلَی سَائِرِ الْأَنْبِیَاءِ (علیهم السلام) فَلِأَنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ جَعَلَ لِکُلِّ نَبِیٍّ عَدُوًّا مِنَ الْمُشْرِکِینَ کَمَا قَالَ فِی کِتَابِهِ… یُرِیدُونَ أَنْ یُبَدِّلُوا کَلامَ اللهِ وَ لَقَدْ أَحْضَرُوا الْکِتَابَ کَمَلًا مُشْتَمِلًا عَلَی التَّأْوِیلِ وَ التَّنْزِیلِ وَ الْمُحْکَمِ وَ الْمُتَشَابِهِ وَ النَّاسِخِ وَ الْمَنْسُوخِ لَمْ یَسْقُطْ مِنْهُ حَرْفُ أَلِفٍ وَ لَا لَامٍ فَلَمَّا وَقَفُوا عَلَی مَا بَیَّنَهُ اللَّهُ مِنْ أَسْمَاءِ أَهْلِ الْحَقِّ وَ الْبَاطِلِ وَ أَنَّ ذَلِکَ إِنْ ظَهَرَ نَقَضَ مَا عَقَدُوهُ قَالُوا لَا حَاجَهًَْ لَنَا فِیهِ وَ نَحْنُ مُسْتَغْنُونَ عَنْهُ بِمَا عِنْدَنَا وَ لِذَلِکَ قَالَ فَنَبَذُوهُ وَراءَ ظُهُورِهِمْ وَ اشْتَرَوْا بِهِ ثَمَناً قَلِیلًا فَبِئْسَ ما یَشْتَرُونَ ثُمَّ دَفَعَهُمُ الِاضْطِرَارُ بِوُرُودِ الْمَسَائِلِ عَلَیْهِمْ عَمَّا لَا یَعْلَمُونَ تَأْوِیلَهُ إِلَی جَمْعِهِ وَ تَأْلِیفِهِ وَ تَضْمِینِهِ مِنْ تِلْقَائِهِمْ مَا یُقِیمُونَ بِهِ دَعَائِمَ کُفْرِهِمْ فَصَرَخَ مُنَادِیهِمْ مَنْ کَانَ عِنْدَهُ شَیْءٌ مِنَ الْقُرْآنِ فَلْیَأْتِنَا بِهِ وَ وَکَلُوا تَأْلِیفَهُ وَ نَظْمَهُ إِلَی بَعْضِ مَنْ وَافَقَهُمْ عَلَی مُعَادَاهًِْ أَوْلِیَاءِ اللَّهِ فَأَلَّفَهُ عَلَی اخْتِیَارِهِمْ وَ مَا یَدُلُّ لِلْمُتَأَمِّلِ لَهُ عَلَی اخْتِلَالِ تَمْیِیزِهِمْ وَ تَقْرِیبِهِمْ وَ تَرَکُوا مِنْهُ مَا قَدَّرُوا أَنَّهُ لَهُمْ وَ هُوَ عَلَیْهِمْ وَ زَادُوا تَنَاکُرَهُ وَ تَنَافُرَهُ وَ عَلِمَ اللَّهُ أَنَّ ذَلِکَ یَظْهَرُ وَ یَبِینُ فَقَالَ ذلِکَ مَبْلَغُهُمْ مِنَ الْعِلْمِ وَ انْکَشَفَ لِأَهْلِ الِاسْتِبْصَارِ عَوَارُهُمْ وَ افْتِرَاؤُهُمْ وَ الَّذِی بَدَا فِی الْکِتَابِ مِنَ الْإِزْرَاءِ عَلَی النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) مِنْ فِرْیَهًِْ الْمُلْحِدِینَ وَ لِذَلِکَ قَالَ جَلَّ ذِکْرُهُ لَیَقُولُونَ مُنْکَراً مِنَ الْقَوْلِ وَ زُوراً.
امام علی (علیه السلام) - یکی از زندیق‌ها پیش امیرالمؤمنین (علیه السلام) آمد و گفت: «اگر در قرآن این اختلاف‌ها و تناقض‌ها نبود هرآینه به دین شما می‌گرویدم»، امام علی (علیه السلام) فرمود: «آن اختلاف‌ها چیست؟ … گفت: «در قرآن چنین یافتم؛ رسول خدا (صلی الله علیه و آله) را بر تمام انبیاء (علیهم السلام) تفضیل داده، ولی بیشتر از آن تعاریف او را مخاطب به آزار و جفا و بدی ساخته و از سر سرزنش و ملامت به نوعی خطاب نموده که هیچ پیامبری را اینگونه نگفته است مثل: امّا اگر خدا بخواهد، آن‌ها را [به اجبار] بر هدایت جمع خواهد کرد. [ولی هدایت اجباری، چه سودی دارد]؟ پس هرگز از جاهلان مباش! . (انعام/35) … امیرالمومنین (علیه السلام) فرمود: … و امّا آن خطابی که گفتی بر نکوهش و سرزنش و ملامت پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) دلالت دارد؛ با اینکه خداوند تبارک و تعالی در کتاب خود برتری او را بر دیگر پیامبرانش آشکار ساخت، خداوند عزّوجلّ همان‌گونه که در کتاب خود فرمود، برای هر پیامبری دشمنی از میان جنایتکاران قرار داد و نظر به بزرگی منزلت پیامبر ما (صلی الله علیه و آله) نزد پروردگارش، حق تعالی محنتی را که او از دشمنش می¬کشید، سخت‌تر کرد… آن‌ها می‌خواهند کلام خدا را تغییر دهند. (فتح/15) آنان کتاب را آوردند، درحالی‌که کامل بود و تأویل و تنزیل و محکم و متشابه و ناسخ و منسوخ را در خود داشت و هیچ الف و هیچ لامی از آن نیفتاده بود. آنگاه چون از نام¬هایی که خداوند از اهل حقّ و باطل در آن بیان کرده بود، آگاه شدند و دانستند که اگر این نام¬ها آشکار شود پیمانی که بسته¬اند، می¬شکند، گفتند: «ما به این هیچ نیازی نداریم و آنچه خود داریم، ما را از آن بی‌نیاز می¬کند». خداوند فرمود: ولی آن‌ها، آن را پشت‌سر افکندند و به بهای کمی فروختند و چه بد متاعی می‌خرند؟! . (آل عمران/187) آنگاه از آنچه که تأویلش را نمی¬دانستند، مسائلی برایشان پدید آمد و از این رو ناگزیر شدند تا آن را گرد آورند و تألیفش کنند و از جانب خود چیزهایی به آن بیافزایند که پایه¬های کفرشان بر آن¬ها بنا می¬شود. در آن دم ندادهنده‌ی آنان فریاد برآورد: «هرکه چیزی از قرآن نزد خود دارد، آن را نزد ما بیاورد. سپس تألیف و تنظیم قرآن را به کسی سپردند که در دشمنی با اولیا، یار و یاورشان بود و او کتاب را با اختیار آنان تألیف کرد. به این ترتیب که آنچه را می‌پنداشتند از برای آن¬هاست، حال آن که علیه¬ آنان بود، رها کردند و چیزهایی در آن افزودند که آشکارا ناپسند و ناسازگار بود و خداوند دانست که این آشکار و نمایان می¬شود و فرمود: این آخرین حدّ آگاهی آن‌هاست. (نجم/30) حق تعالی عیبناکی آنان و دروغ‌پردازی آن کس را که در کتاب با دروغ‌سازی ملحدانه، نکوهش پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) را پدید آورد، برملا کرد و فرمود: لَیَقُولُونَ مُنکَرًا مِّنَ الْقَوْلِ وَزُورًا.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص20
بحارالأنوار، ج90، ص126
آیه وَ الَّذینَ یُظاهِرُونَ مِنْ نِسائِهِمْ ثُمَّ یَعُودُونَ لِما قالُوا فَتَحْریرُ رَقَبَةٍ مِنْ قَبْلِ أَنْ یَتَمَاسَّا ذلِکُمْ تُوعَظُونَ بِهِ وَ اللهُ بِما تَعْمَلُونَ خَبیرٌ [3]
و کسانی که نسبت به زنان خود «ظهار» می‌کنند، سپس از گفته‌ی خود باز می‌گردند، باید پیش از آمیزش جنسی با یکدیگر، برده‌ای را آزاد کنند؛ این چیزی است که به آن اندرز داده می‌شوید؛ و خداوند به آنچه انجام می‌دهید آگاه است.
و کسانی که نسبت به زنان خود «ظهار» می‌کنند، سپس از گفته‌ی خود باز می‌گردند
1 -1
(مجادله/ 3)
الرّضا (علیه السلام) - إِنْ ظَاهَرْتَ فَهُوَ عَلَی وَجْهَیْنِ فَإِذَا قَالَ الرَّجُلُ لِامْرَأَتِهِ أَنْتِ عَلَیَّ کَظَهْرِ أُمِّی وَ سَکَتَ فَعَلَیْهِ الْکَفَّارَهًُْ مِنْ قَبْلِ أَنْ یُجَامِعَ فَإِنْ جَامَعْتَ مِنْ قَبْلِ أَنْ تُکَفِّرَ لَزِمَتْکَ کَفَّارَهًٌْ أُخْرَی وَ مَتَی مَا جَامَعْتَ قَبْلَ أَنْ تُکَفِّرَ لَزِمَتْکَ کَفَّارَهًٌْ أُخْرَی فَإِنْ قَالَ هِیَ عَلَیْهِ کَظَهْرِ أُمِّهِ إِنْ فَعَلَ کَذَا وَ کَذَا أَوْ فَعَلَتْ کَذَا وَ کَذَا فَلَیْسَ عَلَیْهِ کَفَّارَهًٌْ حَتَّی یَفْعَلَ ذَلِکَ الشَّیْءَ وَ یُجَامِعُ إِلَی أَنْ یَفْعَلَ فَإِنْ فَعَلَ لَزِمَهُ الْکَفَّارَهًُْ وَ لَا یُجَامِعُ حَتَّی یُکَفِّرَ یَمِینَهُ وَ الْکَفَّارَهًُْ تَحْرِیرُ رَقَبَهًٍْ فَمَنْ لَمْ یَجِدْ فَصِیامُ شَهْرَیْنِ مُتَتابِعَیْنِ فَمَنْ لَمْ یَسْتَطِعْ فَإِطْعامُ سِتِّینَ مِسْکِیناً لِکُلِّ مِسْکِینٍ مُدٌّ فَإِنْ لَمْ یَجِدْ یَتَصَدَّقُ بِمَا یُطِیقُ فَإِنْ طَلَّقَهَا سَقَطَتْ عَنْهُ الْکَفَّارَهًُْ فَإِنْ رَاجَعَهَا لَزِمَتْهُ فَإِنْ تَرَکَهَا حَتَّی یَمْضِیَ أَجَلُهَا وَ تَزَوَّجَهَا رَجُلٌ آخَرُ ثُمَّ طَلَّقَهَا وَ أَرَادَ الْأَوَّلُ أَنْ یَتَزَوَّجَهَا لَمْ یَلْزَمْهُ الْکَفَّارَهًُْ.
امام رضا (علیه السلام) - اگر ظهار کردی، ظهار بر دوگونه است، یک نوع آن، هنگامی است که مرد به همسرش بگوید رابطه‌ی من با تو مثل رابطه‌ام با مادرم است و سپس ساکت شود و ادامه ندهد. دراین‌صورت، قبل از آنکه به همسرش بازگردد و همخواب شود باید کفّاره بدهد امّا اگر دراین‌صورت و بدون آنکه کفّاره بدهی، با همسرت همخوابی کردی، یک کفّاره‌ی دیگر نیز برتو واجب می‌شود و این قاعده‌ی کلّی است و هرگاه قبل از پرداخت کفّاره، همخوابی شود [هر تعداد که تکرار شود، به ازای هربار] یک کفّاره‌ی دیگر واجب می‌شود. امّا نوع دیگر آن است که بگوید رابطه‌ی آن زن با من مثل رابطه‌ام با مادرم است اگر من فلان کار را بکنم یا اگر او فلان کار را بکند، دراین‌صورت، اگر شرط محقّق نشود و آن کار را انجام ندهد، کفّاره‌ای بر او واجب نیست و تا وقتی‌که آن کار انجام نشده می‌تواند با او همخوابگی کند. امّا اگر آن کار را انجام داد، پرداخت کفّاره بر او واجب می‌شود و تا وقتی‌که کفّاره‌ی قسمش را نداده نباید با او همخوابی کند، کفّاره‌ی او نیز، همان آزادکردن بنده است؛ طبق این آیه که می‌فرماید: فَمَنْ لَمْ یَسْتَطِعْ فَإِطْعامُ سِتِّینَ مِسْکیناً به این نحو که به‌ازای هر مسکین یک مد طعام بدهد و اگر مسکینی پیدا نکرد، هرچقدر در توانش است صدقه بدهد. امّا اگر او را طلاق بدهد، کفّاره از دوش او برداشته خواهد شد، امّا اگر بخواهد به آن زن رجوع کند [و مجدّداً با او ازدواج کند] کفّاره بر او واجب خواهد شد. امّا اگر آن زن را ترک کرد و طلاق داد و عدّه‌ی آن زن گذشت و با مردی دیگر ازدواج کرد و از او نیز طلاق گرفت و مجدّداً قصد ازدواج با همسر اوّلش را کرد، دراین‌صورت کفّاره واجب نیست.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص22
بحارالأنوار، ج101، ص168
1 -2
(مجادله/ 3)
الباقر (علیه السلام) - عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) فِی حَدِیثِ الظِّهَارِ قَالَ: وَ نَدِمَ الرَّجُلُ عَلَی مَا قَالَ لِامْرَأَتِهِ وَ کَرِهَ اللَّهُ ذَلِکَ لِلْمُؤْمِنِینَ بَعْدُ فَأَنْزَلَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ وَ الَّذِینَ یُظاهِرُونَ مِنْ نِسائِهِمْ ثُمَّ یَعُودُونَ لِما قالُوا یَعْنِی مَا قَالَ الرَّجُلُ الْأَوَّلُ لِامْرَأَتِهِ أَنْتِ عَلَیَّ کَظَهْرِ أُمِّی قَالَ فَمَنْ قَالَهَا بَعْدَ مَا عَفَا اللَّهُ وَ غَفَرَ لِلرَّجُلِ الْأَوَّلِ فَإِنَّ عَلَیْهِ فَتَحْرِیرُ رَقَبَةٍ مِنْ قَبْلِ أَنْ یَتَمَاسَّا یَعْنِی مُجَامَعَتَهَا ذلِکُمْ تُوعَظُونَ بِهِ وَ اللهُ بِما تَعْمَلُونَ خَبِیرٌ فَمَنْ لَمْ یَجِدْ فَصِیامُ شَهْرَیْنِ مُتَتابِعَیْنِ مِنْ قَبْلِ أَنْ یَتَمَاسَّا فَمَنْ لَمْ یَسْتَطِعْ فَإِطْعامُ سِتِّینَ مِسْکِیناً فَجَعَلَ اللَّهُ عُقُوبَهًَْ مَنْ ظَاهَرَ بَعْدَ النَّهْیِ هَذَا.
امام باقر (علیه السلام) - امام باقر (علیه السلام) درباره‌ی اظهار فرمود: «مرد درحالی‌که به خاطر آنچه به همسرش گفته بود، احساس پشیمانی می‌کرد، رفت. خداوند از آن پس این کار را از مؤمنان ناپسند دانست و این آیه را نازل کرد: و الذِینَ یُظَاهِرُونَ مِن نِّسَائِهِمْ ثُمَّ یَعُودُونَ لمَا قَالوا یعنی آنچه که آن مرد به همسرش گفت: «تو همچون مادرم بر من حرام هستی». فرمود: «هرکس پس از عفو و آمرزش خداوند [نسبت به مرد اوّل] چنین گوید، فَتَحْرِیرُ رَقَبَةٍ مِّن قَبْل أَن یَتَمَاسَّا یعنی قبل از هم‌بسترشدن با او ذَلکُمْ تُوعَظُونَ بِهِ و اللهُ بِمَا تَعْمَلونَ خَبِیرٌ* فَمَن لمْ یَجِدْ فَصِیَامُ شَهْرَیْنِ مُتَتَابِعَیْنِ مِن قَبْل أَن یَتَمَاسَّا فَمَن لمْ یَسْتَطِعْ فَإِطْعَامُ سِتِّینَ مِسْکِینًا پس خداوند پس از نهی از ظهار، این مجازات را عقوبت ظهارکنندگان قرار داد».
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص22
وسایل الشیعهًْ، ج22، ص359
1 -3
(مجادله/ 3)
الصّادق (علیه السلام) - عَنْ جَمِیلِ‌بْنِ‌دَرَّاجٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِیعَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) الرَّجُلُ یَقُولُ لِامْرَأَتِهِ أَنْتِ عَلَیَّ کَظَهْرِ عَمَّتِهِ أَوْ خَالَتِهِ قَالَ هُوَ الظِّهَارُ قَالَ وَ سَأَلْنَاهُ عَنِ الظِّهَارِ مَتَی یَقَعُ عَلَی صَاحِبِهِ الْکَفَّارَهًُْ فَقَالَ إِذَا أَرَادَ أَنْ یُوَاقِعَ امْرَأَتَهُ قُلْتُ فَإِنْ طَلَّقَهَا قَبْلَ أَنْ یُوَاقِعَهَا أَعَلَیْهِ کَفَّارَهًٌْ قَالَ لَا سَقَطَتْ عَنْهُ الْکَفَّارَهًْ.
امام صادق (علیه السلام) - جمیل‌بن‌درّاج گوید: به امام صادق (علیه السلام) عرض کردم: «مردی به همسرش می‌گوید: «تو بر من همچون پشت عمّه یا خاله‌ی من هستی. دراین‌صورت، حکم آن چیست»؟ فرمود: «این، ظهار است». از آن حضرت پرسیدیم: «اگر شخصی ظهار کند، چه زمانی باید کفّاره بدهد»؟ فرمود: «هر وقت بخواهد با همسرش هم‌بستر شود». گفتم: «اگر پیش از هم‌بسترشدن، او را طلاق دهد، آیا کفّاره دارد»؟ فرمود: «کفّاره از او ساقط می‌شود».
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص24
البرهان
1 -4
(مجادله/ 3)
الصّادق (علیه السلام) - عَنْ أَبِیعَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) فِی حَدِیثِ الظِّهَارِ قَالَ ثُمَّ أَنْزَلَ اللَّهُ الْکَفَّارَهًَْ فِی ذَلِکَ فَقَالَ وَ الَّذِینَ یُظاهِرُونَ مِنْ نِسائِهِمْ ثُمَّ یَعُودُونَ لِما قالُوا فَتَحْرِیرُ رَقَبَةٍ مِنْ قَبْلِ أَنْ یَتَمَاسَّا ذلِکُمْ تُوعَظُونَ بِهِ وَ اللهُ بِما تَعْمَلُونَ خَبِیرٌ فَمَنْ لَمْ یَجِدْ فَصِیامُ شَهْرَیْنِ مُتَتابِعَیْنِ مِنْ قَبْلِ أَنْ یَتَمَاسَّا فَمَنْ لَمْ یَسْتَطِعْ فَإِطْعامُ سِتِّینَ مِسْکِیناً.
امام صادق (علیه السلام) - از امام صادق (علیه السلام) در باب حکم ظهار روایت شده که فرمود: «خداوند در ادامه‌ی آیات، حکم کفّاره‌ی ظهار را فرموده و بیان کرده: وَ الَّذِینَ یُظاهِرُونَ مِنْ نِسائِهِمْ ثُمَّ یَعُودُونَ لِما قالُوا فَتَحْرِیرُ رَقَبَةٍ مِنْ قَبْلِ أَنْ یَتَمَاسَّا ذلِکُمْ تُوعَظُونَ بِهِ وَ اللهُ بِما تَعْمَلُونَ خَبِیرٌ فَمَنْ لَمْ یَجِدْ فَصِیامُ شَهْرَیْنِ مُتَتابِعَیْنِ مِنْ قَبْلِ أَنْ یَتَمَاسَّا فَمَنْ لَمْ یَسْتَطِعْ فَإِطْعامُ سِتِّینَ مِسْکِیناً.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص24
وسایل الشیعهًْ، ج22، ص361
1 -5
(مجادله/ 3)
أمیرالمومنین (علیه السلام) - لَیْسَ فِی الْأَمَهًِْ ظِهَارٌ لِأَنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ یَقُولُ الَّذِینَ یُظاهِرُونَ مِنْ نِسائِهِمْ وَ الْأَمَهًُْ لَیْسَتْ بِزَوْجَهًٍْ.
امام علی (علیه السلام) - ظهار در مورد کنیز معنا ندارد؛ زیرا خداوند فرموده است وَ الَّذینَ یُظاهِرُونَ مِنْ نِسائِهِمْ و این درحالی است که کنیز در حکم همسر نیست.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص24
مستدرک الوسایل، ج15، ص392/ الجعفریات، ص115
پیش از آمیزش جنسی با هم
2 -1
(مجادله/ 3)
أمیرالمومنین (علیه السلام) - قَالَ إِنَّ أَمِیرَالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) قَال… فَتَحْرِیرُ رَقَبَةٍ مِنْ قَبْلِ أَنْ یَتَمَاسَّا یَعْنِی مُجَامَعَتَهَا ذلِکُمْ تُوعَظُونَ بِهِ وَ اللهُ بِما تَعْمَلُونَ خَبِیرٌ.
امام علی (علیه السلام) - فَتَحْرِیرُ رَقَبَةٍ مِّن قَبْل أَن یَتَمَاسَّا یعنی قبل از هم‌بسترشدن با او. ذَلکُمْ تُوعَظُونَ بِهِ و اللهُ بِمَا تَعْمَلونَ خَبِیرٌ.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص24
وسایل الشیعهًْ، ج22، ص304
آیه فَمَنْ لَمْ یَجِدْ فَصِیامُ شَهْرَیْنِ مُتَتابِعَیْنِ مِنْ قَبْلِ أَنْ یَتَمَاسَّا فَمَنْ لَمْ یَسْتَطِعْ فَإِطْعامُ سِتِّینَ مِسْکیناً ذلِکَ لِتُؤْمِنُوا بِاللهِ وَ رَسُولِهِ وَ تِلْکَ حُدُودُ اللهِ وَ لِلْکافِرینَ عَذابٌ أَلیمٌ [4]
و کسی که توانایی [آزاد‌كردن برده‌اى] نداشته باشد، دو ماه پیاپی قبل از آمیزش با یکدیگر، روزه بگیرد؛ و کسی که این را هم نتواند، شصت مسکین را اطعام کند؛ این برای آن است که به خدا و پیامبرش ایمان بیاورید؛ این‌ها مرزهای الهی است؛ و برای کافران، عذاب دردناکی است!
و کسی که توانایی [آزادکردن برده‌ای] نداشته باشد، دو ماه پیاپی قبل از آمیزش روزه بگیرد
1 -1
(مجادله/ 4)
الصّادق (علیه السلام) - صِیَامُ کَفَّارَهًْ الْیَمِینِ فِی الظِّهَارِ شَهْرَیْنِ مُتَتَابِعَیْنِ وَ التَّتَابُعُ أَنْ یَصُومَ شَهْراً وَ یَصُومَ مِنَ الشَّهْرِ الْآخَرِ أَیَّاماً أَوْ شَیْئاً مِنْهُ فَإِنْ عَرَضَ لَهُ شَیْءٌ یُفْطَرُ فِیهِ أَفْطَرَ ثُمَّ قَضَی مَا بَقِیَ عَلَیْهِ وَ إِنْ صَامَ شَهْراً ثُمَّ عَرَضَ لَهُ شَیْءٌ فَأَفْطَرَ قَبْلَ أَنْ یَصُومَ مِنَ الْآخَرِ شَیْئاً فَلَمْ یُتَابِعْ أَعَادَ الصِّیَامَ کُلَّهُ.
امام صادق (علیه السلام) - کفّاره‌ی شکستن قسم در مسئله‌ی ظهار، دو ماه پیاپی روزه‌گرفتن است و پیاپی‌بودن آن به این صورت است که یک ماه را کامل روزه بگیرد و از ماه بعد نیز حداقل چند روز یا بخشی از ماه را روزه بگیرد؛ امّا اگر حادثه‌ای برایش رخ داد که مجبور شد روزه‌اش را بخورد، مانعی ندارد که افطار کند و در فرصتی دیگر، باقیمانده‌ی آن را قضا کند امّا اگر یک ماه را کامل روزه گرفت و بعد اتّفاقی برایش افتاد که مجبور شد قبل از آنکه حتّی یک روز از ماه بعد را روزه بگیرد، افطار کند، دراین‌صورت پیاپی‌بودن محقّق نشده و باید کلّاً از ابتدا روزه بگیرد.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص24
الکافی، ج4، ص138/ نورالثقلین
1 -2
(مجادله/ 4)
السّجّاد (علیه السلام) - وَ صِیَامُ شَهْرَیْنِ مُتَتَابِعَیْنِ فِی کَفَّارَهًِْ الظِّهَارِ لِقَوْلِ اللَّهِ تَعَالَی الَّذِینَ یُظاهِرُونَ مِنْ نِسائِهِمْ ثُمَّ یَعُودُونَ لِما قالُوا فَتَحْرِیرُ رَقَبَةٍ مِنْ قَبْلِ أَنْ یَتَمَاسَّا إِلَی قَوْلِهِ فَمَنْ لَمْ یَجِدْ فَصِیامُ شَهْرَیْنِ مُتَتابِعَیْن.
امام سجاد (علیه السلام) - و دو ماه روزه پی در پی در کفّاره‌ی ظهار واجب است به کسی که نتواند بنده¬ای را آزاد کند. خدای تبارک و تعالی می¬فرماید: فَمَن لَّمْ یَجِدْ فَصِیَامُ شَهْرَیْنِ مُتَتَابِعَیْنِ مِن قَبْلِ أَن یَتَمَاسَّا
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص26
الکافی، ج4، ص83/ تهذیب الأحکام، ج4، ص294/ وسایل الشیعهًْ، ج10، ص367؛ «الی قوله» محذوف/ من لایحضره الفقیه، ج2، ص77/ بحارالأنوار، ج93، ص259 و القمی، ج1، ص185؛ «بتفاوت لفظی» / الخصال، ج2، ص534
1 -3
(مجادله/ 4)
فقه الرّضا (علیه السلام) - وَ اعْلَمْ أَنَّ الصَّوْمَ عَلَی أَرْبَعِینَ وَجْهاً فَعَشَرَهًٌْ مِنْهَا وَاجِبٌ کَوُجُوبِ شَهْرِ رَمَضَانَ وَ عَشَرَهًُْ أَوْجُهٍ مِنْهَا صِیَامُهُنَّ حَرَامٌ وَ أَرْبَعَهًَْ عَشَرَ وَجْهاً مِنْهَا صَاحِبُهَا فِیهَا بِالْخِیَارِ إِنْ شَاءَ صَامَ وَ إِنْ شَاءَ أَفْطَرَ وَ صَوْمُ الْإِذْنِ عَلَی ثَلَاثَهًِْ أَوْجُهٍ وَ صَوْمُ التَّأْدِیبِ وَ مِنْهَا صَوْمُ الْإِبَاحَهًِْ وَ صَوْمُ السَّفَرِ وَ الْمَرِیضِ وَ أَمَّا صَوْمُ الْوَاجِبِ فَصَوْمُ شَهْرِ رَمَضَانَ وَ صِیَامُ شَهْرَیْنِ مُتَتَابِعَیْنِ یَعْنِی لِمَنْ أَفْطَرَ یَوْماً مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ عَمْداً مُتَعَمِّداً وَ صِیَامُ شَهْرَیْنِ مُتَتَابِعَیْنِ فِی قَتْلِ الْخَطَإِ لِمَنْ لَمْ یَجِدِ الْعِتْقَ وَاجِبٌ مِنْ قَوْلِ اللَّهِ فَمَنْ لَمْ یَجِدْ فَصِیامُ شَهْرَیْنِ مُتَتابِعَیْنِ وَ صِیَامُ شَهْرَیْنِ فِی کَفَّارَهًِْ الظِّهَارِ لِمَنْ لَمْ یَجِدِ الْعِتْقَ وَاجِبٌ مِنْ قَوْلِ اللَّهِ فَمَنْ لَمْ یَجِدْ فَصِیامُ شَهْرَیْنِ مُتَتابِعَیْنِ مِنْ قَبْلِ أَنْ یَتَمَاسَّا.
فقه الرّضا (علیه السلام) - روزه چهل نوع است که ده نوع آن واجب است؛ مثل روزه‌ی ماه مبارک رمضان و ده نوع آن روزه گرفتنش حرام است. و چهارده نوع آن، فرد مختار است که روزه بگیرد یا افطار کند و سه روزه به نام روزه‌ی گوش است و سه روزه به نام تأدیب هست که عبارتند از: روزه‌ی اباحه و سفر و مریض. امّا روزه‌های واجب عبارتند از: روزه‌ی ماه مبارک رمضان، دو ماه متوالی برای کسی که از روی عمد و قصد روزه‌ی ماه مبارک رمضان را خورده است، صِیَامُ شَهْرَیْنِ مُتَتَابِعَیْنِ. برای کسی که به صورت اشتباهی مرتکب قتل شده و امکان آزادکردن برده و کنیز ندارد؛ مطابق آیه: فَمَنْ لَمْ یَجِدْ فَصِیامُ شَهْرَیْنِ مُتَتابِعَیْنِ. دو ماه روزه برای کسی که کفّاره‌ی ظهار بر گردن دارد و توانایی آزادکردن برده نیز ندارد مطابق آیه: فَمَنْ لَمْ یَجِدْ فَصِیامُ شَهْرَیْنِ مُتَتابِعَیْنِ مِنْ قَبْلِ أَنْ یَتَمَاسَّا.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص26
مستدرک الوسایل، ج7، ص487/ فقه الرضا (ص200
1 -4
(مجادله/ 4)
أمیرالمومنین (علیه السلام) - فَتَحْرِیرُ رَقَبَةٍ مِنْ قَبْلِ أَنْ یَتَمَاسَّا یَعْنِی مُجَامَعَتَهَا.
امام علی (علیه السلام) - فَتَحْرِیرُ رَقَبَةٍ مِّن قَبْل أَن یَتَمَاسَّا یعنی قبل از هم‌بسترشدن با او.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص26
وسایل الشیعهًْ، ج22، ص304
کسی که این را هم نتواند، شصت مسکین را اطعام کند
2 -1
(مجادله/ 4)
الباقر (علیه السلام) - عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) فِی قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ وَ عَلَی الَّذِینَ یُطِیقُونَهُ فِدْیَةٌ طَعَامُ مِسْکِینٍ قَالَ الشَّیْخُ الْکَبِیرُ وَ الَّذِی یَأْخُذُهُ الْعُطَاشُ وَ عَنْ قَوْلِهِ عَزَّوَجَلَّ فَمَنْ لَمْ یَسْتَطِعْ فَإِطْعامُ سِتِّینَ مِسْکِیناً قَالَ مِنْ مَرَضٍ أَوْ عُطَاشٍ.
امام باقر (علیه السلام) - بر کسانی که روزه برای آن‌ها طاقت‌فرساست [همچون بیماران مزمن، و پیر مردان و پیر زنان]، لازم است کفّاره بدهند: مسکینی را اطعام کنند. (بقره/184)؛ منظور، آیه چه کسانی هست که پیر و سالم هستند، و کسی که تشنگی بر او چیره می‌شود، عوض روزه فدا می‌دهد. فَمَنْ لَمْ یَسْتَطِعْ فَإِطْعامُ سِتِّینَ مِسْکِیناً منظور آیه، کسانی خواهند بود که در اثر مرض یا تشنگی نمی‌توانند، شصت روز پیاپی روزه بگیرند.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص26
الکافی، ج4، ص116/ وسایل الشیعهًْ، ج10، ص210/ البرهان؛ «و علی الذین یطیقونه… العطاش» محذوف
2 -2
(مجادله/ 4)
الرّضا (علیه السلام) - فَمَنْ لَمْ یَسْتَطِعْ فَإِطْعامُ سِتِّینَ مِسْکِیناً لِکُلِّ مِسْکِینٍ مُدٌّ فَإِنْ لَمْ یَجِدْ یَتَصَدَّقُ بِمَا یُطِیقُ.
امام رضا (علیه السلام) - فَمَنْ لَمْ یَسْتَطِعْ فَإِطْعامُ سِتِّینَ مِسْکِیناً به هرکدام یک مدّ طعام، تصدیق نماید به همان چیزی که از او برآید.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص26
بحارالأنوار، ج101، ص168
2 -3
(مجادله/ 4)
الهادی (علیه السلام) - رِسَالَتُهُ (علیه السلام) فِی الرَّدِّ عَلَی أَهْلِ الْجَبْرِ وَ التَّفْوِیضِ وَ إِثْبَاتِ الْعَدْلِ وَ الْمَنْزِلَهًْ بَیْنَ الْمَنْزِلَتَیْنِ… قَوْلُهُ تَعَالَی فِی الظِّهَارِ وَ الَّذِینَ یُظاهِرُونَ مِنْ نِسائِهِمْ ثُمَّ یَعُودُونَ لِما قالُوا فَتَحْرِیرُ رَقَبَةٍ إِلَی قَوْلِهِ فَمَنْ لَمْ یَسْتَطِعْ فَإِطْعامُ سِتِّینَ مِسْکِیناً کُلُ ذَلِکَ دَلِیلٌ عَلَی أَنَ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی لَمْ یُکَلِّفْ عِبَادَهُ إِلَّا مَا مَلَّکَهُمْ اسْتِطَاعَتَهُ بِقُوَّهًْ الْعَمَلِ بِهِ وَ نَهَاهُمْ عَنْ مِثْلِ ذَلِکَ فَهَذِهِ صِحَّهًُْ الْخِلْقَهًْ.
