تفسیر روایی سوره جمعه

 

سوره جمعه

فضیلت

1 (جمعه/ مقدمه)

الصّادق (علیه السلام) - الْوَاجِبُ عَلَی کُلِ مُؤْمِنٍ إِذَا کَانَ لَنَا شِیعَهًْ أَنْ یَقْرَأَ فِی لَیْلَهًْ الْجُمُعَهًْ بِالْجُمُعَهًْ وَ سَبِّحِ اسْمَ رَبِّکَ الْأَعْلَی وَ فِی صَلَاهًْ الظُّهْرِ بِالْجُمُعَهًْ وَ الْمُنَافِقِینَ.

 

امام صادق (علیه السلام) - بر هر مؤمنی، اگر از شیعه‌ی ما باشد، واجب است که در شب جمعه، سوره‌های جمعه و سَبِّحِ اسْمَ رَبِّکَ الْأَعْلَی را بخواند و در نماز ظهر، سوره‌ی جمعه را بخواند.

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص244 ثواب الأعمال، ص118/ نورالثقلین/ البرهان

2 (جمعه/ مقدمه)

الباقر (علیه السلام) - عَنْ مُحَمَّدِ‌بْنِ‌مُسْلِمٍ… فِی الرَّجُلِ یُرِیدُ أَنْ یَقْرَأَ بِسُورَهًْ الْجُمُعَهًْ فِی الْجُمُعَهًْ فَیَقْرَأُ قُلْ هُوَ اللهُ أَحَدٌ قَالَ یَرْجِعُ إِلَی سُورَهًْ الْجُمُعَهًْ.

 

امام باقر (علیه السلام) - محمّدبن‌مسلم گوید: پرسیدم: «اگر کسی درصدد باشد که روز جمعه سوره‌ی جمعه بخواند، امّا سوره‌ی دیگری بر زبانش جاری شود. تکلیف او چیست»؟ آن حضرت گفت: «از تمام‌کردن آن سوره منصرف می‌شود و سوره‌ی جمعه را می‌خواند».

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص244 الکافی، ج3، ص426/ نورالثقلین

3 (جمعه/ مقدمه)

الصّادق (علیه السلام) - مَنْ صَلَّی الْجُمُعَهًَْ بِغَیْرِ الْجُمُعَهًْ وَ الْمُنَافِقِینَ أَعَادَ الصَّلَاهًَْ فِی سَفَرٍ أَوْ حَضَر وَ رُوِیَ لَا بَأْسَ فِی السَّفَرِ أَنْ یَقْرَأَ بِ قُلْ هُوَ اللهُ أَحَد.

 

امام صادق (علیه السلام) - هرکسی نماز جمعه را با سوره‌ی دیگری غیر از سوره‌ی جمعه و سوره‌ی منافقین بخواند، باید نمازش را از سر بخواند، چه در وطن باشد و چه در سفر باشد. ایرادی ندارد در سفر سوره قُلْ هُوَ اللهُ أَحَد را بخواند.

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص244 الکافی، ج3، ص426/ نورالثقلین

4 (جمعه/ مقدمه)

الباقر (علیه السلام) - عَنْ زُرَارَهًَْ‌بْنِ‌أَعْیَنَ عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) فِی حَدِیثٍ طَوِیلٍ یَقُول اقْرَأْ سُورَهًَْ الْجُمُعَهًْ وَ الْمُنَافِقِینَ فَإِنَ قِرَاءَتَهُمَا سُنَّهًْ فِی یَوْمِ الْجُمُعَهًْ فِی الْغَدَاهًْ وَ الظُّهْرِ وَ الْعَصْرِ وَ لَا یَنْبَغِی لَکَ أَنْ تَقْرَأَ بِغَیْرِهِمَا فِی صَلَاهًْ الظُّهْرِ یَعْنِی یَوْمَ الْجُمُعَهًْ إِمَاماً کُنْتَ أَوْ غَیْرَ إِمَامٍ.

 

امام باقر (علیه السلام) - زراره از امام محمّد باقر (علیه السلام) نقل کرده است که فرمود: سوره‌ی جمعه و منافقین را بخوان زیرا قرائت این دو روز جمعه در نماز صبح و ظهر و عصر سنّت می‌باشد و سزاوار نیست در نماز ظهر روز جمعه غیر این دو را بخوانی چه امام باشی و چه غیر امام.

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص244 علل الشرایع، ج2، ص356/ نورالثقلین

5 (جمعه/ مقدمه)

الصّادق (علیه السلام) - عَنِ الْحُسَیْنِ‌بْنِ‌أَبِی‌حَمْزَهًَْ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی‌عَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) بِمَا أَقْرَأُ فِی صَلَاهًْ الْفَجْرِ فِی یَوْمِ الْجُمُعَهًْ فَقَالَ اقْرَأْ فِی الْأُولَی بِسُورَهًْ الْجُمُعَهًْ وَ فِی الثَّانِیَهًْ بِ قُلْ هُوَ اللهُ أَحَدٌ ثُمَ اقْنُتْ حَتَّی تَکُونَا سَوَاءً.

 

امام صادق (علیه السلام) - حسین‌بن‌ابوحمزه گوید: به امام صادق (علیه السلام) گفتم: «در نماز صبح روز جمعه چه سوره‌ای قرائت کنم»؟ امام صادق (علیه السلام) فرمود: «در رکعت اوّل سوره‌ی جمعه و در رکعت دوّم سوره‌ی قُلْ هُوَ اللهُ أَحَدٌ را قرائت کن، و بعداً قنوت خود را طولانی بخوان تا هر دو رکعت برابر شود».

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص244 الکافی، ج3، ص425/ نورالثقلین

6 (جمعه/ مقدمه)

الصّادق (علیه السلام) - إِنَ اللَّهَ أَکْرَمَ بِالْجُمُعَهًْ الْمُؤْمِنِینَ فَسَنَّهَا رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) بِشَارَهًْ لَهُمْ وَ الْمُنَافِقِینَ تَوْبِیخاً لِلْمُنَافِقِینَ وَ لَا یَنْبَغِی تَرْکُهَا فَمَنْ تَرَکَهَا مُتَعَمِّداً فَلَا صَلَاهًَْ لَهُ.

 

امام صادق (علیه السلام) - خداوند به‌وسیله‌ی سوره‌ی جمعه، مؤمنان را گرامی داشت و رسول خدا (صلی الله علیه و آله) آن را مژده­ای برای مؤمنان و سوره‌ی منافقون را تنبیهی برای منافقان قرار داد و نباید آن را ترک کرد و هرکس آن را از روی تعمّد ترک کند، نمازی برای او نخواهد بود.

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص246 الکافی، ج3، ص425/ نورالثقلین/ البرهان

7 (جمعه/ مقدمه)

الصّادق (علیه السلام) - عَنْ مُحَمَّدِ‌بْنِ‌مُسْلِمٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی‌عَبْدِاللهِ (علیه السلام): الْقِرَاءَهًُْ فِی الصَّلَاهًْ فِیهَا شَیْءٌ مُوَقَّتٌ؟ قَالَ: لَا إِلَّا الْجُمُعَهًَْ فَإِنَّهُ یُقْرَأُ فِیهَا الْجُمُعَهًُْ وَ الْمُنَافِقِینَ.

 

امام صادق (علیه السلام) - محمّدبن‌مسلم گوید: به امام صادق (علیه السلام) عرض کردم: «در قرائت نماز، سوره‌ای هست که وقت مشخصی داشته باشد»؟ فرمود: «نه غیر از [روز] جمعه که در آن [سوره‌ی] جمعه و منافقون را می‌خواند».

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص246 نورالثقلین

8 (جمعه/ مقدمه)

الصّادق (علیه السلام) - اقْرَأْ فِی لَیْلَهًْ الْجُمُعَهًْ بِالْجُمُعَهًْ وَ سَبِّحِ اسْمَ رَبِّکَ الْأَعْلَی وَ فِی الْفَجْرِ بِسُورَهًْ الْجُمُعَهًْ وَ قُلْ هُوَ اللهُ أَحَدٌ وَ فِی الْجُمُعَهًْ بِالْجُمُعَهًْ وَ الْمُنَافِقِینَ.

 

امام صادق (علیه السلام) - در نماز شب جمعه، رکعت اوّل سوره‌ی جمعه و رکعت دوّم سوره‌ی سَبِّحِ اسْمَ رَبِّکَ الْأَعْلَی را قرائت کن و در نماز صبح جمعه، سوره‌ی جمعه و سوره قُلْ هُوَ اللهُ أَحَدٌ و در نماز ظهر جمعه، سوره‌ی جمعه و سوره‌ی منافقین را بخوان.

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص246 الکافی، ج3، ص425/ نورالثقلین؛ «بتفاوت لفظی»

9 (جمعه/ مقدمه)

الصّادق (علیه السلام) - عَنِ الْحَلَبِیِّ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) عَنِ الْقِرَاءَهًْ فِی الْجُمُعَهًْ إِذَا صَلَّیْتُ وَحْدِی أَرْبَعاً أَجْهَرُ بِالْقِرَاءَهًْ فَقَالَ نَعَمْ وَ قَالَ اقْرَأْ بِسُورَهًْ الْجُمُعَهًْ وَ الْمُنَافِقِینَ فِی یَوْمِ الْجُمُعَهًْ.

 

امام صادق (علیه السلام) - حلبی گوید: از امام صادق (علیه السلام) درباره‌ی قرائت [نماز] در روز جمعه پرسیدم که: «اگر [نمازجمعه نخوانم و] فرادا [نماز] چهار رکعتی ظهر را بخوانم، آیا قرائت نماز را بلند بخوانم»؟ فرمود: «بله» و فرمود: «در روزجمعه، سوره‌ی جمعه و منافقون را بخوان».

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص246 الکافی، ج3، ص425/ نورالثقلین

ثواب قرائت

1 (جمعه/ مقدمه)

الصّادق (علیه السلام) - مَنْ قَرَأَهَا لَیْلًا أَوْ نَهَاراً فِی صَبَاحِهِ وَ مَسَائِهِ أَمِنَ مِنْ وَسْوَسَهًِْ الشَّیْطَانِ وَ غَفَرَ لَهُ مَا یَأْتِی فِی ذَلِکَ الْیَوْمِ إِلَی الْیَوْمِ الثَّانِی.

 

امام صادق (علیه السلام) - هرکس آن را شب یا روز، درصبحگاه و شامگاه بخواند، از وسوسه‌ی شیطان درامان خواهد ماند و درآن روز تا روز بعد، هر آنچه از او سر بزند، آمرزیده خواهدشد.

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص246 البرهان

2 (جمعه/ مقدمه)

الصّادق (علیه السلام) - الْوَاجِبُ عَلَی کُلِ مُؤْمِنٍ إِذَا کَانَ لَنَا شِیعَهًْ أَنْ یَقْرَأَ فِی لَیْلَهًْ الْجُمُعَهًْ بِالْجُمُعَهًْ وَ سَبِّحِ اسْمَ رَبِّکَ الْأَعْلَی وَ فِی صَلَاهًْ الظُّهْرِ بِالْجُمُعَهًْ وَ الْمُنَافِقِینَ فَإِذَا فَعَلَ ذَلِکَ فَکَأَنَّمَا یَعْمَلُ کَعَمَلِ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ کَانَ جَزَاؤُهُ وَ ثَوَابُهُ عَلَی اللَّهِ الْجَنَّهًَْ.

 

امام صادق (علیه السلام) - بر هر مؤمنی، اگر از شیعه ما باشد، واجب است که در شب جمعه، سوره‌های جمعه و سَبِّحِ اسْمَ رَبِّکَ الْأَعْلَی را بخواند و در نماز ظهر، سوره‌ی جمعه و منافقون را بخواند و اگر این کار را انجام دهد، عملش همانند عمل رسول خدا (صلی الله علیه و آله) خواهد بود و جزا و پاداش عملش نزد خدا، بهشت است.

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص246 ثواب الأعمال، ص118/ نورالثقلین/ البرهان

3 (جمعه/ مقدمه)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - مَنْ قَرَأَ سُورَهًَْ الْجُمُعَهًْ أُعْطِیَ عَشْرَ حَسَنَاتٍ بِعَدَدِ مَنْ أَتَی الْجُمُعَهًَْ وَ بِعَدَدِ مَنْ لَمْ یَأْتِهَا فِی أَمْصَارِ الْمُسْلِمِینَ.

 

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - هرکس سوره‌ی جمعه را بخواند، به تعداد کسانی که برای [نماز] جمعه آمده‌اند و به تعداد کسانی که در شهرهای مسلمانان به نماز جمعه نیامده‌اند ده حسنه به او عطا می‌شود.