امام هادی (علیه السلام) - نامه‌ی آن حضرت (علیه السلام) در انکار و ردّ مذهب جبر و تفویض و اثبات «عدل» و معنی «جایگاه و مرتبه‌ی میان جبر و تفویض… وَ الَّذِینَ یُظاهِرُونَ مِنْ نِسائِهِمْ ثُمَّ یَعُودُونَ لِما قالُوا فَتَحْرِیرُ رَقَبَةٍٍ مِنْ قَبْلِ أَنْ یَتَمَاسَّا ذلِکُمْ تُوعَظُونَ بِهِ وَ اللهُ بِما تَعْمَلُونَ خَبیرٌ فَمَنْ لَمْ یَجِدْ فَصِیامُ شَهْرَیْنِ مُتَتابِعَیْنِ مِنْ قَبْلِ أَنْ یَتَمَاسَّا فَمَنْ لَمْ یَسْتَطِعْ فَإِطْعامُ سِتِّینَ مِسْکِیناً این‌ها همه دلیل است که خداوند تبارک‌وتعالی از بندگان تکلیفی مازاد بر قدرتی که به آن‌ها داده نخواسته، و نهی و منع او هم به همین منوال است، این معنای «تندرستی و سلامتی خلقت» است.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص26
تحف العقول، ص472
این‌ها مرزهای الهی است
3 -1
(مجادله/ 4)
أمیرالمومنین (علیه السلام) - وَ تِلْکَ حُدُودُ اللهِ فَجَعَلَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ هَذَا حَدَّ الظِّهَارِ.
امام علی (علیه السلام) - ذَلکَ لتُؤْمِنُوا بِاللهِ و رَسُولهِ و تِلکَ حُدُودُ اللهِ؛ خداوند عزّوجلّ این مجازات را حدّ ظهار قرار داد.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص28
وسایل الشیعهًْ، ج22، ص304
آیه إِنَّ الَّذینَ یُحَادُّونَ اللهَ وَ رَسُولَهُ کُبِتُوا کَما کُبِتَ الَّذینَ مِنْ قَبْلِهِمْ وَ قَدْ أَنْزَلْنا آیاتٍ بَیِّناتٍ وَ لِلْکافِرینَ عَذابٌ مُهینٌ [5]
کسانی که با خدا و پیامبرش دشمنی می‌کنند خوار شدند آن‌گونه که پیشینیان خوار شدند؛ ما آیات روشنی نازل کردیم، و برای کافران عذاب خوارکننده‌ای است.
آیه یَوْمَ یَبْعَثُهُمُ اللهُ جَمیعاً فَیُنَبِّئُهُمْ بِما عَمِلُوا أَحْصاهُ اللهُ وَ نَسُوهُ وَ اللهُ عَلی کُلِّ شَیْءٍ شَهیدٌ [6]
در آن روز که خداوند همه‌ی آن‌ها را برمی‌انگیزد و از اعمالی که انجام دادند باخبر می‌سازد، اعمالی که خداوند حساب آن را نگه داشته و آن‌ها فراموشش کردند؛ و خداوند بر هرچیز شاهد و ناظر است.
1
(مجادله/ 6)
الرّسول (صلی الله علیه و آله) - أَصْبَغَ‌بْنِ‌نُبَاتَهًَْ قَالَ إِنَّ سَلْمَانَ (رحمة الله علیه) عَنْهُ قَالَ لِی اذْهَبْ بِی إِلَی الْمَقْبَرَهًِْ فَإِنَّ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) قَالَ لِی یَا سَلْمَانُ (رحمة الله علیه) سَیُکَلِّمُکَ مَیِّتٌ إِذَا دَنَتْ وَفَاتُکَ فَلَمَّا ذَهَبْتُ بِهِ إِلَیْهَا وَ نَادَی الْمَوْتَی أَجَابَهُ وَاحِدٌ مِنْهُمْ فَسَأَلَهُ سَلْمَانُ (رحمة الله علیه) عَمَّا رَأَی مِنَ الْمَوْتِ وَ مَا بَعْدَهُ فَأَجَابَهُ بِقِصَصٍ طَوِیلَهًٍْ وَ أَهْوَالٍ جَلِیلَهًٍْ وَرَدَتْ عَلَیْهِ إِلَی أَنْ قَالَ لَمَّا وَدَّعَنِی أَهْلِی وَ أَرَادُوا الِانْصِرَافَ مِنْ قَبْرِی أَخَذْتُ فِی النَّدَمِ فَقُلْتُ یَا لَیْتَنِی کُنْتُ مِنَ الرَّاجِعِینَ فَأَجَابَنِی مُجِیبٌ مِنْ جَانِبِ الْقَبْرِ کَلَّا إِنَّها کَلِمَهًٌْ هُوَ قائِلُها وَ مِنْ وَرائِهِمْ بَرْزَخٌ إِلی یَوْمِ یُبْعَثُونَ فَقُلْتُ لَهُ مَنْ أَنْتَ قَالَ أَنَا مُنَبِّهٌ أَنَا مَلَکٌ وَکَّلَنِی اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ بِجَمِیعِ خَلْقِهِ لِأُنَبِّهَهُمْ بَعْدَ مَمَاتِهِمْ لِیَکْتُبُوا أَعْمَالَهُمْ عَلَی أَنْفُسِهِمْ بَیْنَ یَدَیِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ ثُمَّ إِنَّهُ جَذَبَنِی وَ أَجْلَسَنِی وَ قَالَ لِی اکْتُبْ عَمَلَکَ فَقُلْتُ إِنِّی لَا أُحْصِیهِ فَقَالَ لِی أَمَا سَمِعْتَ قَوْلَ رَبِّکَ أَحْصاهُ اللهُ وَ نَسُوهُ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله) - اصبغ‌بن‌نباته آورده است که سلمان (رحمة الله علیه) به من گفت: «مرا به گورستان ببر، زیرا رسول خدا (صلی الله علیه و آله) به من فرمود: «ای سلمان! چون مرگت نزدیک شود، البته مرده‌ای با تو سخن می‌گوید، و چون او را بردم و مرده‌ها را صدا زد، یکی جوابش را داد، سلمان از آنچه که از مرگ و پس از آن به نظرش رسید از او پرسید و او با داستان‌های طولانی و هراس‌های بزرگ که بر او وارد شده بود جواب داد تا اینکه گفت: «وقتی خانواده‌ام با من وداع کردند و خواستند از قبر من برگردند پشیمانی مرا گرفت و گفتم: «ای کاش من هم بر می‌گشتم». یکی از گوشه قبر به من پاسخ داد: چنین نیست! این سخنی است که او به زبان می‌گوید [و اگر بازگردد، کارش همچون گذشته است]! و پشت سر آنان برزخی است تا روزی که برانگیخته شوند! (مؤمنون/100) به او گفتم: «تو کیستی»؟ گفت: «[منبه] هستم فرشته‌ای که خدا مرا به همه خلقش گماشته تا پس از مرگ آن‌ها را به کردارشان آگاه کنم تا در برابر خدا کارهای خود را بنویسند»؛ سپس مرا کشید و نشاند و گفت: «کارهایت را بنویس». گفتم: «نمی‌توانم آن‌ها را بشمارم». گفت: «آیا سخن پروردگارت را نشنیده‌ایی که می‌فرماید: أَحْصاهُ اللهُ وَ نَسُوهُ».
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص28
بحارالأنوار، ج56، ص235/ الفضایل، ص89؛ «فجاوبنی» بدل «فاجابنی»
آیه أَ لَمْ تَرَ أَنَّ اللهَ یَعْلَمُ ما فِی السَّماواتِ وَ ما فِی الْأَرْضِ ما یَکُونُ مِنْ نَجْوی ثَلاثَةٍ إِلاَّ هُوَ رابِعُهُمْ وَ لا خَمْسَةٍ إِلاَّ هُوَ سادِسُهُمْ وَ لا أَدْنی مِنْ ذلِکَ وَ لا أَکْثَرَ إِلاَّ هُوَ مَعَهُمْ أَیْنَ ما کانُوا ثُمَّ یُنَبِّئُهُمْ بِما عَمِلُوا یَوْمَ الْقِیامَةِ إِنَّ اللهَ بِکُلِّ شَیْءٍ عَلیمٌ [7]
آیا نمی‌دانی که خداوند آنچه را در آسمان‌ها و آنچه را در زمین است می‌داند؛ هیچ‌گاه سه نفر با هم نجوا نمی‌کنند مگر اینکه خداوند چهارمین آن‌هاست، و هیچ‌گاه پنج نفر با هم نجوا نمی‌کنند مگر اینکه او ششمین آن‌هاست، و نه تعدادی کمتر و نه بیشتر از آن هستند مگر اینکه او همراه آن‌هاست هرجا که باشند، سپس روز قیامت آن‌ها را از اعمالشان باخبر می‌سازد، چرا که خداوند به هرچیزی داناست.
هیچ‌گاه سه نفر با هم نجوا نمی‌کنند مگر اینکه خداوند چهارمین آن‌هاست، و هیچ‌گاه پنج نفر با هم نجوا نمی‌کنند مگر اینکه او ششمین آن‌هاست، و نه تعدادی کمتر و نه بیشتر از آن هستند مگر اینکه او همراه آن‌هاست هرجا که باشند
1 -1
(مجادله/ 7)
أمیرالمومنین (علیه السلام) - سَأَلَ الْجَاثَلِیقُ أَمِیرَالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) فَقَالَ لَه… أَخْبِرْنِی عَنِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ أَیْنَ هُوَ فَقَالَ أَمِیرُ‌الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) هُوَ هَاهُنَا وَ هَاهُنَا وَ فَوْقُ وَ تَحْتُ وَ مُحِیطٌ بِنَا وَ مَعَنَا وَ هُوَ قَوْلُهُ ما یَکُونُ مِنْ نَجْوی ثَلاثَةٍ إِلَّا هُوَ رابِعُهُمْ وَ لا خَمْسَةٍ إِلَّا هُوَ سادِسُهُمْ وَ لا أَدْنی مِنْ ذلِکَ وَ لا أَکْثَرَ إِلَّا هُوَ مَعَهُمْ أَیْنَ ما کانُوا فَالْکُرْسِیُّ مُحِیطٌ بِالسَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْض.
امام علی (علیه السلام) - جاثلیق از امیرالمؤمنین (علیه السلام) پرسید: «… از خداوند عزّوجلّ برایم بگو، او کجاست»؟ امیرالمؤمنین (علیه السلام) فرمود: «او اینجا و آنجاست، فوق و تحت ماست، به ما احاطه دارد و همراه ماست و این کلام خداوند متعال است: مَا یَکُونُ مِن نَّجْوی ثَلاثَةٍ إِلا هُو رَابِعُهُمْ و لا خَمْسَةٍ إِلا هُو سَادِسُهُمْ و لا أَدْنَی مِن ذَلکَ و لا أَکْثَرَ إِلا هُو مَعَهُمْ أَیْنَ مَا کَانُوا کرسی به آسمان‌ها و زمین محیط است».
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص30
بحارالأنوار، ج55، ص9/ الکافی، ج1، ص129 و نورالثقلین؛ «کانوا فالکرسی… و الارض» محذوف/ البرهان
1 -2
(مجادله/ 7)
أمیرالمومنین (علیه السلام) - فَسَلَّمَ عَلِیٌّ (علیه السلام) ثُمَّ جَلَسَ، فَقَالَ یَا نَصْرَانِیٌّ أَقْبِلْ عَلَیَّ بِوَجْهِکَ وَ اقْصِدْنِی بِمَسَائِلِکَ فَعِنْدِی جَوَابُ مَا یَحْتَاجُ النَّاسُ إِلَیْهِ فِیمَا یَأْتُونَ وَ یَذَرُونَ، وَ بِاللَّهِ التَّوْفِیقُ. قَالَ فَتَحَوَّلَ النَّصْرَانِیُّ إِلَیْهِ، وَ قَال… أَخْبِرْنِی عَنِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ أَیْنَ هُوَ. قَالَ (علیه السلام) هُوَ هَاهُنَا… وَ هَاهُنَا… وَ هَاهُنَا… وَ هَاهُنَا…، وَ هُوَ فَوْقُ وَ تَحْتُ وَ مُحِیطٌ بِنَا وَ مَعَنَا، وَ هُوَ قَوْلُهُ ما یَکُونُ مِنْ نَجْوی ثَلاثَةٍ إِلَّا هُوَ رابِعُهُمْ وَ لا خَمْسَةٍ إِلَّا هُوَ سادِسُهُمْ وَ لا أَدْنی مِنْ ذلِکَ وَ لا أَکْثَرَ إِلَّا هُوَ مَعَهُمْ أَیْنَ ما کانُوا ثُمَّ یُنَبِّئُهُمْ بِما عَمِلُوا یَوْمَ الْقِیامَةِ، وَ الْکُرْسِیُّ مُحِیطٌ بِالسَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْض.
امام علی (علیه السلام) - پس از سلام، روی زمین نشست و فرمود: «ای نصرانی پرسش‌های خود را مطرح کن، تا پاسخ‌هایم را بشنوی، من پاسخ نیازمندی‌های مردم را در همه‌ی زمینه‌ها به خواست خدا، می‌دهم»؟ … نصرانی رو کرد به امام (علیه السلام) و گفت: «به من خبر بده که خداوند کجاست»؟ … فرمود: «او اینجا و آنجا و در پایین و بالا و محیط به ما و با ما است، خداوند می‌فرماید: ما یَکُونُ مِنْ نَجْوی ثَلاثَةٍ إِلَّا هُوَ رابِعُهُمْ وَ لا خَمْسَةٍ إِلَّا هُوَ سادِسُهُمْ وَ لا أَدْنی مِنْ ذلِکَ وَ لا أَکْثَرَ إِلَّا هُوَ مَعَهُمْ أَیْنَ ما کانُوا ثُمَّ یُنَبِّئُهُمْ بِما عَمِلُوا یَوْمَ الْقِیامَةِ إِنَّ اللهَ بِکُلِّ شَیْءٍ عَلِیمٌ و کرسی محیط به آسمان‌ها و زمین است».
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص30
بحارالأنوار، ج30، ص69/ إرشادالقلوب، ج2، ص309
1 -3
(مجادله/ 7)
أمیرالمومنین (علیه السلام) - جَاءَ بَعْضُ الزَّنَادِقَهًِْ إِلَی أَمِیرِالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) وَ قَالَ لَوْ لَا مَا فِی الْقُرْآنِ مِنَ الِاخْتِلَافِ وَ التَّنَاقُضِ لَدَخَلْتُ فِی دِینِکُمْ فَقَالَ لَهُ عَلِیٌّ (علیه السلام) وَ مَا هُوَ قَال… أَجِدُهُ یَقُولُ الرَّحْمنُ عَلَی الْعَرْشِ اسْتَوی وَ یَقُولُ أَ‌أَمِنْتُمْ مَنْ فِی السَّماءِ وَ هُوَ الَّذِی فِی السَّماءِ إِلهٌ وَ فِی الْأَرْضِ إِلهٌ وَ هُوَ مَعَکُمْ أَیْنَ ما کُنْتُمْ وَ نَحْنُ أَقْرَبُ إِلَیْهِ مِنْ حَبْلِ الْوَرِیدِ وَ ما یَکُونُ مِنْ نَجْوی ثَلاثَةٍ إِلَّا هُوَ رابِعُهُمْ… قال (علیه السلام) وَ أَمَّا قَوْلُهُ هُوَ مَعَکُمْ أَیْنَ ما کُنْتُمْ وَ قَوْلُهُ ما یَکُونُ مِنْ نَجْوی ثَلاثَةٍ إِلَّا هُوَ رابِعُهُمْ فَإِنَّمَا أَرَادَ بِذَلِکَ اسْتِیلَاءَ أُمَنَائِهِ بِالْقُدْرَهًِْ الَّتِی رَکَّبَهَا فِیهِمْ عَلَی جَمِیعِ خَلْقِهِ وَ أَنَّ فِعْلَهُمْ فِعْلُهُ.
امام علی (علیه السلام) - یکی از زندیقان نزد امیرمؤمنان حضرت علی (علیه السلام) رفت و عرض کرد: «اگر در قرآن اختلاف و تناقض نبود، هر آینه به دینتان می¬گرویدم». حضرت علی (علیه السلام) به او فرمود: «از چه سخن می¬گویی (در کجای قرآن اختلاف و تناقض هست)؟ گفت: … و یافته¬ام که می¬گوید: همان بخشنده‌ای که بر عرش مسلّط است. (طه/5) و آیا خود را از عذاب کسی که حاکم بر آسمان است در امان می‌دانید. (ملک/16) و او کسی است که در آسمان معبود است و در زمین معبو د. (زخرف/84) و هر جا باشید او با شما است. (حدید/4) و ما به او از رگ قلبش نزدیکتریم! (ق/16) و یافته¬ام که می¬گوید: مَا یَکُونُ مِن نَّجْوَی ثَلَاثَةٍ إِلَّا هُوَ رَابِعُهُمْ… امام (علیه السلام) فرمود: «وَهُوَ مَعَکُمْ أَیْنَ مَا کُنتُمْ و مَا یَکُونُ مِن نَّجْوَی ثَلَاثَةٍ إِلَّا هُوَ رَابِعُهُمْ که منظور از آن، چیرگی امنای او بر تمامی آفریدگانش با قدرتی است که او در وجود آنان نهاده است و این گونه فعل آنان، فعل اوست.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص30
بحارالأنوار، ج90، ص105/ الاحتجاج، ج1، ص246/ بحارالأنوار، ج3، ص310 و نورالثقلین؛ «جاء بعض الزناقهًْ… هو رابعهم الایه» محذوف
1 -4
(مجادله/ 7)
الکاظم (علیه السلام) - عَنْ مُحَمَّدِ‌بْنِ‌أَبِی‌عُمَیْرٍ قَالَ: دَخَلْتُ عَلَی سَیِّدِی مُوسَی‌بْنِ‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) فَقُلْتُ لَهُ یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ عَلِّمْنِی التَّوْحِیدَ فَقَالَ یَا أَبَا أَحْمَدَ لَا تَتَجَاوَزْ فِی التَّوْحِیدِ مَا ذَکَرَهُ اللَّهُ تَعَالَی ذِکْرُهُ فِی کِتَابِهِ فَتَهْلِکَ وَ اعْلَمْ أَنَّ اللَّهَ تَعَالَی… لا تُدْرِکُهُ الْأَبْصارُ وَ هُوَ یُدْرِکُ الْأَبْصارَ وَ هُوَ اللَّطِیفُ
الْخَبِیرُ و لَیْسَ کَمِثْلِهِ شَیْءٌ وَ هُوَ السَّمِیعُ الْبَصِیرُ ما یَکُونُ مِنْ نَجْوی ثَلاثَةٍ إِلَّا هُوَ رابِعُهُمْ وَ لا خَمْسَةٍ إِلَّا هُوَ سادِسُهُمْ وَ لا أَدْنی مِنْ ذلِکَ وَ لا أَکْثَرَ إِلَّا هُوَ مَعَهُمْ أَیْنَ ما کانُوا.
امام کاظم (علیه السلام) - محمّدبن‌ابی‌عمیر نزد امام کاظم (علیه السلام) رفتم و به آن حضرت عرض کردم: «ای پسر رسول خدا (صلی الله علیه و آله)! توحید را به من تعلیم فرما». فرمود: «ای ابواحمد در باب توحید عمیق‌تر نشو از آنچه خدای متعال آن را در کتاب خود ذکر فرموده که هلاک می‌شوی و بدان‌که خدای تبارک‌وتعالی… چشم‌ها او را نمی‌بینند ولی او همه‌ی چشم‌ها را می‌بیند و او بخشنده [انواع نعمت‌ها، و باخبر از دقایق موجودات]، و آگاه [از همه] چیز است. (انعام/103) و هیچ‌چیز همانند او نیست و او شنوا و بیناست! . (شوری/11) ما یَکُونُ مِنْ نَجْوی ثَلاثَةٍ إِلَّا هُوَ رابِعُهُمْ وَ لا خَمْسَةٍ إِلَّا هُوَ سادِسُهُمْ وَ لا أَدْنی مِنْ ذلِکَ وَ لا أَکْثَرَ إِلَّا هُوَ مَعَهُمْ أَیْنَ ما کانُوا.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص30
روضهًْ الواعظین، ج1، ص35/ بحارالأنوار، ج4، ص296/ التوحید، ص76؛ «لاتدرکه الابصار… السمیع البصیر» محذوف
1 -5
(مجادله/ 7)
الرّسول (صلی الله علیه و آله) - یَا ابْنَ مَسْعُودٍ انْظُرْ أَنْ تَدَعَ الذَّنْبَ سِرّاً وَ عَلَانِیَهًًْ صَغِیراً وَ کَبِیراً فَإِنَّ اللَّهَ تَعَالَی حَیْثُ مَا کُنْتَ یَرَاکَ وَ هُوَ مَعَکَ فَاجْتَنِبْهَا یَا ابْنَ مَسْعُودٍ اتَّقِ اللَّهَ فِی السِّرِّ وَ الْعَلَانِیَهًِْ وَ الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ وَ اللَّیْلِ وَ النَّهَارِ فَإِنَّهُ یَقُولُ ما یَکُونُ مِنْ نَجْوی ثَلاثَةٍ إِلَّا هُوَ رابِعُهُمْ وَ لا خَمْسَةٍ إِلَّا هُوَ سادِسُهُمْ وَ لا أَدْنی مِنْ ذلِکَ وَ لا أَکْثَرَ إِلَّا هُوَ مَعَهُمْ أَیْنَ ما کانُوا.
پیامبر (صلی الله علیه و آله) -ای پسر مسعود! متوجّه باش گناه را در آشکار و نهان بزرگ و کوچکش را واگذاری؛ چراکه خدای متعال می‌فرماید: در هرکجا باشی خدا تو را می‌بیند و او با توست از گناه دوری کن. ای پسر مسعود! از خدا در نهان و آشکار بترس، بیابان و دریا، شب و روز چراکه خدا می‌فرماید: ما یَکُونُ مِنْ نَجْوی ثَلاثَةٍ إِلَّا هُوَ رابِعُهُمْ وَ لا خَمْسَةٍ إِلَّا هُوَ سادِسُهُمْ وَ لا أَدْنی مِنْ ذلِکَ وَ لا أَکْثَرَ إِلَّا هُوَ مَعَهُمْ أَیْنَ ما کانُوا.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص32
بحارالأنوار، ج74، ص105/ مستدرک الوسایل، ج11، ص265؛ «الا هو رابعهم… ماکانوا» محذوف/ مکارم الأخلاق، ص453
1 -6
(مجادله/ 7)
الکاظم (علیه السلام) - إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی کَانَ لَمْ یَزَلْ بِلَا زَمَانٍ وَ لَا مَکَانٍ وَ هُوَ الْآنَ کَمَا کَانَ لَا یَخْلُو مِنْهُ مَکَانٌ وَ لَا یَشْتَغِلُ بِهِ مَکَانٌ وَ لَا یَحِلُّ فِی مَکَانٍ ما یَکُونُ مِنْ نَجْوی ثَلاثَةٍ إِلَّا هُوَ رابِعُهُمْ وَ لا خَمْسَةٍ إِلَّا هُوَ سادِسُهُمْ وَ لا أَدْنی مِنْ ذلِکَ وَ لا أَکْثَرَ إِلَّا هُوَ مَعَهُمْ أَیْنَ ما کانُوا لَیْسَ بَیْنَهُ وَ بَیْنَ خَلْقِهِ حِجَابٌ غَیْرُ خَلْقِهِ احْتَجَبَ بِغَیْرِ حِجَابٍ مَحْجُوبٍ وَ اسْتَتَرَ بِغَیْرِ سِتْرٍ مَسْتُورٍ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ الْکَبِیرُ الْمُتَعالِ.
امام کاظم (علیه السلام) - قطعاً خداوند تبارک‌وتعالی پیوسته بی‌زمان و مکان بوده است؛ اکنون نیز همان‌گونه است: مکانی از او خالی نیست و مکانی با او پر نمی‌شود و در مکانی جای نمی‌گیرد. ما یَکُونُ مِنْ نَجْوی ثَلاثَةٍ إِلَّا هُوَ رابِعُهُمْ وَ لا خَمْسَةٍ إِلَّا هُوَ سادِسُهُمْ وَ لا أَدْنی مِنْ ذلِکَ وَ لا أَکْثَرَ إِلَّا هُوَ مَعَهُمْ أَیْنَ ما کانُوا میان او و مخلوقاتش حجابی جز خلقش نیست. با حجابی که پوشیده نیست پنهان شده است، و با پرده‌ای که پوشیده نیست مخفی شده است. معبودی جز خداوند بزرگ بلند مرتبه نیست.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص32
بحارالأنوار، ج3، ص327/ البرهان
1 -7
(مجادله/ 7)
أمیرالمومنین (علیه السلام) - عَنْ عَلِیِّ‌بْنِ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام) أَنَّهُ دَخَلَ السُّوقَ فَإِذَا هُوَ بِرَجُلٍ مُوَلِّیهِ ظَهْرَهُ یَقُولُ لَا وَ الَّذِی احْتَجَبَ بِالسَّبْعِ فَضَرَبَ عَلِیٌّ (علیه السلام) ظَهْرَهُ ثُمَّ قَالَ مَنِ الَّذِی احْتَجَبَ بِالسَّبْعِ قَالَ اللَّهُ یَا أَمِیرَالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) قَالَ أَخْطَأْتَ ثَکِلَتْکَ أُمُّکَ إِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ لَیْسَ بَیْنَهُ وَ بَیْنَ خَلْقِهِ حِجَابٌ لِأَنَّهُ مَعَهُمْ أَیْنَ ما کانُوا قَالَ مَا کَفَّارَهًُْ مَا قُلْتُ یَا أَمِیرَالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) قَالَ أَنْ تَعْلَمَ أَنَّ اللَّهَ مَعَکَ حَیْثُ کُنْتَ قَالَ أُطْعِمُ الْمَسَاکِینَ قَالَ لَا إِنَّمَا حَلَفْتَ بِغَیْرِ رَبِّکَ.
امام علی (علیه السلام) - حارث اعور گوید: امیرالمؤمنین (علیه السلام) داخل بازار شد و دید که مردی پشت خود را به او گردانیده می‌گوید: «به حق آن کسی که به آسمان هفتگانه در پرده رفته»! علی (علیه السلام) بر پشتش زد و فرمود: «کیست آن که هفت آسمان را حجاب قرار داده»؟ گفت: «خدا، ای امیر المؤمنین»! حضرت فرمود: «خطا کردی مادرت به عزایت نشیند! به‌درستی‌که در میان خدای عزّوجلّ و خلقش حجابی نیست چراکه او با ایشان است در هرجا که باشند». گفت: «ای امیرالمؤمنین (علیه السلام) کفّاره آنچه گفتم چه چیز است»؟ فرمود: «آن است که بدانی که خدا با توست در هرجا که باشی». گفت: «یعنی نباید مساکین را طعام دهم»؟ فرمود: «نه، زیرا به غیر پروردگارت قسم خوردی».
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص32
بحارالأنوار، ج3، ص330
1 -8
(مجادله/ 7)
أمیرالمومنین (علیه السلام) - مَعَ کُلِ شَیْءٍ لَا بِمُقَارَنَهًْ وَ غَیْرُ کُلِ شَیْءٍ لَا بِمُزَایَلَهًْ.
امام علی (علیه السلام) - با هر چیزی است ولی منهای پیوستگی با آن، و غیر هر چیزی است امّا بدون دوری از آن.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص32
نهج البلاغه، ص40/ نورالثقلین
1 -9
(مجادله/ 7)
الصّادق (علیه السلام) - أَفَرَأَیْتَ قَوْلَهُ سَمِیعٌ بَصِیرٌ عَالِمٌ قُلْتُ إِنَّمَا یُسَمَّی تَبَارَکَ وَ تَعَالَی بِهَذِهِ الْأَسْمَاءِ لِأَنَّهُ لَا یَخْفَی عَلَیْهِ شَیْءٌ مِمَّا لَا تُدْرِکُهُ الْأَبْصَارُ مِنْ شَخْصٍ صَغِیرٍ أَوْ کَبِیرٍ أَوْ دَقِیقٍ أَوْ جَلِیلٍ وَ لَا نَصِفُهُ بَصِیراً بِلَحْظِ عَیْنٍ کَالْمَخْلُوقِ وَ إِنَّمَا سُمِّیَ سَمِیعاً لِأَنَّهُ ما یَکُونُ مِنْ نَجْوی ثَلاثَةٍ إِلَّا هُوَ رابِعُهُمْ وَ لا خَمْسَةٍ إِلَّا هُوَ سادِسُهُمْ وَ لا أَدْنی مِنْ ذلِکَ وَ لا أَکْثَرَ إِلَّا هُوَ مَعَهُمْ أَیْنَ ما کانُوا یَسْمَعُ النَّجْوَی وَ دَبِیبَ النَّمْلِ عَلَی الصَّفَا وَ خَفَقَانَ الطَّیْرِ فِی الْهَوَاءِ لَا تَخْفَی عَلَیْهِ خَافِیَهًٌْ وَ لَا شَیْءٌ مِمَّا أَدْرَکَتْهُ الْأَسْمَاعُ وَ الْأَبْصَارُ وَ مَا لَا تُدْرِکُهُ الْأَسْمَاعُ وَ الْأَبْصَارُ مَا جَلَّ مِنْ ذَلِکَ وَ مَا دَقَّ وَ مَا صَغُرَ وَ مَا کَبُرَ وَ لَمْ نَقُلْ سَمِیعاً بَصِیراً کَالسَّمْعِ الْمَعْقُولِ مِنَ الْخَلْق.
امام صادق (علیه السلام) - مفضّل‌بن‌عمر گفت: «پس نظر شما درباره‌ی سمیع و بصیر و عالم چیست»؟ فرمود: «خداوند مبارک به این اسامی نامیده شده، زیرا هیچ چیز از اموری که حتّی به چشم نمی‌آید نیز از او پنهان نیست، خواه کوچک یا بزرگ، ریز یا درشت باشد، نه اینکه او را همچون مخلوقات به دیدن با چشم وصف کنیم. و از این جهت سمیع می‌گوییم زیرا: ما یَکُونُ مِنْ نَجْوی ثَلاثَةٍ إِلَّا هُوَ رابِعُهُمْ وَ لا خَمْسَةٍ إِلَّا هُوَ سادِسُهُمْ وَ لا أَدْنی مِنْ ذلِکَ وَ لا أَکْثَرَ إِلَّا هُوَ مَعَهُمْ أَیْنَ ما کانُوا؛ سخن آهسته، حرکت مورچه بر تخته سنگ، بال زدن پرندگان در آسمان را نیز می‌شنود هیچ مخفی بر او مخفی نیست. و هر چیزی که گوش‌ها و چشم‌ها آن را درک کنند یا درک نکنند از آنچه بزرگ یا کوچک یا ریز یا درشت باشد، بر او مخفی نیست و ما نمی‌گوییم سمیع و بصیری مانند شنوایی که از مخلوقات دانسته‌ایم».