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص246 مستدرک الوسایل، ج4، ص352/ نورالثقلین

4 (جمعه/ مقدمه)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - مَنْ قَرَأَ هَذِهِ السُّورَهًَْ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ عَشْرَ حَسَنَاتٍ بِعَدَدِ مَنِ اجْتَمَعَ فِی الْجُمُعَهًْ فِی جَمِیعِ الْأَمْصَارِ. وَ مَنْ قَرَأَهَا فِی کُلِّ لَیْلَهًٍْ أَوْ نَهَارٍ أَمِنَ مِمَّا یَخَافُ وَ صُرِفَ عَنْهُ کُلُّ مَحْذُورٍ.

 

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - هرکس این سوره را بخواند، خداوند به تعداد تمامی کسانی که در روز جمعه در تمامی سرزمین‌ها گرد هم‌می‌آیند، ده پاداش برای او درنظر خواهدگرفت و هرکس آن را در هر شبانه‌روز بخواند، از هر آنچه که واهمه دارد در امان خواهد بود و از هرشرّی به دور خواهد ماند.

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص246 القمی، ج2، ص365/ البرهان

آیه یُسَبِّحُ لِلهِ ما فِی السَّماواتِ وَ ما فِی الْأَرْضِ الْمَلِکِ الْقُدُّوسِ الْعَزِیزِ الْحَکِیمِ [1]

 

آنچه در آسمان‌ها و آنچه در زمین است همواره تسبیح خدا می‌گویند، خداوندی که مالک و حاکم است و از هر عیب و نقصی مبرّا، و توانا و حکیم است.

 

1 (جمعه/ 1)

علیّ‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه) - یُسَبِّحُ لِلهِ ما فِی السَّماواتِ وَ ما فِی الْأَرْضِ الْمَلِکِ الْقُدُّوسِ الْعَزِیزِ الْحَکِیمِ الْقُدُّوسُ الْبَرِیْءُ مِنَ الْآَفَاتِ الْمُوجِبَاتِ لِلْجَهْل.

 

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - یُسَبِّحُ لِلهِ ما فِی السَّماواتِ وَ ما فِی الْأَرْضِ الْملِکِ الْقُدُّوسِ الْعَزِیزِ الحَکِیمِ القدّوس یعنی کسی که از بلاهایی که موجب جهل و نادانی شود، منزّه است.

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص248 نورالثقلین/ البرهان؛ «یسبح لله ما فی السماوات… العزیز الحکیم» محذوف

2 (جمعه/ 1)

الصّادق (علیه السلام) - وَ مَتَی عَلِمْنَا أَنَّهُ عَزِیزٌ حَکِیمٌ صَدَّقْنَا بِأَنَّ أَفْعَالَهُ کُلَّهَا حِکْمَهًْ وَ إِنَّ وَجْهَهَا غَیْرُ مُنْکَشِفٍ.

 

امام صادق (علیه السلام) - هنگامی‌که ما دانستیم که خداوند متعال و قادر حکیم است، اینکه تمام افعالش حکیمانه است را تصدیق کردیم؛ هرچند برای ما غیر قابل کشف و پنهان باشد.

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص248 نورالثقلین

آیه هُوَ الَّذِی بَعَثَ فِی الْأُمِّیِّینَ رَسُولاً مِنْهُمْ یَتْلُوا عَلَیْهِمْ آیاتِهِ وَ یُزَکِّیهِمْ وَ یُعَلِّمُهُمُ الْکِتابَ وَ الْحِکْمَةَ وَ إِنْ کانُوا مِنْ قَبْلُ لَفِی ضَلالٍ مُبِینٍ [2]

 

او کسی است که در میان جمعیّت درس نخوانده پیامبری از خودشان برانگیخت که آیاتش را بر آن‌ها بخواند و آن‌ها را تزکیّه کند و به آنان کتاب (قرآن) و حکمت بیاموزد، هرچند پیش از آن در گمراهی آشکاری بودند.

 

او کسی است که برانگیخت

1 -1 (جمعه/ 2)

الکاظم (علیه السلام) - بَعَثَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ مُحَمَّدا (صلی الله علیه و آله) رَحْمَهًْ لِلْعالَمِینَ فِی سَبْعٍ وَ عِشْرِینَ مِنْ رَجَبٍ فَمَنْ صَامَ ذَلِکَ الْیَوْمَ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ صِیَامَ سِتِّینَ شَهْرا.

 

امام کاظم (علیه السلام) - خداوند متعال محمّد (صلی الله علیه و آله) را که رحمت برای همه‌ی جهانیان است، در بیست‌وهفتم رجب به پیامبری مبعوث فرمود. هرکس این روز را روزه بگیرد، خداوند برایش پاداش روزه شصت ماه می‌نویسد.

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص248 الکافی، ج4، ص149/ نورالثقلین

در میان جمعیّت درس نخوانده پیامبری از خودشان

2 -1 (جمعه/ 2)

الصّادق (علیه السلام) - إِنَّ النَّبِیَّ (صلی الله علیه و آله) کَانَ یَقْرَأُ وَ یَکْتُبُ وَ یَقْرَأُ مَا لَمْ یُکْتَبْ.

 

امام صادق (علیه السلام) - پیامبر (صلی الله علیه و آله) می‌خواند و می‌نوشت و آنچه را که نوشته نشده بود نیز می‌خواند.

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص248 بصایرالدرجات، ج1، ص27/ نورالثقلین/ البرهان

2 -2 (جمعه/ 2)

الصّادق (علیه السلام) - هُوَ الَّذِی بَعَثَ فِی الْأُمِّیِّینَ رَسُولًا مِنْهُمْ قَالَ کَانُوا یَکْتُبُونَ وَ لَکِنْ لَمْ یَکُنْ مَعَهُمْ کِتَابٌ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ وَ لَا بَعَثَ إِلَیْهِمْ رَسُولًا فَنَسَبَهُمْ إِلَی الْأُمِّیِّینَ.

 

امام صادق (علیه السلام) - هُوَ الَّذِی بَعَثَ فِی الْأُمِّیِّینَ رَسُولًا مِّنْهُمْ؛ آن‌ها می‌نوشتند، ولی کتابی از جانب خداوند نزد آن‌ها نبود و رسولی نزد آن‌ها فرستاده نشده بود و به این دلیل، خداوند تبارک‌وتعالی آنان را به اُمّی‌بودن نسبت داد.

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص248 بحارالأنوار، ج9، ص243/ بحارالأنوار، ج16، ص132/ القمی، ج2، ص366/ نورالثقلین/ البرهان

2 -3 (جمعه/ 2)

الصّادق (علیه السلام) - عَنِ الْبَزَنْطِیِّ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنْ أَبِی‌عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: کَانَ مِمَّا مَنَّ اللَّهُ عزّوجلّ عَلَی رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) أَنَّهُ کَانَ یَقْرَأُ وَ لَا یَکْتُبُ فَلَمَّا تَوَجَّهَ أَبُو سُفْیَانَ إِلَی أُحُدٍ کَتَبَ الْعَبَّاسُ إِلَی النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) فَجَاءَهُ الْکِتَابُ وَ هُوَ فِی بَعْضِ حِیطَانِ الْمَدِینَهًِْ فَقَرَأَهُ وَ لَمْ یُخْبِرْ أَصْحَابَهُ وَ أَمَرَهُمْ أَنْ یَدْخُلُوا الْمَدِینَهًَْ فَلَمَّا دَخَلُوا الْمَدِینَهًَْ أَخْبَرَهُمْ.

 

امام صادق (علیه السلام) - بزنطی از برخی شیعیان از امام صادق (علیه السلام) نقل کرده است که فرمود: آن بود که او می‌خواند، امّا نمی‌نوشت. هنگامی‌که ابوسفیان به‌سمت اُحُد حرکت کرد، عبّاس برای پیامبر (صلی الله علیه و آله) نامه‌ای نوشت. آن حضرت در وسط مدینه بود که نامه به دست او رسید، پس آن را خواند، ولی به یارانش اطّلاع نداد و به آن‌ها دستور داد که وارد مدینه شوند و هنگامی‌که وارد مدینه شدند، آن‌ها را باخبر ساخت.

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص248 بحارالأنوار، ج16، ص133/ البرهان

2 -4 (جمعه/ 2)

الصّادق (علیه السلام) - کَانَ لنَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) یَقْرَأُ وَ لَا یُکْتَبْ.

 

امام صادق (علیه السلام) - پیامبر (صلی الله علیه و آله) می‌خواند، امّا نمی‌نوشت.

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص250 البرهان/ بحارالأنوار، ج16، ص134/ کشف الغمهًْ، ج1، ص11

2 -5 (جمعه/ 2)

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - الْأُمِّیِّینَ‌ای أَلَّذِینَ لَا کِتَابَ لَهُمْ.

 

ابن‌عباس (رحمة الله علیه) - وَ الْأُمِّیِّینَ؛ یعنی آن‌هایی‌که کتاب آسمانی ندارند.

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص250 بحرالعرفان، ج3، ص212

2 -6 (جمعه/ 2)

علیّ‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه) - الْأُمِّیُّونَ الَّذِینَ لَیْسَ مَعَهُمْ کِتَابٌ.

 

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - الْأُمِّیُّونَ کسانی هستند که میان آن‌ها کتابی وجود ندارد.

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص250 بحارالأنوار، ص9، ص242/ القمی، ج2، ص242

2 -7 (جمعه/ 2)

الجواد (علیه السلام) - عَنْ جَعْفَرِ‌بْنِ‌مُحَمَّدٍ الصُّوفِیِّ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَاجَعْفَرٍ مُحَمَّدَ‌بْنَ‌عَلِیٍّ الرِّضَا (علیه السلام) فَقُلْتُ یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) لِمَ سُمِّیَ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) الْأُمِّیَّ فَقَالَ مَا تَقُولُ النَّاسُ قُلْتُ یَزْعُمُونَ أَنَّهُ إِنَّمَا سُمِّیَ الْأُمِّیَّ لِأَنَّهُ لَمْ یُحْسِنْ أَنْ یَکْتُبَ فَقَالَ (علیه السلام) کَذَبُوا عَلَیْهِمْ لَعْنَهًُْ اللَّهِ أَنَّی ذَلِکَ وَ اللَّهُ یَقُولُ فِی مُحْکَمِ کِتَابِهِ هُوَ الَّذِی بَعَثَ فِی الْأُمِّیِّینَ رَسُولًا مِنْهُمْ یَتْلُوا عَلَیْهِمْ آیاتِهِ وَ یُزَکِّیهِمْ وَ یُعَلِّمُهُمُ الْکِتابَ وَ الْحِکْمَةَ فَکَیْفَ کَانَ یُعَلِّمُهُمْ مَا لَا یُحْسِنُ وَ اللَّهِ لَقَدْ کَانَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) یَقْرَأُ وَ یَکْتُبُ بِاثْنَیْنِ وَ سَبْعِینَ أَوْ قَالَ بِثَلَاثَهًٍْ وَ سَبْعِینَ لِسَاناً وَ إِنَّمَا سُمِّیَ الْأُمِّیَّ لِأَنَّهُ کَانَ مِنْ أَهْلِ مَکَّهًَْ وَ مَکَّهًُْ مِنْ أُمَّهَاتِ الْقُرَی وَ ذَلِکَ قَوْلُ اللَّهِ عزّوجلّ لِتُنْذِرَ أُمَّ الْقُری وَ مَنْ حَوْلَها.

 

 

امام جواد (علیه السلام) - جعفربن‌محمّد صوفی گوید: از امام جواد (علیه السلام) پرسیدم: «ای فرزند رسول خدا (صلی الله علیه و آله)! چرا پیامبر (صلی الله علیه و آله) اُمّی نامیده شد»؟ فرمود: «مردم چه می‌گویند»؟ گفتم: «آن‌ها می‌پندارند که پیامبر (صلی الله علیه و آله) به دلیل آنکه قادر به نوشتن نبود، امّی نامیده شد». ایشان فرمود: «دروغ می‌گویند؛ لعنت خدا بر آن‌ها باد! چگونه چنین چیزی ممکن است درحالی‌که خداوند در قرآن می‌فرماید: هُوَ الَّذِی بَعَثَ فِی الْأُمِّیِّینَ رَسُولًا مِّنْهُمْ یَتْلُو عَلَیْهِمْ آیَاتِهِ وَ یُزَکِّیهِمْ وَ یُعَلِّمُهُمُ الْکِتَابَ وَ الْحِکْمَةَ چگونه می‌توانست چیزی را آموزش دهد که خود آن را فرانگرفته است؟ به خدا قسم! رسول خدا (صلی الله علیه و آله) می‌خواند و به هفتادودو و یا فرمود: به هفتادوسه زبان می­نوشت؛ ایشان به این دلیل امّی نامیده‌شد که از اهل مکّه بود و مکّه از اُمّهات قُرَی بود و این همان چیزی است که خداوند می‌فرماید: تا «أمّ القری» [مکّه] و مردم پیرامون آن را انذار کنی. (شوری/7) ».