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص32
بحارالأنوار، ج3، ص194
1 -10
(مجادله/ 7)
أمیرالمومنین (علیه السلام) - کَانَ لِرَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) صَدِیقَانِ یَهُودِیَّانِ قَدْ آمَنَا بِمُوسَی (علیه السلام) رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ أَتَیَا مُحَمَّداً (صلی الله علیه و آله) وَ سَمِعَا مِنْهُ وَ قَدْ کَانَا قَرَءَا التَّوْرَاهًَْ وَ صُحُفَ إِبْرَاهِیمَ (علیه السلام) وَ عَلِمَا عِلْمَ الْکُتُبِ الْأُولَی فَلَمَّا قَبَضَ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی رَسُولَهُ (صلی الله علیه و آله) أَقْبَلَا یَسْأَلَانِ عَنْ صَاحِبِ الْأَمْرِ بَعْدَهُ وَ قَالَا إِنَّهُ لَمْ یَمُتْ نَبِیٌّ (صلی الله علیه و آله) قَطُّ إِلَّا وَ لَهُ خَلِیفَهًٌْ یَقُومُ بِالْأَمْرِ فِی أُمَّتِهِ مِنْ بَعْدِهِ قَرِیبُ الْقَرَابَهًِْ إِلَیْهِ مِنْ أَهْلِ بَیْتِهِ عَظِیمُ الْقَدْرِ جَلِیلُ الشَّأْنِ فَقَالَ أَحَدُهُمَا لِصَاحِبِهِ هَلْ تَعْرِفُ صَاحِبَ الْأَمْرِ مِنْ بَعْدِ هَذَا النَّبِیِّ قَالَ الْآخَرُ لَا أَعْلَمُهُ إِلَّا بِالصِّفَهًِْ الَّتِی أَجِدُهَا فِی التَّوْرَاهًِْ هُوَ الْأَصْلَعُ الْمُصَفَّرُ فَإِنَّهُ کَانَ أَقْرَبَ الْقَوْمِ مِنْ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فَلَمَّا دَخَلَا الْمَدِینَهًْ وَ سَأَلَا عَنِ الْخَلِیفَهًِْ أُرْشِدَا… إِلَی عَلِیٍّ (علیه السلام) فَلَمَّا جَاءَاهُ فَنَظَرَا إِلَیْهِ قَالَ أَحَدُهُمَا لِصَاحِبِهِ إِنَّهُ الرَّجُلُ الَّذِی صِفَتُهُ فِی التَّوْرَاهًِْ إِنَّهُ وَصِیُّ هَذَا النَّبِیِّ وَ خَلِیفَتُهُ وَ زَوْجُ ابْنَتِهِ وَ أَبُوالسِّبْطَیْنِ وَ الْقَائِمُ بِالْحَقِّ مِنْ بَعْدِهِ ثُمَّ قَالَا لِعَلِیٍّ (علیه السلام) أَیُّهَا الرَّجُلُ مَا قَرَابَتُکَ مِنْ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) قَالَ هُوَ أَخِی وَ أَنَا وَارِثُهُ وَ وَصِیُّهُ وَ أَوَّلُ مَنْ آمَنَ بِهِ وَ أَنَا زَوْجُ ابْنَتِهِ قَالَا هَذِهِ الْقَرَابَهًُْ الْفَاخِرَهًُْ وَ الْمَنْزِلَهًُْ الْقَرِیبَهًُْ وَ هَذِهِ الصِّفَهًُْ الَّتِی نَجِدُهَا فِی التَّوْرَاهًِْ فَأَیْنَ رَبُّکَ عَزَّوَجَلَّ قَالَ لَهُمَا عَلِیٌّ (علیه السلام) إِنْ شِئْتُمَا أَنْبَأْتُکُمَا بِالَّذِی کَانَ عَلَی عَهْدِ نَبِیِّکُمَا مُوسَی (علیه السلام) وَ إِنْ شِئْتُمَا أَنْبَأْتُکُمَا بِالَّذِی کَانَ عَلَی عَهْدِ نَبِیِّنَا مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) قَالَا أَنْبِئْنَا بِالَّذِی کَانَ عَلَی عَهْدِ نَبِیِّنَا مُوسَی (علیه السلام) قَالَ عَلِیٌّ (علیه السلام) أَقْبَلَ أَرْبَعَهًُْ أَمْلَاکٍ مَلَکٌ مِنَ الْمَشْرِقِ وَ مَلَکٌ مِنَ الْمَغْرِبِ وَ مَلَکٌ مِنَ السَّمَاءِ وَ مَلَکٌ مِنَ الْأَرْضِ فَقَالَ صَاحِبُ الْمَشْرِقِ لِصَاحِبِ الْمَغْرِبِ مِنْ أَیْنَ أَقْبَلْتَ قَالَ أَقْبَلْتُ مِنْ عِنْدِ رَبِّی وَ قَالَ صَاحِبُ الْمَغْرِبِ لِصَاحِبِ الْمَشْرِقِ مِنْ أَیْنَ أَقْبَلْتَ قَالَ أَقْبَلْتُ مِنْ عِنْدِ رَبِّی وَ قَالَ النَّازِلُ مِنَ السَّمَاءِ لِلْخَارِجِ مِنَ الْأَرْضِ مِنْ أَیْنَ أَقْبَلْتَ قَالَ أَقْبَلْتُ مِنْ عِنْدِ رَبِّی وَ قَالَ الْخَارِجُ مِنَ الْأَرْضِ لِلنَّازِلِ مِنَ السَّمَاءِ مِنْ أَیْنَ أَقْبَلْتَ قَالَ أَقْبَلْتُ مِنْ عِنْدِ رَبِّی فَهَذَا مَا کَانَ عَلَی عَهْدِ نَبِیِّکُمَا مُوسَی (علیه السلام) وَ أَمَّا مَا کَانَ عَلَی عَهْدِ نَبِیِّنَا فَذَلِکَ قَوْلُهُ فِی مُحْکَمِ کِتَابِهِ ما یَکُونُ مِنْ نَجْوی ثَلاثَةٍ إِلَّا هُوَ رابِعُهُمْ وَ لا خَمْسَةٍ إِلَّا هُوَ سادِسُهُمْ وَ لا أَدْنی مِنْ ذلِکَ وَ لا أَکْثَرَ إِلَّا هُوَ مَعَهُمْ أَیْنَ ما کانُوا….
امام علی (علیه السلام) - امام صادق از پدرش (علیه السلام) روایت فرمود که: رسول خدا (صلی الله علیه و آله) را دو آشنای یهود بود که به موسی (علیه السلام) ایمان آورده بودند و به خدمت حضرت آمده و از او شنیده بودند و تورات و صحف ابراهیم (علیه السلام) و موسی (علیه السلام) را خوانده بودند و علم کتاب‌های نخستین را دانسته بودند. و چون خدای تبارک و تعالی روح مطهّر رسول (صلی الله علیه و آله) خود را قبض کرد، آن دو یهود از صاحب امر خلافت بعد از آن حضرت سؤال می‌کردند و گفتند: «هرگز هیچ پیغمبری نمرده مگر آنکه او را خلیفه و جانشینی بوده که در میان امّتش بعد از او به امر خلافت قیام می‌نموده و قرابتش به او نزدیک و از خاندان او بوده و قدرش بزرگ و شأنش عظیم بوده است». پس یکی از آن‌ها به یار خود گفت: «آیا صاحب این امر را بعد از این پیغمبر می‌شناسی»؟ گفت: «او را نمی‌شناسم مگر به صفتی که آن را در تورات می‌یابم؛ اوست آنکه پیش سرش مو ندارد و رنگش زرد است پس به‌درستی‌که او نسبت به رسول (صلی الله علیه و آله) از همه قوم نزدیکتر است. چوقتی داخل مدینه شدند و از خلیفه رسول (صلی الله علیه و آله) سؤال کردند… پس به علی (علیه السلام) گفتند: «ای مرد خویشیت نسبت به رسول خدا چیست»؟ فرمود: «آن حضرت برادر من است و منم وارث و وصیّ او و اوّل کسی که به او ایمان آورده و منم شوهر دخترش فاطمه (سلام الله علیها)». به آن حضرت گفتند: «این همان خویشی فاخر و منزلت نزدیک است و این صفت همان صفتی است که ما آن را در تورات می‌یابیم». پس بگو: «پروردگار والای تو در کجا است»؟ علی (علیه السلام) به ایشان فرمود: «اگر می‌خواهید شما را خبر دهم به آنچه در زمان پیغمبر شما موسی (علیه السلام) بوده و اگر می‌خواهید شما را خبر دهم به آنچه در عهد پیغمبر ما محمد (صلی الله علیه و آله) بوده». گفتند: «ما را خبر ده به آنچه در عهد پیغمبر ما موسی (علیه السلام) بوده». حضرت فرمود: «چهار فرشته رو آوردند و آمدند؛ یک فرشته از مشرق و یکی از مغرب و یکی از آسمان و یکی از زمین، پس آن مشرقی به مغربی گفت: «از کجا آمده‌ای»؟ گفت: «از نزد پروردگار خود آمده‌ام». و آن که از آسمان فرود آمده بود به آن که از زمین بیرون آمده بود گفت: «از کجا آمده‌ای»؟ گفت: «از نزد پروردگارم آمده‌ام». و آن که از زمین بیرون آمده بود به آن که از آسمان فرود آمده بود گفت: «از کجا آمده‌ای»؟ گفت: «از نزد پروردگارم آمده‌ام». پس این آن چیزی است که در عهد پیغمبر شما موسی (علیه السلام) بوده و امّا آنچه در زمان پیغمبر ما محمّد (صلی الله علیه و آله) بود همان سخن خدا در کتاب محکمش است که: ما یَکُونُ مِنْ نَجْوی ثَلاثَةٍ إِلَّا هُوَ رابِعُهُمْ وَ لا خَمْسَةٍ إِلَّا هُوَ سادِسُهُمْ وَ لا أَدْنی مِنْ ذلِکَ وَ لا أَکْثَرَ إِلَّا هُوَ مَعَهُمْ أَیْنَ ما کانُوا».
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص34
بحارالأنوار، ج3، ص324/ بحارالأنوار، ج10، ص18/ التوحید، ص180
1 -11
(مجادله/ 7)
الصّادق (علیه السلام) - ما یَکُونُ مِنْ نَجْوی ثَلاثَةٍ إِلَّا هُوَ رابِعُهُمْ وَ لا خَمْسَةٍ إِلَّا هُوَ سادِسُهُمْ فَقَالَ هُوَ وَاحِدٌ وَاحِدِیُّ الذَّاتِ بَائِنٌ مِنْ خَلْقِهِ وَ بِذَاکَ وَصَفَ نَفْسَهُ وَ هُوَ بِکُلِّ شَیْءٍ مُحِیط.
امام صادق (علیه السلام) - ما یَکُونُ مِنْ نَجْوی ثَلاثَةٍ إِلَّا هُوَ رابِعُهُمْ وَ لا خَمْسَةٍ إِلَّا هُوَ سادِسُهُمْ وَ لا أَدْنی مِنْ ذلِکَ وَ لا أَکْثَرَ إِلَّا هُوَ مَعَهُمْ أَیْنَ ما کانُوا ثُمَّ یُنَبِّئُهُمْ بِما عَمِلُوا یَوْمَ الْقِیامَةِ إِنَّ اللهَ بِکُلِّ شَیْءٍ عَلِیمٌ؛ او یکی است، ذات او یگانه است، با آفریدگان خود، متفاوت و متمایز است و خداوند، خویش را به همین صفت توصیف کرده است. او به هر چیزی اشراف و احاطه و قدرت احاطه دارد.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص34
الکافی، ج1، ص126/ البرهان/ بحارالأنوار، ج3، ص322/ التوحید، ص131/ نورالثقلین
آیه أَ لَمْ تَرَ إِلَی الَّذینَ نُهُوا عَنِ النَّجْوی ثُمَّ یَعُودُونَ لِما نُهُوا عَنْهُ وَ یَتَناجَوْنَ بِالْإِثْمِ وَ الْعُدْوانِ وَ مَعْصِیَةِ الرَّسُولِ وَ إِذا جاؤُکَ حَیَّوْکَ بِما لَمْ یُحَیِّکَ بِهِ اللهُ وَ یَقُولُونَ فی أَنْفُسِهِمْ لَوْ لا یُعَذِّبُنَا اللهُ بِما نَقُولُ حَسْبُهُمْ جَهَنَّمُ یَصْلَوْنَها فَبِئْسَ الْمَصیرُ [8]
آیا ندیدی کسانی را که از نجوا (سخنان در گوشی) نهی شدند، سپس به کاری که از آن نهی شده بودند باز می‌گردند و برای انجام گناه و تعدّی و نافرمانیِ پیامبر به نجوا می‌پردازند و هنگامی‌که نزد تو می‌آیند تو را تحیّتی می‌گویند که خدا به تو نگفته است [تحيّتى توهين‌آميز]، و در دل خود می‌گویند: «چرا خداوند ما را به خاطر گفته‌هایمان عذاب نمی‌کند»؟! جهنّم برای آنان کافی است، وارد آن می‌شوند، و چه بد فرجامی است!
1
(مجادله/ 8)
علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه) - کَانَ أَصْحَابُ النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) إِذَا أَتَوْهُ یَقُولُونَ لَهُ أَنْعِمْ صَبَاحاً وَ أَنْعِمْ مَسَاءً وَ هِیَ تَحِیَّهًُْ أَهْلِ الْجَاهِلِیَّهًِْ فَأَنْزَلَ اللَّهُ وَ إِذا جاؤُکَ حَیَّوْکَ بِما لَمْ یُحَیِّکَ بِهِ اللهُ فَقَالَ لَهُمْ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) قَدْ أَبْدَلَنَا اللَّهُ بِخَیْرٍ مِنْ ذَلِکَ تَحِیَّهًَْ أَهْلِ الْجَنَّهًِْ السَّلَامُ عَلَیْکُمْ.
علیّّّّبن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - زمانی‌که نزد رسول خدا (صلی الله علیه و آله) می‌آمدند، می‌گفتند: «صبح خوبی داشته باشی و عصر خوبی داشته باشی». و این سلام اهل جاهلیّت بود. پس خداوند عزّوجلّ این آیه را نازل کرد وَ إِذا جاؤُکَ حَیَّوْکَ بِما لَمْ یُحَیِّکَ بِهِ اللهُ رسول خدا (صلی الله علیه و آله) به آنان فرمود: «اکنون سلامی بهتر از آن به ما داده شده است؛ سلام اهل بهشت؛ السلام علیکم».
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص36
مستدرک الوسایل، ج8، ص366/ بحارالأنوار، ج73، ص6/ القمی، ج2، ص354/ نورالثقلین/ البرهان
2
(مجادله/ 8)
الرّسول (صلی الله علیه و آله) - أَنَّ الْیَهُودَ أَتَتِ النَّبِیَّ (صلی الله علیه و آله) فَقَالُوا السَّامُ عَلَیْکَ یَا مُحَمَّدُ (صلی الله علیه و آله) وَ السَّامُ بِلُغَتِهِمْ الْمَوْتُ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ عَلَیْکُمْ فَأَنْزَلَ اللَّهُ وَ إِذا جاؤُکَ حَیَّوْکَ بِما لَمْ یُحَیِّکَ بِهِ اللهُ…
پیامبر (صلی الله علیه و آله) - یهود نزد پیغمبر (صلی الله علیه و آله) آمدند و گفتند: «سام بر تو». و سام به زبان آن‌ها مرگ است. و رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: «بر شما باد. پس خداوند متعال نازل کرد: وَ إِذا جاؤُکَ حَیَّوْکَ بِما لَمْ یُحَیِّکَ بِهِ اللهُ وَ یَقُولُونَ فی أَنْفُسِهِمْ لَوْ لا یُعَذِّبُنَا اللهُ بِما نَقُولُ حَسْبُهُمْ جَهَنَّمُ یَصْلَوْنَها فَبِئْسَ المَصیرُ.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص36
مستدرک الوسایل، ج8، ص374/ بحارالأنوار، ج73، ص10/ نورالثقلین
3
(مجادله/ 8)
الباقر (علیه السلام) - عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) قَالَ: دَخَلَ یَهُودِیٌّ عَلَی رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ عَائِشَهًُْ عِنْدَهُ فَقَالَ السَّامُ عَلَیْکُمْ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) عَلَیْکُمْ ثُمَّ دَخَلَ آخَرُ فَقَالَ مِثْلَ ذَلِکَ فَرَدَّ عَلَیْهِ کَمَا رَدَّ عَلَی صَاحِبِهِ ثُمَّ دَخَلَ آخَرُ فَقَالَ مِثْلَ ذَلِکَ فَرَدَّ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) کَمَا رَدَّ عَلَی صَاحِبَیْهِ فَغَضِبَتْ عَائِشَهًُْ فَقَالَتْ عَلَیْکُمُ السَّامُ وَ الْغَضَبُ وَ اللَّعْنَهًُْ یَا مَعْشَرَ الْیَهُودِ یَا إِخْوَهًَْ الْقِرَدَهًْ وَ الْخَنَازِیرِ فَقَالَ لَهَا رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) یَا عَائِشَهًُْ إِنَّ الْفُحْشَ لَوْ کَانَ مُمَثَّلًا لَکَانَ مِثَالَ سَوْءٍ إِنَّ الرِّفْقَ لَمْ یُوضَعْ عَلَی شَیْءٍ قَطُّ إِلَّا زَانَهُ وَ لَمْ یُرْفَعْ عَنْهُ قَطُّ إِلَّا شَانَهُ قَالَتْ یَا رَسُولَ اللَّهِ أَ مَا سَمِعْتَ إِلَی قَوْلِهِمْ السَّامُ عَلَیْکُمْ فَقَالَ بَلَی أَ مَا سَمِعْتِ مَا رَدَدْتُ عَلَیْهِمْ قُلْتُ عَلَیْکُمْ فَإِذَا سَلَّمَ عَلَیْکُمْ مُسْلِمٌ فَقُولُوا سَلَامٌ عَلَیْکُمْ وَ إِذَا سَلَّمَ عَلَیْکُمْ کَافِرٌ فَقُولُوا عَلَیْکَ.
امام باقر (علیه السلام) - جهودی بر رسول خدا (صلی الله علیه و آله) وارد شد؛ زمانی‌که عایشه همسرش در خانه بود. آن یهودی گفت: «سام علیکم». رسول خدا (صلی الله علیه و آله) در پاسخ گفت: «علیکم». یهودی دیگری آمد و به همان عبارت سلام کرد. و رسول خدا (صلی الله علیه و آله) با همان پاسخ جواب داد. یهودی سوّم وارد شد و باز به همان صورت سلام کرد و رسول خدا (صلی الله علیه و آله) مانند نوبت اوّل به او پاسخ گفت. عایشه خشمناک شد و گفت: «سام بر خودتان باد و لعنت و خشم خدا‌ای جهودان. ای همتایان بوزینه و خوک». رسول خدا (صلی الله علیه و آله) به عایشه گفت: «ای عایشه! اگر فحش و ناسزا را مجسّم می‌کردند، مجسمه‌ی زشت و کریهی ساخته می‌شد. نرمش و ملایمت را به هر چیزی اضافه کنند مایه‌ی زینت است، نرمش و ملایمت را از هرچیزی بگیرند مایه‌ی زشتی و قباحت است». عایشه گفت: «ای رسول خدا (صلی الله علیه و آله)! آیا نشنیدی که می‌گویند «سام علیکم؛ درد بر تو» »؟ رسول خدا (صلی الله علیه و آله) گفت: «چرا شنیدم. و آیا تو نشنیدی که من در پاسخ آنان گفتم: بر خودتان». به اقتضای این سنّت؛ هرگاه که مسلمانی به شما سلام گفت شما در پاسخ او بگویید: سلام علیکم. و هرگاه کافری به شما سلام گفت؛ در پاسخ او بگویید: علیک».
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص36
الکافی، ج2، ص648/ البرهان
4
(مجادله/ 8)
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - نَزَلَ قَوْلُهُ تَعَالَی أَلَمَ تَرَ إِلَی الَّذِینَ نُهُوا عَنِ النَّجْوَی الْآیَهًَْ فِی الْیَهُودِ وَ الْمُنَافِقِینَ إِنَّهُمْ کَانُوا یَتَناجَوْنَ فِیمَا بَیْنَهُمْ دُونَ الْمُؤْمِنِینَ وَ یَنْظُرُونَ إِلَی الْمُؤْمِنِینَ وَ یَتَغامَزُونَ بِأَعْیُنِهِمْ وَ إِذَا رَأَی الْمُؤْمِنُونَ نَجْوَاهُمْ، قَالُوا: مَا نَرَاهُمْ إِلَّا وَ قَدْ بَلَغَهُمْ عَنْ أَقْرِبَائِنَا وَ إِخْوَانِنَا الَّذِینَ خَرَجُوا فِی السَّرَایَا قَتْلٌ أَوْ مُصِیبَهًْ أَوْ هَزِیمَهًْ. فَیَقَعُ ذَلِکَ فِی قُلُوبِهِمْ وَ یَحْزُنُهُمْ فَلَمَّا طَالَ ذَلِکَ شَکَوْا إِلَی
رَسُولِ اللهِ (صلی الله علیه و آله) فَأَمَرَهُمْ أَنْ لَا یَتَنَاجَوْا دُونَ الْمُسْلِمِینَ، فَلَمْ یَنْتَهُوا عَنْ ذَلِکَ وَ عَادُوا إِلَی مُنَاجَاتِهِمْ فَنَزَلَتِ الْآیَهًُْ.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - آیه‌ی أَ لَمْ تَرَ إِلَی الَّذینَ نُهُوا عَنِ النَّجْوی در مورد یهودیان و منافقانی نازل شد که در غیاب مؤمنان باهم نجوا و مذاکره می‌کردند و نیم نگاهی به مؤمنان داشتند تا متوجّه آنان نشوند. ولی وقتی مؤمنان متوجّه مذاکرات آنان می‌شدند، می‌گفتند: «ما با آن‌ها در مورد دوستان و آشنایانمان که در جنگ‌ها شرکت کرده و شهید شده یا مجروح شده‌اند یا شکست خورده و گریخته‌اند صحبت می‌کردیم». و با این صحبت‌ها مؤمنان نیز محزون شده [و دلشان به حال شهدا و مجروحان می‌سوخت] و آن‌ها را رها می‌کردند [و به آن‌ها مشکوک نمی‌شدند]، این ماجرا طول کشید و آن‌ها برهمین‌حال بودند تا آنکه مؤمنان این شکایت را پیش رسول خدا (صلی الله علیه و آله) بردند و ایشان نیز امر فرمود: «هیچ مسلمانی با دیگری نجوای (پنهانی و در گوش) نکند». امّا آن منافقان و یهودیان دست از کار خود برنداشتند و به مذاکرات مخفیانه‌ی خود بازگشته و این آیه نازل شد.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص36
بحرالعرفان، ج15، ص328
آیه یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا إِذا تَناجَیْتُمْ فَلا تَتَناجَوْا بِالْإِثْمِ وَ الْعُدْوانِ وَ مَعْصِیَةِ الرَّسُولِ وَ تَناجَوْا بِالْبِرِّ وَ التَّقْوی وَ اتَّقُوا اللهَ الَّذی إِلَیْهِ تُحْشَرُونَ [9]
ای کسانی که ایمان آورده‌اید! هنگامی‌که نجوا می‌کنید، به گناه و تعدّی و نافرمانی پیامبر نجوا نکنید، و به کارِ نیک و تقوا نجوا کنید، و از [مخالفت فرمان] خدایی که همگی نزد او جمع می‌شوید بپرهیزید.
1
(مجادله/ 9)
الرّسول (صلی الله علیه و آله) - عَنِ النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) فِی خُطْبَهًِْ الْوَدَاعِ سَمَّوْنِی أُذُناً وَ زَعَمُوا أَنَّهُ لِکَثْرَهًِْ مُلَازَمَتِهِ إِیَّایَ وَ إِقْبَالِی عَلَیْهِ وَ قَبُولِهِ مِنِّی حَتَّی أَنْزَلَ اللَّهُ تَعَالَی وَ مِنْهُمُ الَّذِینَ یُؤْذُونَ النَّبِیَّ وَ یَقُولُونَ هُوَ أُذُنٌ وَ دَخَلَ أَمِیرُ‌الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) عَلَی رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ جَلَسَ عِنْدَ یَمِینِهِ فَتَنَاجَی عِنْدَ ذَلِکَ اثْنَانِ فَقَالَ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) لَا یَتَنَاجَی اثْنَانِ دُونَ الثَّالِثِ فَإِنَّ ذَلِکَ یُؤْذِی الْمُؤْمِنَ فَنَزَلَ إِذا تَناجَیْتُمْ فَلا تَتَناجَوْا بِالْإِثْمِ وَ الْعُدْوانِ وَ مَعْصِیَهًِْ الرَّسُولِ الْآیَهًَْ وَ قَوْلُهُ تَعَالَی إِنَّمَا النَّجْوی مِنَ الشَّیْطانِ لِیَحْزُنَ الَّذِینَ آمَنُوا.
پیامبر (صلی الله علیه و آله) - کلبی از ابوصالح از ابن‌عبّاس از پیامبر (صلی الله علیه و آله) آورده است که در خطبه‌ی الوداع فرمود: «مرا گوش نامیدند؛ و پنداشتند این بدان خاطر است که وی پیوسته ملازم من است و من به وی روی می¬آورم و مقبولیّتی است که از جانب من دارد. تا اینکه خدای عزّوجل آیه: وَ مِنهُْمُ الَّذِینَ یُؤْذُونَ النَّبیَِّ وَ یَقُولُونَ هُوَ أُذُن را نازل فرمود. و امیرالمؤمنین (علیه السلام) بر رسول خدا (صلی الله علیه و آله) وارد گشته و در سمت راست وی نشست. سپس دو نفر باهم در گوشی گفتگو کردند که پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: [در مجلسی که سه نفر حضور دارند] دو نفر باهم در گوشی سخن نمی¬گویند و سوّمی را رها نمی¬کنند؛ زیرا این کار مؤمن را می¬آزارد سپس آیه: إِذَا تَنَاجَیْتُمْ فَلَا تَتَنَاجَوْاْ بِالْاثْمِ وَ الْعُدْوَانِ وَ مَعْصِیَتِ الرَّسُول و سخن خدای متعال: إِنَّمَا النَّجْوَی مِنَ الشَّیْطَانِ لِیَحْزُنَ الَّذِینَ ءَامَنُواْ.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص38
بحارالأنوار، ج38، ص300/ المناقب، ج2، ص224؛ «عن النبی (ص) … هو اذن» محذوف
2
(مجادله/ 9)
الرّسول (صلی الله علیه و آله) - إذَا کُنْتُمْ ثَلَاثَهًًْ فَلَایَتَنَاجی اثْنَان دُونَ صَاحِبِهِمَا فَإنَّ ذَلِکَ یَحْزَنُهُ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله) - وقتی سه تن باهم هستید، دو نفر از شما با هم آهسته سخن نگویند، تا با دیگران مخلوط شوید؛ زیرا این کار وی را غمگین می‌کند.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص38
نورالثقلین
3
(مجادله/ 9)
الرّسول (صلی الله علیه و آله) - لَایَتَنَاجَ اثْنَان دُونَ الثَّالِثِ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله) - وقتی سه‌تن باهم هستند، دو نفرشان با هم آهسته سخن نگویند.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص38
بحرالعرفان، ج15، ص329
4
(مجادله/ 9)
الرّسول (صلی الله علیه و آله) - عَنْ أَبِی‌سَعِیدٍ الْخُدْرِیِّ، قَالَ: فَبَیْنَا رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فِی الْمَسْجِدِ ذَاتَ یَوْمٍ فِی نَفَرٍ مِنَ الْمُهَاجِرِینَ وَ الْأَنْصَارِ وَ کُنْتُ فِیهِمْ إِذْ أَقْبَلَ عَلِیٌّ (علیه السلام) فَتَخَطَّی الْقَوْمَ حَتَّی جَلَسَ إِلَی النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) وَ کَانَ هُنَاکَ مَجْلِسُهُ الَّذِی یُعْرَفُ بِهِ فَسَارَّ رَجُلٌ رَجُلًا وَ کَانَا یُرْمَیَانِ بِالنِّفَاقِ فَعَرَفَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) مَا أَرَادَا فَغَضِبَ غَضَباً شَدِیداً حَتَّی الْتُمِعَ وَجْهُهُ ثُمَّ قَالَ وَ الَّذِی نَفْسِی بِیَدِهِ لَا یَدْخُلُ عَبْدٌ الْجَنَّهًَْ حَتَّی یُحِبَّنِی أَلَا وَ کَذَبَ مَنْ زَعَمَ أَنَّهُ یُحِبُّنِی وَ هُوَ یُبْغِضُ هَذَا وَ أَخَذَ بِکَفِّ عَلِیٍّ (علیه السلام) فَأَنْزَلَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ هَذِهِ الْآیَهًَْ فِی شَأْنِهِمَا یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذا تَناجَیْتُمْ فَلا تَتَناجَوْا بِالْإِثْمِ وَ الْعُدْوانِ وَ مَعْصِیَةِ الرَّسُولِ…
پیامبر (صلی الله علیه و آله) - ابوسعید خدری گوید: روزی در مسجد با تعدادی از مهاجرین و انصار نزد رسول خدا (صلی الله علیه و آله) بودیم. من هم در میان آنان بودم، که علی (علیه السلام) وارد شد و از همه گذر کرد تا اینکه کنار پیامبر (صلی الله علیه و آله) نشست. او درجای همیشگی خود نشسته بود و همه این موضوع را می‌دانستند. پس دو نفر که متّهم به نفاق بودند، در گوشی با یکدیگر سخن گفتند و رسول خدا (صلی الله علیه و آله) دریافت که منظور آنان چیست. پس آن‌چنان عصبانی شد که رنگ چهره‌اش تغییر کرد. سپس فرمود: «قسم به کسی که جانم به دست اوست، هیچ‌کس وارد بهشت نمی‌شود مگر اینکه مرا دوست داشته باشد، و هرکس بغض این شخص را در دل داشته باشد و ادّعا کند مرا دوست دارد، دروغ گفته است. و دراین‌هنگام دست علی (علیه السلام) را گرفت و خداوند عزّوجلّ این آیه را درباره‌ی آن‌دو نازل کرد یَا أَیُّهَا الذِینَ آمَنُوا إِذَا تَنَاجَیْتُمْ فَلا تَتَنَاجَوا بِالإِثْمِ و العُدْوانِ و مَعْصِیَتِ الرَّسُول و تَنَاجَوا بِالبِرِّ و التَّقْوی و اتَّقُوا اللهَ الذِی إِلیْهِ تُحْشَرُونَ».
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص38
بحارالأنوار، ج39، ص270/ الأمالی للطوسی، ص604/ البرهان
آیه إِنَّمَا النَّجْوی مِنَ الشَّیْطانِ لِیَحْزُنَ الَّذینَ آمَنُوا وَ لَیْسَ بِضارِّهِمْ شَیْئاً إِلاَّ بِإِذْنِ اللهِ وَ عَلَی اللهِ فَلْیَتَوَکَّلِ الْمُؤْمِنُونَ [10]
نجوا تنها از سوی شیطان است؛ تا مؤمنان را غمگین سازد؛ ولی نمی‌تواند هیچ‌گونه ضرری به آن‌ها برساند جز به فرمان خدا؛ پس مؤمنان تنها بر خدا توکّل کنند.
1
(مجادله/ 10)
الصّادق (علیه السلام) - کَانَ سَبَبَ نُزُولِ هَذِهِ الْآیَهًِْ أَنَّ فَاطِمَهًَْ (سلام الله علیها) رَأَتْ فِی مَنَامِهَا أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) هَمَّ أَنْ یَخْرُجَ هُوَ وَ فَاطِمَهًُْ (سلام الله علیها) وَ عَلِیٌّ وَ الْحَسَنُ وَ الْحُسَیْنُ (علیهم السلام) مِنَ الْمَدِینَهًِْ فَخَرَجُوا حَتَّی جَاوَزُوا مِنْ حِیطَانِ الْمَدِینَهًِْ فَتَعَرَّضَ لَهُمْ طَرِیقَانِ فَأَخَذَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) ذَاتَ الْیَمِینِ حَتَّی انْتَهَی بِهِمْ إِلَی مَوْضِعٍ فِیهِ نَخْلٌ وَ مَاءٌ فَاشْتَرَی رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) شَاهًًْ کَبْرَاءَ وَ هِیَ الَّتِی فِی إِحْدَی أُذُنَیْهَا نُقَطٌ بِیضٌ فَأَمَرَ بِذَبْحِهَا فَلَمَّا أَکَلُوا مَاتُوا فِی مَکَانِهِمْ فَانْتَبَهَتْ فَاطِمَهًُْ (سلام الله علیها) بَاکِیَهًًْ ذَعِرَهًًْ فَلَمْ تُخْبِرْ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) بِذَلِکَ فَلَمَّا أَصْبَحَتْ جَاءَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) بِحِمَارٍ فَأَرْکَبَ عَلَیْهِ فَاطِمَهًَْ (علیه السلام) وَ أَمَرَ أَنْ یَخْرُجَ أَمِیرُ‌الْمُؤْمِنِینَ وَ الْحَسَنُ وَ الْحُسَیْنُ (علیهم السلام) مِنَ الْمَدِینَهًِْ کَمَا رَأَتْ فَاطِمَهًُْ (سلام الله علیها) فِی نَوْمِهَا فَلَمَّا خَرَجُوا مِنْ حِیطَانِ الْمَدِینَهًِْ عَرَضَ لَهُ طَرِیقَانِ فَأَخَذَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) ذَاتَ الْیَمِینِ کَمَا رَأَتْ فَاطِمَهًُْ (سلام الله علیها) حَتَّی انْتَهَوْا إِلَی مَوْضِعٍ فِیهِ نَخْلٌ وَ مَاءٌ فَاشْتَرَی رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) شَاهًًْ کَبْرَاءَ کَمَا رَأَتْ فَاطِمَهًُْ (سلام الله علیها) فَأَمَرَ بِذَبْحِهَا فَذُبِحَتْ وَ شُوِیَتْ فَلَمَّا أَرَادُوا أَکْلَهَا قَامَتْ فَاطِمَهًُْ (سلام الله علیها) وَ تَنَحَّتْ نَاحِیَهًًْ مِنْهُمْ تَبْکِی مَخَافَهًَْ أَنْ یَمُوتُوا فَطَلَبَهَا رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) حَتَّی وَقَعَ عَلَیْهَا وَ هِیَ تَبْکِی فَقَالَ مَا شَأْنُکِ یَا بُنَیَّهًُْ قَالَتْ یَا رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) إِنِّی رَأَیْتُ کَذَا وَ کَذَا فِی نَوْمِی وَ قَدْ فَعَلْتَ أَنْتَ کَمَا رَأَیْتُهُ فَتَنَحَّیْتُ عَنْکُمْ فَلَا أَرَاکُمْ تَمُوتُونَ فَقَامَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فَصَلَّی رَکْعَتَیْنِ ثُمَّ نَاجَی رَبَّهُ فَنَزَلَ عَلَیْهِ جَبْرَئِیلُ (علیه السلام) فَقَالَ یَا مُحَمَّدُ (علیه السلام) هَذَا شَیْطَانٌ یقول یُقَالُ لَهُ الدِّهَارُ وَ هُوَ الَّذِی أَرَی فَاطِمَهًَْ (سلام الله علیها) هَذِهِ الرُّؤْیَا وَ یُؤْذِی الْمُؤْمِنِینَ فِی نَوْمِهِمْ مَا یَغْتَمُّونَ بِهِ فَأَمَرَ جَبْرَئِیلُ (علیه السلام) فَجَاءَ بِهِ إِلَی رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فَقَالَ لَهُ أَنْتَ أَرَیْتَ فَاطِمَهًَْ (سلام الله علیها) هَذِهِ الرُّؤْیَا فَقَالَ نَعَمْ یَا مُحَمَّدُ (صلی الله علیه و آله) فَبَزَقَ عَلَیْهِ ثَلَاثَ بَزَقَاتٍ فَشَجَّهُ فِی ثَلَاثِ مَوَاضِعَ ثُمَّ قَالَ جَبْرَئِیلُ (علیه السلام) لِمُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) قُلْ یَا مُحَمَّدُ (صلی الله علیه و آله) إِذَا رَأَیْتَ فِی مَنَامِکَ شَیْئاً تَکْرَهُهُ أَوْ رَأَی أَحَدٌ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ فَلْیَقُلْ أَعُوذُ بِمَا عَاذَتْ بِهِ مَلَائِکَهًُْ اللَّهِ الْمُقَرَّبُونَ وَ أَنْبِیَاؤُهُ الْمُرْسَلُونَ (علیهم السلام) وَ عِبَادُهُ الصَّالِحُونَ مِنْ شَرِّ مَا رَأَیْتُ وَ مِنْ رُؤْیَایَ وَ تَقْرَأُ الْحَمْدَ وَ الْمُعَوِّذَتَیْنِ وَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ وَ تَتْفُلُ عَنْ یَسَارِکِ ثَلَاثَ تَفَلَاتٍ فَإِنَّهُ لَا یَضُرُّهُ مَا رَأَی وَ أَنْزَلَ اللَّهُ عَلَی رَسُولِهِ إِنَّمَا النَّجْوی مِنَ الشَّیْطانِ….
امام صادق (علیه السلام) - سبب نزول این آیه این است که فاطمه (سلام الله علیها) در خواب دید، رسول خدا (صلی الله علیه و آله) قصد دارد همراه با او و علی و حسین و حسین (علیهم السلام) از مدینه خارج شود. پس از شهر خارج شدند، از دیوارهای شهر گذشتند و دو راه در برابر آنان بود. رسول خدا (صلی الله علیه و آله) سمت راست را برگزید. آن راه، آنان را به جایی رساند که در آن درختان خرما و آب بود. رسول خدا (صلی الله علیه و آله) گوسفندی ذرآء خرید گوسفندی که در یکی از گوش‌هایش خال‌های سفید است و سپس دستور داد آن را ذبح کنند. به محض اینکه از گوشت آن خوردند، از دنیا رفتند. فاطمه (سلام الله علیها) گریان و ترسان بیدار شد، امّا رسول خدا (صلی الله علیه و آله) را مطّلع نکرد. صبح هنگام رسول خدا (صلی الله علیه و آله) الاغی را آورد. فاطمه (سلام الله علیها) را بر آن سوار کرد و همان‌طور که فاطمه (سلام الله علیها) در خواب دیده بود، دستور داد امیرالمؤمنین و حسن و حسین (علیهم السلام) از مدینه خارج شوند. چون از برج و باروی شهر خارج شدند، دو راه در مقابل ایشان بود، همان‌طور که فاطمه (سلام الله علیها) دیده بود. رسول خدا (صلی الله علیه و آله) چنان‌که فاطمه (سلام الله علیها) در خواب دیده بود، سمت راست را برگزید، تا اینکه به مکانی رسیدند که در آن درختان خرما و آب بود. رسول خدا (صلی الله علیه و آله) گوسفندی با خال‌های سفید در یکی از گوش‌هایش خرید و دستور داد گوسفند را ذبح کردند و آن را کباب کردند. هنگامی‌که خواستند آن را بخورند، فاطمه (سلام الله علیها) برخاست به گوشه‌ای رفت و از آنان دور شد، و از ترس اینکه آنان بمیرند، گریه کرد. رسول خدا (صلی الله علیه و آله) او را صدا کرد. نزد او رفت و بالای سرش ایستاد و او همچنان گریه می‌کرد. رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: «چه شده دخترم»؟ فرمود: «ای رسول خدا (صلی الله علیه و آله)، من شب قبل، چنین خوابی دیده‌ام و شما همان کارهایی را انجام دادید که در خواب دیدم. پس از شما دور شدم تا مرگ شما را نبینم». رسول خدا (صلی الله علیه و آله) برخاست، دو رکعت نماز گزارد و با پروردگارش مناجات کرد. جبرئیل بر او نازل شد و فرمود: «شیطانی است که به او زها گفته می‌شود، او همان کسی است که این خواب را به فاطمه (سلام الله علیها) نشان داد. او مؤمنان را در خواب، از غم آنچه آنان را اندوهگین می‌کند، آزار می‌دهد. جبرئیل دستور داد او را نزد رسول خدا (صلی الله علیه و آله) بیاورند. او را آوردند. به او فرمود: «تو همانی که این خواب را نشان دادی»؟ گفت: «بله، ای محمّد (صلی الله علیه و آله)»! پس آن حضرت، سه‌بار بر روی او آب دهان انداخت، به‌طوری‌که سه جای او را شکست. پس جبرئیل فرمود: «ای رسول خدا (صلی الله علیه و آله)، اگر تو و یا یکی از مؤمنین در خوابتان چیزی ببینید که از آن بدتان می‌آید»، بگویید: [به خاطر خواب بدی که دیدم، به همان چیزی پناه می‌برم که فرشتگان مقرّب خداوند و پیامبران مرسل و بندگان صالح او بدان پناه بردند] سپس سوره‌ی حمد و معوّذتین و قُلْ هُوَ اللهُ أَحَدٌ را بخواند و سه‌بار به سمت چپ خود آب دهان بیندازد. دراین‌صورت، دیگر آنچه که در خواب دیده، به او ضرری نمی‌رساند. آنگاه خداوند بر رسولش (صلی الله علیه و آله) این آیه را نازل کرد: إِنَّمَا النَّجْوی مِنَ الشَّیْطَانِ».
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص40
بحارالأنوار، ج58، ص187/ بحارالأنوار، ج73، ص198/ القمی، ج2، ص355/ نورالثقلین/ البرهان/ بحارالأنوار، ج43، ص90
2
(مجادله/ 10)
الصّادق (علیه السلام) - إِذَا رَأَی الرَّجُلُ مَا یَکْرَهُ فِی مَنَامِهِ فَلْیَتَحَوَّلْ عَنْ شِقِّهِ الَّذِی کَانَ عَلَیْهِ نَائِماً وَ لْیَقُلْ إِنَّمَا النَّجْوی مِنَ الشَّیْطانِ لِیَحْزُنَ الَّذِینَ آمَنُوا وَ لَیْسَ بِضارِّهِمْ شَیْئاً إِلَّا بِإِذْنِ اللهِ ثُمَّ لْیَقُلْ عُذْتُ بِمَا عَاذَتْ بِهِ مَلَائِکَهًُْ اللَّهِ الْمُقَرَّبُونَ وَ أَنْبِیَاؤُهُ الْمُرْسَلُونَ وَ عِبَادُهُ الصَّالِحُونَ مِنْ شَرِّ مَا رَأَیْتُ وَ مِنْ شَرِّ الشَّیْطَانِ الرَّجِیمِ.
امام صادق (علیه السلام) - اگر شخصی در خوابش چیزی را ببیند که از آن اکراه دارد، باید به طرف دیگری بخوابد و بگوید: إِنَّمَا النَّجْوی مِنَ الشَّیْطَانِ لیَحْزُنَ الذِینَ آمَنُوا و لیْسَ بِضَارِّهِمْ شَیْئًا إِلا بِإِذْنِ اللهِ، پس بگوید: [از شرّ آنچه دیدم و از شر شیطان رانده شده به آنچه ملائکه مقرّب خدا و ابنیای مرسل و بندگان صالحش پناه می‌جویند پناه می‌برم].
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص40
الکافی، ج8، ص142/ نورالثقلین/ البرهان
3
(مجادله/ 10)
الرّسول (صلی الله علیه و آله) - عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) لِفَاطِمَهًَْ (سلام الله علیها) فِی رُؤْیَاهَا الَّتِی رَأَتْهَا قُولِی أَعُوذُ بِمَا عَاذَتْ بِهِ مَلَائِکَهًُْ اللَّهِ الْمُقَرَّبُونَ وَ أَنْبِیَاؤُهُ الْمُرْسَلُونَ وَ عِبَادُهُ الصَّالِحُونَ مِنْ شَرِّ مَا رَأَیْتُ فِی لَیْلَتِی هَذِهِ أَنْ یُصِیبَنِی مِنْهُ سُوءٌ أَوْ شَیْءٌ أَکْرَهُهُ ثُمَّ اتْفُلِی عَنْ یَسَارِکِ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله) - رسول خدا (صلی الله علیه و آله) به فاطمه (سلام الله علیها) در مورد خوابی که دیده بود، فرمود: «بگو: از شرّ خوابی که امشب دیده‌ام به آنچه که فرشتگان مقرّب خدا و پیامبران مرسل و بندگان صالح او پناه بردند، پناه می‌برم که مبادا گزندی از آن به من برسد یا دچار چیزی شوم که برایم خوشایند نیست. سپس سه‌بار به طرف چپ خود، آب دهان بینداز».
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص42
الکافی، ج8، ص142/ البرهان
4
(مجادله/ 10)
الصّادق (علیه السلام) - عَنْ هِشَامِ‌بْنِ‌سَالِمٍ عَنْ أَبِیعَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ رَأْیُ الْمُؤْمِنِ وَ رُؤْیَاهُ فِی آخِرِ الزَّمَانِ عَلَی سَبْعِینَ جُزْءاً مِنْ أَجْزَاءِ النُّبُوَّهًْ.
امام صادق (علیه السلام) - هشام‌بن‌سالم گوید: از امام صادق (علیه السلام) شنیدم که فرمود: «رؤیا و خواب مؤمن در آخر الزّمان جزئی از هفتاد جزء نبوّت است».
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص42
الکافی، ج8، ص90/ البرهان
5
(مجادله/ 10)
الصّادق (علیه السلام) - الرُّؤْیَا عَلَی ثَلَاثَهًْ وُجُوهٍ بِشَارَهًْ مِنَ اللَّهِ لِلْمُؤْمِنِ وَ تَحْذِیرٍ مِنَ الشَّیْطَانِ وَ أَضْغَاثِ أَحْلَامٍ.
امام صادق (علیه السلام) - خواب بر سه نوع است: بشارتی از خداوند برای مؤمن، و هشداری از سوی شیطان رانده شده و افکار پریشان.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص42
الکافی، ج8، ص90/ البرهان
6
(مجادله/ 10)
الرّضا (علیه السلام) - إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) کَانَ إِذَا أَصْبَحَ قَالَ لِأَصْحَابِهِ هَلْ مِنْ مُبَشِّرَاتٍ یَعْنِی بِهِ الرُّؤْیَا.
امام رضا (علیه السلام) - رسول خدا (صلی الله علیه و آله) هنگامی‌که صبح می‌شد به یارانش می‌فرمود: «آیا بشارت‌هایی دارید»؟ مقصود آن حضرت، خواب و رؤیا بوده است.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص42
الکافی، ج8، ص90/ البرهان
7
(مجادله/ 10)
الصّادق (علیه السلام) - عَنْ أَبِی‌بَصِیرٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی‌عَبْدِ اللَّه (علیه السلام) جُعِلْتُ فِدَاکَ الرُّؤْیَا الصَّادِقَهًُْ وَ الْکَاذِبَهًُْ مَخْرَجُهُمَا مِنْ مَوْضِعٍ وَاحِدٍ قَالَ صَدَقْتَ أَمَّا الْکَاذِبَهًُْ الْمُخْتَلِفَهًُْ فَإِنَّ الرَّجُلَ یَرَاهَا فِی أَوَّلِ لَیْلَهًْ فِی سُلْطَانِ الْمَرَدَهًْ الْفَسَقَهًْ وَ إِنَّمَا هِیَ شَیْءٌ یُخَیَّلُ إِلَی الرَّجُلِ وَ هِیَ کَاذِبَهًْ مُخَالِفَهًْ لَا خَیْرَ فِیهَا وَ أَمَّا الصَّادِقَهًُْ إِذَا رَآهَا بَعْدَ الثُّلُثَیْنِ مِنَ اللَّیْلِ مَعَ حُلُولِ الْمَلَائِکَهًْ وَ ذَلِکَ قَبْلَ السَّحَرِ فَهِیَ صَادِقَهًْ لَا تَخَلَّفُ إِنْ شَاءَ اللَّهُ إِلَّا أَنْ یَکُونَ جُنُباً أَوْ یَنَامَ عَلَی غَیْرِ طَهُورٍ وَ لَمْ یَذْکُرِ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ حَقِیقَهًَْ ذِکْرِهِ فَإِنَّهَا تَخْتَلِفُ وَ تُبْطِئُ عَلَی صَاحِبِهَا.
امام صادق (علیه السلام) - ابوبصیر گوید: به امام صادق (علیه السلام) عرض کردم: «فدایت شوم، رویای راستین و دروغین از یکجا نشأت می¬گیرد»؟ فرمود: «درست گفتی. امّا رؤیای دروغین و خلاف واقع آن است که شخص، آن خواب را در ابتدای شب که در تسخیر عاصیان و فاسقان است، می‌بیند. در این خواب، چیزی به نظر شخص می‌رسد و برای او مجسّم می‌شود که دروغین و خلاف واقع است و خیری در آن نیست. امّا رؤیای صادق، آن است که شخص آن رؤیا را پس از گذشت دو سوّم از شب، یعنی پیش از سحر ببیند که هنگام فرود آمدن ملائکه است. دراین‌صورت، خواب او صادق است و ان‌شاءالله خلاف واقع نیست. البتّه اگر جنب باشد یا بر مکان ناپاک خوابیده باشد و یا آنکه خداوند عزّوجلّ را چنان‌که باید، ذکر نگفته باشد. دراین‌صورت، رؤیای او خلاف واقع خواهد بود و یا [تعبیر آن را] از صاحبش به تأخیر می‌اندازد».
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص42
الکافی، ج8، ص91/ البرهان
آیه یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا إِذا قیلَ لَکُمْ تَفَسَّحُوا فِی الْمَجالِسِ فَافْسَحُوا یَفْسَحِ اللهُ لَکُمْ وَ إِذا قیلَ انْشُزُوا فَانْشُزُوا یَرْفَعِ اللهُ الَّذینَ آمَنُوا مِنْکُمْ وَ الَّذینَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجاتٍ وَ اللهُ بِما تَعْمَلُونَ خَبیرٌ [11]
ای کسانی که ایمان آورده‌اید! هنگامی‌که به شما گفته شود: «مجلس را وسعت بخشید [و به تازه واردها جا دهيد]»، وسعت بخشید، خداوند [بهشت را] برای شما وسعت می‌بخشد؛ و هنگامی‌که گفته شود: «برخیزید»، برخیزید؛ اگر چنین کنید، خداوند کسانی از شما را که ایمان آورده‌اند و کسانی را که علم به آنان داده شده درجات عظیمی می‌بخشد؛ و خداوند به آنچه انجام می‌دهید آگاه است.
ای کسانی که ایمان آورده‌اید! هنگامی‌که به شما گفته شود: «مجلس را وسعت بخشید [و به تازه واردها جا دهید]»، وسعت بخشید، خداوند [بهشت را] برای شما وسعت می‌بخشد؛ و هنگامی‌که گفته شود: «برخیزید»، برخیزید؛ اگر چنین کنید
1 -1
(مجادله/ 11)
الرّسول (صلی الله علیه و آله) - کَانَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) إِذَا دَخَلَ الْمَسْجِدَ یَقُومُ لَهُ النَّاسُ فَنَهَاهُمُ اللهُ أَنْ یَقُومُوا لَهُ فَقَالَ فَافْسَحُوا أَیْ وَسِّعُوا لَهُ فِی الْمَجْلِسِ وَ إِذا قِیلَ انْشُزُوا فَانْشُزُوا یَعْنِی إِذَا قَالَ قُومُوا فَقُومُوا.
پیامبر (صلی الله علیه و آله) - رسول خدا (صلی الله علیه و آله) هنگامی‌که وارد مسجد شد، مردم در برابر او قیام می‌کردند. او آنان را از این کار بازداشت و فرمود: فَافْسَحُوا یعنی در مجلس برای او جا باز کنید. وَ إِذا قِیلَ انْشُزُوا فَانْشُزُوا یعنی هنگامی‌که گفت: «برخیزید». پس برخیزید.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص44
بحارالأنوار، ج17، ص28/ القمی، ج2، ص356/ نورالثقلین/ البرهان
1 -2
(مجادله/ 11)
الرّسول (صلی الله علیه و آله) - عَنْ أَبِیعَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: کَانَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) إِذَا دَخَلَ مَنْزِلًا قَعَدَ فِی أَدْنَی الْمَجْلِسِ إِلَیْهِ حِینَ یَدْخُلُ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله) - رسول خدا (صلی الله علیه و آله) اینگونه بود که در هر منزلی که وارد می‌شد همان دم در می‌نشست.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص44
الکافی، ج2، ص662/ نورالثقلین
1 -3
(مجادله/ 11)
الصّادق (علیه السلام) - کَانَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) أَکْثَرَ مَا یَجْلِسُ تُجَاهَ الْقِبْلَهًْ.
امام صادق (علیه السلام) - رسول خدا (صلی الله علیه و آله) بیشتر اوقات رو به قبله می‌نشست.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص44
الکافی، ج2، ص661/ نورالثقلین
1 -4
(مجادله/ 11)
الصّادق (علیه السلام) - مَنْ رَضِیَ بِدُونِ التَّشَرُّفِ مِنَ الْمَجْلِسِ لَمْ یَزَلِ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ وَ مَلَائِکَتُهُ یُصَلُّونَ عَلَیْهِ حَتَّی یَقُومَ.
امام صادق (علیه السلام) - هرکس بدون توجّه به صدر مجالس، هرجا که ممکن شد بنشیند و راضی باشد، تا آنگاه که از جا بر خیزد، پیوسته و دمادم خدای عزّوجلّ و فرشتگان خدا بر او صلوات می‌فرستند.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص44
الکافی، ج2، ص661/ نورالثقلین
1 -5
(مجادله/ 11)
الرّسول (صلی الله علیه و آله) - یَنْبَغِی لِلْجُلَسَاءِ فِی الصَّیْفِ أَنْ یَکُونَ بَیْنَ کُلِّ اثْنَیْنِ مِقْدَارُ عَظْمِ الذِّرَاعِ لِئَلَّا یَشُقَّ بَعْضُهُمْ عَلَی بَعْضٍ فِی الْحَرِّ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله) - آنان که در تابستان دور هم نشینند، شایسته است که میان هر دو تن به‌اندازه‌ی استخوان ذراعی (فاصله) باشد تا از نزدیکی به هم و سختی گرما دلتنگی نکشند.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص44
الکافی، ج2، ص662/ نورالثقلین
خداوند کسانی از شما را که ایمان آورده‌اند درجات عظیمی می‌بخشد
2 -1
(مجادله/ 11)
الصّادق (علیه السلام) - إِنَّ لِلْإِیمَانِ دَرَجَاتٍ وَ مَنَازِلَ یَتَفَاضَلُ الْمُؤْمِنُونَ فِیهَا عِنْدَ اللَّهِ قَال… ثُمَّ ذَکَرَ مَا فَضَّلَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ بِهِ أَوْلِیَاءَهُ بَعْضَهُمْ عَلَی بَعْضٍ فَقَالَ عَزَّوَجَل… یَرْفَعِ اللهُ الَّذِینَ آمَنُوا مِنْکُمْ وَ الَّذِینَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجات… فَهَذَا ذِکْرُ دَرَجَاتِ الْإِیمَانِ وَ مَنَازِلِهِ عِنْدَ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ.
امام صادق (علیه السلام) - برای ایمان درجات و مراتبی است که مؤمنین نسبت به آن‌ها نزد خدا بر یکدیگر برتری دارند؟ … خداوند متعال فرمود: پیامبران خود را هم بر یکدیگر فضیلت داده، … در قرآن می‌فرماید: یَرْفَعِ اللهُ الَّذِینَ آمَنُوا مِنْکُمْ وَ الَّذِینَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجاتٍوَ اللهُ بِما تَعْمَلُونَ خَبیر این‌ها درجات ایمان و مراتب آن در نزد خداوند بودند».
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص44
الکافی، ج2، ص40/ بحارالأنوار، ج22، ص308/ بحارالأنوار، ج66، ص29/ دعایم الإسلام، ج1، ص10
و کسانی را که علم به آنان داده شده است
3 -1
(مجادله/ 11)
الرّسول (صلی الله علیه و آله) - فَضْلُ الْعَالِمِ عَلَی الشَّهِیدِ دَرَجَهًٌْ وَ فَضْلُ الشَّهِیدِ عَلَی الْعَابِدِ دَرَجَهًٌْ وَ فَضْلُ النَّبِیِّ عَلَی الْعَالِمِ دَرَجَهًٌْ وَ فَضْلُ الْقُرْآنِ عَلَی سَائِرِ الْکَلَامِ کَفَضْلِ اللَّهِ عَلَی سَائِرِ خَلْقِهِ وَ فَضْلُ الْعَالِمِ عَلَی سَائِرِ النَّاسِ کَفَضْلِی عَلَی أَدْنَاهُمْ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله) - عالم یک درجه بر شهید برتری دارد و شهید یک درجه بر عابد برتری دارد و نبی بر عالم یک درجه برتری دارد. برتری قرآن نسبت به دیگر سخن‌ها، مثل برتری خداوند بر دیگر مخلوقات است و برتری عالم بر دیگر مردم مثل برتری من بر دیگر مردم [و پست‌ترین مردم] است.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص44
نورالثقلین
3 -2
(مجادله/ 11)
الرّسول (صلی الله علیه و آله) - بَیْنَ الْعَالَمِ وَ الْعَابِدِ مِائَهًُْ دَرَجَهًٍْ بَیْنَ کُلِّ دَرَجَتَیْنِ حُضْرُ الْجَوَادِ الْمُضَمَّرِ سَبْعِینَ سَنَهًْ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله) - بین عالم و عابد صد درجه فاصله است. و فاصله‌ی میان هر دو درجه به‌اندازه‌ی مسافتی است که فاصله آن‌ها باندازه هفتاد سال دویدن اسب نجیب کمر باریک است.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص44
نورالثقلین
3 -3
(مجادله/ 11)
الرّسول (صلی الله علیه و آله) - إِنَّ فَضْلَ الْعَالِمِ عَلَی الْعَابِدِ کَفَضْلِ الْقَمَرِ لَیْلَهًَْ الْبَدْرِ عَلَی سَائِرِ الْکَوَاکِبِ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله) - برتری دانشمند بر عابد مانند برتری ماه شب چهارده بر دیگر ستارگان است.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص44
عوالی اللیالی، ج1، ص358/ بحرالعرفان، ج15، ص336
3 -4
(مجادله/ 11)
الرّسول (صلی الله علیه و آله) - فَشَفَعَ یَوْمَ الْقِیَامَهًْ الْأَنْبِیَاءُ (علیهم السلام) ثُمَّ الْعُلَمَاءُ ثُمَّ الشُّهَدَاءُ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله) - شفیعان روز قیامت این‌ها هستند: پیامبران، آنگاه عالمان، آنگاه شهیدان.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص44
بحرالعرفان، ج15، ص336
3 -5
(مجادله/ 11)
أمیرالمومنین (علیه السلام) - مَنْ جَاءَتْهُ مَنِیَّتُهُ وَ هُوَ یَطْلُبُ الْعِلْمَ فَبَیْنَهُ وَ بَیْنَ الْأَنْبِیَاءِ (علیهم السلام) دَرَجَهًٌْ.
امام علی (علیه السلام) - هرکس به امید علم آموزی به‌دنبال علم برود [رتبه‌اش آنقدر بالا است که] بین او و انبیاء (علیهم السلام) یک درجه فاصله است.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص46
نورالثقلین
3 -6
(مجادله/ 11)
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - یَرْفَعُ اللَّهُ الَّذِینَ أُوتُوا الْعِلْمَ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ عَلَی الَّذِینَ لَمْ یُؤْتَوُا الْعِلْمَ دَرَجَاتٍ.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - یَرْفَعِ اللهُ الَّذِینَ آمَنُوا مِنْکُمْ وَ الَّذِینَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجاتٍ؛ یعنی خداوند مؤمنان دانشمند را چندین درجه بر کسانی که دانش ندارند بلند می¬گرداند.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص46
بحرالعرفان، ج15، ص335
3 -7
(مجادله/ 11)
الرّسول (صلی الله علیه و آله) - یَا أَبَاذَرٍّ (رحمة الله علیه) مَنْ خَرَجَ مِنْ بَیْتِهِ یَلْتَمِسُ بَاباً مِنَ الْعِلْمِ کَتَبَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ لَهُ بِکُلِّ قَدَمٍ ثَوَابَ نَبِیٍّ مِنَ الْأَنْبِیَاءِ (علیهم السلام) وَ أَعْطَاهُ اللَّهُ بِکُلِّ حَرْفٍ یَسْمَعُ أَوْ یَکْتُبُ مَدِینَهًًْ فِی الْجَنَّهًِْ وَ طَالِبُ الْعِلْمِ أَحَبَّهُ اللَّهُ وَ أَحَبَّهُ الْمَلَائِکَهًُْ وَ أَحَبَّهُ النَّبِیُّونَ وَ لَا یُحِبُّ الْعِلْمَ إِلَّا السَّعِیدُ فَطُوبَی لِطَالِبِ الْعِلْمِ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ وَ مَنْ خَرَجَ مِنْ بَیْتِهِ یَلْتَمِسُ بَاباً مِنَ الْعِلْمِ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ بِکُلِّ قَدَمٍ ثَوَابَ شَهِیدٍ مِنْ شُهَدَاءِ بَدْرٍ وَ طَالِبُ الْعِلْمِ حَبِیبُ اللَّهِ وَ مَنْ أَحَبَّ الْعِلْمَ وَجَبَتْ لَهُ الْجَنَّهًُْ وَ یُصْبِحُ وَ یُمْسِی فِی رِضَا اللَّهِ وَ لَا یَخْرُجُ مِنَ الدُّنْیَا حَتَّی یَشْرَبَ مِنَ الْکَوْثَرِ وَ یَأْکُلَ مِنْ ثَمَرَهًِْ الْجَنَّهًِْ وَ یَکُونُ فِی الْجَنَّهًِْ رَفِیقَ خَضِرٍ (علیه السلام) وَ هَذَا کُلُّهُ تَحْتَ هَذِهِ الْآیَهًِْ یَرْفَعِ اللهُ الَّذِینَ آمَنُوا مِنْکُمْ وَ الَّذِینَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجات.
پیامبر (صلی الله علیه و آله) -ای اباذر (رحمة الله علیه) اگر کسی از خانه‌اش بیرون برود تا مطلبی از علم و دانش را طلب نموده و به‌دست آورد، خدای توانا و بزرگ برای او به هر گامی ثواب و پاداش پیغمبری از پیغمبران را می‌نویسد. (حکم کرده و فرمان می‌دهد) و به هر حرفی [از حروف هجاء: ا، ب، ث، تا آخر، یا به هر کلمه و سخنی] که بشنود یا بنویسد شهری در بهشت به او عطاء نموده و می‌بخشد، و طالب علم و خواهان دانش را خدا و فرشتگان و پیغمبران دوست می‌دارند، و جز سعید و نیکبخت علم و دانش را دوست نمی‌دارد، پس روز رستاخیز خوشا به‌حال طالب علم [که سعادت و نیکبختی را به‌دست آورده است] و کسی که از خانه‌اش بیرون برود تا پاره‌ای از علم را درخواست نماید، خدا برای او به هر گامی پاداش شهید و کشته‌شده از کشته‌شدگان در [جنگ] بدر را می‌نویسد، و طالب و درخواست‌کننده‌ی علم دوست خداست، و کسی که علم و دانش را دوست دارد بهشت برای او واجب و لازم می‌گردد. و بامداد و شبانگاه در رضاء و خوشنودی خدا است و از دنیا نمی‌رود تا اینکه از [آب] کوثر بنوشد، و از میوه‌ی بهشت بخورد، و در بهشت رفیق و یار خضر (علیه السلام) است، و همه‌ی این سخنان در تفسیر این آیه است: یَرْفَعِ اللهُ الَّذِینَ آمَنُوا مِنْکُمْ وَ الَّذِینَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجاتٍ.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص46
بحارالأنوار، ج1، ص178/ جامع الأخبار، ص37
3 -8
(مجادله/ 11)
العسکری (علیه السلام) - أَنَّ رَجُلًا مِنْ فُقَهَاءِ شِیعَتِهِ کَلَّمَ بَعْضَ النُّصَّابِ فَأَفْحَمَهُ بِحُجَّتِهِ حَتَّی أَبَانَ عَنْ فَضِیحَتِهِ فَدَخَلَ عَلَی عَلِیِّ‌بْنِ‌مُحَمَّدٍ (علیه السلام) وَ فِی صَدْرِ مَجْلِسِهِ دَسْتٌ عَظِیمٌ مَنْصُوبٌ وَ هُوَ قَاعِدٌ خَارِجَ الدَّسْتِ وَ بِحَضْرَتِهِ خَلْقٌ مِنَ الْعَلَوِیِّینَ وَ بَنِی‌هَاشِمٍ فَمَا زَالَ یَرْفَعُهُ حَتَّی أَجْلَسَهُ فِی ذَلِکَ الدَّسْتِ وَ أَقْبَلَ عَلَیْهِ فَاشْتَدَّ ذَلِکَ عَلَی أُولَئِکَ الْأَشْرَافِ فَأَمَّا الْعَلَوِیَّهًُْ فَأَجَلُّوهُ عَنِ الْعِتَابِ وَ أَمَّا الْهَاشِمِیُّونَ فَقَالَ لَهُ شَیْخُهُمْ یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) هَکَذَا تُؤْثِرُ عَامِّیّاً عَلَی سَادَاتِ بَنِی هَاشِمٍ مِنَ الطَّالِبِیِّینَ وَ الْعَبَّاسِیِّینَ فَقَالَ (علیه السلام) إِیَّاکُمْ وَ أَنْ تَکُونُوا مِنَ الَّذِینَ قَالَ اللَّهُ تَعَالَی أَلَمْ تَرَ إِلَی الَّذِینَ أُوتُوا نَصِیباً مِنَ الْکِتابِ یُدْعَوْنَ إِلی کِتابِ اللهِ لِیَحْکُمَ بَیْنَهُمْ ثُمَّ یَتَوَلَّی فَرِیقٌ مِنْهُمْ وَ هُمْ مُعْرِضُونَ أَتَرْضَوْنَ بِکِتَابِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ حَکَماً قَالُوا بَلَی قَالَ أَلَیْسَ اللَّهُ یَقُولُ یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذا قِیلَ لَکُمْ تَفَسَّحُوا فِی الْمَجالِسِ فَافْسَحُوا یَفْسَحِ اللهُ لَکُمْ إِلَی قَوْلِهِ وَ الَّذِینَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجاتٍ فَلَمْ یَرْضَ لِلْعَالِمِ الْمُؤْمِنِ إِلَّا أَنْ یُرْفَعَ عَلَی الْمُؤْمِنِ غَیْرِ الْعَالِمِ کَمَا لَمْ یَرْضَ لِلْمُؤْمِنِ إِلَّا أَنْ یُرْفَعَ عَلَی مَنْ لَیْسَ بِمُؤْمِنٍ أَخْبِرُونِی عَنْهُ قَالَ یَرْفَعِ اللهُ الَّذِینَ آمَنُوا مِنْکُمْ وَ الَّذِینَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجاتٍ.
امام عسکری (علیه السلام) - که یکی از فقهای شیعه او با یکی از ناصبی‌ها بحث و مناقشه کرده و با برهان خویش، دهان او را بسته و باعث رسوایی او شده است. پس آن فقیه شیعه بر علیّ‌بن‌محمّد (علیه السلام) وارد شد و در صدر مجلسش، اریکه بزرگی قرار داشت و امام (علیه السلام) بیرون از اریکه نشسته بود و در مقابلش مردمی از علوییّن و بنی‌هاشم نشسته بودند. امام (علیه السلام) آنقدر آن فقیه را بالا برد تا او را در صدر مجلس نشانده و خود نیز نزد او رفت و نشست. این امر بر آن اشراف گران آمد. علویّین او را سرزش نکردند و امام (علیه السلام) را اجلّ از عتاب دانستند. امّا شیخ هاشمیان به او گفت: «ای فرزند رسول خدا (صلی الله علیه و آله)! این چنین فردی از عوام را بر سادات بنی‌هاشم یعنی طالبیان و عبّاسیان ترجیح می‌دهی»؟ فرمود: «برحذر باشید از اینکه همچون کسانی باشید که خداوند تعالی در مورد آنان فرمود: آیا ندیدی کسانی را که بهره‌ای از کتاب [آسمانی] داشتند، به‌سوی کتاب الهی دعوت شدند تا در میان آن‌ها داوری کند، سپس گروهی از آنان، [با علم و آگاهی]، روی می‌گردانند، درحالی‌که [از قبول حق] اعراض دارند؟ . (آل عمران/23) آیا کتاب خداوند عزّوجلّ را به‌عنوان حَکَم می‌پذیرید؟ گفتند: «بله». فرمود: «آیا خداوند نمی‌فرماید: یَا أَیُّهَا الذِینَ آمَنُوا إِذَا قِیل لکُمْ تَفَسَّحُوا فِی المَجَالسِ فَافْسَحُوا یَفْسَحِ اللهُ لکُمْ… و الذِینَ أُوتُوا العِلمَ دَرَجَاتٍ پس خداوند، راضی و خشنود نشده است مگر آنکه عالم مؤمن را بر مؤمن غیر عالم برتری دهد؛ همچنان‌که راضی نشده است که مؤمن را بر غیر مؤمن برتری دهد. حال نظرتان را بگویید، مگر چنین نیست؟ مگر خداوند نفرمود: یَرْفَعِ اللهُ الذِینَ آمَنُوا مِنکُمْ والذِینَ أُوتُوا العِلمَ دَرَجَاتٍ».
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص46
مستدرک الوسایل، ج9، ص52؛ «اخبرونی عنه قال یرفع الله… درجات» محذوف/ بحارالأنوار، ج2، ص13/ الاحتجاج، ج2، ص454/ الإمام العسکری، ص351؛ «غیر العالم کما لم یرض… العلم درجات» محذوف/ نورالثقلین
آیه یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا إِذا ناجَیْتُمُ الرَّسُولَ فَقَدِّمُوا بَیْنَ یَدَیْ نَجْواکُمْ صَدَقَةً ذلِکَ خَیْرٌ لَکُمْ وَ أَطْهَرُ فَإِنْ لَمْ تَجِدُوا فَإِنَّ اللهَ غَفُورٌ رَحیمٌ [12]
ای کسانی که ایمان آورده‌اید! هنگامی‌که می‌خواهید با پیامبر نجوا کنید [و سخنان درگوشى بگوييد]، قبل از آن صدقه‌ای [در راه خدا] بدهید؛ این برای شما بهتر و پاکیزه‌تر است. و اگر توانایی نداشته باشید، خداوند آمرزنده و مهربان است.