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص250 بحارالأنوار، ج16، ص132/ الاختصاص، ص263/ بصایرالدرجات، ص225/ علل الشرایع، ج1، ص124؛ «لم یکتب فقال» بدل «لم یحسن ان یکتب» / معانی الأخبار، ص53/ نورالثقلین؛ «فی محکم کتابه» محذوف/ البرهان

آیاتش را بر آن‌ها بخواند و آن‌ها را تزکیّه کند و به آنان کتاب قرآن) و حکمت بیاموزد، هرچند پیش از آن در گمراهی آشکاری بودند

3 -1 (جمعه/ 2)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام) - نَحْنُ الَّذِینَ بَعَثَ اللَّهُ فِینَا رَسُولًا یَتْلُو عَلَیْنَا آیَاتِهِ وَ یُزَکِّینَا وَ یُعَلِّمُنَا الْکِتَابَ وَ الْحِکْمَهًَْ.

 

امام علی (علیه السلام) - ما کسانی هستیم که خداوند از میان ما فرستاده­ای برانگیخت تا آیاتش را برما بخواند و پاکمان گرداند وکتاب و حکمت را به ما بیاموزد.

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص250 تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص667/ البرهان/ کتاب سلیم بن قیس، ص945

3 -2 (جمعه/ 2)

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - یَتْلُوا عَلَیْهِمْ آیاتِهِ وَ یُزَکِّیهِمْ وَ یُعَلِّمُهُمُ الْکِتابَ وَ الْحِکْمَةَ… قَالَ الْکِتَابُ الْقُرْآنُ وَ الْحِکْمَهًُْ وَلَایَهًُْ عَلِیِ‌بْنِ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام).

 

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - یَتْلُوا عَلَیْهِمْ آیاتِهِ وَ یُزَکِّیهِمْ وَ یُعَلِّمُهُمُ الْکِتابَ وَ الْحِکْمَةَ. منظور از کتاب قرآن و منظور از حکمت ولایت علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) است.

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص250 فرات الکوفی، ص483/ شواهدالتنزیل، ج2، ص340؛ «یتلوا علیهم ایاته و یزکیهم» محذوف

3 -3 (جمعه/ 2)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام) - عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ‌بْنِ‌جُنْدَبٍ عَنْ أَبِیهِ قَالَ: فَمَنَّ اللَّهُ عزّوجلّ عَلَیْکُمْ بِمُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) فَبَعَثَهُ إِلَیْکُمْ رَسُولًا مِنْ أَنْفُسِکُمْ وَ قَالَ فِی مَا أَنْزَلَ مِنْ کِتَابِهِ هُوَ الَّذِی بَعَثَ فِی الْأُمِّیِّینَ رَسُولًا مِنْهُمْ یَتْلُوا عَلَیْهِمْ آیاتِهِ وَ یُزَکِّیهِمْ وَ یُعَلِّمُهُمُ الْکِتابَ وَ الْحِکْمَةَ وَ إِنْ کانُوا مِنْ قَبْلُ لَفِی ضَلالٍ مُبِینٍ فَکَانَ الرَّسُولُ إِلَیْکُمْ مِنْ أَنْفُسِکُمْ بِلِسَانِکُمْ فَعَلَّمَکُمُ الْکِتَابَ وَ الْحِکْمَهًَْ وَ الْفَرَائِضَ وَ السُّنَّهًْ.

 

امام علی (علیه السلام) - عبدالرحمان‌بن‌جندب از پدرش نقل کرده است: امام علی (علیه السلام) فرمود: خدای عزّوجلّ به‌وسیله‌ی محمّد (صلی الله علیه و آله) بر شما منّت نهاد (نعمت بزرگی بخشید) و او را رسولی از خود شما به‌سوی شما برانگیخت و در آنچه از کتابش نازل‌کرد فرمود: هُوَ الَّذِی بَعَثَ فِی الْأُمِّیِّینَ رَسُولًا مِنْهُمْ یَتْلُوا عَلَیْهِمْ آیاتِهِ وَ یُزَکِّیهِمْ وَ یُعَلِّمُهُمُ الْکِتابَ وَ الْحِکْمَةَ وَ إِنْ کانُوا مِنْ قَبْلُ لَفِی ضَلالٍ مُبِینٍ… رسول فرستاده شده به‌سوی شما، از خود شما بود و کتاب، حکمت، فرائض و سنّت را به شما آموخت.

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص250 بحارالأنوار، ج33، ص566/ الغارات، ج1، ص199

آیه وَ آخَرِینَ مِنْهُمْ لَمّا یَلْحَقُوا بِهِمْ وَ هُوَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ [3]

 

و [همچنين] پیامبر است بر گروه دیگری که هنوز به آن‌ها ملحق نشده‌اند؛ و او توانا و حکیم است.

 

1 (جمعه/ 3)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - أَنَّ النَّبِیَّ (صلی الله علیه و آله) قَرَأَ هَذِهِ الْآیَهًَْ فَقِیلَ لَهُ مَنْ هَؤُلَاءِ فَوَضَعَ یَدَهُ عَلَی کَتِفِ سَلْمَانَ (رحمة الله علیه) وَ قَالَ لَوْ کَانَ الدِّینُ فَی الثُّرَیَّا لَنَالَتْهُ رِجَالٌ مِنْ هَؤُلَاءِ.

 

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - پیامبر (صلی الله علیه و آله) این آیه را خواند؛ به ایشان عرض شد: «این‌ها چه کسانی هستند»؟ دستش را بر دوش سلمان (رحمة الله علیه) نهاد. و فرمود: «اگر دین در «ثریّا» بود، مردانی از این‌ها به آن می‌رسیدند».

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص252 بحارالأنوار، ج16، ص310/ نورالثقلین

2 (جمعه/ 3)

علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه) - وَ آخَرِینَ مِنْهُمْ لَمَّا یَلْحَقُوا بِهِمْ قَالَ دَخَلُوا فِی الْإِسْلَامِ بَعْدَهُمْ.

 

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - وَ آخَرِینَ مِنْهُمْ لَما یَلْحَقُوا بِهِمْ؛ منظور آن‌هایی هستند که بعد از آن‌ها وارد اسلام شدند.

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص252 القمی، ج2، ص366/ نورالثقلین؛ «بعدم بدل «بعدهم» / البرهان

3 (جمعه/ 3)

الباقر (علیه السلام) - هُمُ الْأَعَاجِمُ وَ مَنْ لَا یَتَکَلَّمُ بِلُغَهًْ الْعَرَب فَإنَّ النَّبیَّ (صلی الله علیه و آله) مَبْعُوثٌ إلی مَنُ شاهَدَهُ وَ إلی مَنْ بَعْدَهُمْ مِنَ الْعَجَمِ وَ الْعَرَبِ.

 

امام باقر (علیه السلام) - آن‌ها عجم‌ها و کسانی که به زبان عربی سخن نمی‌گویند هستند؛ چون پیامبر (صلی الله علیه و آله) به‌سوی کسانی که او را دیده‌اند و به‌سوی کسانی که بعد از آن‌ها هستند از عجم و عرب مبعوث شده است.

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص252 بحارالأنوار، ج16، ص310 / نورالثقلین؛ «بتفاوت»

آیه ذالِکَ فَضْلُ اللهِ یُؤْتِیهِ مَنْ یَشاءُ وَ اللهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِیمِ [4]

 

این فضل خداست که به هرکس بخواهد [و شايسته بداند] می‌بخشد؛ و خداوند دارای فضل عظیم است.

 

1 (جمعه/ 4)

ألرّضا (علیه السلام) - إِنَّ الْعَبْدَ إِذَا اخْتَارَهُ اللَّهُ عزّوجلّ لِأُمُورِ عِبَادِهِ شَرَحَ صَدْرَهُ لِذَلِکَ وَ أَوْدَعَ قَلْبَهُ یَنَابِیعَ الْحِکْمَهًِْ وَ أَلْهَمَهُ الْعِلْمَ إِلْهَاماً فَلَمْ یَعْیَ بَعْدَهُ بِجَوَابٍ وَ لَا یُحَیَّرُ فِیهِ عَنِ الصَّوَابِ فَهُوَ مَعْصُوم مُؤَیَّدٌ مُوَفَّقٌ مُسَدَّدٌ قَدْ أَمِنَ مِنَ الْخَطَایَا وَ الزَّلَلِ وَ الْعِثَارِ یَخُصُّهُ اللَّهُ بِذَلِکَ لِیَکُونَ حُجَّتَهُ عَلَی عِبَادِهِ وَ شَاهِدَهُ عَلَی خَلْقِهِ وَ ذلِکَ فَضْلُ اللهِ یُؤْتِیهِ مَنْ یَشاءُ وَ اللهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِیم.

 

امام رضا (علیه السلام) - وقتی خداوند شخصی را به‌عنوان رهبر بندگان بگزیند به او شرح صدر و قدرت اندیشه در این راه می‌دهد و دلش را منبع حکمت قرارداده به او علم الهام می‌کند در جواب فرو نمی‌ماند و از واقع بینی عاجز نیست او معصوم و مؤیّد و موفّق و پشتیبانی شده از جانب خدا و محفوظ از خطا و لغزش است به او خداوند این امتیازات را می‌بخشد تا حجّت و گواه او در میان بندگان باشد ذلِکَ فَضْلُ اللهِ یُؤْتِیهِ مَنْ یَشاءُ وَ اللهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِیم.

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص252 الکافی، ج1، ص203/ بحارالأنوار، ج25، ص127

2 (جمعه/ 4)

الصّادق (علیه السلام) - عَنِ الْمُفَضَّلِ‌بْنِ‌عُمَرَ عَنْ أَبِی‌عَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) أَنَّهُ قَالَ یُصَلَّی فِی شَهْرِ رَمَضَانَ زِیَادَهًُْ أَلْفِ رَکْعَهًٍْ… ثُمَّ قَالَ لِی تَقْرَأُ فِی صَلَاهًِْ جَعْفَرٍ فِی الرَّکْعَهًِْ الْأُولَی الْحَمْدَ وَ إِذَا زُلْزِلَتْ وَ فِی الثَّانِیَهًِْ الْحَمْدَ وَ الْعَادِیَاتِ وَ فِی الثَّالِثَهًِْ الْحَمْدَ وَ إِذَا جَاءَ نَصْرُ اللهِ وَ فِی الرَّابِعَهًِْ الْحَمْدَ وَ قُلْ هُوَ اللهُ ثُمَّ قَالَ لِی یَا مُفَضَّلُ ذلِکَ فَضْلُ اللهِ یُؤْتِیهِ مَنْ یَشاءُ وَ اللهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِیمِ.

 

امام صادق (علیه السلام) - مفضّل‌بن‌عمر از امام صادق (علیه السلام) نقل کرده است که فرمود: «در ماه رمضان بیشتر از هزار رکعت نماز خوانده می‌شود». سپس به من فرمود: «در نماز جعفر در رکعت اوّل [سوره‌ی] حمد و إِذَا زُلْزِلَتْ (زلزله) و در [رکعت] دوّم حمد و عادیات و در [رکعت] سوّم حمد و إِذَا جَاءَ نَصْرُ اللهِ (نصر) و در رکعت چهارم حمد و قُلْ هُوَ اللهُ (توحید) می‌خوانی». سپس به من فرمود: «ای مفضّل! [این نمازهایی که برای تو توضیح دادم] ذلِکَ فَضْلُ اللهِ یُؤْتِیهِ مَنْ یَشاءُ وَ اللهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِیمِ».

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص252 تهذیب الأحکام، ج3، ص66/ وسایل الشیعهًْ، ج8، ص28

3 (جمعه/ 4)

الصّادق (علیه السلام) - إِنَّ مِنَ الْمَلَائِکَهًِْ الَّذِینَ فِی سَمَاءِ الدُّنْیَا لَیَطَّلِعُونَ عَلَی الْوَاحِدِ وَ الِاثْنَیْنِ وَ الثَّلَاثَهًِْ وَ هُمْ یَذْکُرُونَ فَضْلَ آلِ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) فَیَقُولُونَ أَ مَا تَرَوْنَ هَؤُلَاءِ فِی قِلَّتِهِمْ وَ کَثْرَهًِْ عَدُوِّهِمْ یَصِفُونَ فَضْلَ آلِ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) فَتَقُولُ الطَّائِفَهًُْ الْأُخْرَی مِنَ الْمَلَائِکَهًِْ ذلِکَ فَضْلُ اللهِ یُؤْتِیهِ مَنْ یَشاءُ وَ اللهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِیمِ.

 

امام صادق (علیه السلام) - برخی از فرشتگانی‌که در آسمان دنیا قرار دارند، سوی دو سه تن می­نگرند و می­بینند که آنان سخن از فضیلت آل محمّد (صلی الله علیه و آله) می­رانند. آنگاه می‌گویند: آیا می‌بینید که اینان با وجود اینکه شمارشان اندک است و دشمنانشان بسیارند، باز هم سخن از فضیلت آل محمّد (صلی الله علیه و آله) بر زبان می­آورند؟ درآن دم، گروه دیگر می‌گویند: ذَلِکَ فَضْلُ اللهِ یُؤْتِیهِ مَن یَشَاءُ وَ اللهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِیمِ.

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص252 الکافی، ج8، ص334/ بحارالأنوار، ج71، ص260/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص667/ نورالثقلین/ البرهان

4 (جمعه/ 4)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - عَنْ أَبِی‌عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) عَنْ آبَائِهِ (علیه السلام) عَنِ النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) قَالَ: جَاءَ الْفُقَرَاءُ إِلَی رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فَقَالُوا یَا رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) إِنَّ لِلْأَغْنِیَاءِ مَا یُعْتِقُونَ وَ لَیْسَ لَنَا وَ لَهُمْ مَا یَحُجُّونَ بِهِ وَ لَیْسَ لَنَا وَ لَهُمْ مَا یَتَصَدَّقُونَ بِهِ وَ لَیْسَ لَنَا وَ لَهُمْ مَا یُجَاهِدُونَ بِهِ وَ لَیْسَ لَنَا فَقَالَ (صلی الله علیه و آله) مَنْ کَبَّرَ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی مِائَهًَْ مَرَّهًٍْ کَانَ أَفْضَلَ مِنْ عِتْقِ مِائَهًِْ رَقَبَهًٍْ وَ مَنْ سَبَّحَ اللَّهَ مِائَهًَْ مَرَّهًٍْ کَانَ أَفْضَلَ مِنْ سِیَاقِ مِائَهًِْ بَدَنَهًٍْ وَ مَنْ حَمَّدَ اللَّهَ مِائَهًَْ مَرَّهًٍْ کَانَ أَفْضَلَ مِنْ حُمْلَانِ مِائَهًِْ فَرَسٍ فِی سَبِیلِ اللَّهِ بِسُرُجِهَا وَ لُجُمِهَا وَ رُکُبِهَا وَ مَنْ قَالَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ مِائَهًَْ مَرَّهًٍْ کَانَ أَفْضَلَ النَّاسِ عَمَلًا ذَلِکَ الْیَوْمَ إِلَّا مَنْ زَادَ قَالَ فَبَلَغَ ذَلِکَ الْأَغْنِیَاءَ فَصَنَعُوهُ قَالَ فَعَادُوا إِلَی النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) فَقَالُوا یَا رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) قَدْ بَلَغَ الْأَغْنِیَاءَ مَا قُلْتَ فَصَنَعُوهُ فَقَالَ ذلِکَ فَضْلُ اللهِ یُؤْتِیهِ مَنْ یَشاءُ.

 

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - امام صادق (علیه السلام) از پدرانش نقل کرده است: فقرا خدمت پیغمبر (صلی الله علیه و آله) رسیدند و عرضه داشتند که اغنیاء می‌توانند که بنده آزاد کنند و ما نداریم، و حج بروند، و صدقه دهند و جهاد کنند و ما نمی‌توانیم، فرمود: «هرکه صد بار اللَّه اکبر گوید، از آزاد کردن صد بنده برتر است، و صد بار تسبیح از صد بار قربانی به حج بردن بالاتر است و صد بار تحمید الحمد للَّه برتر است از بار صد اسب امتعه و اسلحه که در راه جهاد خدا بکار رود، و هرکه لا إِلهَ إِلَّا اللهُ گوید در آن روز بهترین مردم است. از نظر عمل مگر کسی که بیشتر گفته باشد، این گفته نبی اکرم (صلی الله علیه و آله) به گوش اغنیاء رسید و آنان همه‌ی آن‌ها را انجام دادند، فقیران دوباره محضر پیغمبر (صلی الله علیه و آله) رسیدند و گفتند: «ای رسول خدا (صلی الله علیه و آله)! اغنیاء نیز آنچه فرمودید، عمل کردند، حضرت فرمود: ذلِکَ فَضْلُ اللهِ یُؤْتِیهِ مَنْ یَشاءُ.

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص254 بحارالأنوار، ج90، ص170/ نورالثقلین؛ «یعتقون و لیس لنا و لهم ما یحجون… لیس لنا و لهم» محذوف

5 (جمعه/ 4)

الصّادقین (علی‌ها السلام) - فِی قَوْلِهِ تَعَالَی ذلِکَ فَضْلُ اللهِ یُؤْتِیهِ مَنْ یَشاءُ مِنْ عِبَادِهِ وَ فِی قَوْلِهِ وَ لا تَتَمَنَّوْا ما فَضَّلَ اللهُ بِهِ بَعْضَکُمْ عَلی بَعْضٍ إِنَّهُمَا نَزَلَا فِیهِم (علیهم السلام).

 

امام باقر (علیه السلام) و امام صادق (علیه السلام) - آیه: ذلِکَ فَضْلُ اللهِ یُؤْتِیهِ مَنْ یَشاءُ و آیه: وَ لا تَتَمَنَّوْا ما فَضَّلَ اللهِ بِهِ بَعْضَکُمْ عَلی بَعْضٍ، درباره‌ی اهل بیت (علیهم السلام) نازل شده‌اند.

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص254 المناقب، ج3، ص99

آیه مَثَلُ الَّذِینَ حُمِّلُوا التَّوْراةَ ثُمَّ لَمْ یَحْمِلُوها کَمَثَلِ الْحِمارِ یَحْمِلُ أَسْفاراً بِئْسَ مَثَلُ الْقَوْمِ الَّذِینَ کَذَّبُوا بِآیاتِ اللهِ وَ اللهُ لا یَهْدِی الْقَوْمَ الظّالِمِینَ [5]

 

داستان کسانی‌که مکلّف به تورات شدند ولی حقّ آن را ادا نکردند، مانند داستان درازگوشی است که کتاب‌هایی حمل می‌کند، [امّا چيزى از آن نمى‌فهمد]. چه بد است مثل گروهی که آیات خدا را انکارکردند، و خداوند قوم ستمگر را هدایت نمی‎کند.

 

1 (جمعه/ 5)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) … یَقُولُ اللَّهُ تَعَالَی مَثَلُ الَّذِینَ حُمِّلُوا التَّوْراةَ ثُمَّ لَمْ یَحْمِلُوها کَمَثَلِ الْحِمارِ یَحْمِلُ أَسْفاراً یَا ابْنَ مَسْعُودٍ یَأْتِی عَلَی النَّاسِ زَمَانٌ الصَّابِرُ عَلَی دِینِهِ مِثْلُ الْقَابِضِ عَلَی الْجَمْرَهًِْ بِکَفِّهِ یُقَالُ لِذَلِکَ الزَّمَانِ إِنْ کَانَ ذِئْباً وَ إِلَّا أَکَلَتْهُ الذِّئَابُ یَا ابْنَ مَسْعُودٍ عُلَمَاؤُهُمْ وَ فُقَهَاؤُهُمْ خَوَنَهًٌْ أَلَا إِنَّهُمْ فَجَرَهًٌْ أَشْرَارُ خَلْقِ اللَّهِ وَ کَذَلِکَ أَتْبَاعُهُمْ وَ مَنْ یَأْتِیهِمْ وَ یَأْخُذُ مِنْهُمْ وَ یُحِبُّهُمْ وَ یُجَالِسُهُمْ وَ یُشَاوِرُهُمْ أَشْرَارُ خَلْقِ اللَّهِ یُدْخِلُهُمْ نَارَ جَهَنَّم… یَدَّعُونَ أَنَّهُمْ عَلَی دِینِی وَ سُنَّتِی وَ مِنْهَاجِی وَ شَرَائِعِی إِنَّهُمْ مِنِّی بِرَاءٌ وَ أَنَا مِنْهُمْ بَرِیءٌ یَا ابْنَ مَسْعُودٍ لَا تُجَالِسُوهُمْ فِی الْمَلَإِ وَ لَا تُبَایِعُوهُمْ فِی الْأَسْوَاقِ وَ لَا تَهْدُوهُمُ الطَّرِیقَ وَ لَا تَسْقُوهُمُ الْمَاء.

 

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - مَثَلُ الَّذِینَ حُمِّلُوا التَّوْراةَ ثُمَّ لَمْ یَحْمِلُوها کَمَثَلِ الْحِمارِ یَحْمِلُ أَسْفاراً‌ای پسر مسعود زمانی بر مردم بیاید که صبرکننده‌ی بر دینش مانند کسی است که آتش در دست خود بگیرد اگر گرگ بودی در این زمان‌که بسیار خوب وگرنه مرا گرگ صفتان می‌خورند. ای پسر مسعود! دانشمند و فقیهان آن زمان نادرست و دروغگویند آگاه باش که اینان بدترین خلق خدایند و مانند آنان است کسانی که پیروان ایشانند و کسانی که پیش آنان می‌روند و از آنان می‌گیرند و دوست دارند ایشان را و همنشینی با آنان می‌کنند و با آن‌ها بدترین آفریدگان خدا مشورت می‌کنند، ایشان را در آتش جهنّم وارد می‌کنند… آنان ادّعا می‌کنند که بر دین و سنّت، در راه و روش من هستند. آنان از من به دور و من از آنان بیزارم. ای پسر مسعود! با آنان در اجتماع هم‌نشینی ننمایید؛ در بازار با ایشان خرید و فروش نکنید، راه را نشانشان ندهید، آبشان ندهید.

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص254 مستدرک الوسایل، ج12، ص327/ مکارم الأخلاق، ص450/ بحارالأنوار، ج74، ص99؛ «یدعون انهم… لاتسقوهم الماء» محذوف

2 (جمعه/ 5)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - مَنْ تَکَلَّمَ یَوْمَ الْجُمُعَهًِْ وَ الْإِمَامُ یَخْطُبُ فَهُوَ کَالْحِمَارِ یَحْمِلُ أَسْفاراً.

 

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - کسی که روز جمعه درحال خطبه‌خواندن امام سخن بگوید: «مانند الاغی است که کتاب برپشت خود می‌برد».

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص254 بحارالأنوار، ج86، ص212/ البرهان/ القمی، ج2، ص366؛ «بتفاوت»

3 (جمعه/ 5)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - یَا مَعَاشِرَ قُرَّاءِ الْقُرْآنِ اتَّقُوا اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ فِیمَا حَمَّلَکُمْ مِنْ کِتَابِهِ فَإِنِّی مَسْئُولٌ وَ إِنَّکُمْ مَسْئُولُونَ إِنِّی مَسْئُولٌ عَنْ تَبْلِیغِ الرِّسَالَهًْ وَ أَمَّا أَنْتُمْ فَتُسْأَلُونَ عَمَّا حُمِّلْتُمْ مِنْ کِتَابِ اللَّهِ وَ سُنَّتِی.

 

پیامبر (صلی الله علیه و آله) -‌ای گروه‌های خوانندگان قرآن، خداوند از آنچه از کتابش برعهده‌ی شما نهاد، پروا دارید، زیرا که هم من و نیز شما مسئولید، من از رساندن رسالت [الهی] مسئولم و امّا شما، از آنچه از قرآن و سنّت من که [عهده‌دارش] شدید، پرسیده خواهید شد.

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص256 الکافی، ج2، ص606

4 (جمعه/ 5)

علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه) - فَسَوَاءً حَمَلَ عَلَی ظَهْرِهِ أَوْ جَحَدَهُ إِذَا لَمْ یَعْمَلْ بِمَا فِیهِ، وَ عَلَی هَذَا فَمَنْ تَلَا الْقُرْآنَ وَ لَمْ یَفْهَمْ مَعْنَاهُ وَ أَعْرَضَ عَنْهُ إِعْرَاضَ مَنْ لَا یَحْتَاجُ إِلَیْهِ کَانَ هَذَا الْمَثَلُ لَاحِقاً بِهِ، وَ إِنْ حَفِظَهُ وَ هُوَ طَالِبٌ لِمَعْنَاهُ فَلَیْسَ مِنْ أَهْلِ هَذَا الْمَثَلِ.