سبب نزول
1
(مجادله/ 12)
أمیرالمومنین (علیه السلام) - لَمَّا نَزَلَتْ هَذِهِ یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذا ناجَیْتُمُ الرَّسُولَ قَالَ قَالَ لِی رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) مَا تَقُولُ فِی دِینَارٍ قُلْتُ لَا یُطِیقُونَهُ قَالَ کَمْ قُلْتُ شَعِیرَهًًْ قَالَ إِنَّکَ لَزَهِیدٌ فَنَزَلَتْ أَ أَشْفَقْتُمْ أَنْ تُقَدِّمُوا بَیْنَ یَدَیْ نَجْواکُمْ صَدَقاتٍ… قَالَ فَبِی خَفَّفَ اللَّهُ عَنْ هَذِهِ الْأُمَّهًِْ فَلَمْ یَنْزِلْ فِی أَحَدٍ قَبْلِی وَ لَمْ یَنْزِلْ فِی أَحَدٍ بَعْدِی.
امام علی (علیه السلام) - هنگامی که آیه: یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذا ناجَیْتُمُ الرَّسُولَ… نازل شد، رسول خدا (صلی الله علیه و آله) مرا احضار فرمود و گفت: «به نظر تو یک دینار برای هر دیدار مناسب است»؟ عرض کردم: «توان و تحمّل آن را ندارند». فرمود: «پس چقدر»؟ گفتم: «دانه¬ای جو»! فرمود: «خیلی اندک و ناچیز است. سپس آیه: أَ أَشْفَقْتُمْ أَنْ تُقَدِّمُوا بَیْنَ یَدَیْ نَجْواکُمْ صَدَقاتٍ… نازل شد و خداوند متعال به خاطر من این بار را از دوش امّت برداشت و این آیه پیش از من و بعد از من درباره‌ی کسی نازل نگشته و نازل نخواهد شد.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص48
بحارالأنوار، ج35، ص378/ فرات الکوفی، ص470/ العمدهًْ، ص185؛ «فلم ینزل فی… بعدی» محذوف/ شواهدالتنزیل، ج2، ص317؛ «فلم ینزل فی… بعدی» محذوف
2
(مجادله/ 12)
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - نَزَلَتْ فِی عَلِیٍّ (علیه السلام) خَاصَّهًْ کَانَ لَهُ دِینَارٌ فَبَاعَهُ بِعَشَرَهًْ دَرَاهِمَ فَکَانَ کُلَّمَا نَاجَاهُ قَدَّمَ دِرْهَماً حَتَّی نَاجَاهُ عَشْرَ مَرَّاتٍ ثُمَّ نُسِخَتْ فَلَمْ یَعْمَلْ بِهَا أَحَدٌ قَبْلَهُ وَ لَا بَعْدَه.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - آیه: یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذا ناجَیْتُمُ الرَّسُولَ… اختصاصاً درباره‌ی علی (علیه السلام) نازل شد. او یک دینار داشت که آن را با ده درهم عوض کرد و هربار که به دیدار رسول خدا (صلی الله علیه و آله) می¬رفت، یک درهم آن را صدقه می¬داد و بدین ترتیب ده بار با پیامبر (صلی الله علیه و آله) ملاقات خصوصی کرد. سپس این آیه منسوخ شد و هرگز أحدی جز علی (علیه السلام) به آن عمل نکرد.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص48
تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص647/ نورالثقلین/ بحارالأنوار، ج35، ص380
3
(مجادله/ 12)
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - إِنَّ اللَّهَ تَعَالَی حَرَّمَ کَلَامَ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فَإِذَا أَرَادَ الرَّجُلُ أَنْ یُکَلِّمَهُ تَصَدَّقَ بِدِرْهَمٍ ثُمَّ کَلَّمَهُ بِمَا یُرِیدُ فَکَفَّ النَّاسُ عَنْ کَلَامِ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ بَخِلُوا أَنْ یَتَصَدَّقُوا قَبْلَ کَلَامِهِ قَالَ وَ تَصَدَّقَ عَلِیٌّ (علیه السلام) وَ لَمْ یَفْعَلْ ذَلِکَ أَحَدٌ مِنَ الْمُسْلِمِینَ غَیْرُهُ.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - این آیه سخن‌گفتن با رسول خدا (صلی الله علیه و آله) را حرام کرد، سپس به اصحاب اجازه داد که برای سخن‌گفتن پیامبر (صلی الله علیه و آله) صدقه دهند. اگر فردی می‌خواست با او سخن بگوید، درهمی صدقه می‌داد و سپس با او در مورد آنچه می‌خواست سخن می‌گفت. و مردم را از سخن‌گفتن با رسول خدا (صلی الله علیه و آله) بازداشت و ایشان از اینکه قبل از سخن‌گفتن با پیامبر (صلی الله علیه و آله) صدقه دهند، بخل ورزیدند. بنابراین علی (علیه السلام) دیناری را که داشت صدقه داد. او آن را به ده درهم فروخت و ده‌بار با رسول خدا (صلی الله علیه و آله) سخن گفت. احدی از مسلمین غیر از او این کار را نکرد.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص48
بحارالأنوار، ج35، ص377/ بحارالأنوار، ج35، ص380/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص648؛ «بتفاوت لفظی» / نورالثقلین
4
(مجادله/ 12)
أمیرالمومنین (علیه السلام) - نَشَدْتُکُمْ بِاللَّهِ هَلْ فِیکُمْ أَحَدٌ نَزَلَتْ فِیهِ هَذِهِ الْآیَهًُْ یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذا ناجَیْتُمُ الرَّسُولَ فَقَدِّمُوا بَیْنَ یَدَیْ نَجْواکُمْ صَدَقَةً فَکُنْتُ أَنَا الَّذِی قَدَّمَ، غَیْرِی قَالُوا لا.
امام علی (علیه السلام) - شما را به خدا سوگند! آیا جز من کسی در میان شما هست که آیه: یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذا ناجَیْتُمُ الرَّسُولَ فَقَدِّمُوا بَیْنَ یَدَیْ نَجْواکُمْ صَدَقَةً در شأن او نازل شده و من بودم که صدقه را تقدیم نمودم؟ گفتند: «نه».
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص48
بحارالأنوار، ج31، ص339/ الاحتجاج، ج1، ص141/ بناءالمقالهًْ الفاطمیهًْ، ص409؛ «فکنت انا الذی قدم، غیری قالو» محذوف/ الطرایف، ج2، ص411؛ «اعمل بها احد» بدل «فکنت انا الذی قدم» / البرهان/ نورالثقلین
5
(مجادله/ 12)
أمیرالمؤمنین (علیه السلام) - عَن أَبِی‌أَیُّوبٍ الأنْصَارِیّ نَزَلَتْ هَذِهِ الآیَهًَْ فِی عَلِیٍّ (علیه السلام) یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذا ناجَیْتُمُ الرَّسُولَ فَقَدِّمُوا بَیْنَ یَدَیْ نَجْواکُمْ صَدَقَةً إنَّ عَلِیّاً نَاجَی النَّبِیّ (صلی الله علیه و آله) عَشْرَ نَجَوَاتٍ، یَتَصَدَّقَ فِی کُلِّ نَجْوَهًٍْ بِدِینَارٍ.
امام علی (علیه السلام) - آیه‌ی یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذا ناجَیْتُمُ الرَّسُولَ فَقَدِّمُوا بَیْنَ یَدَیْ نَجْواکُمْ صَدَقَةً درباره‌ی علی (علیه السلام) نازل شد. آن زمان‌که همه‌ی مسلمانان از ترس انفاق به‌گوشه‌ای پنهان شدند، علی (علیه السلام) ده‌بار با رسول خدا (صلی الله علیه و آله) نجوا کرد و در هر نجوایی یک دینار در راه خدا انفاق کرد.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص48
شواهدالتنزیل، ج2، ص324/ المناقب، ج2، ص72؛ «یتصدق فی کل نجوهًْ بدینار» / نورالثقلین/ بحارالأنوار، ج17، ص28/ بحارالأنوار، ج35، ص378/ القمی، ج2، ص356
6
(مجادله/ 12)
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - لَمَّا نَزَلَ یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذا ناجَیْتُمُ الرَّسُولَ… لَمْ یَکُنْ أَحَدٌ یَقْدِرُ أَنْ یُنَاجِیَ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) حَتَّی یَتَصَدَّقَ قَبْلَ ذَلِکَ فَکَانَ أَوَّلُ مَنْ تَصَدَّقَ عَلِیُّ بْنُ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام) فَصَرَفَ دِینَاراً بِعَشَرَهًِْ دَرَاهِمَ وَ تَصَدَّقَ بِهَا وَ نَاجَی رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) بِعَشَرَهًِْ کَلِمَات.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - چون آیه: یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذا ناجَیْتُمُ الرَّسُولَ… نازل شد، کسی نمی¬توانست به طور خصوص با پیامبر (صلی الله علیه و آله) گفتگو کند مگر اینکه پیش از آن صدقه بپردازد. و اوّلین کسی که صدقه داد علی‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) بود. وی دیناری داشت که آن را با ده درهم عوض کرد و توانست ده بار با آن به طور خصوصی با پیامبر (صلی الله علیه و آله) گفتگو کند.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص50
بحارالأنوار، ج35، ص382
7
(مجادله/ 12)
الباقر (علیه السلام) - عَنْ أَبِی‌بَصِیرٍ عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) قَالَ سَأَلْتُهُ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ تَعَالَی إِذا ناجَیْتُمُ الرَّسُولَ فَقَدِّمُوا بَیْنَ یَدَیْ نَجْواکُمْ صَدَقَةً قَالَ قَدَّمَ عَلِیُّ‌بْنُ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام) بَیْنَ یَدَیْ نَجْوَاهُ صَدَقَهًًْ ثُمَّ نَسَخَتْهَا نَسَخَهَا قَوْلُهُ أَ أَشْفَقْتُمْ أَنْ تُقَدِّمُوا بَیْنَ یَدَیْ نَجْواکُمْ صَدَقاتٍ.
امام باقر (علیه السلام) - ابوبصیر گوید: از امام صادق (علیه السلام) درباره‌ی کلام خداوند عزّوجلّ: إِذَا نَاجَیْتُمُ الرَّسُول فَقَدِّمُوا بَیْنَ یَدَیْ نَجْواکُمْ صَدَقَةً سؤال کردم. فرمود: «علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) پیش از گفتگوی محرمانه خود صدقه داد، پس آن آیه به خاطر این آیه منسوخ شد: أَأَشْفَقْتُمْ أَن تُقَدِّمُوا بَیْنَ یَدَیْ نَجْواکُمْ صَدَقَاتٍ.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص50
بحارالأنوار، ج17، ص28/ بحارالأنوار، ج35، ص378/ القمی، ج2، ص357/ بحارالأنوار، ج35، ص378/ القمی، ج2، ص357/ نورالثقلین/ شواهدالتنزیل، ج2، ص322؛ «بتفاوت لفظی»
8
(مجادله/ 12)
أمیرالمومنین (علیه السلام) - فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ أَنْزَلَ عَلَی رَسُولِهِ (صلی الله علیه و آله) یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذا ناجَیْتُمُ الرَّسُولَ فَقَدِّمُوا بَیْنَ یَدَیْ نَجْواکُمْ صَدَقَةً فَکَانَ لِی دِینَارٌ فبعثه فَبِعْتُهُ بِعَشَرَهًِْ دَرَاهِمَ، فَکُنْتُ إِذَا نَاجَیْتُ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) أَصَّدَّقُ قَبْلَ ذَلِکَ بِدِرْهَمٍ، وَ وَ اللَّهِ مَا فَعَلَ هَذَا أَحَدٌ مِنْ أَصْحَابِهِ قَبْلِی وَ لَا بَعْدِی، فَأَنْزَلَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ أَ أَشْفَقْتُمْ أَنْ تُقَدِّمُوا بَیْنَ یَدَیْ نَجْواکُمْ صَدَقاتٍ فَإِذْ لَمْ تَفْعَلُوا وَ تابَ اللهُ عَلَیْکُمْ…، فَهَلْ تَکُونُ التَّوْبَهًُْ إِلَّا مِنْ ذَنْبٍ کَان.
امام علی (علیه السلام) - خداوند متعال به پیامبرش آیه نازل کرد که یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذا ناجَیْتُمُ الرَّسُولَ فَقَدِّمُوا بَیْنَ یَدَیْ نَجْواکُمْ صَدَقَةً من دیناری داشتم که آن را به ده درهم فروختم، و هر وقت خواستم با پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله) محرمانه حرف بزنم پیش از آن یک درهم صدقه می‌دادم، سوگند به خدا! این کار را پیش از من و پس از من حتّی یک نفر از اصحاب انجام نداد. آنجا بود که خداوند این آیه را فرو فرستاد: أَ أَشْفَقْتُمْ أَنْ تُقَدِّمُوا بَیْنَ یَدَیْ نَجْواکُمْ صَدَقاتٍ فَإِذْ لَمْ تَفْعَلُوا وَ تابَ اللهُ عَلَیْکُمْ… آیا توبه جز از گناهی است که سرزده است؟
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص50
بحارالأنوار، ج31، ص435/ الخصال، ج2، ص574/ نورالثقلین
9
(مجادله/ 12)
أمیرالمومنین (علیه السلام) - إِنَّ فِی کِتَابِ اللَّهِ لآَیَهًْ مَا عَمِلَ بِهَا أَحَدٌ قَبْلِی وَ لَا یَعْمَلُ أَحَدٌ بِهَا بَعْدِی وَ هِیَ آیَهًُْ الْمُنَاجَاهًْ فَإِنَّهَا لَمَّا نَزَلَتْ کَانَ لِی دِینَارٌ فَبِعْتُهُ بِدَرَاهِمَ وَ کُنْتُ إِذَا نَاجَیْتُ الرَّسُولَ تَصَدَّقْتُ حَتَّی فَنِیَتْ فَنُسِخَتْ بِقَوْلِهِ أَ أَشْفَقْتُمْ أَنْ تُقَدِّمُوا بَیْنَ یَدَیْ نَجْواکُمْ صَدَقاتٍ….
امام علی (علیه السلام) - در کتاب خدا آیه‌ای است که هیچ‌کس نه پیش از من و نه بعد از من به آن عمل نکرده است و آن آیه‌ی نجوی است: یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذا ناجَیْتُمُ الرَّسُولَ فَقَدِّمُوا بَیْنَ یَدَیْ نَجْواکُمْ صَدَقَةً.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص50
کشف الغمهًْ، ج1، ص168/ شواهدالتنزیل، ج2، ص321؛ «آیهًْ المناجاهًْ فانها… صدقات لایه» محذوف/ بحرالعرفان، ج15، ص338؛ «بتفاوت لفظی» / القمی، ج2، ص357/ شواهدالتنزیل، ج2، ص320/ شواهدالتنزیل، ج2، ص321/ شواهدالتنزیل، ج2، ص320/ نورالثقلین/ بحارالأنوار، ج31، ص435/ نورالثقلین
10
(مجادله/ 12)
أمیرالمومنین (علیه السلام) - مَا عَمِلَ بِهَذِهِ الْآیَهًِْ غَیْرِی وَ بِی خَفَّفَ اللَّهُ عَنْ هَذِهِ الْأُمَّهًِْ أَمْرَ هَذِهِ الْآیَهًِْ.
امام علی (علیه السلام) - به این آیه غیر از من کسی عمل نکرده است و به خاطر من خداوند تعالی حکم این آیه را از این امّت تخفیف داد.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص50
بحارالأنوار، ج35، ص379/ الطرایف، ج1، ص41/ العمدهًْ، ص186
11
(مجادله/ 12)
أمیرالمومنین (علیه السلام) - بِی خَفَّفَ اللَّهُ عَنْ هَذِهِ الْأُمَّهًْ لِأَنَ اللَّهَ امْتَحَنَ الصَّحَابَهًَْ بِهَذِهِ الْآیَهًْ فَتَقَاعَسُوا عَنْ مُنَاجَاهًْ الرَّسُولِ (صلی الله علیه و آله) وَ کَانَ قَدْ احْتَجَبَ فِی مَنْزِلِهِ مِنْ مُنَاجَاهًْ کُلِّ أَحَدٍ إِلَّا مَنْ تَصَدَّقَ بِصَدَقَهًْ وَ کَانَ مَعِی دِینَارٌ فَتَصَدَّقْتُ بِهِ فَکُنْتُ أَنَا سَبَبَ التَّوْبَهًْ مِنَ اللَّهِ عَلَی الْمُسْلِمِینَ حِینَ عَمِلْتُ بِالْآیَهًْ وَ لَوْ لَمْ یَعْمَلْ بِهَا أَحَدٌ لَنَزَلَ الْعَذَابُ لِامْتِنَاعِ الْکُلِّ مِنَ الْعَمَلِ بِهَا.
امام علی (علیه السلام) - خداوند به‌واسطه‌ی من در مورد این امّت آسان گرفت، چون خداوند با این آیه صحابه را امتحان کرد. آنان از نجوای با رسول خدا (صلی الله علیه و آله) طفره رفتند. حضرت رسول (صلی الله علیه و آله) در منزلش از نجوای با هرکسی سرباز می‌زد، مگر اینکه صدقه دهد. من دیناری داشتم و آن را صدقه دادم. من با عمل‌کردن به این آیه، باعث شدم خداوند به مسلمانان بازگردد و به آنان توجّه کند. اگر هیچ‌کس به آن آیه عمل نمی‌کرد. عذاب نازل می‌شد، چون همگی از عمل به این آیه امتناع کرده بودند.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص50
تأویل الآیات الظاهره، ص649
ای کسانی که ایمان آورده‌اید! هنگامی‌که می‌خواهید با رسول خدا نجوا کنید [و سخنان درگوشی بگویید]، قبل از آن صدقه‌ای [در راه خدا] بدهید این برای شما بهتر و پاکیزه‌تر است و اگر توانایی نداشته باشید، خداوند غفور و رحیم است
1 -1
(مجادله/ 12)
الرّسول (صلی الله علیه و آله) - وَ أَنْزَلَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ أَلَّا یُکَلِّمُونِی حَتَّی یَتَصَدَّقُوا بِصَدَقَهًْ وَ مَا کَانَ ذَلِکَ لِنَبِیٍّ قَطُّ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَ یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذا ناجَیْتُمُ الرَّسُولَ فَقَدِّمُوا بَیْنَ یَدَیْ نَجْواکُمْ صَدَقَةً ثُمَّ وَضَعَهَا عَنْهُمْ بَعْدَ أَنِ افْتَرَضَهَا عَلَیْهِمْ بِرَحْمَتِهِ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله) - خداوند چنین نازل کرد که با من کسی صحبت نکند مگر آنکه صدقه بدهد و این قضیّه قطعاً در مورد هیچ پیامبری سابقه نداشته است و خداوند عزّوجلّ فرمود: یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا إِذا ناجَیْتُمُ الرَّسُولَ فَقَدِّمُوا بَیْنَ یَدَیْ نَجْواکُمْ صَدَقَةً امّا پس از آنکه خداوند این حکم را برای آنان واجب کرده بود، از سر رحمت خود این حکم را از آنان برداشت.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص52
الاحتجاج، ج1، ص49/ بحارالأنوار، ج9، ص291/ بحارالأنوار، ج16، ص329/ نورالثقلین
آیه أَ أَشْفَقْتُمْ أَنْ تُقَدِّمُوا بَیْنَ یَدَیْ نَجْواکُمْ صَدَقاتٍ فَإِذْ لَمْ تَفْعَلُوا وَ تابَ اللهُ عَلَیْکُمْ فَأَقیمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّکاةَ وَ أَطیعُوا اللهَ وَ رَسُولَهُ وَ اللهُ خَبیرٌ بِما تَعْمَلُونَ [13]
آیا ترسیدید [فقير شويد] که از دادن صدقات قبل از نجوا خودداری کردید؟! اکنون که این کار را نکردید و خداوند توبه شما را پذیرفت، نماز را برپا دارید و زکات را ادا کنید و خداو پیامبرش را اطاعت نماییدو [بدانيد] خداوند از آنچه انجام می‌دهید آگاه است.
1
(مجادله/ 13)
أمیرالمومنین (علیه السلام) - فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ أَنْزَلَ عَلَی رَسُولِهِ یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذا ناجَیْتُمُ الرَّسُولَ فَقَدِّمُوا بَیْنَ یَدَیْ نَجْواکُمْ صَدَقَةً فَکَانَ لِی دِینَارٌ فَبِعْتُهُ عَشَرَهًَْ دَرَاهِمَ فَکُنْتُ إِذَا نَاجَیْتُ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) أَصَّدَّقُ قَبْلَ ذَلِکَ بِدِرْهَمٍ وَ وَ اللَّهِ مَا فَعَلَ هَذَا أَحَدٌ مِنْ أَصْحَابِهِ قَبْلِی وَ لَا بَعْدِی فَأَنْزَلَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَ أَ أَشْفَقْتُمْ أَنْ تُقَدِّمُوا بَیْنَ یَدَیْ نَجْواکُمْ صَدَقاتٍ فَإِذْ لَمْ تَفْعَلُوا وَ تابَ اللهُ عَلَیْکُمْ الْآیَهًَْ فَهَلْ تَکُونُ التَّوْبَهًُْ إِلَّا مِنْ ذَنْبٍ کَان.
امام علی (علیه السلام) - خدا به پیامبر (صلی الله علیه و آله) آیه‌ی نجوی را فرستاد که می‌گوید: یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذا ناجَیْتُمُ الرَّسُولَ فَقَدِّمُوا بَیْنَ یَدَیْ نَجْواکُمْ صَدَقَةً؛ من دیناری داشتم آن را به ده درهم سیم مبدّل کردم و هرگاه که با پیامبر (صلی الله علیه و آله) نجوی می‌کردم قبل نجوی‌کردن درهمی صدقه می‌دادم، درحالی‌که هیچ‌کدام از پیروان وی نه قبلاً و نه بعداً چنین نکرد. تا آیه‌ی دیگر نازل شد: أَ أَشْفَقْتُمْ أَنْ تُقَدِّمُوا بَیْنَ یَدَیْ نَجْواکُمْ صَدَقاتٍ فَإِذْ لَمْ تَفْعَلُوا وَ تابَ اللهُ عَلَیْکُمْ… آیا توبه جز از گناه است.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص52
الخصال، ج2، ص574/ نورالثقلین
2
(مجادله/ 13)
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - وَ لَقَدْ عَاتَبَ اللَّهُ أَصْحَابَ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) فِی غَیْرِ آیٍ مِنَ الْقُرْآنِ وَ مَا ذَکَرَ عَلِیّاً (علیه السلام) إِلَّا بِخَیْرٍ وَ ذَلِکَ نَحْوُ قَوْلِهِ… فِی آیَهًْ الْمُنَاجَاهًْ فَإِذْ لَمْ تَفْعَلُوا وَ تابَ اللهُ عَلَیْکُمْ.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - خدای سبحان، اصحاب محمّد (صلی الله علیه و آله) را در آیات متعدّدی مورد عتاب و سرزنش قرار داد، ولی علی (علیه السلام) را همیشه به نیکی و خیر یاد کرده است، و آیه‌ی مناجات: فَإِذْ لَمْ تَفْعَلُوا وَ تابَ اللهُ عَلَیْکُمْ درباره‌ی ایشان نازل شد.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص52
المناقب، ج3، ص59
3
(مجادله/ 13)
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - عَنِ إبن‌عباس (رحمة الله علیه) فِی قَوْلِهِ تَعَالَی… أَ أَشْفَقْتُمْ یَقُولُ الْحَکِیمُ أَ أَشْفَقْتُمْ یَا أَهْلَ الْمَیْسَرَهًِْ أَنْ تُقَدِّمُوا بَیْنَ یَدَیْ نَجْواکُمْ یَقُولُ قُدَّامَ نَجْوَاکُمْ یَعْنِی کَلَامَ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) صَدَقَهًًْ عَلَی الْفُقَرَاءِ فَإِذْ لَمْ تَفْعَلُوا یَا أَهْلَ الْمَیْسَرَهًِْ وَ تابَ اللهُ عَلَیْکُمْ یَعْنِی تَجَاوَزَ عَنْکُمْ إِذْ لَمْ تَفْعَلُوا فَأَقِیمُوا الصَّلاهًَْ یَقُولُ أَقِیمُوا الصَّلَوَاتِ الْخَمْسَ وَ آتُوا الزَّکاهًَْ یَعْنِی أَعْطُوا الزَّکَاهًَْ یَقُولُ تَصَدَّقُوا فَنُسِخَتْ مَا أُمِرُوا بِهِ عِنْدَ الْمُنَاجَاهًِْ بِإِتْمَامِ الصَّلَاهًِْ وَ إِیتَاءِ الزَّکَاةِ وَ أَطِیعُوا اللهَ وَ رَسُولَهُ بِالصَّدَقَهًِْ فِی الْفَرِیضَهًِْ وَ التَّطَوُّعِ وَ اللَّهُ خَبِیرٌ بِما تَعْمَلُونَ أَیْ بِمَا تُنْفِقُونَ خَبِیر.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - أَ أَشْفَقْتُمْ خداوند حکیم گوید: ای ثروتمندان، ترسیدید؟! ترسیدید أَن تُقَدِّمُوا بَیْنَ یَدَیْ نَجْواکُمْ یعنی برای گفتگو کردن با پیامبر (صلی الله علیه و آله) صدقه¬ای به فقرا بدهید؟ فَإِذْ لمْ تَفْعَلوا‌ای ثروتمندان و تَابَ اللهُ عَلیْکُمْ یعنی ازشما می¬گذرد اگر صدقه ندهید. فَأَقِیمُوا الصَّلاةَ یعنی نمازهای پنج¬گانه را به جا آورید. و آتُوا الزَّکَاةَ یعنی زکات بپردازید، صدقه بدهید، سپس با پایان نماز و پرداخته شدن زکات، آیه «نجوی» منسوخ شد. و أَطِیعُوا اللهَ و رَسُولهُ با صدقه دادن واجب و داوطلبانه [خدا و رسولش را اطاعت کنید] و اللهُ خَبِیرٌ بِمَا تَعْمَلونَ یعنی به آنچه انفاق می¬کنید آگاه است.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص52
بحارالأنوار، ج35، ص380/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص648
4
(مجادله/ 13)
الرّسول (صلی الله علیه و آله) - قَالَ عَلِیٌّ (علیه السلام) لَمَّا نَزَلَتْ دَعَانِی رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فَقَالَ مَا تَرَی تَرَی دِینَاراً فَقُلْتُ لَا یُطِیقُونَهُ قَالَ فَکَمْ قُلْتُ حَبَّهًًْ أَوْ شَعِیرَهًًْ قَالَ إِنَّکَ لَزَهِیدٌ فَنَزَلَتْ أَ أَشْفَقْتُمْ أَنْ تُقَدِّمُوا الزَّهِیدَ الْقَلِیلَ وَ کَأَنَّهُ یُرِیدُ مُقَلِّلٌ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله) - و ثعلبی آورده است که علی (علیه السلام) فرمود: چون این آیه نازل شد، پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله) مرا احضار فرمود و گفت: «نظر تو چیست؟ یک دینار خوب است»؟ عرض کردم: «تاب و توان آن را ندارند». فرمود: «پس چقدر»؟ عرض کردم: «دانه خرمایی یا دانه¬ای جو». فرمود: «چقدر کم و ناچیز گرفتی»؟! سپس آیه: أَ أَشْفَقْتُمْ أَنْ تُقَدِّمُوا بَیْنَ یَدَیْ نَجْواکُمْ صَدَقاتٍ نازل شد.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص54
بحارالأنوار، ج35، ص377/ بحارالأنوار، ج35، ص382/ فرات الکوفی، ص470 و الطرایف، ج1، ص41؛ «بتفاوت لفظی» / شواهدالتنزیل، ج2، ص317/ العمدهًْ، ص185 و کشف الغمهًْ، ج1، ص168؛ «الزهید القلیل و کانه یرید مقلل» محذوف
آیه أَ لَمْ تَرَ إِلَی الَّذینَ تَوَلَّوْا قَوْماً غَضِبَ اللهُ عَلَیْهِمْ ما هُمْ مِنْکُمْ وَ لا مِنْهُمْ وَ یَحْلِفُونَ عَلَی الْکَذِبِ وَ هُمْ یَعْلَمُونَ [14]
آیا ندیدی کسانی را که طرح دوستی با گروهی که مورد غضب خدا بودند ریختند؟! آن‌ها نه از شما هستند و نه از آنان. سوگند دروغ یاد می‌کنند [كه از شما هستند] درحالی‌که خودشان می‌دانند [دروغ مى‌گويند].
آیه أَعَدَّ اللهُ لَهُمْ عَذاباً شَدیداً إِنَّهُمْ ساءَ ما کانُوا یَعْمَلُونَ [15]
خداوند عذاب شدیدی برای آنان فراهم ساخته، چرا که اعمال بدی انجام می‌دادند.
آیه اتَّخَذُوا أَیْمانَهُمْ جُنَّةً فَصَدُّوا عَنْ سَبیلِ اللهِ فَلَهُمْ عَذابٌ مُهینٌ [16]
آن‌ها سوگندهای خود را سپری قرار دادند و [به‌اين‌وسيله] مردم را از راه خدا باز داشتند؛ از این رو برای آنان عذاب خوارکننده‌ای است.
1
(مجادله/ 16)
علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه) - اتَّخَذُوا أَیْمانَهُمْ جُنَّةً… أَیْ حِجَاباً بَیْنَهُمْ وَ بَیْنَ الْکُفَّارِ، وَأَیْمَانَهُمْ إِقْرَاراً بِاللِّسَانِ فَزَعاً مِنَ السَّیْفِ وَ دَفْعِ الْجِزْیَهًِْ.
علیّّّّبن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - اتَّخَذُوا أَیْمانَهُمْ جُنَّةً فَصَدُّوا عَنْ سَبیلِ اللهِ فَلَهُمْ عَذابٌ مُهینٌ یعنی حجابی میان آنان و کفّار است. و ایمان آنان، تنها اقرار به زبان است که از ترس شمشیر و نپرداختن جزیه می‌باشد.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص54
بحارالأنوار، ج30، ص159/ البرهان؛ «رفع» بدل «دفع» / نورالثقلین؛ «خوفا» بدل «فزعا»
آیه لَنْ تُغْنِیَ عَنْهُمْ أَمْوالُهُمْ وَ لا أَوْلادُهُمْ مِنَ اللهِ شَیْئاً أُولئِکَ أَصْحابُ النَّارِ هُمْ فیها خالِدُونَ [17]
هرگز اموال و فرزندانشان آن‌ها را از عذاب الهی حفظ نمی‌کند؛ آن‌ها اهل آتشند و جاودانه در آن می‌مانند.
آیه یَوْمَ یَبْعَثُهُمُ اللهُ جَمیعاً فَیَحْلِفُونَ لَهُ کَما یَحْلِفُونَ لَکُمْ وَ یَحْسَبُونَ أَنَّهُمْ عَلی شَیْءٍ أَلا إِنَّهُمْ هُمُ الْکاذِبُونَ [18]
[به خاطر بياوريد] روزی را که خداوند همه‌ی آن‌ها را برمی‌انگیزد، آن‌ها برای خدا نیز سوگند [دروغ] یاد می‌کنند همان‌گونه که [امروز] برای شما سوگند یاد می‌کنند؛ و گمان می‌کنند جایگاهی دارند؛ بدانید آن‌ها دروغگویانند.
1
(مجادله/ 18)
علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه) - إِنَّ الْأُمَّهًَْ سَتَفَرَّقُ عَلَی ثَلَاثٍ وَ سَبْعِینَ فِرْقَهًًْ اثْنَتَانِ وَ سَبْعُونَ فِرْقَهًًْ… وَ جَمِیعُ تِلْکَ الْفِرَقِ الِاثْنَتَیْنِ وَ السَّبْعِینَ فِرْقَهًًْ هُمُ الْمُتَدَیِّنُونَ بِغَیْرِ الْحَقِّ النَّاصِرُونَ دِینَ الشَّیْطَانِ الْآخِذُونَ عَنْ إِبْلِیسَ وَ أَوْلِیَائِهِ هُمْ أَعْدَاءُ اللَّهِ وَ أَعْدَاءُ رَسُولِهِ وَ أَعْدَاءُ الْمُؤْمِنِینَ یَدْخُلُونَ النَّارَ بِغَیْرِ حِسَابٍ بَرَءُوا مِنَ اللَّهِ وَ مِنْ رَسُولِهِ وَ أَشْرَکُوا بِاللَّهِ وَ کَفَرُوا بِهِ وَ عَبَدُوا غَیْرَ اللَّهِ مِنْ حَیْثُ لَا یَعْلَمُون… یَقُولُونَ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ وَ اللَّهِ رَبِّنا ما کُنَّا مُشْرِکِینَ یَحْلِفُونَ لِلَّهِ کَما یَحْلِفُونَ لَکُمْ وَ یَحْسَبُونَ أَنَّهُمْ عَلی شَیْءٍ أَلا إِنَّهُمْ هُمُ الْکاذِبُون.