 

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - وقتی به آنچه در کتاب است عمل نکرد، یکسان است بر دوش حمل کند یا آن را انکار نماید؛ بنابراین کسی که قرآن را تلاوت کند و معنای آن را نفهمد و از آن اعراض کند مانند اعراض کسی‌که به آن نیازمند نیست، این مَثل [در آیه] شامل او می‌شود و اگر آن را حفظ کند درحالی‌که طالب معنای آن است، از اهل این مَثل نیست.

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص256 بحرالعرفان، ج16، ص34

آیه قُلْ یا أَیُّهَا الَّذِینَ هادُوا إِنْ زَعَمْتُمْ أَنَّکُمْ أَوْلِیاءُ لِلّهِ مِنْ دُونِ النّاسِ فَتَمَنَّوُا الْمَوْتَ إِنْ کُنْتُمْ صادِقِینَ [6]

 

بگو: «ای یهودیان! اگر گمان می‌کنید که [فقط] شما دوستان خدایید نه سایر مردم، پس اگر راست می‌گویید آرزوی مرگ کنید [تا به لقاى محبوبتان برسيد]».

 

1 (جمعه/ 6)

الصّادق (علیه السلام) - عَنْ عَبْدِ الْأَعْلَی مَوْلَی آلِ سَامٍ قَالَ: حَدَّثَنِی أَبُو عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) بِحَدِیثٍ فَقُلْتُ لَهُ جُعِلْتُ فِدَاکَ أَ لَیْسَ زَعَمْتَ لِیَ السَّاعَهًَْ کَذَا وَ کَذَا فَقَالَ لَا فَعَظُمَ ذَلِکَ عَلَیَّ فَقُلْتُ بَلَی وَ اللَّهِ زَعَمْتَ فَقَالَ لَا وَ اللَّهِ مَا زَعَمْتُهُ قَالَ فَعَظُمَ عَلَیَّ فَقُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاکَ بَلَی وَ اللَّهِ قَدْ قُلْتَهُ قَالَ نَعَمْ قَدْ قُلْتُهُ أَ مَا عَلِمْتَ أَنَّ کُلَّ زَعْمٍ فِی الْقُرْآنِ کَذِبٌ.

 

امام صادق (علیه السلام) - عبدالأعلی گوید: امام صادق (علیه السلام) حدیثی را برای من نقل می‌کرد، به ایشان عرض کردم: «فدایت شوم! مرا اکنون اینگونه تصوّر کردی»؟ فرمود: «خیر، این امر بر من گران آمد». گفتم: «بله، سوگند به خدا که اینگونه تصوّر کردی». فرمود: «سوگند به خدا! نه، اینگونه تصوّر نکردم». گفت: «این امر بر من گران آمد». پس خدمت ایشان عرض کردم: «بله، سوگند به خدا این سخن را گفته­ای». فرمود: «آری، این را گفته­ام، امّا مگر نمی‌دانی که هر زعم و گمانی در قرآن دروغ است»؟

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص256 الکافی، ج2، ص342/ البرهان

2 (جمعه/ 6)

الصّادق (علیه السلام) - إِنَّ فِی التَّوْرَاهًِْ مَکْتُوباً أَوْلِیَاءُ اللَّهِ یَتَمَنَّوْنَ الْمَوْتَ.

 

امام صادق (علیه السلام) - در تورات نوشته شده که اولیاء خدا آرزوی مرگ می‌کنند.

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص256 بحارالأنوار، ج9، ص243/ بحارالأنوار، ج22، ص72/ القمی، ج2، ص366

3 (جمعه/ 6)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام) - کَانَ أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) یَطُوفُ بَیْنَ الصَّفَّیْنِ بِصِفِّینَ فِی غِلَالَهًٍْ فَقَالَ الْحَسَنُ (علیه السلام) مَا هَذَا زِیَّ الْحَرْبِ فَقَالَ یَا بُنَیَّ إِنَّ أَبَاکَ لَا یُبَالِی وَقَعَ عَلَی الْمَوْتِ أَوْ وَقَعَ الْمَوْتُ عَلَیْهِ وَ کَانَ (علیه السلام) یَقُولُ مَا یَنْتَظِرُ أَشْقَاهَا أَنْ یَخْضِبَهَا مِنْ فَوْقِهَا بِدَمٍ وَ لَمَّا ضَرَبَهُ ابْنُ مُلْجَمٍ قَالَ فُزْتُ وَ رَبِّ الْکَعْبَهًِْ فَقَدْ قَالَ اللَّهُ تَعَالَی قُلْ یا أَیُّهَا الَّذِینَ هادُوا إِنْ زَعَمْتُمْ أَنَّکُمْ أَوْلِیاءُ…

 

امام علی (علیه السلام) - امام علی (علیه السلام) در «صفین» بین دو صف [بدون زره و] با لباسی که زیر زره می‌پوشند، دور می‌زد. امام حسن (علیه السلام) عرض کرد: «این لباس جنگ نیست». فرمود: «ای فرزندم! پدرت اهمیّتی نمی‌دهد که او سراغ مرگ رود یا مرگ سراغ او بیاید». و می‌فرمود: «منتظر شقی‌ترین آن‌ها (ابن ملجم) نیست که صورتش را با خون بالای سرش رنگین کند؛ [بلکه هر لحظه آماده شهادت است] و هنگامی‌که ابن‌ملجم بر [سر] او ضربه زد، فرمود: «سوگند به پروردگار کعبه که رستگار شدم». خدای تعالی [درباره‌ی اشتیاق به مرگ] فرمود: قُلْ یا أَیُّهَا الَّذِینَ هادُوا إِنْ زَعَمْتُمْ أَنَّکُمْ أَوْلِیاءُ لِلهِ مِنْ دُونِ النَّاسِ فَتَمَنَّوُا الْموْتَ إِنْ کُنْتُمْ صادِقین.

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص256 بحارالأنوار، ج41، ص366

4 (جمعه/ 6)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام) - أَیُّهَا النَّاسُ کُلُ امْرِئٍ لَاقٍ فِی فِرَارِهِ مَا مِنْهُ یَفِرُّ وَ الْأَجَلُ مَسَاقُ النَّفْسِ إِلَیْهِ وَ الْهَرَبَ مِنْهُ مُوَافَاتُهُ…

 

امام علی (علیه السلام) - ابراهیم‌بن‌اسحاق احمری در حدیثی مرفوع نقل کرده است که امام علی (علیه السلام) فرمود: ای مردم! هرکسی مرگی را که از آن فرار می‌کند درحال فرار ملاقات خواهد کرد. پایان عمر [صحنه] راندن جان به‌سوی آن [و واداشتن او بر مرگ] است، و گریز از مرگ آمدن به‌سوی آن است…».

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص256 بحرالعرفان، ج16، ص40

5 (جمعه/ 6)

العسکری (علیه السلام) - تَفْسِیرِ الْإِمَامِ أَبِی مُحَمَّدٍ الْحَسَنِ الْعَسْکَرِیِّ (علیه السلام) فِی قَوْلِهِ تَعَالَی قُلْ یا أَیُّهَا الَّذِینَ هادُوا الْآیَهًَْ إِنَّ الْیَهُودَ قَالُوا یَا مُحَمَّدُ إِنْ کَانَ دُعَاؤُکُمْ مُسْتَجَاباً فَادْعُوُا لِابْنِ رَئِیسِنَا هَذَا لِیُعَافِیَهُ اللَّهُ مِنَ الْبَرَصِ فَقَالَ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) یَا أَبَا الْحَسَنِ ادْعُ اللَّهَ لَهُ بِالْعَافِیَهًْ فَدَعَا فَعُوفِیَ فَصَارَ أَجْمَلَ النَّاسِ فَشَهِدَ الشَّاهِدَتَیْنِ فَقَالَ أَبُوهُ کَانَ هَذَا وِفَاقَ صِحَّتِهِ فَادْعُ عَلَیَّ فَقَالَ اللَّهُمَّ أَبْلِهِ بِبَلَاءِ ابْنِهِ فَصَارَ فِی الْحَالِ أَبْرَصَ أَجْذَمَ أَرْبَعِینَ سَنَهًْ آیَهًْ لِلْعَالَمِین.

 

امام عسکری (علیه السلام) - قُلْ یا أَیُّهَا الَّذِینَ هادُوا إِنْ زَعَمْتُمْ أَنَّکُمْ أَوْلِیاءُ لِلهِ مِنْ دُونِ النَّاسِ فَتَمَنَّوُا الْموْتَ إِنْ کُنْتُمْ صادِقین یهودی‌ها گفتند: «ای محمّد (صلی الله علیه و آله)! اگر دعای شما مستجاب است، برای این پسر پیشوای ما دعا کنید تا خداوند او را از بیماری برص (پیسی) بهبودی بخشد». پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: «ای اباالحسن (علیه السلام)! برای بهبودی او خدا را بخوان». پس دعا کرد و او بهبودی یافت و زیباترین مردم شد و شهادتین را گفت. سپس پدرش گفت: «این [بهبودی پسرم] موافق سلامتی او بود [که قبلا داشت؛ پس اگر دعای شما مستجاب است]، بر من نفرین کن». پس عرض کرد: «خداوندا! او را به بلای پسرش گرفتار کن»؛ در نتیجه فورا دچار بیماری پیسی و جذام شد و چهل سال معجزه‌ای برای جهانیان [بود].

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص256 المناقب، ج2، ص335

6 (جمعه/ 6)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - لَوْ تَمَنَّوْا لَمَاتُوا عَنْ آخِرِهِم.

 

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - اگر آرزوی مرگ می‌کردند همه‌ی آن‌ها تا آخرین نفرشان می‌مردند.

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص258 بحارالأنوار، ج9، ص163

آیه وَلا یَتَمَنَّوْنَهُ أَبَداً بِما قَدَّمَتْ أَیْدِیهِمْ وَ اللهُ عَلِیمٌ بِالظّالِمِینَ [7]

 

ولی آنان به خاطر اعمالی که از پیش فرستاده‌اند، هرگز آرزوی مرگ نمی‌کنند؛ و خداوند ستمگران را به خوبی می‌شناسد.

 

1 (جمعه/ 7)

الصّادق (علیه السلام) - عَنْ أَبِی‌عَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: جَاءَ رَجُلٌ إِلَی أَبِی‌ذَرٍّ (رحمة الله علیه) فَقَالَ یَا أَبَا ذَرٍّ مَا لَنَا نَکْرَهُ الْمَوْتَ فَقَالَ لِأَنَّکُمْ عَمَرْتُمُ الدُّنْیَا وَ أَخْرَبْتُمُ الْآخِرَهًَْ فَتَکْرَهُونَ أَنْ تُنْقَلُوا مِنْ عُمْرَانٍ إِلَی خَرَابٍ.

 

امام صادق (علیه السلام) - مردی پیش ابوذر (رحمة الله علیه) آمد و عرض کرد: «ای اباذر (رحمة الله علیه) چرا ما مرگ را دوست نداریم». فرمود: «زیرا شما خانه‌ی دنیا را آباد کردید ولی خانه‌ی آخرت را ویران و خراب کردید؛ پس کراهت دارید که از خانه آباد به خانه ویران منتقل شوید».

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص258 الکافی، ج2، ص458/ نورالثقلین

آیه قُلْ إِنَّ الْمَوْتَ الَّذِی تَفِرُّونَ مِنْهُ فَإِنَّهُ مُلاقِیکُمْ ثُمَّ تُرَدُّونَ إِلی عالِمِ الْغَیْبِ وَ الشَّهادَةِ فَیُنَبِّئُکُمْ بِما کُنْتُمْ تَعْمَلُونَ [8]

 

بگو: «مرگی که از آن فرار می‌کنید سرانجام با شما ملاقات خواهد کرد؛ سپس به‌سوی کسی که دانای پنهان و آشکار است باز گردانده می‌شوید؛ آنگاه شما را از آنچه انجام می‌دادید خبر می‌دهد».

 

1 (جمعه/ 8)

الصّادق (علیه السلام) - إِنَّ الْمَوْتَ الَّذِی تَفِرُّونَ مِنْهُ فَإِنَّهُ مُلاقِیکُمْ إِلَی قَوْلِهِ تَعْمَلُونَ قَالَ تَعُدُّ السِّنِینَ ثُمَّ تَعُدُّ الشُّهُورَ ثُمَّ تَعُدُّ الْأَیَّامَ ثُمَّ تَعُدُّ السَّاعَاتِ ثُمَّ تَعُدُّ النَّفَسَ فَإِذا جاءَ أَجَلُهُمْ لا یَسْتَأْخِرُونَ ساعَهًًْ وَ لا یَسْتَقْدِمُونَ.