علیّّّّبن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - امّت به هفتادوسه فرقه تقسیم می‌شوند؛ . . تمامی هفتادودو فرقه دیگر، از غیر حقّ وام ستاندند و دین شیطان را یاری کردند و از ابلیس و دوستانش کمک گرفتند، آنان دشمنان خداوند تعالی و رسول و مؤمنین هستند و یَدْخُلُونَ النَّارَ بِغَیْرِ حِسَابٍ آنان به خدا و رسولش (صلی الله علیه و آله) شرک ورزیدند و بی‌آن که بدانند، غیر خدا را بندگی کردند و گمان می‌کردند کار نیکویی انجام می‌دهند. آنان روز قیامت می‌گویند: پروردگارا به خدا سوگند که ما مشرک نبودیم و برای او سوگند می‌خورند، همان‌طور که برای شما سوگند یاد می‌کنند و گمان می‌کنند که مایه‌ای از راستی دارند، امّا آنان همان دروغگویان هستند.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص54
بحارالأنوار، ج28، ص14/ کتاب سلیم بن قیس، ص605/ البرهان
2
(مجادله/ 18)
الصّادق (علیه السلام) - فَقَالَ الصَّادِقُ (علیه السلام) فَیَقُولُونَ لِلَّهِ: یَا رَبِّ هَؤُلَاءِ مَلَائِکَتُکَ یَشْهَدُونَ لَکَ ثُمَ یَحْلِفُونَ بِاللَّهِ مَا فَعَلُوا مِنْ ذَلِکَ شَیْئاً وَ هُوَ قَوْلُ اللَّهِ: یَوْمَ یَبْعَثُهُمُ اللهُ جَمِیعاً فَیَحْلِفُونَ لَهُ کَما یَحْلِفُونَ لَکُمْ وَ هُمُ الَّذِینَ غَصَبُوا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) فَعِنْدَ ذَلِکَ یَخْتِمُ اللَّهُ عَلَی أَلْسِنَتِهِمْ وَ یُنْطِقُ جَوَارِحَهُمْ فَیَشْهَدُ السَّمْعُ بِمَا سَمِعَ مِمَّا حَرَّمَ اللَّهُ وَ یَشْهَدُ الْبَصَرُ بِمَا نَظَرَ بِهِ إِلَی مَا حَرَّمَ اللَّهُ وَ تَشْهَدُ الْیَدَانِ بِمَا أَخَذَتَا وَ تَشْهَدُ الرِّجْلَانِ بِمَا سَعَتَا فِیمَا حَرَّمَ اللَّهُ وَ یَشْهَدُ الْفَرْجُ بِمَا ارْتَکَبَ مِمَّا حَرَّمَ اللَّهُ ثُمَّ أَنْطَقَ اللَّهُ أَلْسِنَتَهُمْ.
امام صادق (علیه السلام) - امّا آن افراد در پیشگاه خداوند عرض می‌کنند: پروردگارا! این‌ها فرشتگان تو هستند و به نفع تو شهادت می‌دهند. سپس به خداوند قسم یاد می‌کنند که مرتکب چنین اعمالی نشده‌اند. این همان فرموده‌ی پروردگار است که در آن درباره‌ی چنین افرادی، چنین بیان فرموده است: یومَ یبْعَثُهُمُ اللهُ جَمِیعًا فَیحْلفُونَ لهُ کَمَا یحْلفُونَ لکُمْ؛ آن‌ها همان کسانی هستند که حق امیرالمؤمنین (علیه السلام) را غصب کرده‌اند. در این هنگام خداوند بر دهان‌هایشان مهر سکوت می‌زند و اعضای بدنشان شروع به سخن گفتن می‌کند. گوش به امور حرامی که شنیده است گواهی می‌دهد. چشم به دیدن اشیایی که خداوند آن‌ها را حرام اعلام کرده بود، اعتراف می‌کند. دست‌ها به آنچه گرفته بودند؛ پاها به تلاش برای رفتن به مکان‌هایی که خداوند بر فرد حرام کرده بود و عورت فرد به اعمال حرامی که مرتکب شده بود، اذعان می‌کنند. در این هنگام خداوند مهر سکوت را از روی زبان‌هایشان بر می‌دارد.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص56
القمی، ج2، ص264/ بحارالأنوار، ج7، ص312؛ «فقال الصادق (فیقولون… ذلک شییا» محذوف
3
(مجادله/ 18)
علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه) - إِذَا جَمَعَ اللَّهُ الْخَلْقَ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ دَفَعَ إِلَی کُلِّ إِنْسَانٍ کِتَابَهُ فَیَنْظُرُونَ فِیهِ فَیُنْکِرُونَ أَنَّهُمْ عَمِلُوا مِنْ ذَلِکَ شَیْئاً فَیَشْهَدُ عَلَیْهِمُ الْمَلَائِکَهًُْ فَیَقُولُونَ یَا رَبِّ مَلَائِکَتُکَ یَشْهَدُونَ لَکَ ثُمَّ یَحْلِفُونَ أَنَّهُمْ لَمْ یَعْمَلُوا مِنْ ذَلِکَ شَیْئاً وَ هُوَ قَوْلُهُ یَوْمَ یَبْعَثُهُمُ اللهُ جَمِیعاً فَیَحْلِفُونَ لَهُ کَما یَحْلِفُونَ لَکُمْ فَإِذَا فَعَلُوا ذَلِکَ خَتَمَ عَلَی أَلْسِنَتِهِمْ وَ یَنْطِقُ جَوَارِحُهُمْ بِمَا کَانُوا یَکْسِبُونَ.
علیّّّّبن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - وقتی خدا خلائق را روز قیامت جمع نمود، به هر انسانی نامه عملش داده می‌شود و در آن نظر می‌کند و منکر می‌شود که چیزی از آن اعمال را انجام داده باشد، پس فرشتگان بر آنان گواهی می‌دهند و می‌گویند: «پروردگارا! فرشتگانت برای تو گواهی می‌دهند، ولی اینان قسم می‌خورند که آنان چیزی از آن اعمال را مرتکب نشده‌اند؛ و این است معنای آیه یَوْمَ یَبْعَثُهُمُ اللهُ جَمیعاً فَیَحْلِفُونَ لَهُ کَما یَحْلِفُونَ لَکُمْ وقتی چنین کردند، بر زبان‌هایشان مهر می‌خورد و اعضا و جوارحشان به آنچه کرده‌اند، گویا می‌شوند.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص56
بحارالأنوار، ج7، ص312
4
(مجادله/ 18)
الرّسول (صلی الله علیه و آله) - کَانَ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) جَالِساً فِی ظِلِّ حَجَرٍ کَادَ أَنْ یَنْصَرِفَ عَنْهُ الظِّلُّ فَقَالَ إِنَّهُ سَیَأْتِیکُمْ رَجُلٌ یَنْظُرُ إِلَیْکُمْ بِعَیْنِ شَیْطَانٍ فَإِذَا جَاءَکُمْ فَلَا تُکَلِّمُوهُ فَلَمْ یَلْبَثُوا أَنْ طَلَعَ عَلَیْهِمْ رَجُلٌ أَزْرَقُ فَدَعَاهُ وَ قَالَ عَلَی مَا تَشْتِمُونِّی أَنْتَ وَ أَصْحَابُکَ فَقَالَ لَا نَفْعَلُ قَالَ دَعْنِی آتِکَ بِهِمْ فَدَعَاهُمْ فَجَعَلُوا یَحْلِفُونَ بِاللَّهِ مَا قَالُوا وَ مَا فَعَلُوا فَأَنْزَلَ اللَّهُ یَوْمَ یَبْعَثُهُمُ اللهُ جَمِیعاً فَیَحْلِفُونَ لَهُ کَما یَحْلِفُونَ لَکُم.
پیامبر (صلی الله علیه و آله) - پیامبر (صلی الله علیه و آله) در سایه‌ی سنگی نشسته بود، نزدیک بود سایه برگردد فرمود: «الآن مردی می‌آید که با چشم شیطان می‌نگرد؛ وقتی آمد با او سخن نگویید. چیزی نگذشت که مرد زرد چهره‌ای آمد. رسول خدا (صلی الله علیه و آله) به او گفت: «چرا با رفقایت به من ناسزا می‌گفتید»؟ . مرد گفت: «نه ما این کار را نکردیم». بعد گفت: «اجازه بده آن‌ها را پیش شما بیاورم. آنان آمدند و به خدا قسم خوردند که چنین چیزی نگفته‌اند. دراین‌هنگام این آیه نازل شد یَوْمَ یَبْعَثُهُمُ اللهُ جَمِیعاً فَیَحْلِفُونَ لَهُ کَما یَحْلِفُونَ لَکُمْ. در روز قیامت نیز مثل امروز قسم می‌خورند».
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص56
بحارالأنوار، ج18، ص111
5
(مجادله/ 18)
علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه) - إِذَا کَانَ یَوْمُ الْقِیَامَهًِْ جَمَعَ اللَّهُ الَّذِینَ غَصَبُوا آلَ مُحَمَّدٍ (علیهم السلام) حَقَّهُمْ فَیَعْرِضُ عَلَیْهِمْ أَحْمَالُهُمْ فَیَحْلِفُونَ لَهُ أَنَّهُمْ لَمْ یَعْمَلُوا مِنْهَا شَیْئاً کَمَا حَلَفُوا لِرَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فِی الدُّنْیَا حِینَ حَلَفُوا أَنْ لَا یَرُدُّوا الْوَلَایَهًَْ فِی بَنِی‌هَاشِمٍ وَ حِینَ هَمُّوا بِقَتْلِ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فِی الْعَقَبَهًِْ فَلَمَّا أَطْلَعَ اللَّهُ نَبِیَّهُ (صلی الله علیه و آله) وَ أَخْبَرَهُمْ حَلَفُوا لَهُ أَنَّهُمْ لَمْ یَقُولُوا ذَلِکَ وَ لَمْ یَهُمُّوا بِه… قَالَ إِذَا عَرَضَ اللَّهُ ذَلِکَ عَلَیْهِمْ فِی الْقِیَامَهًِْ یُنْکِرُونَهُ وَ یَحْلِفُونَ لَهُ کَمَا حَلَفُوا لِرَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ هُوَ قَوْلُهُ تَعَالَی یَوْمَ یَبْعَثُهُمُ اللهُ جَمِیعاً فَیَحْلِفُونَ لَهُ کَما یَحْلِفُونَ لَکُم.
علیّّّّبن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - روز قیامت، خداوند کسانی که حقّ آل محمّد (علیهم السلام) را غصب کرده‌اند، جمع می‌کند، اعمالشان را بر آنان عرضه می‌دارد. برای خداوند سوگند یاد می‌کنند که چیزی از این گناهان را انجام نداده‌اند، همان‌طور که در دنیا برای رسول خدا (صلی الله علیه و آله) سوگند یاد کردند که ولایت را به بنی‌هاشم باز نگردانند، و نیز همان‌طور که به قتل رسول خدا (صلی الله علیه و آله) در عقبه همّت گماردند. زمانی‌که خداوند پیامبرش (صلی الله علیه و آله) را مطلع کرد و به او خبر داد، سوگند یاد کردند که آنان چنین چیزی را نگفته‌اند و قصد این کار را نداشته‌اند… خداوند عزّوجلّ در روز قیامت، اعمالشان را بر آنان عرضه می‌دارند و آنان انکار می‌کنند و همان‌گونه که برای رسول خدا (صلی الله علیه و آله) سوگند یاد کردند، برای خدا نیز سوگند می‌خورند و این همان کلام خداست یَومَ یَبْعَثُهُمُ اللهُ جَمِیعًا فَیَحْلفُونَ لهُ کَمَا یَحْلفُونَ لکُمْ.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص56
بحارالأنوار، ج7، ص209/ البرهان/ نورالثقلین
آیه اسْتَحْوَذَ عَلَیْهِمُ الشَّیْطانُ فَأَنْساهُمْ ذِکْرَ اللهِ أُولئِکَ حِزْبُ الشَّیْطانِ أَلا إِنَّ حِزْبَ الشَّیْطانِ هُمُ الْخاسِرُونَ [19]
شیطان بر آنان مسلّط شده و یاد خدا را از خاطر آن‌ها برده؛ آنان حزب شیطانند. بدانید حزب شیطان زیانکارانند.
1
(مجادله/ 19)
علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه) - اسْتَحْوَذَ عَلَیْهِمُ الشَّیْطانُ فَأَنْساهُمْ ذِکْرَ اللهِ أَیْ غَلَبَ عَلَیْهِمُ الشَّیْطَانُ أُولئِکَ حِزْبُ الشَّیْطانِ أَیْ أَعْوَانُهُ.
علیّّّّبن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - اسْتَحْوذَ عَلیْهِمُ الشَّیْطَانُ فَأَنسَاهُمْ ذِکْرَ اللهِ یعنی شیطان بر آنان غلبه کرد أُولئِکَ حِزْبُ الشَّیْطَانِ یعنی یاران شیطان هستند.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص58
بحارالأنوار، ج7، ص209
2
(مجادله/ 19)
العسکری (علیه السلام) - خَرَجَ تَوْقِیعٌ مِنْ أَبِی‌مُحَمَّدٍ (علیه السلام) إِلَی بَعْضِ بَنِی أَسْبَاطٍ قَالَ کَتَبْتُ إِلَیْهِ أُخْبِرُهُ عَنِ اخْتِلَافِ الْمَوَالِی وَ أَسْأَلُهُ إِظْهَارَ دَلِیلٍ فَکَتَبَ إِلَیَّ وَ إِنَّمَا خَاطَبَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ الْعَاقِلَ لَیْسَ أَحَدٌ یَأْتِی بِآیَهًٍْ أَوْ یَظْهَرَ دَلِیلًا أَکْثَرَ مِمَّا جَاءَ بِهِ خَاتَمُ النَّبِیِّینَ وَ سَیِّدُ الْمُرْسَلِینَ فَقَالُوا سَاحِرٌ وَ کَاهِنٌ وَ کَذَّابٌ وَ هَدَی اللَّهُ مَنِ اهْتَدَی غَیْرَ أَنَّ الْأَدِلَّهًَْ یَسْکُنُ إِلَیْهَا کَثِیرٌ مِنَ النَّاسِ وَ ذَلِکَ أَنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ یَأْذَنُ لَنَا فَنَتَکَلَّمُ وَ یَمْنَعُ فَنَصْمُتُ وَ لَوْ أَحَبَّ أَنْ لَا یَظْهَرَ حَقّاً مَا بَعَثَ النَّبِیِّینَ مُبَشِّرِینَ وَ مُنْذِرِینَ فَصَدَعُوا بِالْحَقِّ فِی حَالِ الضَّعْفِ وَ الْقُوَّهًِْ وَ یَنْطِقُونَ فِی أَوْقَاتٍ لِیَقْضِیَ اللَّهُ أَمْرَهُ وَ یُنْفِذَ حُکْمَهُ النَّاسُ فِی طَبَقَاتٍ شَتَّی وَ الْمُسْتَبْصِرُ عَلَی سَبِیلِ نَجَاهًٍْ مُتَمَسِّکٌ بِالْحَقِّ مُتَعَلِّقٌ بِفَرْعٍ أَصِیلٍ غَیْرُ شَاکٍّ وَ لَا مُرْتَابٍ لَا یَجِدُ عَنْهُ مَلْجَأً وَ طَبَقَهًٌْ لَمْ تَأْخُذِ الْحَقَّ مِنْ أَهْلِهِ فَهُمْ کَرَاکِبِ الْبَحْرِ یَمُوجُ عِنْدَ مَوْجِهِ وَ یَسْکُنُ عِنْدَ سُکُونِهِ وَ طَبَقَهًٌْ اسْتَحْوَذَ عَلَیْهِمُ الشَّیْطانُ شَأْنُهُمُ الرَّدُّ عَلَی أَهْلِ الْحَقِّ وَ دَفْعُ الْحَقِّ بِالْبَاطِل.
امام عسکری (علیه السلام) - از طرف امام عسکری (علیه السلام) توقیعی برای یکی از بنی‌اسباط صادر شده که گفت: «من نامهای نوشتم برای آن جناب و تذکّر دادم که دوستان درباره‌ی شما اختلاف دارند تقاضا دارم دلیل و معجزه‌ای اظهار بفرمایید. در جواب من نوشت خداوند عاقلان را طرف خطاب خویش قرار داده هیچ‌کس را یارای آن نیست که معجزه یا دلیلی بیاورد بیش از آنچه خاتم‌الأنبیاء (صلی الله علیه و آله) آورد درباره‌ی آن جناب گفتند ساحر و شعبده باز و دروغگو است. خداوند هرکس را که قابل هدایت باشد هدایت می‌کند. جز اینکه دلیل موجب آرامش خاطر بیشتر مردم می‌شود امّا جریان چنین است که خداوند عزیز به ما اجازه‌ی سخن‌گفتن می‌دهد صحبت می‌کنیم گاهی ما را از سخن بازمی‌دارد در آن موقع است که ساکت خواهیم بود. اگر نمی‌خواست حق آشکار شود پیامبران را با مژده و تهدید نمی‌فرستاد. آن‌ها حق را درحال ضعف و قدرت آشکار کردند و مردم را در زمان‌های معیّن راهنمایی کردند. خداوند آنچه خود فرموده و حکم کرده را اجرا خواهد کرد. مردم چند دسته هستند؛ آن کس که جویای واقعیّت باشد در راه رستگاری و نجات است. او به حق چنگ می‌زند و خود را به شاخه‌ای محکم آویزان نموده شک و تردید ندارد و پناهی جز آن نخواهد داشت. دسته‌ی دیگر حق را از اهلش نمی‌جویند؛ آن‌ها مانند کسی هستند که با کشتی در دریا سفر نموده که موج‌های خروشان او را به هر طرف می‌برد وقتی موج ساکن شود آرام است. گروهی دیگر شیطان آن‌ها را فریب داده کار آن‌ها ردکردن اهل حق است.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص58
بحارالأنوار، ج50، ص296/ بحارالأنوار، ج75، ص371؛ «لیس احدیاتی… ای‌ها کثیر» محذوف
3
(مجادله/ 19)
فقه‌الرّضا (علیه السلام) - وَ اعْلَمْ أَنَّ شَارِبَ الْخَمْرِ کَعَبَدَهًِْ الْأَوْثَانِ وَ کَنَاکِحِ أُمِّهِ فِی حَرَمِ اللَّهِ وَ هُوَ یُحْشَرُ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ مَعَ الْیَهُودِ وَ النَّصَارَی وَ الْمَجُوسِ وَ الَّذِینَ أَشْرَکُوا أُولئِکَ حِزْبُ الشَّیْطانِ أَلا إِنَّ حِزْبَ الشَّیْطانِ هُمُ الْخاسِرُون.
فقه الرّضا (علیه السلام) - بدان که شرابخوار مثل بت پرست است و مانند کسی است که با مادر خود در حرم الهی نزدیکی کند. در روز قیامت با یهود و مسیحی و مجوسی و مشرکان محشور می‌شود، آنان حزب شیطانند. بدانید حزب شیطان زیانکارانند.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص58
بحارالأنوار، ج76، ص142
4
(مجادله/ 19)
أمیرالمومنین (علیه السلام) - أَهْلَ النِّفَاقِ فَإِنَّهُمُ الضَّالُّونَ الْمُضِلُّونَ وَ الزَّالُّونَ الْمُزِلُّونَ یَتَلَوَّنُونَ أَلْوَاناً وَ یَفْتَنُّونَ افْتِنَاناً وَ یَعْمِدُونَکُمْ بِکُلِّ عِمَادٍ وَ یَرْصُدُونَکُمْ بِکُلِّ مِرْصَادٍ قُلُوبُهُمْ دَوِیَّهًٌْ وَ صِفَاحُهُمْ نَقِیَّهًٌْ یَمْشُونَ الْخَفَاءَ وَ یَدِبُّونَ الضَّرَاء… یَقُولُونَ فَیُشَبِّهُونَ وَ یَصِفُونَ فَیُمَوِّهُونَ قَدْ هَوَّنُوا الطَّرِیقَ وَ أَضْلَعُوا الْمَضِیقَ فَهُمْ لُمَهًُْ الشَّیْطَانِ وَ حُمَهًُْ النِّیرَانِ أُولئِکَ حِزْبُ الشَّیْطانِ أَلا إِنَّ حِزْبَ الشَّیْطانِ هُمُ الْخاسِرُونَ.
امام علی (علیه السلام) - از منافقان برحذر باشید! آن‌ها گمراه هستند و شما را هم گمراه می‌کنند. آن‌ها اهل لغزش می‌باشند و شماها را هم می‌لغزانند، آن‌ها به رنگ‌های مختلف در می‌آیند و فتنه‌ای دیگر می‌کنند، می‌خواهند به هر وسیله‌ای خود را به شما برسانند و شما را در دام خود بیفکنند. دل‌های آن‌ها بیمار و پر از مکر و فریب است، ولی چهره‌هاشان پاک و خوش اخلاق و خوش برخورد می‌باشند، آهسته و بدون اینکه کسی آن‌ها را مشاهده کند راه می‌روند و خود را از انظار مخفی می‌دارند… آن‌ها می‌گویند و مردم را به شبهه می‌اندازند و تعریف و توصیف می‌کنند و مردم را از حق منحرف می‌سازند. منافقان راه‌ها را آسان تلقی می‌کنند و کارها را ساده می‌پندارند، تنگناها را وسیع می‌دانند، آن‌ها جماعت شیطان می‌باشند و گرمی آتش هستند؛ أُولئِکَ حِزْبُ الشَّیْطانِ أَلا إِنَّ حِزْبَ الشَّیْطانِ هُمُ الْخاسِرُونَ.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص58
بحارالأنوار، ج69، ص176/ شرح نهج البلاغهًْ، ج10، ص163 و نهج البلاغهًْ، ص307؛ «و یفتنون افتنانا… یدبون الضراء» محذوف
5
(مجادله/ 19)
الحسین (علیه السلام) -… فَتَقَدَّمَ الْحُسَیْنُ (علیه السلام) وَ رَأَی صُفُوفَهُمْ کَالسَّیْلِ وَ اللَّیْلِ فَخَطَب… وَ مِنْهَا فَنِعْمَ الرَّبُّ رَبُّنَا وَ بِئْسَ الْعِبَادُ أَنْتُمْ أَقْرَرْتُمْ بِالطَّاعَهًْ وَ آمَنْتُمْ بِالرَّسُولِ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) ثُمَّ أَنْتُمْ رَجَعْتُمْ إِلَی ذُرِّیَّتِهِ وَ عِتْرَتِهِ تُرِیدُونَ قَتْلَهُمْ لَقَدِ اسْتَحْوَذَ عَلَیْکُمُ الشَّیْطَانُ فَأَنْسَاکُمْ ذِکْرَ اللَّهِ الْعَظِیمِ فَتَبّاً لَکُمْ وَ لِمَا تُرِیدُونَ إِنَّا لِلهِ وَ إِنَّا إِلَیْهِ راجِعُونَ هَؤُلَاءِ قَوْمٌ کَفَرُوا بَعْدَ إِیمانِهِمْ فَبُعْداً لِلْقَوْمِ الظَّالِمِین.
امام حسین (علیه السلام) - امام سجّاد (علیه السلام) فرمود: … خطبه امام حسین (علیه السلام) هنگامی‌که یک نظر به صف‌های آنان که گویا سیل بود انداخت و فرمود: «خدای ما خوب پروردگاری است، ولی شما بد مردمی هستید. زیرا [به گمان خود] اقرار به طاعت کردید و به حضرت محمّد (صلی الله علیه و آله) ایمان آوردید، سپس پشت به ذرّیّه و عترت پیامبر خود (صلی الله علیه و آله) نمودید و می‌خواهید آنان را شهید نمایید. حقّا که شیطان بر شما مسلّط شده و شما را از یاد خدای بزرگ برده است. شما و این اراده‌ای که دارید نابود شوید! ما از آنِ خداییم و به‌سوی او بازمی‌گردیم! . (بقره/156) اینان همان مردمی هستند پس از ایمان کافر شدند. (آل عمران/86) دور باد قوم ستمگر [از رحمت خدا]! . (مومنون/41)».
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص60
المناقب، ج4، ص100/ نورالثقلین
6
(مجادله/ 19)
الصّادق (علیه السلام) - عَنْ أَبِیعَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) بَیْنَمَا مُوسَی (علیه السلام) جَالِساً إِذْ أَقْبَلَ إِبْلِیسُ وَ عَلَیْهِ بُرْنُسٌ ذُو أَلْوَانٍ فَلَمَّا دَنَا مِنْ مُوسَی (علیه السلام) خَلَعَ الْبُرْنُسَ وَ قَامَ إِلَی مُوسَی فَسَلَّمَ عَلَیْهِ فَقَالَ لَهُ مُوسَی (علیه السلام) مَنْ أَنْتَ فَقَالَ أَنَا إِبْلِیسُ قَالَ أَنْتَ فَلَا قَرَّبَ اللَّهُ دَارَکَ قَالَ إِنِّی إِنَّمَا جِئْتُ لِأُسَلِّمَ عَلَیْکَ لِمَکَانِکَ مِنَ اللَّهِ قَالَ فَقَالَ لَهُ مُوسَی (علیه السلام) فَمَا هَذَا الْبُرْنُسُ قَالَ بِهِ أَخْتَطِفُ قُلُوبَ بَنِی آدَمَ فَقَالَ مُوسَی (علیه السلام) فَأَخْبِرْنِی بِالذَّنْبِ الَّذِی إِذَا أَذْنَبَهُ ابْنُ آدَمَ اسْتَحْوَذْتَ عَلَیْهِ قَالَ إِذَا أَعْجَبَتْهُ نَفْسُهُ وَ اسْتَکْثَرَ عَمَلَهُ وَ صَغُرَ فِی عَیْنِهِ ذَنْبُهُ وَ قَالَ قَالَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ لِدَاوُدَ (علیه السلام) یَا دَاوُدُ بَشِّرِ الْمُذْنِبِینَ وَ أَنْذِرِ الصِّدِّیقِینَ قَالَ کَیْفَ أُبَشِّرُ الْمُذْنِبِینَ وَ أُنْذِرُ الصِّدِّیقِینَ قَالَ یَا دَاوُدُ بَشِّرِ الْمُذْنِبِینَ أَنِّی أَقْبَلُ التَّوْبَهًَْ وَ أَعْفُو عَنِ الذَّنْبِ وَ أَنْذِرِ الصِّدِّیقِینَ أَلَّا یُعْجَبُوا بِأَعْمَالِهِمْ فَإِنَّهُ لَیْسَ عَبْدٌ أَنْصِبُهُ لِلْحِسَابِ إِلَّا هَلَکَ.
امام صادق (علیه السلام) - از امام صادق علیه السّلام روایت شده است که فرمود: رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: هنگامی که موسی‌بن‌عمران (علیه السلام) نشسته بود ناگهان شیطان رسید و درحالی‌که لباسی رنگارنگ در بر کرده بود، کنار موسی (علیه السلام) قرار گرفت. شیطان لباس خود را در آورد و در کنار موسی (علیه السلام) نشست و بر او سلام نمود، موسی گفت: «شما که هستید». گفت: «من ابلیس هستم». گفت: «تو ابلیس هستی خداوند خانه‌ات را خراب کند». شیطان اظهار داشت آمده‌ام به شما سلام کنم چون در نزد خداوند مقام داری. موسی (علیه السلام) به او گفت: «این کلاه چیست بر سر نهاده‌ای». گفت: «به این وسیله دل فرزندان آدم را به طرف خود جلب می‌کنم». موسی گفت: «به من بگو آن کدام گناه است که اگر فرزند آدم مرتکب شد بر او مسلّط می‌گردی». گفت: «هر گاه خودبین شود و گناهانش را کوچک بشمارد». رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: «خداوند متعال به داود (علیه السلام) فرمود: «ای داود (علیه السلام)! گناهکاران را مژده بده و صدیقان را بترسان». گفت: «چگونه این کار را انجام دهم». فرمود: «ای داود (علیه السلام)! به گناهکاران مژده بده که من گناهان آن‌ها را عفو می‌کنم و توبه را می‌پذیرم و به صدّیقان هم بگو که خودبین نباشند و به اعمال خود مغرور نگردند و بدانند بندگان در هنگام حساب هلاک می‌گردند».
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص60
الکافی، ج2، ص314/ نورالثقلین
7
(مجادله/ 19)
أمیرالمومنین (علیه السلام) - أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّمَا بَدْءُ وُقُوعِ الْفِتَنِ أَهْوَاءٌ تُتَّبَعُ وَ أَحْکَامٌ تُبْتَدَعُ یُخَالَفُ فِیهَا کِتَابُ اللَّهِ یَتَوَلَّی فِیهَا رِجَالٌ رِجَالًا فَلَوْ أَنَّ الْبَاطِلَ خَلَصَ لَمْ یَخْفَ عَلَی ذِی حِجًی وَ لَوْ أَنَّ الْحَقَّ خَلَصَ لَمْ یَکُنِ اخْتِلَافٌ وَ لَکِنْ یُؤْخَذُ مِنْ هَذَا ضِغْثٌ وَ مِنْ هَذَا ضِغْثٌ فَیُمْزَجَانِ فَیَجِیئَانِ مَعاً فَهُنَالِکَ اسْتَحْوَذَ الشَّیْطَانُ عَلَی أَوْلِیَائِهِ وَ نَجَا الَّذِینَ سَبَقَتْ لَهُمْ مِنَ اللَّهِ الْحُسْنَی.
امام علی (علیه السلام) -ای مردم همانا آغاز پیدایش آشوب‌ها فرمانبری هوس‌ها و بدعت‌نهادن احکامی است برخلاف قرآن که مردمی به‌دنبال مردمی آن را به دست گیرند، اگر باطل برهنه می‌بود بر خردمندی نهان نمی‌گشت و اگر حق ناآمیخته می‌نمود اختلافی پیدا نمی‌شد ولی مشتی از حق و مشتی از باطل گرفته و آمیخته شود و با هم پیش آیند، اینجاست که شیطان بر دوستان خود چیره شود و آن‌ها که از جانب خدا سبقت نیکی داشتند نجات یابند.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص60
الکافی، ج1، ص54/ نورالثقلین
آیه إِنَّ الَّذینَ یُحَادُّونَ اللهَ وَ رَسُولَهُ أُولئِکَ فِی الْأَذَلِّینَ [20]
کسانی که با خدا و پیامبرش دشمنی می‌کنند، آن‌ها در زمره‌ی ذلیل‌ترین افرادند.
آیه کَتَبَ اللهُ لَأَغْلِبَنَّ أَنَا وَ رُسُلی إِنَّ اللهَ قَوِیٌّ عَزیزٌ [21]
خداوند چنین مقرّر داشته که من و پیامبرانم پیروز می‌شویم؛ چرا که خداوند توانا و شکست ناپذیر است.
1
(مجادله/ 21)
الرّسول (صلی الله علیه و آله) - أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّهُ لَا نَبِیَّ بَعْدِی وَ لَا سُنَّهًَْ بَعْدَ سُنَّتِی فَمَنِ ادَّعَی ذَلِکَ فَدَعْوَاهُ وَ بِدْعَتُهُ فِی النَّارِ فَاقْتُلُوهُ وَ مَنْ تَبِعَهُ فَإِنَّهُ فِی النَّارِ أَیُّهَا النَّاسُ أَحْیُوا الْقِصَاصَ وَ أَحْیُوا الْحَقَّ لِصَاحِبِ الْحَقِّ وَ لَا تَفَرَّقُوا وَ أَسْلِمُوا وَ سَلِّمُوا تَسْلَمُوا کَتَبَ اللهُ لَأَغْلِبَنَّ أَنَا وَ رُسُلِی إِنَّ اللهَ قَوِیٌّ عَزِیزٌ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله) - مردم! نه پیامبری پس از من خواهد بود، و نه سنّتی پس از سنّت من. پس هرکس ادّعای پیامبری کند و بدعتی گذارد، ادّعا و بدعت او در آتش خواهد بود، و هرکس چنین ادّعایی کند او را بکشید، و او و هرکس که از او پیروی کند همگی در دوزخ خواهند بود. ای مردم! قصاص را زنده نگهدارید، و حقّ را زنده کنید، و پراکنده نشوید، و به‌راستی تسلیم حق باشید تا سالم بمانید، کَتَبَ اللهُ لَأَغْلِبَنَّ أَنَا وَ رُسُلی إِنَّ اللهَ قَوِیٌّ عَزیزٌ.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص62
وسایل الشیعهًْ، ج28، ص337/ مستدرک الوسایل، ج18، ص171/ بحارالأنوار، ج22، ص475/ بحارالأنوار، ج22، ص531؛ «بدعهًْ فی النار فاقتلوه» محذوف/ الأمالی للمفید، ص53
2
(مجادله/ 21)
الصّادق (علیه السلام) - إِنَّ الصَّادِقَ (علیه السلام) أَخْرَجَ آیَاتٍ مِنَ الْقُرْآنِ وَ جَعَلَهَا حِرْزاً لِابْنِهِ مُوسَی الْکَاظِمِ (علیه السلام) وَ کَانَ یَقْرَؤُهُ وَ یُعَوِّذُ نَفْسَهُ بِهِ وَ هُوَ هَذَا بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ أَبَداً حَقّاً حَقّاً لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ إِیمَاناً وَ صِدْقاً لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ تَعَبُّداً وَ رِقّاً لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ تَلَطُّفاً وَ رِفْقاً لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ بِسْمِ اللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ اعْتَصَمْتُ بِاللَّهِ وَ أَلْجَأْتُ ظَهْرِی إِلَی اللَّهِ ما شاءَ اللَّهُ لا قُوَّهًَْ إِلَّا بِاللَّهِ وَ ما تَوْفِیقِی إِلَّا بِاللَّهِ وَ مَا النَّصْرُ إِلَّا مِنْ عِنْدِ اللَّهِ وَ مَا صَبْرِی إِلَّا بِاللَّهِ وَ أُفَوِّضُ أَمْرِی إِلَی اللَّهِ وَ نِعْمَ الْقَادِرُ اللَّهُ وَ نِعْمَ الْمَوْلَی اللَّهُ وَ نِعْمَ النَّصِیرُ اللَّهُ وَ لَا یَأْتِی بِالْحَسَنَاتِ إِلَّا اللَّهُ وَ لَا یَصْرِفُ السَّیِّئَاتِ إِلَّا اللَّهُ وَ مَا بِنَا مِنْ نِعْمَهًٍْ فَمِنَ اللَّهِ وَ إِنَّ الْأَمْرَ کُلَّهُ لِلَّهِ وَ أَسْتَکْفِی اللَّهَ وَ أَسْتَعِینُ اللَّهَ وَ أَسْتَقِیلُ اللَّهَ وَ أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ وَ أَسْتَغِیثُ اللَّهَ وَ صَلَّی اللَّهُ عَلَی مُحَمَّدٍ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ آلِهِ وَ عَلَی أَنْبِیَاءِ اللَّهِ (علیهم السلام) وَ عَلَی مَلَائِکَهًِْ اللَّهِ وَ عَلَی الصَّالِحِینَ مِنْ عِبَادِ اللَّهِ إِنَّهُ مِنْ سُلَیْمانَ (علیه السلام) وَ إِنَّهُ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ أَلَّا تَعْلُوا عَلَیَّ وَ أْتُونِی مُسْلِمِینَ کَتَبَ اللهُ لَأَغْلِبَنَّ أَنَا وَ رُسُلِی إِنَّ اللهَ قَوِیٌّ عَزِیز.
امام صادق (علیه السلام) - امام صادق (علیه السلام) آیه‌هایی از قرآن را انتخاب کرده و آن را حرزی برای فرزندش امام موسی کاظم (علیه السلام) قرار داد و پیوسته آن را می‌خواند و خود را به آن پناهنده می‌کرد، و آن‌ها این است: «به نام خداوند بخشنده مهربان، به تحقیق معبودی جز الله نیست، از روی ایمان و راستی معبودی جز خداوند نیست، پروردگاری جز الله نیست از روی بندگی و عبودیّت، پروردگاری جز الله نیست. در لطف و مهربانی، معبودی جز خداوند نیست. به نام خدا و سپاس از آن خداست و به او پناه برده‌ام و به او تکیه زده‌ام. هرچه خداوند بخواهد، نیرویی جز از سوی خدا نیست و توفیق تنها از جانب اوست و یاری تنها از اوست، شکیبایی‌ام تنها برای اوست و کارم را به او واگذار می‌کنم و چه نیکو توانایی است خداوند؛ و چه نیکو مولا و یاوری است و نیکی‌ها تنها از جانب خداوند می‌آید و بدی‌ها را تنها او برطرف می‌کند و هر نعمتی به ما می‌رسد از سوی خداوند است و کارها تنها به دستور خداوند است. از او کفایت می‌خواهم و از او یاری می‌جویم و از او بخشش می‌طلبم و آمرزش می‌خواهم و به او پناه می‌برم. و درود خداوند بر محمّد (صلی الله علیه و آله) پیامبر خدا و خاندان ایشان و بر پیامبران و فرشتگان خدا و بندگان شایسته‌ی او باد، این از جانب سلیمان است: به نام خداوند بخشنده‌ی مهربان؛ توصیّه من این است که نسبت به من برتری‌جویی نکنید، و به‌سوی من آیید درحالی‌که تسلیم حقّ هستید! . (نمل/31) خداوند چنین مقرّر داشته که من و پیامبرانم پیروز می‌شویم؛ چرا که خداوند توانا و شکست ناپذیر است.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص62
بحارالأنوار، ج91، ص339
آیه لا تَجِدُ قَوْماً یُؤْمِنُونَ بِاللهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ یُوادُّونَ مَنْ حَادَّ اللهَ وَ رَسُولَهُ وَ لَوْ کانُوا آباءَهُمْ أَوْ أَبْناءَهُمْ أَوْ إِخْوانَهُمْ أَوْ عَشیرَتَهُمْ أُولئِکَ کَتَبَ فی قُلُوبِهِمُ الْإیمانَ وَ أَیَّدَهُمْ بِرُوحٍ مِنْهُ وَ یُدْخِلُهُمْ جَنَّاتٍ تَجْری مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ خالِدینَ فیها رَضِیَ اللهُ عَنْهُمْ وَ رَضُوا عَنْهُ أُولئِکَ حِزْبُ اللهِ أَلا إِنَّ حِزْبَ اللهِ هُمُ الْمُفْلِحُونَ [22]
هیچ قومی را که ایمان به خدا و روز رستاخیز دارند نمی‌یابی که با دشمنان خدا و پیامبرش دوستی کنند، هرچند پدران یا پسران یا برادران یا خویشاوندانشان باشند؛ آنان کسانی هستند که خدا ایمان را بر صفحه دل‌هایشان نوشته و با روحی از ناحیه‌ی خودش آن‌ها را تأیید فرموده، و آن‌ها را در باغ‌هایی بهشتی وارد می‌کند که نهرها از پای درختانش جاری است، جاودانه در آن می‌مانند؛ خدا از آن‌ها خشنود است، و آنان نیز از او خشنودند؛ آن‌ها «حزب الله» اند؛ بدانید «حزب الله» پیروزان و رستگارانند.
هیچ قومی را که ایمان به خدا و روز رستاخیز دارند نمی‌یابی که با دشمنان خدا و پیامبرش دوستی کنند، هرچند پدران یا پسران یا برادران یا خویشاوندانشان باشند
1 -1
(مجادله/ 22)
الرّسول (صلی الله علیه و آله) - اللَّهُمَّ لَا تَجْعَلْ لِکَافِرٍ عِنْدِی یَداً فَیَکُونَ لَهُ شُعْبَهًْ مِنْ قَلْبِی فَإِنِّی قَرَأْتُ فِیمَا أَنْزَلْتَ عَلَیَ لا تَجِدُ قَوْماً یُؤْمِنُونَ بِاللهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ یُوادُّونَ مَنْ حَادَّ اللهَ وَ رَسُولَهُ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله) - خداوندا برای هیچ کافری نزد من هیچ دست و جایگاهی قرار نده [زیر از سر رحمت و دلسوزی] در دل من برای آن‌ها جایگاهی ایجاد خواهد شد زیرا من در آیاتی که تو نازل فرموده‌ای خوانده‌ام: لا تَجِدُ قَوْماً یُؤْمِنُونَ بِاللهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ یُوادُّونَ مَنْ حَادَّ اللهِ وَ رَسُولَهُ.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص62
مجموعهًْ ورام، ج2، ص200
1 -2
(مجادله/ 22)
الرّسول (صلی الله علیه و آله) - اللَّهُمَّ لَا تَجْعَلْ لِفَاسِقٍ وَ لَا فَاجِرٍ عِنْدِی بِرّاً وَ لَا نِعْمَهًْ فَإِنِّی وَجَدْتُ فِیمَا أُوحِیتُه‌لاتَجِدُ قَوْماً یُؤْمِنُونَ بِاللهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ یُوادُّونَ مَنْ حَادَّ اللهَ وَ رَسُولَهُ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله) - خداوندا! هیچ نیکی و نعمتی به اشخاص فاسق و فاجر را در دل من قرار نده، زیرا من در آنچه به من وحی شده یافته‌ام که: لا تَجِدُ قَوْماً یُؤْمِنُونَ بِاللهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ یُوادُّونَ مَنْ حَادَّ اللهِ وَ رَسُولَهُ.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص64
مجموعهًْ ورام، ج2، ص235
1 -3
(مجادله/ 22)
الکاظم (علیه السلام) - مِنْ جَامِعِ الْبَزَنْطِیِّ عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) وَ أَبِی‌الْحَسَنِ (علیه السلام) لَا لَوْمَ عَلَی مَنْ أَحَبَّ قَوْمَهُ وَ إِنْ کَانُوا کُفَّاراً قَالَ فَقُلْتُ لَهُ فَقَوْلُ اللَّهِ لا تَجِدُ قَوْماً یُؤْمِنُونَ بِاللهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ یُوادُّونَ مَنْ حَادَّ اللهَ وَ رَسُولَهُ فَقَالَ لَیْسَ حَیْثُ تَذْهَبُ إِنَّهُ یُبْغِضُهُ فِی اللَّهِ وَ لَا یُوَادُّهُ وَ یَأْکُلُهُ وَ لَا یُطْعِمُهُ غَیْرُهُ مِنَ النَّاسِ.
امام کاظم (علیه السلام) - جامع بزنطی از امام کاظم (علیه السلام): ملامتی نباشد؛ بر کسی که تبارش را دوست دارد؛ اگرچه کافر باشند. به آن حضرت گفتم: لا تَجِدُ قَوْماً یُؤْمِنُونَ بِاللهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ یُوادُّونَ مَنْ حَادَّ اللهَ وَ رَسُولَهُ فرمود: «چنان نیست که تو فهمیدی. همانا او در راه خدا بغض می‌کند و دوستی نمی‌گیرد، آن را می‌خورد و غیر از او از مردم دیگر طعام قبول نمی‌کند».
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص64
مستطرفات السرایر، ص576/ وسایل الشیعهًْ، ج16، ص182/ بحارالأنوار، ج72، ص390
1 -4
(مجادله/ 22)
الکاظم (علیه السلام) - الزِّنْدِیقُ هُوَ الرَّادُّ عَلَی اللَّهِ وَ عَلَی رَسُولِهِ (صلی الله علیه و آله) وَ هُمُ الَّذِینَ یُحَادُّونَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ (صلی الله علیه و آله) قَالَ اللَّهُ لا تَجِدُ قَوْماً یُؤْمِنُونَ بِاللهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ یُوادُّونَ مَنْ حَادَّ اللهَ وَ رَسُولَهُ وَ لَوْ کانُوا آباءَهُمْ أَوْ أَبْناءَهُمْ أَوْ إِخْوانَهُمْ أَوْ عَشِیرَتَهُمْ… وَ هُمُ الْمُلْحِدُونَ عَدَلُوا عَنِ التَّوْحِیدِ إِلَی الْإِلْحَادِ.
امام کاظم (علیه السلام) - زندیق کسی است که خدا و پیامبرش را انکار کند؛ و آن‌ها کسانی هستند که در خشم و عناد با خدا و پیامبر اویند. خداوند در این آیه می‌فرماید: لا تَجِدُ قَوْماً یُؤْمِنُونَ بِاللهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ یُوادُّونَ مَنْ حَادَّ اللهِ وَ رَسُولَهُ وَ لَوْ کانُوا آباءَهُمْ أَوْ أَبْناءَهُمْ أَوْ إِخْوانَهُمْ أَوْ عَشِیرَتَهُمْ أُولئِکَ کَتَبَ فی قُلُوبِهِمُ الْإیمانَ وَ أَیَّدَهُمْ بِرُوحٍ مِنْهُ وَ یُدْخِلُهُمْ جَنَّاتٍ تَجْری مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ خالِدینَ فیها رَضِیَ اللهُ عَنْهُمْ وَ رَضُوا عَنْهُ أُولئِکَ حِزْبُ اللهِ أَلا إِنَّ حِزْبَ اللهِ هُمُ المُفْلِحُونَ، آن‌ها ملحد هستند که از توحید برگشته‌اند و به الحاد و کفر گرائیده‌اند.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص64
بحارالأنوار، ج10، ص243 و تحف العقول، ص404؛ «و هم الملحدون عدلوا… الالحاد» محذوف
1 -5
(مجادله/ 22)
الباقر (علیه السلام) - قَالَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ لا تَجِدُ قَوْماً یُؤْمِنُونَ بِاللهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ یُوادُّونَ مَنْ حَادَّ اللهَ وَ رَسُولَهُ فَأَبْطَنُوا مِنْ تَرْکِ الرِّضَا (علیه السلام) بِأَمْرِ اللَّهِ، مَا أَوْرَثَهُمُ النِّفَاقَ.
امام باقر (علیه السلام) - لا تَجِدُ قَوْماً یُؤْمِنُونَ بِاللهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ یُوادُّونَ مَنْ حَادَّ اللهِ وَ رَسُولَهُ وعدم رضایت به امر الهی، نفاق را در دل آن‌ها به امانت گذاشت و شقاوت، آن‌ها را به نارضایتی ملزم کرد.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص64
بحارالأنوار، ج29، ص549/ الیقین، ص321
1 -6
(مجادله/ 22)
الصّادق (علیه السلام) - عَنْ جَعْفَرِ‌بْنِ‌مُحَمَّدٍ (علیه السلام) أَنَّهُ سُئِلَ هَلْ یُطْعِمُ الْمُکَفِّرُ مِسْکِیناً وَاحِداً إِلَی أَنْ قَالَ قِیلَ لَهُ فَیُطْعِمُ الضُّعَفَاءَ مِنْ غَیْرِ أَهْلِ الْوَلَایَهًِْ قَالَ نَعَمْ وَ إِنَّ أَهْلَ الْوَلَایَهًِْ أَحَبُّ إِلِیَّ إِنْ وَجَدَهُمْ فَإِنْ لَمْ یَجِدْ مِنْهُمْ أَحَداً فَالْمُسْتَضْعَفِینَ فَإِنْ لَمْ یَجِدْ إِلَّا نَاصِباً فَلَا یُعْطِهِ وَ دِرْهَمٌ یَدْفَعُهُ إِلَی مُؤْمِنٍ أَفْضَلُ عِنْدَ اللَّهِ مِنْ أَلْفِ دِرْهَمٍ یَدْفَعُهَا إِلَی غَیْرِ مُؤْمِنٍ وَ قَدْ قَالَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ لا تَجِدُ قَوْماً یُؤْمِنُونَ بِاللهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ یُوادُّونَ مَنْ حَادَّ اللهَ وَ رَسُولَهُ.
امام صادق (علیه السلام) - از امام صادق (علیه السلام) پرسیده شد: «شخصی که باید کفّاره بدهد می‌تواند کفّاره را به صورت طعام به یک مسکین بدهد… و می‌تواند به افراد ضعیفی از غیر شیعیان بدهد»؟ امام (علیه السلام) فرمود: «آری، گرچه اطعام افراد ضعیف شیعه، اگر پیدا شوند، نزد من بهتر است. امّا اگر یافت نشد، پس از آن به مستضعفین بدهد و اگر آن را نیافت به دیگران بدهد، امّا به مخالفان اهل بیت (علیهم السلام) هیچ‌چیز ندهند. یک درهم که به یک مؤمن داده شود، بهتر از هزار درهم است که به غیر مؤمن بدهد؛ چراکه خداوند فرموده است: لا تَجِدُ قَوْماً یُؤْمِنُونَ بِاللهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ یُوادُّونَ مَنْ حَادَّ اللهِ وَ رَسُولَهُ».
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص64
مستدرک الوسایل، ج15، ص421/ دعایم الإسلام، ج2، ص102
ولایت 1
1
(مجادله/ 22)
الرّضا (علیه السلام) - وَلَایَتُنَا وَ الْبَرَاءَهًُْ مِنْ عَدُوِّنَا ثُمَّ قَالَ الصَّفْوَانِیُّ وَ اعْلَمْ أَنَّهُ لَا یَتِمُّ الْوَلَایَهًُْ وَ لَا تَخْلُصُ الْمَحَبَّهًُْ وَ لَا تَثْبُتُ الْمَوَدَّهًُْ لآِلِ مُحَمَّدٍ (علیهم السلام) إِلَّا بِالْبَرَاءَهًِْ مِنْ عَدُوِّهِمْ قَرِیباً کَانَ أَوْ بَعِیداً فَلَا تَأْخُذْکَ بِهِ رَأْفَهًٌْ فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ یَقُولُ لا تَجِدُ قَوْماً یُؤْمِنُونَ بِاللهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ یُوادُّونَ مَنْ حَادَّ اللهَ وَ رَسُولَهُ وَ لَوْ کانُوا آباءَهُمْ أَوْ أَبْناءَهُمْ أَوْ إِخْوانَهُمْ أَوْ عَشِیرَتَهُمْ….
امام رضا (علیه السلام) - از امام رضا (علیه السلام) روایت شده است که فرمود: «کمال دین با ولایت ما و بیزاری از دشمنان ماست». سپس صفوانی می¬نویسد: «باید توجه داشت که ولایت تکمیل نمی‌شود و همچنین محبّت و مودّت خاندان نبوّت خالص نیست، مگر با بیزاری از دشمنانشان، چه خویشاوند او باشد یا غیر خویشاوند. مبادا دلسوزی در این مورد موجب ضعف برائت و بیزاری شود، زیرا خداوند در این آیه می‌فرماید: لا تَجِدُ قَوْماً یُؤْمِنُونَ بِاللهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ یُوادُّونَ مَنْ حَادَّ اللهَ وَ رَسُولَهُ وَ لَوْ کانُوا آباءَهُمْ أَوْ أَبْناءَهُمْ أَوْ إِخْوانَهُمْ أَوْ عَشِیرَتَهُمْ».
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص64
بحارالأنوار، ج27، ص58
2
(مجادله/ 22)
الرّسول (صلی الله علیه و آله) - عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ الْبَاقِرِ (علیه السلام) قَالَ: حَجَّ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) مِنَ الْمَدِینَهًْ وَ قَدْ بَلَّغَ جَمِیعَ الشَّرَائِعِ قَوْم… فَاعْلَمُوا مَعَاشِرَ النَّاسِ وَ افْهَمُوهُ وَ اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ قَدْ نَصَبَهُ لَکُمْ وَلِیّا… أَلَا إِنَّ أَعْدَاءَهُمْ أَهْلُ الشِّقَاقِ الْعَادُّونَ وَ إِخْوَانُ الشَّیَاطِینِ الَّذِی یُوحِی بَعْضُهُمْ إِلی بَعْضٍ زُخْرُفَ الْقَوْلِ غُرُوراً أَلَا إِنَّ أَوْلِیَاءَهُمُ الَّذِینَ ذَکَرَهُمُ اللَّهُ فِی کِتَابِهِ الْمُؤْمِنُونَ فَقَالَ لا تَجِدُ قَوْماً یُؤْمِنُونَ بِاللهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ یُوادُّونَ مَنْ حَادَّ اللهَ وَ رَسُولَه….
پیامبر (صلی الله علیه و آله) - از امام باقر (علیه السلام) روایت شده است که پیامبر (صلی الله علیه و آله) از مدینه آهنگ حج گزاردن کرد و در آن هنگام همه احکام شرعی جز حج و ولایت را بر قوم خود ابلاغ فرموده بود…ای گروه مردم! بدانید که خداوند علی (علیه السلام) را برای شما به منصب ولایت و امامت منصوب فرموده است… و همانا دشمنان علی (علیه السلام)، آنان بدبختان و سرکشانند و آنان برادران شیطان‌ها هستند که برخی به برخی دیگر سخنان فریبنده و غرور را الهام می‌کنند، و همانا دوستداران ایشان همان مؤمنانی هستند که خداوند در کتاب خود آنان را یاد کرده و چنین فرموده است: لا تَجِدُ قَوْماً یُؤْمِنُونَ بِاللهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ یُوادُّونَ مَنْ حَادَّ اللهَ وَ رَسُولَه…
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص66
روضه الواعظین، ج1، ص96
3
(مجادله/ 22)
أمیرالمومنین (علیه السلام) - قَالَ ابْنُ مِیثَمٍ کَتَبَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) إِلَی مُعَاوِیَهًْ… إِنِّی لَمْ أُشَاغِبْ إِلَّا فِی أَمْرٍ بِمَعْرُوفٍ أَوْ نَهْیٍ عَنْ مُنْکَرٍ وَ لَمْ أَتَجَبَّرْ إِلَّا عَلَی بَاغٍ مَارِقٍ أَوْ مُلْحِدٍ مُنَافِقٍ وَ لَمْ آخُذْ فِی ذَلِکَ إِلَّا بِقَوْلِ اللَّهِ سُبْحَانَه لا تَجِدُ قَوْماً یُؤْمِنُونَ بِاللهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ یُوادُّونَ مَنْ حَادَّ اللهَ وَ رَسُولَهُ وَ لَوْ کانُوا آباءَهُمْ أَوْ أَبْناءَهُمْ أَوْ إِخْوانَهُم.
امام علی (علیه السلام) - ابن میثم گوید: امیرمؤمنان (علیه السلام) نامهای برای معاویه نوشت: … من جز در امر به معروف و نهی از منکر آشوب نکردهام و جز بر ستمگر گمراه یا ملحد منافق قدرت¬نمایی نکردهام و در آن‌ها نیز جز به کلام خداوند سبحان تمسّک نجستهام: لَا تَجِدُ قَوْمًا یُؤْمِنُونَ بِاللهِ وَالْیَوْمِ الْآخِرِ یُوَادُّونَ مَنْ حَادَّ اللهَ وَرَسُولَهُ وَلَوْ کَانُوا آبَاءهُمْ أَوْ أَبْنَاءهُمْ.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص66
بحارالأنوار، ج33، ص82/ شرح نهج البلاغهًْ، ج16، ص7
4
(مجادله/ 22)
الباقر (علیه السلام) - لا تَجِدُ قَوْماً یُؤْمِنُونَ بِاللهِ وَ الْیَوْمِ… قَالَ نَزَلَتْ فِی عَلِیِ‌بْنِ‌أَبِی‌طَالِب (علیه السلام).
امام باقر (علیه السلام) - آیه‌ی لا تَجِدُ قَوْماً یُؤْمِنُونَ بِاللهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ… درباره‌ی علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) نازل شده است.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص66
شواهدالتنزیل، ج2، ص329
5
(مجادله/ 22)
الرّسول (صلی الله علیه و آله) - قَرَأَ الْحَمْدَ وَ قَالَ فِیَ نَزَلَتْ وَ فِیهِمْ وَ اللَّهِ نَزَلَتْ وَ لَهُمْ شَمَلَتْ وَ إِیَّاهُمْ خَصَّتْ وَ عَمَّتْ أُولَئِکَ أَوْلِیَاءُ اللَّهِ الَّذِینَ لا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لا هُمْ یَحْزَنُونَ وَ حِزْبُ اللَّهِ هُمُ الْغالِبُونَ أَلَا إِنَّ أَعْدَاءَهُمُ السُّفَهَاءُ وَ الْغَاوُونَ وَ إِخْوَانُ الشَّیَاطِینِ الَّذِی یُوحِی بَعْضُهُمْ إِلی بَعْضٍ زُخْرُفَ الْقَوْلِ غُرُوراً أَلَا إِنَّ أَوْلِیَاءَهُمْ هُمُ الْمُؤْمِنُونَ الَّذِینَ ذَکَرَ فِی کِتَابِهِ فَقَالَ لا تَجِدُ قَوْماً یُؤْمِنُونَ بِاللهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ یُوادُّونَ مَنْ حَادَّ اللهَ وَ رَسُولَهُ وَ لَوْ کانُوا آباءَهُمْ أَوْ أَبْناءَهُمْ أَوْ إِخْوانَهُمْ أَوْ عَشِیرَتَهُمْ أُولئِکَ کَتَبَ فِی قُلُوبِهِمُ الْإِیمانَ…
پیامبر (صلی الله علیه و آله) - حضرت سوره‌ی حمد را قرائت فرمود، و فرمود این سوره در شأن من و این امامان پس از من نازل شده و به آن‌ها اختصاص دارد، این‌ها اولیاء خدا هستند که هیچ‌گونه ترس و اندوهی برای آن‌ها نیست. (بقره/62) و هم ایشان حزب اللَّه‌اند و جمعیّت خدا پیروز است. (مائده/56) » بدانید که دشمنان علی (علیه السلام)، موجد اختلاف و معاند حق‌اند، و برادران شیاطین می‌باشند که بعضی از آن‌ها، اراجیف و خرافات و دغل بازی را به بعض دیگر القاء می‌کنند، دوستان علی (علیه السلام) و فرزندان وی مؤمنینی هستند که خداوند آن‌ها را در قرآن یادآوری فرموده است، آنجا که می‌فرماید: لا تَجِدُ قَوْماً یُؤْمِنُونَ بِاللهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ یُوادُّونَ مَنْ حَادَّ اللهَ وَ رَسُولَهُ وَ لَوْ کانُوا آباءَهُمْ أَوْ أَبْناءَهُمْ أَوْ إِخْوانَهُمْ أَوْ عَشِیرَتَهُمْ أُولئِکَ کَتَبَ فِی قُلُوبِهِمُ الْإِیمانَ…
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص66
العددالقویهًْ، ص177
که خدا ایمان را بر صفحه دل‌هایشان نوشته است
2 -1
(مجادله/ 22)
الرّسول (صلی الله علیه و آله) - هُمُ الْمُؤْمِنُونَ الَّذِینَ ذَکَرَهُمُ اللَّهُ فِی کِتَابِهِ فَقَالَ عَزَّوَجَلَّ لا تَجِدُ قَوْماً یُؤْمِنُونَ بِاللهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ یُوادُّونَ مَنْ حَادَّ اللهَ وَ رَسُولَهُ… أَلَا إِنَّ أَوْلِیَاءَهُمُ الَّذِینَ وَصَفَهُمُ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله) - دوستان علی (علیه السلام) و فرزندان وی مؤمنینی هستند که خداوند آن‌ها را در قرآن یادآوری فرموده است، آنجا که می‌فرماید: لا تَجِدُ قَوْماً یُؤْمِنُونَ بِاللهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ یُوادُّونَ مَنْ حَادَّ اللهِ وَ رَسُولَهُ…ای مردم بدانید دوستان پیشوایان پس از مرا خدا در قرآن اینگونه توصیف فرموده است.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص66
روضهًْ الواعظین، ج1، ص95 و الیقین، ص354 و الاحتجاج، ج1، ص63 و التحصین لابن طاوس، ص586؛ «هم المؤمنون… عزوجل» محذوف/ بحارالأنوار، ج37، ص213
2 -2
(مجادله/ 22)
الصّادق (علیه السلام) - الْإِیمَانُ فِی الْقَلْبِ وَ الْیَقِینُ خَطَرَاتٌ.
امام صادق (علیه السلام) - ایمان در دل است و یقین خاطره‌های درحال گذر است.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص66
تحف العقول، ص358/ نورالثقلین
2 -3
(مجادله/ 22)
الصّادق (علیه السلام) - عَنْ أَبَانِ‌بْنِ‌سُوَیْدٍ عَنْ أَبِیعَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: قُلْتُ مَا الَّذِی یُثْبِتُ الْإِیمَانَ فِی الْعَبْدِ قَالَ الَّذِی یُثْبِتُهُ فِیهِ الْوَرَعُ وَ الَّذِی یُخْرِجُهُ مِنْهُ الطَّمَعُ.
امام صادق (علیه السلام) - ابان‌بن‌سوید گوید: به امام صادق (علیه السلام) عرض کردم: «چیزی که ایمان را در دل بندگان ثابت می‌کند چیست»؟ فرمود: «آنچه موجب اثبات ایمان می‌گردد ورع است و آنچه ایمان را از دل بیرون می‌آورد طمع می‌باشد».
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص68
الخصال، ج1، ص9/ نورالثقلین
2 -4
(مجادله/ 22)
الصّادق (علیه السلام) - أَدْنَی مَا یَخْرُجُ بِهِ الرَّجُلُ مِنَ الْإِیمَانِ أَنْ یَجْلِسَ إِلَی غَالٍ فَیَسْتَمِعَ إِلَی حَدِیثِهِ وَ یُصَدِّقَهُ عَلَی قَوْلِهِ.
امام صادق (علیه السلام) - کوچک‌ترین چیزی که شخص را از ایمان خارج می‌کند این است که پیش یک غالی بنشینید و به حرف او گوش بدهید و گفتارش را تصدیق کنید.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص68
الخصال، ج1، ص72/ نورالثقلین
2 -5
(مجادله/ 22)
الصّادق (علیه السلام) - عَنِ الْفُضَیْلِ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِیعَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) أُولئِکَ کَتَبَ فِی قُلُوبِهِمُ الْإِیمانَ هَلْ لَهُمْ فِیمَا کَتَبَ فِی قُلُوبِهِمْ صُنْعٌ قَالَ لَا.
امام صادق (علیه السلام) - فضیل گوید: به امام صادق (علیه السلام) عرض کردم: «خداوند متعال فرموده است: أُولئِکَ کَتَبَ فِی قُلُوبِهِمُ الْإِیمانَ، آیا مردم در این ایمان دخالتی دارند»؟ فرمود: «خیر».
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص68
الکافی، ج2، ص15/ بحارالأنوار، ج66، ص200/ نورالثقلین/ البرهان/ المحاسن، ج1، ص199
ولایت 2
1
(مجادله/ 22)
علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه) - أُولئِکَ کَتَبَ فِی قُلُوبِهِمُ الْإِیمانَ هُمُ الْأَئِمَّهًُْ (علیهم السلام).
علیّّّّبن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - أُولئِکَ کَتَبَ فِی قُلُوبِهِمُ الْإِیمانَ منظور ائمه (علیهم السلام) است.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص68
بحارالأنوار، ج25، ص48/ البرهان/ نورالثقلین؛ «بتفاوت لفظی»
2
(مجادله/ 22)
أمیرالمومنین (علیه السلام) - إِنَّمَا حُبُّنَا أَهْلَ الْبَیْتِ شَیْءٌ یَکْتُبُهُ اللَّهُ فِی أَیْمَنِ قَلْبِ الْمُؤْمِنِ وَ مَنْ کَتَبَهُ اللَّهُ فِی قَلْبِهِ لَا یَسْتَطِیعُ أَحَدٌ مَحْوَهُ أَمَا سَمِعْتَ اللَّهَ تَعَالَی یَقُولُ أُولئِکَ کَتَبَ فِی قُلُوبِهِمُ الْإِیمانَ فَحُبُّنَا أَهْلَ الْبَیْتِ الْإِیمَانُ.
امام علی (علیه السلام) - محبّت با ما اهل بیت چیزی است که در قسمت راست قلب مؤمن نوشته می‌شود و قلب هرکسی را که خداوند با محبّت و ولای ما نقش بست هیچ‌کس را یارای آن نیست که محوش کند آیا نشنیده‌ای که خداوند می‌فرماید: أُولئِکَ کَتَبَ فِی قُلُوبِهِمُ الْإِیمانَ محبّت به ما اهل بیت ایمان است.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص68
بحارالأنوار، ج23، ص366/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص650/ البرهان/ شواهدالتنزیل، ج2، ص330
3
(مجادله/ 22)
الحسین (علیه السلام) - عَنْ أَمِیرِالْمُؤْمِنِینَ أَنَّهُ قَالَ لِلْحُسَیْنِ (علیه السلام) التَّاسِعُ مِنْ وُلْدِکَ یَا حُسَیْنُ (علیه السلام) هُوَ الْقَائِمُ (عجل الله تعالی فرجه الشریف) بِالْحَقِّ الْمُظْهِرُ لِلدِّینِ الْبَاسِطُ لِلْعَدْلِ قَالَ الْحُسَیْنُ (علیه السلام) فَقُلْتُ یَا أَمِیرَالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) وَ إِنَّ ذَلِکَ لَکَائِنٌ فَقَالَ (علیه السلام) إِی وَ الَّذِی بَعَثَ مُحَمَّداً بِالنُّبُوَّهًِْ وَ اصْطَفَاهُ عَلَی جَمِیعِ الْبَرِیَّهًِْ وَ لَکِنْ بَعْدَ غَیْبَهًٍْ وَ حَیْرَهًٍْ لَا تَثْبُتُ فِیهَا عَلَی دِینِهِ إِلَّا الْمُخْلِصُونَ الْمُبَاشِرُونَ لِرَوْحِ الْیَقِینِ الَّذِینَ أَخَذَ اللَّهُ مِیثَاقَهُمْ بِوَلَایَتِنَا وَ کَتَبَ فِی قُلُوبِهِمُ الْإِیمانَ وَ أَیَّدَهُمْ بِرُوحٍ مِنْهُ.
امام حسین (علیه السلام) - امیرالمؤمنین (علیه السلام) فرمود: «ای حسین (علیه السلام) نهمین فرزند تو قائم (بر حق است، او دین را ظاهر کرده و عدل را در زمین جاری می‌کند». عرض کردم: «این قضیّه عملی خواهد شد»؟ فرمود: «آری به خداوندی که محمّد (صلی الله علیه و آله) را به‌راستی برگزید و او را به نبوّت مبعوث کرد، ولیکن او غیبت طولانی خواهد داشت که جز مردان مخلص که روح یقین در کالبد آن‌ها جای دارد در عقیده‌ی خود ثابت نخواهند ماند، و اینان هم افرادی هستند که خداوند میثاق ولایت ما را از آنان اخذ کرده خدا ایمان را بر صفحه دل‌هایشان نوشته و با روحی از ناحیه‌ی خودش آن‌ها را تأیید فرموده است.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص68
بحارالأنوار، ج51، ص110/ نورالثقلین
4
(مجادله/ 22)
الصّادق (علیه السلام) - عَنْ مُفَضَّلِ‌بْنِ‌عُمَرَ قَالَ: کُنْتُ عِنْدَ أَبِیعَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) وَ عِنْدَهُ فِی الْبَیْتِ أُنَاسٌ فَظَنَنْتُ أَنَّهُ إِنَّمَا أَرَادَ بِذَلِکَ غَیْرِی فَقَالَ أَمَا وَ اللَّهِ لَیَغِیبَنَّ عَنْکُمْ صَاحِبُ هَذَا الْأَمْرِ وَ لَیَخْمُلَنَّ هَذَا حَتَّی یُقَالَ مَاتَ هَلَکَ فِی أَیِّ وَادٍ سَلَکَ وَ لَتُکْفَؤُنَّ کَمَا تُکْفَأُ السَّفِینَهًُْ فِی أَمْوَاجِ الْبَحْرِ لَا یَنْجُو إِلَّا مَنْ أَخَذَ اللَّهُ مِیثَاقَهُ وَ کَتَبَ الْإِیمَانَ فِی قَلْبِهِ وَ أَیَّدَهُ بِرُوحٍ مِنْه.