 

امام صادق (علیه السلام) - إِنَّ المَوْتَ الَّذِی تَفِرُّونَ مِنْهُ فَإِنَّهُ مُلَاقِیکُمْ ثُمَّ تُرَدُّونَ إِلَی عَالِمِ الْغَیْبِ وَ الشَّهَادَةِ فَیُنَبِّئُکُم بِمَا کُنتُمْ تَعْمَلُونَ؛ سال‌ها شمارش می‌شود، سپس ماه‌ها شمارش می‌شود، سپس روزها شمارش می‌شود، سپس ساعت‌ها شمارش می‌شود، سپس نَفََس‌ها شمارش می‌شود. زمان و سرآمد [معیّنی] است و هنگامی‌که سرآمد آن‌ها فرا رسد، نه ساعتی از آن تأخیر می‌کنند، و نه بر آن پیشی می‌گیرند. (اعراف/34).

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص258 الکافی، ج3، ص262/ بحارالأنوار، ج6، ص145/ قرب الإسناد، ص20/ نورالثقلین/ البرهان

2 (جمعه/ 8)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام) - عَنْ إِبْرَاهِیمَ‌بْنِ‌إِسْحَاقَ الْأَحْمَرِیِّ رَفَعَهُ قَالَ: أَیُّهَا النَّاسُ کُلُ امْرِئٍ لَاقٍ فِی فِرَارِهِ مَا مِنْهُ یَفِرُّ وَ الْأَجَلُ مَسَاقُ النَّفْسِ إِلَیْهِ وَ الْهَرَبَ مِنْهُ مُوَافَاتُهُ.

 

امام علی (علیه السلام) - ابراهیم‌بن‌اسحاق احمری در حدیثی مرفوع نقل کرده است که امام علی (علیه السلام) فرمود: ای مردم! هر انسانی که از چیزی می­گریزد، در خلال گریز از آن چیز، با آن روبرو خواهد شد و اجل، غایت و سرانجام نفس است که گریز از آن، رویارویی با آن است.

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص258 الکافی، ج1، ص299/ نورالثقلین/ البرهان

آیه یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذا نُودِیَ لِلصَّلاةِ مِنْ یَوْمِ الْجُمُعَةِ فَاسْعَوْا إِلی ذِکْرِ اللهِ وَ ذَرُوا الْبَیْعَ ذالِکُم خَیْرٌ لَکُمْ إِنْ کُنْتُمْ تَعْلَمُونَ [9]

 

ای کسانی که ایمان آورده‌اید! هنگامی‌که برای نماز روز جمعه اذان گفته شود، به‌سوی ذکر خدا [و نماز] بشتابید و خرید و فروش را رها کنید که این برای شما بهتر است اگر می‌دانستید!

 

ای کسانی که ایمان آورده‌اید! هنگامی‌که اذان گفته شود

1 -1 (جمعه/ 9)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - عَنْ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) قَالَ: إِذا نُودِیَ لِلصَّلاةِ… إِنَّ مَنْ یَسْتَمِعُ الْأَذَانَ وَ یُجِیبُ فَلَا یَسْمَعُ زَفِیرَ جَهَنَّمَ.

 

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) [روایت شده که] فرمود: إِذا نُودِیَ لِلصَّلاةِ مِنْ یَوْمِ الجُمُعَةِ فَاسْعَوْا إِلی ذِکْرِ اللهِ وَ ذَرُوا الْبَیْعَ ذالِکُم خَیْرٌ لَکُمْ إِنْ کُنْتُمْ تَعْلَمُونَ کسی که اذان را بشنود و [دعوت الهی برای نماز جمعه را] اجابت کند، خروش [وحشتناک] جهنّم را نمی‌شنود».

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص258 مستدرک الوسایل، ج4، ص60

برای نماز روز جمعه اذان گفته شود

2 -1 (جمعه/ 9)

الصّادقین (علی‌ها السلام) - أَنَّ اللَّهَ جَلَّ جَلَالُهُ فَرَضَ عَلَی عِبَادِهِ مِنَ الْجُمُعَهًِْ إِلَی الْجُمُعَهًِْ خَمْساً وَ ثَلَاثِینَ صَلَاهًًْ لَمْ یَفْرِضْ فِیهَا الِاجْتِمَاعَ إِلَّا فِی صَلَاهًِْ الْجُمُعَهًِْ خَاصَّهًًْ فَقَالَ جَلَّ مِنْ قَائِلٍ یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذا نُودِیَ لِلصَّلاةِ مِنْ یَوْمِ الْجُمُعَةِ فَاسْعَوْا إِلی ذِکْرِ اللهِ وَ ذَرُوا الْبَیْعَ ذلِکُمْ خَیْرٌ لَکُمْ إِنْ کُنْتُمْ تَعْلَمُونَ.

 

امام باقر (علیه السلام) و امام صادق (علیه السلام) - از امام صادق (علیه السلام) و امام باقر (علیه السلام) آمده است که خداوند عزّوجلّ از جمعه تا جمعه، بر بندگانش سی و پنج نماز را فرض کرد و اجتماع را در آن فرض نکرد؛ مگر در نماز جمعه به صورتی خاص. پس خدای جلیل فرمود: یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذا نُودِیَ لِلصَّلاةِ مِنْ یَوْمِ الْجُمُعَةِ فَاسْعَوْا إِلی ذِکْرِ اللهِ وَ ذَرُوا الْبَیْعَ ذلِکُمْ خَیْرٌ لَکُمْ إِنْ کُنْتُمْ تَعْلَمُونَ.

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص260 وسایل الشیعهًْ، ج7، ص300/ بحارالأنوار، ج86، ص163؛ «اذا نودی للصلاهًْ… تعلمون» محذوف/ المقنعهًْ، ص162

2 -2 (جمعه/ 9)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام) - عَنِ الصَّقْرِ‌بْنِ‌أَبِی‌دُلَفَ قَالَ: لَمَّا حَمَلَ الْمُتَوَکِّلُ سَیِّدَنَا أبی {أَبَا} الْحَسَنِ (علیه السلام) جِئْتُ لِأَسْأَلَ عَنْ خَبَرِه… ثُمَّ قُلْتُ یَا سَیِّدِی حَدِیثٌ یُرْوَی عَنِ النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) لَا أَعْرِفُ مَعْنَاهُ قَالَ فَمَا هُوَ قُلْتُ قَوْلُهُ (صلی الله علیه و آله) لَا تُعَادُوا الْأَیَّامَ فَتُعَادِیَکُمْ مَا مَعْنَاهُ فَقَالَ نَعَمْ الْأَیَّامُ نَحْنُ بِنَا قَامَتِ السَّمَاوَاتُ وَ الْأَرْضُ فَالسَّبْتُ اسْمُ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ الْأَحَدُ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) وَ الْإِثْنَیْنِ الْحَسَنُ (علیه السلام) وَ الْحُسَیْنُ (علیه السلام) وَ الثَّلَاثَاءُ عَلِیُّ‌بْنُ‌الْحُسَیْنِ (علیه السلام) وَ مُحَمَّدُ‌بْنُ‌عَلِیٍّ الْبَاقِرُ (علیه السلام) وَ جَعْفَرُ‌بْنُ‌مُحَمَّدٍ الصَّادِقُ (علیه السلام) وَ الْأَرْبِعَاءُ مُوسَی‌بْنُ‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) وَ عَلِیُّ‌بْنُ‌مُوسَی (علیه السلام) وَ مُحَمَّدُ‌بْنُ‌عَلِیٍّ (علیه السلام) وَ أَنَا وَ الْخَمِیسُ ابْنِیَ الْحَسَنُ (علیه السلام) وَ الْجُمُعَهًُْ ابْنُ ابْنِی وَ إِلَیْهِ تَجْتَمِعُ عِصَابَهًُْ الْحَقِّ وَ هُوَ الَّذِی یَمْلَؤُهَا قِسْطاً وَ عَدْلًا کَمَا مُلِئَتْ جَوْراً وَ ظُلْماً فَهَذَا مَعْنَی الْأَیَّامِ وَ لَا تُعَادُوهُمْ فِی الدُّنْیَا فَیُعَادُوکُمْ فِی الْآخِرَهًْ.

 

امام علی (علیه السلام) - صقربن‌ابی‌دلف گوید: [به امام هادی (علیه السلام)] عرض کردم: «مولای من! از حضرت رسول (صلی الله علیه و آله) حدیثی نقل‌شده که معنی آن را نمی‌دانیم». فرمود: «آن حدیث کدام است»؟ عرض کردم: «حدیث این است که فرمود: با روزها دشمنی نورزید که به دشمنی با شما بر می‌خیزند. و ما معنی و مقصود او را نمی‌دانیم». حضرت هادی (علیه السلام) فرمود: «آری، مقصود از «ایّام» ما هستیم تا آنگاه که آسمان و زمین برپاست، شنبه حضرت رسول (صلی الله علیه و آله)، یکشنبه امیرالمؤمنین (علیه السلام)، دوشنبه حسنین (علی‌ها السلام)، سه شنبه علیّ‌بن‌الحسین (علیه السلام)، محمّدبن‌علی (علیه السلام)، و جعفربن‌محمّد (علیه السلام)، چهارشنبه موسی‌بن‌جعفر (علیه السلام)، علیّ‌بن‌موسی (علیه السلام)، محمّدبن‌علی (علیه السلام) و من، پنجشنبه پسرم حسن (علیه السلام)، و جمعه هم فرزند فرزندم می‌باشد که اهل حق بر وی اجتماع خواهند کرد، و او کسی است که زمین را پس از ظلم و جور پر از عدل و داد خواهد کرد، و این است معنی ایّام که نباید با آنان دشمنی کرد که در آخرت هم آن‌ها دشمن انسان کردند».

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص260 کمال الدین، ج2، ص383

2 -3 (جمعه/ 9)

الباقر (علیه السلام) - إِنَ مِنَ الْأَشْیَاءِ أَشْیَاءَ مُوَسَّعَهًْ وَ أَشْیَاءَ مُضَیَّقَهًْ فَالصَّلَاهًُْ مِمَّا وُسِّعَ فِیهِ تُقَدَّمُ مَرَّهًْ وَ تُؤَخَّرُ أُخْرَی وَ الْجُمُعَهًُْ مِمَّا ضُیِّقَ فِیهَا فَإِنَّ وَقْتَهَا یَوْمَ الْجُمُعَهًْ سَاعَهًُْ تَزُولُ وَ وَقْتَ الْعَصْرِ فِیهَا وَقْتُ الظُّهْرِ فِی غَیْرِهَا.

 

امام باقر (علیه السلام) - برای برخی از فرائض وقت وسیعی منظور شده، و برای برخی دیگر، وقتی کوتاه و تنگ. نماز از جمله آن فرائضی است که وقتی وسیع و کافی دارد: گاهی در اوّل وقت خوانده می‌شود و گاهی در آخر وقت، امّا نماز جمعه در زمره‌ی آن اعمالی است که وقتی تنگ و کوتاه دارد و باید در اوّل زوال خوانده شود. در روز جمعه، نماز عصر موقعی خوانده می‌شود، که روزهای دیگر نماز ظهر می‌خوانند.

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص260 الکافی، ج3، ص274/ نورالثقلین

2 -4 (جمعه/ 9)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام) - وَ فِی یَوْمِ الْجُمُعَهًْ سَاعَهًْ لَا یَحْتَجِمُ فِیهَا أَحَدٌ إِلَّا مَات.

 

امام علی (علیه السلام) - در جمعه ساعتی است که شخص حجامت نمی‌کند، مگر آنکه می‌میرد.

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص260 الخصال، ج2، ص637/ نورالثقلین؛ «بتفاوت لفظی»

2 -5 (جمعه/ 9)

الکاظم (علیه السلام) - عَنْ مُحَمَّدِ‌بْنِ‌رَبَاحٍ الْقَلَّاءِ قَالَ: رَأَیْتُ أَبَا إِبْرَاهِیمَ (علیه السلام) یَحْتَجِمُ یَوْمَ الْجُمُعَهًْ فَقُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاکَ تَحْتَجِمُ یَوْمَ الْجُمُعَهًْ قَالَ أَقْرَأُ آیَهًَْ الْکُرْسِیِّ فَإِذَا هَاجَ بِکَ الدَّمُ لَیْلًا کَانَ أَوْ نَهَاراً فَاقْرَأْ آیَهًَْ الْکُرْسِیِّ وَ احْتَجِمْ.

 

امام کاظم (علیه السلام) - محمّدبن‌رباح گوید: امام کاظم (علیه السلام) روز جمعه حجامت می‌کرد. گفتم: «فدایت شوم! روز جمعه حجامت می‌کنی»؟ فرمود: «آیهًْ الکرسی خواندم، چون خونت جوشید در شب باشد یا روز آیه الکرسی بخوان و حجامت کن».