امام صادق (علیه السلام) - مفضّل‌بن‌عمر گوید: من در خدمت امام صادق (علیه السلام) بودم و مردمی هم حضور داشتند، به گمانم به دیگری فرمود: «به خدا صاحب الأمر از دیده‌ی شما غایب شود و گمنام گردد تا گویند، مرد، نابود شد، در کدام درّه افتاد. و کشتی مذهب شما واژگون می‌گردد؛ چنانچه کشتی عادی در امواج دریا می‌گردد، و تنها کسی نجات می‌یابد که خدا پیمان از او گرفته و ایمان را در دلش نقش کرده و با روح خود او را تأیید کرده است.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص68
الکافی، ج1، ص338/ نورالثقلین
با روحی از ناحیه‌ی خودش آن‌ها را تقویت فرموده است
3 -1
(مجادله/ 22)
الباقر (علیه السلام) - عَنْ أَبِی‌حَمْزَهًَْ عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) قَال… سَأَلْتُهُ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ وَ أَیَّدَهُمْ بِرُوحٍ مِنْهُ قَالَ هُوَ الْإِیمَانُ.
امام باقر (علیه السلام) - ابوحمزه ثمالی از امام باقر (علیه السلام) روایت کرد… و درباره‌ی کلام خداوند عزّوجلّ: و أَیَّدَهُم بِرُوحٍ مِّنْهُم از او پرسیدم. فرمود: «مقصود، ایمان است».
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص70
الکافی، ج2، ص15/ بحارالأنوار، ج66، ص199/ بحارالأنوار، ج66، ص200/ نورالثقلین/ البرهان
3 -2
(مجادله/ 22)
الباقر (علیه السلام) - عَنِ ابْنِ بُکَیْرٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) فِی قَوْلِ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) إِذَا زَنَی الرَّجُلُ فَارَقَهُ رُوحُ الْإِیمَانِ قَالَ هُوَ قَوْلُهُ وَ أَیَّدَهُمْ بِرُوحٍ مِنْهُ ذَاکَ الَّذِی یُفَارِقه.
امام باقر (علیه السلام) - ابن‌بکیر گوید: از امام باقر (علیه السلام) درباره‌ی این سخن رسول خدا (صلی الله علیه و آله): زمانی‌که مرد زنا کند روح ایمان از او جدا می‌شود، پرسیدم. حضرت فرمود: «منظور این سخن خدا است: أَیَّدَهُمْ بِرُوحٍ مِنْهُ این همان روحی است که از انسان [به هنگام گناه] جدا می‌شود».
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص70
الکافی، ج2، ص280/ وسایل الشیعهًْ، ج20، ص312/ بحارالأنوار، ج66، ص190/ نورالثقلین/ ثواب الأعمال، ص263
3 -3
(مجادله/ 22)
الصّادق (علیه السلام) - مَا مِنْ مُؤْمِنٍ إِلَّا وَلِقَلْبِهِ أُذُنَانِ فِی جَوْفِهِ أُذُنٌ یَنْفُثُ فِیهَا الْوَسْوَاسُ الْخَنَّاسُ وَ أُذُنٌ یَنْفُثُ فِیهَا الْمَلَکُ فَیُؤَیِّدُ اللَّهُ الْمُؤْمِنَ بِالْمَلَکِ وَ ذَلِکَ قَوْلُهُ وَ أَیَّدَهُمْ بِرُوحٍ مِنْهُ.
امام صادق (علیه السلام) - قلب هر مؤمنی دو گوش دارد: گوشی که وسوسه‌گر نهانی در آن سحر و جادو می‌کند و گوشی که فرشته در آن ندا می‌کند، و خداوند مؤمن را به‌واسطه‌ی فرشته تأیید می‌کند و این همان کلام خداوند متعال است: و أَیَّدَهُم بِرُوحٍ مِّنْهُم.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص70
بحارالأنوار، ج67، ص47/ بحارالأنوار، ج66، ص199/ الکافی، ج2، ص267/ نورالثقلین/ البرهان
3 -4
(مجادله/ 22)
أمیرالمومنین (علیه السلام) - وَ أَیَّدَهُمْ بِرُوحٍ مِنْهُ یَقُولُ أَکْرَمَهُمْ بِهَا وَ فَضَّلَهُمْ عَلَی مَنْ سِوَاهُمْ وَ أَمَّا مَا ذَکَرْتُ مِنْ أَصْحَابِ الْمَیْمَنَهًِْ فَهُمُ الْمُؤْمِنُونَ حَقّاً بِأَعْیَانِهِمْ فَجَعَلَ فِیهِمْ أَرْبَعَهًَْ أَرْوَاحٍ رُوحَ الْإِیمَانِ وَ رُوحَ الْقُوَّهًِْ وَ رُوحَ الشَّهْوَهًِْ وَ رُوحَ الْبَدَنِ وَ لَایَزَالُ الْعَبْدُ یُسْتَکْمَلُ بِهَذِهِ الْأَرْوَاحِ حَتَّی تَأْتِیَ حَالَاتٌ.
امام علی (علیه السلام) - وَ أَیَّدَهُمْ بِرُوحٍ مِنْهُ به‌وسیله‌ی آن روح ایشان را گرامی داشته و بر دیگران فضیلت بخشیده است. امّا اصحاب میمنه همان مؤمنین واقعی هستند که در آن‌ها چهار روح قرار داده؛ روح ایمان روح قوّت و روح شهوت و روح بدن. و پیوسته این ارواح در بنده رو به کمال می‌گذارد تا حالاتی در او پیدا شود.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص70
بحارالأنوار، ج25، ص64/ بحارالأنوار، ج66، ص179/ الکافی، ج2، ص281/ تحف العقول، ص188/ بصایرالدرجات، ص447
3 -5
(مجادله/ 22)
علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه) - وَ أَیَّدَهُمْ بِرُوحٍ مِنْهُ قَالَ مَلَکٌ أَعْظَمُ مِنْ جَبْرَئِیلَ وَ مِیکَائِیلَ (علیها السلام) وَ کَانَ مَعَ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ هُوَ مَعَ الْأَئِمَّهًِْ (علیهم السلام).
علیّّّّبن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - و أَیَّدَهُم بِرُوحٍ مِّنْهُم؛ روح فرشته‌ای بزرگ‌تر از جبرئیل و میکائیل است که با رسول خدا (صلی الله علیه و آله) بود و با ائمّه (علیهم السلام) می‌باشد.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص70
بحارالأنوار، ج25، ص48/ البرهان/ نورالثقلین
3 -6
(مجادله/ 22)
الصّادق (علیه السلام) - یَا جَابِرُ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی خَلَقَ الْخَلْقَ ثَلَاثَهًَْ أَصْنَافٍ وَ هُوَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ وَ کُنْتُمْ أَزْواجاً ثَلاثَةً فَأَصْحابُ الْمَیْمَنَةِ ما أَصْحابُ الْمَیْمَنَةِ وَ أَصْحابُ الْمَشْئَمَةِ ما أَصْحابُ الْمَشْئَمَةِ وَ السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ أُولئِکَ الْمُقَرَّبُونَ فَالسَّابِقُونَ هُمْ رُسُلُ اللَّهِ (علیهم السلام) وَ خَاصَّهًُْ اللَّهِ مِنْ‌خَلْقِهِ جَعَلَ فِیهِمْ خَمْسَهًَْ أَرْوَاحٍ أَیَّدَهُمْ بِرُوحِ الْقُدُسِ فَبِهِ عَرَفُوا الْأَشْیَاءَ وَ أَیَّدَهُمْ بِرُوحِ الْإِیمَانِ فَبِهِ خَافُوا اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ وَ أَیَّدَهُمْ بِرُوحِ الْقُوَّهًْ فَبِهِ قَدَرُوا عَلَی طَاعَهًْ اللَّهِ وَ أَیَّدَهُمْ بِرُوحِ الشَّهْوَهًْ فَبِهِ اشْتَهَوْا طَاعَهًَْ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ وَ کَرِهُوا مَعْصِیَتَهُ وَ جَعَلَ فِیهِمْ رُوحَ الْمَدْرَجِ الَّذِی بِهِ یَذْهَبُ النَّاسُ وَ یَجِیئُونَ.
امام صادق (علیه السلام) - جابر جعفی گفت: امام صادق (علیه السلام) فرمود: «ای جابر! خداوند مردم را سه گونه آفریده این آیه اشاره به همان است و شما سه گروه خواهید بود! [نخست] سعادتمندان و خجستگان [هستند] چه سعادتمندان و خجستگانی! گروه دیگر شقاوتمندان و شومانند، چه شقاوتمندان و شومانی! و [سوّمین گروه] پیشگامان پیشگامند، آن‌ها مقرّبانند! . (واقعه/117) سابقون پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) و برگزیدگان از میان مردمند که در آن‌ها پنج روح قرار داده و به روح القدس ایشان را تأیید نموده. با روح القدس به مقام پیامبری مبعوث شده‌اند و به روح ایمان تأیید کرده؛ به‌وسیله‌ی آن از خدا می‌ترسند. به روح قوت تأیید شده‌اند با آن روح بر اطاعت خدا نیرو می‌گیرند. و با روح شهوت تأیید شده‌اند که با آن اشتهار به طاعت خدا دارند و از معصیت بیزارند. و در آن‌ها روح حرکت قرار داده که می‌روند و می‌آیند. و در مؤمنین که اصحاب یمین هستند روح ایمان قرار داده با آن از خدا می‌ترسند و روح قوّت که بر اطاعت خدا نیرو می‌گیرند و روح شهوت که با آن به طاعت خدا تمایل دارند و روح حرکت که می‌روند و می‌آیند».
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص70
الکافی، ج1، ص571
3 -7
(مجادله/ 22)
العسکری (علیه السلام) - عَنْ أَحْمَدَ‌بْنِ‌إِسْحَاقَ‌بْنِ‌سَعْدٍ‌الْأَشْعَرِیِّ قَال: دَخَلْتُ عَلَی أَبِی‌مُحَمَّدٍ الْحَسَنِ‌بْنِ‌عَلِیٍّ (علیه السلام) وَ… قُلْتُ لَهُ یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ إِنَّ غَیْبَتَهُ لَتَطُولُ قَالَ إِی وَ رَبِّی حَتَّی یَرْجِعَ عَنْ هَذَا الْأَمْرِ أَکْثَرُ الْقَائِلِینَ بِهِ فَلَا یَبْقَی إِلَّا مَنْ أَخَذَ اللَّهُ عَهْدَهُ بِوَلَایَتِنَا وَ کَتَبَ فِی قَلْبِهِ الْإِیمَانَ وَ أَیَّدَهُ بِرُوحٍ مِنْه.
امام عسکری (علیه السلام) - احمدبن‌اسحاق گوید: خدمت امام حسن عسکری (علیه السلام) رسیدم… عرض کردم: «مگر غیبت او بسیار طول می‌کشد»؟ . فرمود: «آری به خداوند سوگند او به‌اندازه‌ای در پشت پرده غیبت می‌ماند تا آنگاه که گروهی از معتقدین امامت از عقیده‌ی خود برگردند، و جز افرادی که خداوند میثاق ولایت ما را از آنان گرفته و روح ایمان را در آن تقویت فرموده ثابت نخواهد ماند».
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص72
بحارالأنوار، ج52، ص23/ نورالثقلین
3 -8
(مجادله/ 22)
العسکری (علیه السلام) - إِنَّ ابْنِی هُوَ الْقَائِمُ (عجل الله تعالی فرجه الشریف) مِنْ بَعْدِی وَ هُوَ الَّذِی یَجْرِی فِیهِ سُنَنُ الْأَنْبِیَاءِ (علیهم السلام) بِالتَّعْمِیرِ وَ الْغَیْبَهًِْ حَتَّی تَقْسُوَ قُلُوبٌ لِطُولِ الْأَمَدِ وَ لَا یَثْبُتَ عَلَی الْقَوْلِ بِهِ إِلَّا مَنْ کَتَبَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ فِی قَلْبِهِ الْإِیمَانَ وَ أَیَّدَهُ بِرُوحٍ مِنْه.
امام عسکری (علیه السلام) - فرزند من همان قائم (بعد از من است و همان کسی است که دارای علایم پیغمبران یعنی طول عمر و غیبت طولانی خواهد بود، و بر اثر طولانی‌بودن مدّت غیبتش، دل‌ها قساوت می‌گیرد و جز افرادی که خداوند مهر ایمان بر دلشان زده و با امداد غیبی مؤید داشته کسی در راه اعتقاد به وی ثابت نمی‌ماند.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص72
بحارالأنوار، ج51، ص224/ نورالثقلین
3 -9
(مجادله/ 22)
أمیرالمومنین (علیه السلام) - لِیَجْعَلَ ذَلِکَ مِثَالًا لِأَوْلِیَائِهِ وَ أُمَنَائِهِ وَ عَرَفَ الْخَلِیقَهًَْ فَضْلَ مَنْزِلَهًِْ أَوْلِیَائِهِ وَ فَرَضَ عَلَیْهِمْ مِنْ طَاعَتِهِمْ مِثْلَ الَّذِی فَرَضَهُ مِنْهُ لِنَفْسِهِ وَ أَلْزَمَهُمُ الْحُجَّهًَْ بِأَنْ خَاطَبَهُمْ خِطَاباً یَدُلُّ عَلَی انْفِرَادِهِ وَ تَوَحُّدِهِ وَ بِأَنَّ لَهُ أَوْلِیَاءَ تَجْرِی أَفْعَالُهُمْ وَ أَحْکَامُهُمْ مَجْرَی فِعْلِهِ فَهُمُ الْعِبَادُ الْمُکَرَّمُونَ الَّذِینَ لا یَسْبِقُونَهُ بِالْقَوْلِ وَ هُمْ بِأَمْرِهِ یَعْمَلُونَ هُمُ الَّذِینَ أَیَّدَهُمْ بِرُوحٍ مِنْه.
امام علی (علیه السلام) - و این جدایی مثالی برای اولیای و امنای او شود. حق تعالی برتری منزلت اولیای خود را به آفریدگان شناساند و فرمانبرداری از ایشان را همچون فرمانبری از خود بر آنان واجب کرد و در این امر حجّت را چنین بر آنان تمام کرد که از آنان با سخنی دالّ بر یگانگی و یکتایی خود یاد کرد و فرمود: او اولیایی دارد که فعل¬ها و حکم¬های خود را در جای فعل او جاری می¬سازند. ایشان همان بندگان ارجمند هستند که در سخن از او پیشی نمی¬گیرند و فرمان او را به انجام می¬رسانند. همان کسانی که خداوند ایشان را با روحی از خود پشتیبانی کرد.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص72
بحارالأنوار، ج90، ص118
3 -10
(مجادله/ 22)
الباقر (علیه السلام) - عَنْ مُحَمَّدِ‌بْنِ‌مُسْلِمٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ (علیه السلام) … فَقُلْتُ قَوْلُهُ عَزَّوَجَلَّ یا إِبْلِیسُ ما مَنَعَکَ أَنْ تَسْجُدَ لِما خَلَقْتُ بِیَدَیَ فَقَالَ الْیَدُ فِی کَلَامِ الْعَرَبِ الْقُوَّهًُْ وَ النِّعْمَهًُْ قَالَ وَ اذْکُرْ عَبْدَنا داوُدَ ذَا الْأَیْدِ وَ قَالَ وَ السَّماءَ بَنَیْناها بِأَیْدٍ أَیْ بِقُوَّهًْ وَ قَالَ وَ أَیَّدَهُمْ بِرُوحٍ مِنْهُ أَیْ قَوَّاهُمْ وَ یُقَالُ لِفُلَانٍ عِنْدِی یَدٌ بَیْضَاءُ أَیْ نِعْمَهًْ.
امام باقر (علیه السلام) - محمّدبن‌مسلم گوید: عرض کردم: «معنای یَدَ در فرموده خداوند‌ای ابلیس! چه چیز مانع تو شد که بر مخلوقی که با قدرت خود او را آفریدم سجده کنی. (ص/75) چیست»؟ فرمود: «یَدَ که در لغت عرب به‌معنای نیرومندی و برکت آمده است، چنانچه فرموده است. و به خاطر بیاور بنده ما داوود صاحب قدرت را. (ص/17) و در آیه‌ی دیگر فرموده و ما آسمان را با قدرت بنا کردیم. (ذاریات/47) در اینجا نیز یعنی؛ به قدرت و نیرومندی. و در آیه‌ی دیگر فرموده است وَ أَیَّدَهُمْ بِرُوحٍ مِنْهُ و می‌گویند؛ معنی نعمت و برکت را می‌رساند.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص72
التوحید، ص153/ بحارالأنوار، ج4، ص4/ البرهان/ معانی الأخبار، ص15/ نورالثقلین
3 -11
(مجادله/ 22)
الکاظم (علیه السلام) - عَنْ أَبِی‌خَدِیجَهًَْ قَالَ: دَخَلْتُ عَلَی أَبِی‌الْحَسَنِ (علیه السلام) فَقَالَ لِی إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی أَیَّدَ الْمُؤْمِنَ بِرُوحٍ مِنْهُ تَحْضُرُهُ فِی کُلِ وَقْتٍ یُحْسِنُ فِیهِ وَ یَتَّقِی وَ تَغِیبُ عَنْهُ فِی کُلِّ وَقْتٍ یُذْنِبُ فِیهِ وَ یَعْتَدِی فَهِیَ مَعَهُ تَهْتَزُّ سُرُوراً عِنْدَ إِحْسَانِهِ وَ تَسِیخُ فِی الثَّرَی عِنْدَ إِسَاءَتِهِ فَتَعَاهَدُوا عِبَادَ اللَّهِ نِعَمَهُ بِإِصْلَاحِکُمْ أَنْفُسَکُمْ تَزْدَادُوا یَقِیناً وَ تَرْبَحُوا نَفِیساً ثَمِیناً رَحِمَ اللَّهُ امْرَأً هَمَّ بِخَیْرٍ فَعَمِلَهُ أَوْ هَمَّ بِشَرٍّ فَارْتَدَعَ عَنْهُ ثُمَّ قَالَ نَحْنُ نُؤَیِّدُ الرُّوحَ بِالطَّاعَهًْ لِلَّهِ وَ الْعَمَلِ لَهُ.
امام کاظم (علیه السلام) - ابوخدیجه گوید: نزد امام کاظم (علیه السلام) رفتم. به من فرمود: «خداوند تبارک‌وتعالی مؤمن را با روحی از خویش تأیید می‌کند که هر زمانی نیکی می‌کند و تقوا پیشه می‌گیرد، در کنار اوست و هرگاه گناهی مرتکب می‌شود و از حقوق خداوند تجاوز می‌کند، از او دور می‌شود. در هنگام نیکی‌اش با او شادمانی می‌کند و به هنگام گناه، پایش در گل فرو می‌رود. خداوند رحمت آورد بر کسی که تصمیم به کار نیکی می‌گیرد و آن را انجام می‌دهد و یا تصمیم به کار بدی می‌گیرد و باز می‌گردد و آن را انجام نمی‌دهد». سپس فرمود: «ما روح را با اطاعت خداوند و کار برای او، قدرتمند می‌سازیم».
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص72
الکافی، ج2، ص268/ نورالثقلین/ البرهان
3 -12
(مجادله/ 22)
السّجّاد (علیه السلام) - عَنْ جَابِرِ‌بْنِ‌یَزِیدَ الْجُعْفِیِّ قَالَ: لَمَّا أَفْضَتِ الْخِلَافَهًُْ إِلَی بَنِی أُمَیَّهًْ… فَشَکَوْتُ مِنْ بَنِی أُمَیَّهًَْ وَ أَشْیَاعِهِمْ إِلَی الْإِمَامِ الْمُبِینِ أَطْهَرِ الطَّاهِرِینَ زَیْنِ الْعِبَادِ وَ سَیِّدِ الزُّهَّادِ وَ خَلِیفَهًْ اللَّهِ عَلَی الْعِبَادِ عَلِیِّ‌بْنِ‌الْحُسَیْنِ (علیه السلام) … قُلْتُ یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ وَ مَنِ الْمُقَصِّرُ قَالَ الَّذِینَ قَصَّرُوا فِی مَعْرِفَهًْ الْأَئِمَّهًْ وَ عَنْ مَعْرِفَهًْ مَا فَرَضَ اللَّهُ عَلَیْهِمْ مِنْ أَمْرِهِ وَ رُوحِهِ قُلْتُ یَا سَیِّدِی وَ مَا مَعْرِفَهًُْ رُوحِهِ قَالَ (علیه السلام) أَنْ یُعْرَفَ کُلُّ مَنْ خَصَّهُ اللَّهُ تَعَالَی بِالرُّوحِ فَقَدْ فَوَّضَ إِلَیْهِ أَمْرَهُ یَخْلُقُ بِإِذْنِهِ وَ یُحْیِی بِإِذْنِهِ وَ یَعْلَمُ الْغَیْرَ مَا فِی الضَّمَائِرِ وَ یَعْلَمُ مَا کَانَ وَ مَا یَکُونُ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَهًْ وَ ذَلِکَ أَنَّ هَذَا الرُّوحَ مِنْ أَمْرِ اللَّهِ تَعَالَی فَمَنْ خَصَّهُ اللَّهُ تَعَالَی بِهَذَا الرُّوحِ فَهَذَا کَامِلٌ غَیْرُ نَاقِصٍ یَفْعَلُ مَا یَشَاءُ بِإِذْنِ اللَّهِ یَسِیرُ مِنَ الْمَشْرِقِ إِلَی الْمَغْرِبِ فِی لَحْظَهًْ وَاحِدَهًْ یَعْرُجُ بِهِ إِلَی السَّمَاءِ وَ یَنْزِلُ بِهِ إِلَی الْأَرْضِ وَ یَفْعَلُ مَا شَاءَ وَ أَرَادَ قُلْتُ یَا سَیِّدِی أَوْجِدْنِی بَیَانَ هَذَا الرُّوحِ مِنْ کِتَابِ اللَّهِ تَعَالَی وَ إِنَّهُ مِنْ أَمْرٍ خَصَّهُ اللَّهُ تَعَالَی بِمُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) قَالَ نَعَمِ اقْرَأْ هَذِهِ الْآیَهًَْ وَ کَذلِکَ أَوْحَیْنا إِلَیْکَ رُوحاً مِنْ أَمْرِنا ما کُنْتَ تَدْرِی مَا الْکِتابُ وَ لَا الْإِیمانُ وَ لکِنْ جَعَلْناهُ نُوراً نَهْدِی بِهِ مَنْ نَشاءُ مِنْ عِبادِنا قَوْلُهُ تَعَالَی أُولئِکَ کَتَبَ فِی قُلُوبِهِمُ الْإِیمانَ وَ أَیَّدَهُمْ بِرُوحٍ مِنْهُ قُلْتُ فَرَّجَ اللَّهُ عَنْکَ کَمَا فَرَّجْتَ عَنِّی وَ وَفَّقْتَنِی عَلَی مَعْرِفَهًْ الرُّوحِ وَ الْأَمْرِ.
امام سجاد (علیه السلام) - جابربن‌یزید جعفی از امام سجاد (علیه السلام) نقل می‌کند که در حدیث خیط فرمود: عرض کردم: «ای پسر رسول خدا (علیه السلام) مقصّر کیست»؟ فرمود: «کسانی که در معرفت
امام کوتاهی دارند و همچنین در معرفت آنچه خدا بر آن‌ها واجب نموده از امر و روح خود، مقصّر هستند». عرض کردم: «معرفت روح خدا چیست»؟ فرمود: «اینکه بداند به هرکسی خداوند این روح را بخشیده امر خود را نیز به او تفویض نموده و به اجازه‌ی خدا می‌آفریند و زنده می‌کند و به دیگری علم غیب می‌آموزد و از گذشته و آینده تا روز قیامت اطّلاع دارد چون آن روح از امر خداوند متعال است هرکه ممتاز به این روح شد، کامل است و نقصانی ندارد هرچه بخواهد با اجازه خدا انجام می‌دهد از مشرق به مغرب در یک لحظه می‌رود و به آسمان بالا می‌رو منهتال و به زمین فرود می‌آید هرچه اراده کند و بخواهد انجام می‌دهد». عرض کردم: «آقا دلیلی از این روح در قرآن برایم بیاور که خداوند آن را به محمّد (صلی الله علیه و آله) بخشیده»، فرمود: «بسیار خوب این آیه را بخوان: همان‌گونه [که بر پیامبران پیشین وحی فرستادیم] بر تو نیز روحی را به فرمان خود وحی کردیم تو پیش از این نمی‌دانستی کتاب و ایمان چیست [و از محتوای قرآن آگاه نبودی] ولی ما آن را نوری قرار دادیم که به‌وسیله‌ی آن هرکس از بندگان خویش را بخواهیم هدایت می‌کنیم. (شوری/52) و این آیه أُولئِکَ کَتَبَ فِی قُلُوبِهِمُ الْإِیمانَ وَ أَیَّدَهُمْ بِرُوحٍ مِنْهُ گفتم: «خدا گشایش به تو عنایت کند آن چنانچه گره کار مرا گشودی و مرا بر شناخت روح و امر کمک کردی».
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص72
بحارالأنوار، ج26، ص15
ولایت3
1
(مجادله/ 22)
الرّضا (علیه السلام) - إِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ قَدْ أَیَّدَنَا بِرُوحٍ مِنْهُ مُقَدَّسَهًْ مُطَهَّرَهًْ لَیْسَتْ بِمَلَکٍ لَمْ تَکُنْ مَعَ أَحَدٍ مِمَّنْ مَضَی إِلَّا مَعَ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ هِیَ مَعَ الْأَئِمَّهًْ (علیهم السلام) مِنَّا تُسَدِّدُهُمْ وَ تُوَفِّقُهُمْ وَ هُوَ عَمُودٌ مِنْ نُورٍ بَیْنَنَا وَ بَیْنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَل.
امام رضا (علیه السلام) - خداوند ما را به روح خود تأیید کرد مقدّس و پاک؛ ملک نیست و با هیچ‌یک از پیامبران گذشته نبوده جز پیامبراکرم (صلی الله علیه و آله). آن روح با ائمّه (علیهم السلام) است و موجب تقویت و توفیق ایشان می‌گردد. او استوانه‌ای از نور بین ما و بین خداست.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص74
عیون أخبارالرضا، ج2، ص200
2
(مجادله/ 22)
الصّادق (علیه السلام) - عَنْ عَمَّارٍ السَّابَاطِیِّ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِیعَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) بِمَا تَحْکُمُونَ إِذَا حَکَمْتُمْ قَالَ بِحُکْمِ اللَّهِ وَ حُکْمِ دَاوُدَ فَإِذَا وَرَدَ عَلَیْنَا الشَّیْءُ الَّذِی لَیْسَ عِنْدَنَا تَلَقَّانَا بِهِ رُوحُ الْقُدُسِ.
امام صادق (علیه السلام) - عمّار ساباطی گوید: به امام صادق (علیه السلام) گفتم: «شما اگر حکمروا شدید چه حکمی می‌کنید»؟ فرمود: «به حکم خدا و حکم داود (علیه السلام)؛ چون موضوعی به ما مراجعه شود که حکم آن نزد ما حاضر نباشد روح القدس آن را به ما القاء می‌کند».
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص74
بحرالعرفان، ج6، ص243
3
(مجادله/ 22)
الصّادق (علیه السلام) - عَنْ مُحَمَّدِ‌بْنِ‌عِمْرَانَ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) فَقُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاکَ تُسْأَلُونَ عَنِ الشَّیْءِ فَلَا یَکُونُ عِنْدَکُمْ عِلْمُهُ فَقَالَ رُبَّمَا کَانَ ذَلِکَ قَالَ قُلْتُ کَیْفَ تَصْنَعُونَ قَالَ تَتَلَقَّانَا بِهِ رُوحُ الْقُدُسِ.
امام صادق (علیه السلام) - محمّدبن‌عمران از یکی از یاران امام صادق (علیه السلام) نقل می‌کند که گوید: به امام صادق عرض کردم: «فدایت شوم! گاهی از شما چیزی می‌پرسند. آیا تاکنون پیش‌آمده که جواب آن را ندانید»؟ فرمود: «گاهی اتّفاق می‌افتد». عرض کردم: «در این مواقع چه می‌کنید»؟ فرمود: «روح القدس ما را در جریان می‌گذارد».
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص74
بصایرالدرجات، ج1، ص451
آن‌ها «حزب اللهِ» اند بدانید «حزب اللهِ» پیروزان و رستگارانند
4 -1
(مجادله/ 22)
علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه) - أُولئِکَ حِزْبُ اللهِ یَعْنِی الْأَئِمَّهًُْ أَعْوَانُ اللَّهِ أَلا إِنَّ حِزْبَ اللهِ هُمُ الْمُفْلِحُون.
علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه) - أُولئِکَ حِزْبُ اللهِ یعنی ائمّه (علیهم السلام) یاوران خدا هستند. أَلا إِنَّ حِزْبَ اللهِ هُمُ الْمُفْلِحُونَ.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص74
بحارالأنوار، ج24، ص212
4 -2
(مجادله/ 22)
الرّسول (صلی الله علیه و آله) - یَغِیبُ عَنْهُمُ الْحُجَّهًُْ لَا یُسَمَّی حَتَّی یُظْهِرَهُ اللَّهُ فَإِذَا عَجَّلَ اللَّهُ خُرُوجَهُ یَمْلَأُ الْأَرْضَ قِسْطاً وَ عَدْلًا کَمَا مُلِئَتْ ظُلْماً وَ جَوْراً ثُمَّ قَالَ (صلی الله علیه و آله) طُوبَی لِلصَّابِرِینَ فِی غَیْبَتِهِ طُوبَی لِلْمُقِیمِینَ عَلَی مَحَجَّتِهِمْ أُولَئِکَ وَصَفَهُمُ اللَّهُ فِی کِتَابِهِ فَقَالَ الَّذِینَ یُؤْمِنُونَ بِالْغَیْبِ وَ قَالَ أُولئِکَ حِزْبُ اللهِ أَلا إِنَّ حِزْبَ اللهِ هُمُ الْمُفْلِحُونَ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله) - حجّت خدا از نظر آن‌ها غایب می‌گردد و نام برده نمی‌شود، تا آنکه خداوند او را ظاهر گرداند. پس وقتی که خداوند او را آشکار ساخت، زمین را پر از عدل‌وداد می‌کند، چنان‌که پر از ظلم و ستم شده باشد. سپس فرمود: «خوش به حال آن‌ها که در غیبت وی پایدارند. خوش به حال کسانی که در راه روشن خود ثابت قدم می‌مانند. اینانند که خداوند درباره‌شان فرموده است [پرهیزکاران] کسانی هستند که به غیب [آنچه از حس پوشیده و پنهان است] ایمان می‌آورند. (بقره/3) و فرموده است: أُولئِکَ حِزْبُ اللهِ أَلا إِنَّ حِزْبَ اللهِ هُمُ الْمفْلِحُونَ.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص76
بحارالأنوار، ج52، ص143/ بحارالأنوار، ج36، ص304/ کفایهًْ الأثر، ص56
4 -3
(مجادله/ 22)
أمیرالمومنین (علیه السلام) - أَ أَقْنَعُ مِنْ نَفْسِی بِأَنْ یُقَالَ لِی أَمِیرُ‌الْمُؤْمِنِین (علیه السلام) … طُوبَی لِنَفْسٍ أَدَّتْ إِلَی رَبِّهَا فَرْضَهَا وَ عَرَکَتْ بِجَنْبِهَا بُؤْسَهَا وَ هَجَرَتْ فِی اللَّیْلِ غُمْضَهَا حَتَّی إِذَا غَلَبَ الْکَرَی عَلَیْهَا افْتَرَشَتْ أَرْضَهَا وَ تَوَسَّدَتْ کَفَّهَا فِی مَعْشَرٍ أَسْهَرَ عُیُونَهُمْ خَوْفُ مَعَادِهِمْ وَ تَجَافَتْ عَنْ مَضَاجِعِهِمْ جُنُوبُهُمْ وَ هَمْهَمَتْ بِذِکْرِ رَبِّهِمْ شِفَاهُهُمْ وَ تَقَشَّعَتْ بِطُولِ اسْتِغْفَارِهِمْ ذُنُوبُهُمْ أُولئِکَ حِزْبُ اللهِ أَلا إِنَّ حِزْبَ اللهِ هُمُ الْمُفْلِحُونَ.
امام علی (علیه السلام) - آیا به همین رضایت دهم که مرا امیرمؤمنان خوانند و در تلخی‌های روزگار با مردم شریک نباشم؟! … خوشا به حال آن کس که مسئولیّت‌های واجب را در پیشگاه خدا به انجام رسانده و در راه خدا هرگونه سختی و تلخی را به جان خریده و به شب زنده‌داری پرداخته است و اگر خواب بر او چیره شده بر روی زمین خوابیده، و کف دست را بالین خود قرار داده و در گروهی است که ترس از معاد خواب را از چشمانشان ربوده، و پهلو از بسترها گرفته و لبهایشان به یاد پروردگار در حرکت و با استغفار طولانی گناهان را زدوده‌اند: آنان حزب خداوند، و همانا حزب خدا رستگار است.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص76
بحارالأنوار، ج33، ص474/ شرح نهج البلاغهًْ، ج16، ص294/ نهج البلاغهًْ، ص419
4 -4
(مجادله/ 22)
الرّسول (صلی الله علیه و آله) - یَا أَبَاالْحَسَن (علیه السلام) … وَ مَنْ وَالَاکَ وَ وَالَی مَنْ هُوَ مِنْکَ مِنْ بَعْدِکَ کَانَ مِنْ حِزْبِ اللَّهِ وَ حِزْبُ اللهِ هُمُ الْمُفْلِحُون.
پیامبر (صلی الله علیه و آله) -ای علی! … و آنکه ولایت تو و سپس [ولایت] کسانی را که از تو هستند، بپذیرد، از حزب خدا خواهد بود و پیروان حزب خدا خود رستگارانند.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص76
بحارالأنوار، ج36، ص139
مطالب مرتبط