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص260 الخصال، ج2، ص390/ نورالثقلین

2 -6 (جمعه/ 9)

الصّادق (علیه السلام) - مُحَمَّدُ‌بْنُ‌سُلَیْمَانَ الدَّیْلَمِیُّ، عَنْ أَبِیهِ، قَالَ: سَأَلْتُ جَعْفَرَ‌بْنَ‌مُحَمَّدٍ (علیه السلام): لِمَ سُمِّیَتِ الْجُمُعَهًُْ جُمُعَهًْ قَالَ: لِأَنَ اللَّهَ تَعَالَی جَمَعَ فِیهَا خَلْقَهُ لِوَلَایَهًْ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) وَ أَهْلِ بَیْتِهِ (علیهم السلام).

 

امام صادق (علیه السلام) - محمّدبن‌سلیمان دیلمی از پدرش نقل کرده که گفت: از امام صادق (علیه السلام) پرسیدم: «چرا روز جمعه را جمعه نامیده­اند»؟ فرمود: «به دلیل آنکه خداوند تعالی خلق خویش را برای [گرفتن پیمان] ولایت محمّد (صلی الله علیه و آله) و خاندانش (علیهم السلام) در آن روز گرد آورد».

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص260 الأمالی للطوسی، ص688/ البرهان

بشتابید

3 -1 (جمعه/ 9)

الباقر (علیه السلام) - السَّعْیُ قَصُّ الشَّارِبِ وَ نَتْفُ الْإِبْطِ وَ تَقْلِیمُ الْأَظْفَارِ وَ الْغُسْلُ.

 

امام باقر (علیه السلام) - اعمال «سعی» در کوتاه‌کردن ریش و زدن زیر بغل و گرفتن ناخن‌ها و غسل‌کردن است.

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص262 مستدرک الوسایل، ج2، ص504/ فقه القرآن، ج1، ص132

3 -2 (جمعه/ 9)

الصّادق (علیه السلام) - إِذَا قُمْتَ إِلَی الصَّلَاهًِْ إِنْ شَاءَ اللَّهُ فَأْتِهَا سَعْیاً وَ لْتَکُنْ عَلَیْکَ السَّکِینَهًُْ وَ الْوَقَارُ فَمَا أَدْرَکْتَ فَصَلِّ وَ مَا سُبِقْتَ بِهِ فَأَتِمَّهُ فَإِنَّ اللَّهَ عزّوجلّ یَقُولُ: یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذا نُودِیَ لِلصَّلاةِ مِنْ یَوْمِ الْجُمُعَةِ فَاسْعَوْا إِلی ذِکْرِ اللهِ وَ مَعْنَی قَوْلِهِ فَاسْعَوْا هُوَ الِانْکِفَاتُ.

 

امام صادق (علیه السلام) - هرگاه خواستی به نماز بایستی اگر خدا خواست نحوه‌ای ترتیب بده که بین تو و محلّ خواندن نماز فاصله باشد تا برای خواندنش مجبور باشی سعی کرده و حرکت نمایی، البتّه مراقب باش در وقت حرکت با وقار و آهستگی راه روی، حال اگر نماز را درک کردی و به آن رسیدی، آن را بخوان و اگر مقداری از آن را خوانده بودند خود را برسان و تمامش کن، خداوند عزّوجلّ می‌فرماید: یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذا نُودِیَ لِلصَّلاةِ مِنْ یَوْمِ الجُمُعَةِ فَاسْعَوْا إِلی ذِکْرِ اللهِ؛ ای اهل ایمان هرگاه در روز جمعه برای خواندن نماز نداء بلند شد به‌طرف نماز سعی کنید و حرکت کنید. معنای فرموده‌ی خدا: فَاسْعَوْا؛ این است که هجوم آورده و یورش ببرید.

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص262 وسایل الشیعهًْ، ج5، ص203/ بحارالأنوار، ج86، ص175/ علل الشرایع، ج2، ص357/ نورالثقلین

3 -3 (جمعه/ 9)

الباقر (علیه السلام) - عَنْ جَابِرِ‌بْنِ‌یَزِیدَ قَالَ: عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) قَالَ قُلْتُ لَهُ قَوْلُ اللَّهِ عزّوجلّ: فَاسْعَوْا إِلی ذِکْرِ اللهِ قَالَ اعْمَلُوا وَ عَجِّلُوا فَإِنَّهُ یَوْمٌ مُضَیَّقٌ عَلَی الْمُسْلِمِینَ فِیهِ وَ ثَوَابُ أَعْمَالِ الْمُسْلِمِینَ فِیهِ عَلَی قَدْرِ مَا ضُیِّقَ عَلَیْهِمْ وَ الْحَسَنَهًُْ وَ السَّیِّئَهًُْ تُضَاعَفُ فِیهِ قَالَ وَ قَالَ أَبُوجَعْفَرٍ (علیه السلام) وَ اللَّهِ لَقَدْ بَلَغَنِی أَنَّ أَصْحَابَ النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) کَانُوا یَتَجَهَّزُونَ لِلْجُمُعَهًِْ یَوْمَ الْخَمِیسِ لِأَنَّهُ یَوْمٌ مُضَیَّقٌ عَلَی الْمُسْلِمِینَ.

 

امام باقر (علیه السلام) - جابربن‌یزید گوید: «به امام باقر (علیه السلام) عرض کردم: منظور از این سخن خداوند تبارک‌و تعالی که می‌فرماید: فَاسْعَوْا إِلَی ذِکْرِ اللهِ چیست»؟ فرمود: «عمل کنید و بشتابید؛ زیرا آن روز بر مسلمین تنگ است و پاداش اعمال مسلمین در آن برحسب مقدار تنگنایی که در آن قرار می‌گیرند، می‌باشد و میزان نیکی و بدی در آن دو برابر می‌شود». فرمود: «به خدا سوگند! به من رسیده است که یاران پیامبر (صلی الله علیه و آله) روز پنج‌شنبه خود را برای روز جمعه آماده می‌کردند؛ زیرا آن، روزی است که بر مسلمین تنگ گرفته می­شود».

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص262 الکافی، ج3، ص415/ وسایل الشیعهًْ، ج7، ص353/ نورالثقلین/ تهذیب الأحکام، ج3، ص236/ البرهان

3 -4 (جمعه/ 9)

الباقر (علیه السلام) - عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) فِی قَوْلِهِ: یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذا نُودِیَ لِلصَّلاةِ مِنْ یَوْمِ الْجُمُعَةِ فَاسْعَوْا إِلی ذِکْرِ اللهِ وَ ذَرُوا الْبَیْعَ. یَقُولُ: اسْعَوْا امْضُوا وَ یُقَالُ اسْعَوْا اعْمَلُوا لَهَا وَ هُوَ قَصُّ الشَّارِبِ وَ نَتْفُ الْإِبْطِ وَ تَقْلِیمُ الْأَظَافِیرِ وَ الْغُسْلُ وَ لُبْسُ أَفْضَلِ ثِیَابِکَ وَ تَطَیُّبٌ لِلْجُمُعَهًِْ فَهِیَ السَّعْیُ یَقُولُ اللَّهُ وَ مَنْ أَرادَ الْآخِرَهًَْ وَ سَعی لَها سَعْیَها وَ هُوَ مُؤْمِنٌ.

 

امام باقر (علیه السلام) - یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذَا نُودِیَ لِلصَّلَاةِ مِن یَوْمِ الجُمُعَةِ فَاسْعَوْا إِلَی ذِکْرِ اللهِ وَ ذَرُوا الْبَیْعَ؛ فَاسْعَوْا به‌معنای بشتابید است. یعنی برای آن کار کنید که همان کوتاه‌کردن سبیل و کندن موهای زیربغل و کوتاه‌کردن ناخن‌ها و غسل‌گرفتن و بر تن کردن پاکیزه‌ترین لباس‌ها و خوشبوکردن خود برای جمعه است، و این همان سعی است؛ چراکه در سخن خداوند متعال آمده است: و آن کس که سرای آخرت را بطلبد، و برای آن سعی و کوشش کند درحالی‌که ایمان داشته باشد. (اسراء/19) ».

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص262 بحارالأنوار، ج86، ص344/ مستدرک الوسایل، ج6، ص89/ القمی، ج2، ص367/ نورالثقلین/ البرهان

3 -5 (جمعه/ 9)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام) - أَنَّهُ سُئِلَ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عزّوجلّ: یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذا نُودِیَ لِلصَّلاةِ مِنْ یَوْمِ الْجُمُعَةِ فَاسْعَوْا إِلی ذِکْرِ اللهِ قَالَ لَیْسَ السَّعْیُ الِاشْتِدَادَ وَ لَکِنْ یَمْشُونَ إِلَیْهَا مَشْیاً.

 

امام علی (علیه السلام) - در مورد: یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذا نُودِیَ لِلصَّلاةِ مِنْ یَوْمِ الجُمُعَةِ فَاسْعَوْا إِلی ذِکْرِ اللهِ از ایشان سؤال شد، فرمود: «منظور از سعی [در آیه] شتاب‌کردن نیست ولکن به صورت راه رفتن [معمولی] به‌سوی آن می‌روند».

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص262 بحارالأنوار، ج86، ص255/ دعایم الإسلام، ج1، ص182

به‌سوی ذکر خدا

4 -1 (جمعه/ 9)

الهادی (علیه السلام) - عَنْ أَبِی‌مُحَمَّدٍ (علیه السلام) فِی حَدِیثٍ طَوِیلٍ قَالُوا: فَقَامَ ابْنُ الْخَلِیلِ الْقَیْسِیِّ فَقَال: یَا سَیِّدَنَا الصَّلَوَاتُ الْخَمْسُ أَوْقَاتُهَا سُنَّهًٌْ مِنْ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) أَوْ مُنَزَّلَهًٌْ فِی کِتَابِ اللَّهِ تَعَالَی فَقَال… قَالَ اللَّهُ تَعَالَی یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذا نُودِیَ لِلصَّلاةِ مِنْ یَوْمِ الْجُمُعَةِ فَاسْعَوْا إِلی ذِکْرِ اللهِ وَ أَجْمَعَ النَّاسُ عَلَی أَنَّ السَّعْیَ هُوَ إِلَی صَلَاهًِْ الظُّهْرِ.

 

امام هادی (علیه السلام) - در حدیثی طولانی از امام هادی (علیه السلام) آمده است: ابن‌الخلیل قیسی عرض کرد: ای سرور ما! وقت نمازهای پنجگانه سنّتی از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) است یا در کتاب خدای تعالی نازل شده است. فرمود: «خدای متعال فرمود: یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذا نُودِیَ لِلصَّلاةِ مِنْ یَوْمِ الجُمُعَةِ فَاسْعَوْا إِلی ذِکْرِ اللهِ و مردم اتّفاق‌نظر دارند که سعی و شتاب به‌سوی نماز ظهر است».

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص262 مستدرک الوسایل، ج3، ص121

4 -2 (جمعه/ 9)

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - مَا خَلَقَ اللَّهُ عزّوجلّ رَجُلًا بَعْدَ النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) أَفْضَلَ مِنْ أَمِیرِالْمُؤْمِنِینَ عَلِیِّ‌بْنِ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام) قَالَ اللَّهُ عزّوجلّ: فَاسْعَوْا إِلی ذِکْرِ اللهِ. قَالَ إِلَی وَلَایَهًِْ عَلِیِّ‌بْنِ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام).

 

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - خدا بعد از پیامبر (صلی الله علیه و آله)، مردی را برتر از امیرالمؤمنین علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) نیافرید. فرمود: فَاسْعَوْا إِلی ذِکْرِ اللهِ؛ به‌سوی ولایت علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) [بشتابید».

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص264 بحارالأنوار، ج36، ص144/ فرات الکوفی، ص483

و خرید و فروش را رها کنید

5 -1 (جمعه/ 9)

الأئمّهًْ (علیهم السلام) - أَنَّهُ کَانَ بِالْمَدِینَهًِْ إِذَا أَذَّنَ الْمُؤَذِّنُ یَوْمَ الْجُمُعَهًِْ نَادَی مُنَادٍ حُرِّمَ الْبَیْعُ لِقَوْلِ اللَّهِ عزّوجلّ یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذا نُودِیَ لِلصَّلاةِ مِنْ یَوْمِ الْجُمُعَةِ فَاسْعَوْا إِلی ذِکْرِ اللهِ وَ ذَرُوا الْبَیْعَ.

 

أئمه (علیهم السلام) - در مدینه مرسوم بود که چون روز جمعه مؤذّن أذان می‌گفت، نداکننده‎ی دیگری آواز برمی‌داشت: خرید و فروش، به موجب فرمایش خداوند عزّوجلّ: یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذا نُودِیَ لِلصَّلاةِ مِنْ یَوْمِ الجُمُعَةِ فَاسْعَوْا إِلی ذِکْرِ اللهِ وَ ذَرُوا الْبَیْعَ حرام می‌باشد.

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص264 من لایحضره الفقیه، ج1، ص299/ وسایل الشیعهًْ، ج7، ص408/ بحارالأنوار، ج66، ص76؛ «بتفاوت لفظی» / مستدرک الوسایل، ج11، ص146؛ «بتفاوت لفظی» / بحارالأنوار، ج90، ص51؛ «بتفاوت لفظی» / دعایم الإسلام، ج1، ص8/ نورالثقلین

این برای شما بهتر است اگر می‌دانستید

6 -1 (جمعه/ 9)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - مَنِ اغْتَسَلَ یَوْمَ الْجُمُعَهًْ فَأَحْسَنَ غُسْلَهُ وَ لَبِسَ صَالِحَ ثِیَابِهِ وَ مَسَّ مِنْ طِیبِ بَیْتِهِ أَوْ دُهْنِهِ ثُمَّ لَمْ یُفَرِّقْ بَیْنَ اثْنَیْنِ غَفَرَ اللَّهُ لَهُ بَیْنَهُ وَ بَیْنَ الْجُمُعَهًْ الْأُخْرَی وَ زِیَادَهًَْ ثَلَاثَهًْ أَیَّامِ بَعْدَهَا.

 

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - هرکس در روز جمعه غسل کند و غسلش را نیکو انجام دهد و لباس شایسته‌اش را بپوشد و از بوی خوش خانه یا روغن آن بمالد و بین دو نفر جدایی نیفکند، خداوند گناهان او را بین این جمعه و بین جمعه دیگر و سه روز بیشتر بعد از آن بیامرزد.

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص264 بحارالأنوار، ج86، ص130

6 -2 (جمعه/ 9)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - إِنَّ لِلَّهِ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی فِی کُلِ یَوْمِ جُمُعَهًْ سِتَّمِائَهًْ أَلْفِ عَتِیقٍ مِنَ النَّارِ کُلُّهُمْ قَدِ اسْتَوْجَبُوا النَّار.

 

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - به‌درستی که خدای متعال در هر جمعه ششصد هزار نفر را از آتش آزاد می‌کند که همه‌ی آن‌ها مستوجب آتش می‌باشند.

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص264 جامع الأخبار، ص90

آیه فَإِذا قُضِیَتِ الصَّلاةُ فَانْتَشِرُوا فِی الْأَرْضِ وَ ابْتَغُوا مِنْ فَضْلِ اللهِ وَ اذْکُرُوا اللهَ کَثِیراً لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ [10]

 

و هنگامی‌که نماز پایان گرفت [مى‌توانيد] در زمین پراکنده شوید [و به سراغ كسب و كار رفته] و از فضل خدا بطلبید، و خدا را بسیار یاد کنید تا رستگار شوید.

 

و هنگامی‌که نماز پایان گرفت [می‌توانید] در زمین پراکنده شوید [و به سراغ کسب و کار رفته]

1 -1 (جمعه/ 10)

الصّادق (علیه السلام) - قَالَ جَعْفَرُبْنُ مُحَمَّدٍ (علیه السلام) السَّبْتُ لَنَا وَ الْأَحَدُ لِشِیعَتِنَا وَ الْإِثْنَیْنِ لِبَنِی‌أُمَیَّهًَْ وَ الثَّلَاثَاءُ لِشِیعَتِهِمْ وَ الْأَرْبِعَاءُ لِبَنِی‌الْعَبَّاسِ وَ الْخَمِیسُ لِشِیعَتِهِمْ وَ الْجُمُعَهًُْ لِسَائِرِ النَّاسِ جَمِیعاً وَ لَیْسَ فِیهِ سَفَرٌ قَالَ اللَّهُ تَعَالَی فَإِذا قُضِیَتِ الصَّلاةُ فَانْتَشِرُوا فِی الْأَرْضِ وَ ابْتَغُوا مِنْ فَضْلِ اللهِ یَعْنِی یَوْمَ السَّبْتِ.

 

امام صادق (علیه السلام) - روز شنبه برای ما، یکشنبه برای پیروان ما، دوشنبه برای بنی‌امیّه، سه‌شنبه برای پیروان ایشان، چهارشنبه برای بنی‌عبّاس و پنج شنبه برای پیروان آن‌هاست. و روز جمعه برای خدای عزّوجلّ می‌باشد و در روز جمعه مسافرت شایسته نیست. زیرا خدای متعال فرمود: فَإِذا قُضِیَتِ الصَّلاةُ فَانْتَشِرُوا فِی الْأَرْضِ وَ ابْتَغُوا مِنْ فَضْلِ اللهِ یعنی در روز شنبه مسافرت جایز است.

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص264 وسایل الشیعهًْ، ج11، ص356/ بحارالأنوار، ج86، ص347/ نورالثقلین/ صحیفهًْ الرضا (ص78/ عیون أخبارالرضا (ج2، ص42/ البرهان

1 -2(جمعه/ 10)

الصّادق (علیه السلام) - فَإِذا قُضِیَتِ الصَّلاةُ فَانْتَشِرُوا فِی الْأَرْضِ وَ ابْتَغُوا مِنْ فَضْلِ اللهِ قَالَ الصَّلَاهًُْ یَوْمَ الْجُمُعَهًِْ وَ الِانْتِشَارُ یَوْمَ السَّبْتِ.

 

امام صادق (علیه السلام) - فَإِذا قُضِیَتِ الصَّلاةُ فَانْتَشِرُوا فِی الْأَرْضِ وَ ابْتَغُوا مِنْ فَضْلِ اللهِ نماز در روز جمعه است، و پراکندگی در روز شنبه.

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص264 من لایحضره الفقیه، ج1، ص424/ وسایل الشیعهًْ، ج11، ص348/ مستدرک الوسایل، ج6، ص101/ عوالی اللآلی، ج2، ص56/ مکارم الأخلاق، ص241/ فقه القرآن، ج1، ص136/ نورالثقلین؛ «فاذا قضیت… فضل الله قال» محذوف/ القمی، ج2، ص367؛ «و ابتغوا من فضل الله… و الانتشار» محذوف

1 -3 (جمعه/ 10)

الصّادق (علیه السلام) - الصَّلَاهًُْ مِنْ یَوْمِ الْجُمُعَهًْ وَ الِانْتِشَارُ یَوْمَ السَّبْتِ وَ قَالَ السَّبْتُ لَنَا وَ الْأَحَدُ لِبَنِی أُمَیَّهًَْ.

 

امام صادق (علیه السلام) - نماز، روز جمعه است و پراکنده‌شدن روز شنبه است و فرمود: «شنبه از آن ما و یک‌شنبه از آن بنی‌امیّه است».

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص266 المحاسن، ج2، ص346/ البرهان/ نورالثقلین/ بحارالأنوار، ج56، ص36

1 -4 (جمعه/ 10)

الصّادق (علیه السلام) - الصَّلَاهًُْ یَوْمَ الْجُمُعَهًِْ وَ الِانْتِشَارُ یَوْمَ السَّبْتِ وَ قَالَ أَبُوعَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) أُفٍّ لِلرَّجُلِ الْمُسْلِمِ أَنْ لَا یُفَرِّغَ نَفْسَهُ فِی الْأُسْبُوعِ یَوْمَ الْجُمُعَهًِْ لِأَمْرِ دِینِهِ فَیَسْأَلَ عَنْهُ.

 

امام صادق (علیه السلام) - نماز در روز جمعه است و پراکنده‌شدن در روز شنبه است. و نیز فرمود: «وای برحال مرد مسلمانی که در طول هفته، وقت خود را برای روز جمعه به خاطر دینش خالی نکند؛ چرا که از آن بازخواست می­شود».

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص266 بحارالأنوار، ج56، ص36/ الخصال، ج2، ص393/ البرهان

1 -5 (جمعه/ 10)

الباقر (علیه السلام) - السَّبْتُ لَنَا وَ الْأَحَدُ لِشِیعَتِنَا وَ الْإِثْنَیْنِ لِبَنِی أُمَیَّهًَْ وَ الثَّلَاثَاءُ لِشِیعَتِهِمْ وَ الْأَرْبِعَاءُ لِبَنِی‌الْعَبَّاسِ وَ الْخَمِیسُ لِشِیعَتِهِمْ وَ الْجُمُعَهًُْ لِسَائِرِ النَّاسِ جَمِیعاً وَ لَیْسَ فِیهِ سَفَرٌ قَالَ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی وَ تَعَالَی فَإِذا قُضِیَتِ الصَّلاةُ فَانْتَشِرُوا فِی الْأَرْضِ وَ ابْتَغُوا مِنْ فَضْلِ اللهِ یَعْنِی یَوْمَ السَّبْتِ.

 

امام باقر (علیه السلام) - شنبه برای ما است، یکشنبه برای شیعه‌ی ما، دوشنبه برای بنی‌امیّه، سه شنبه برای پیروان آن‌ها، چهار شنبه برای بنی‌عبّاس، پنجشنبه برای پیروان آن‌ها، جمعه برای همه‌ی مردم. و در آن روز سفر نمی‌باشد. خداوند فرمود: فَإِذا قُضِیَتِ الصَّلاةُ فَانْتَشِرُوا فِی الْأَرْضِ وَ ابْتَغُوا مِنْ فَضْلِ اللهِ، مقصود روز شنبه است.

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص266 بحارالأنوار، ج56، ص27

1 -6 (جمعه/ 10)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام) - أَرْبَعُ تَعْلِیمٍ مِنَ اللَّهِ لَیْسَ بِوَاجِبَاتٍ إِلَی أَنْ قَالَ وَ قَوْلُهُ تَعَالَی فَإِذا قُضِیَتِ الصَّلاةُ فَانْتَشِرُوا فِی الْأَرْضِ فَمَنْ شَاءَ انْتَشَرَ وَ مَنْ شَاءَ أَنْ یَقْعُدَ فِی الْمَسْجِدِ قَعَدَ.

 

امام علی (علیه السلام) - چهار آموزه از طرف خداوند متعال است که انجام آن واجب نیست. … فرمود: فَإِذا قُضِیَتِ الصَّلاةُ فَانْتَشِرُوا فِی الْأَرْضِ؛ هرکس خواست متفرّق شود و هرکس خواست در مسجد بنشیند.

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص266 مستدرک الوسایل، ج6، ص101/ الجعفریات، ص178

1 -7 (جمعه/ 10)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - أَنَّهُ قَالَ فِی قَوْلِهِ فَانْتَشِرُوا… لَیْسَ لِطَلَبِ دُنْیَا وَ لَکِنْ عِیَادَهًُْ مَرِیضٍ وَ حُضُورُ جَنَازَهًٍْ وَ زِیَارَهًُْ أَخٍ فِی اللَّهِ وَ قِیلَ الْمُرَادُ بِهِ طَلَبُ الْعِلْمِ.

 

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - از انس از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) روایت شده است که وی درباره‌ی این سخن خداوند: فَانْتَشِرُوا فِی الْأَرْضِ وَ ابْتَغُوا مِنْ فَضْلِ اللهِ فرمود: «برای طلب دنیا نیست، بلکه عیادت از بیمار، حضور در تشییع جنازه، زیارت برادری در راه خدا است». و گفته شده مقصود از آن، طلب علم است.

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص266 بحارالأنوار، ج86، ص128/ نورالثقلین؛ «و قیل المراد به طلب العلم» محذوف

و از فضل خدا بطلبید

2 -1 (جمعه/ 10)

الصّادق (علیه السلام) - رَوَی عُمَرُ‌بْنُ‌یَزِیدَ عَنْ أَبِی‌عَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) قَالَ إِنِّی لَأَرْکَبُ فِی الْحَاجَهًِْ الَّتِی کَفَاهَا اللَّهُ مَا أَرْکَبُ فِیهَا إِلَّا الْتِمَاسَ أَنْ یَرَانِیَ اللَّهُ أُضْحِی فِی طَلَبِ الْحَلَالِ أَ مَا تَسْمَعُ قَوْلَ اللَّهِ عزّوجلّ فَإِذا قُضِیَتِ الصَّلاةُ فَانْتَشِرُوا فِی الْأَرْضِ وَ ابْتَغُوا مِنْ فَضْلِ اللهِ أَرَأَیْتَ لَوْ أَنَّ رَجُلًا دَخَلَ بَیْتاً وَ طَیَّنَ عَلَیْهِ بَابَهُ ثُمَّ قَالَ رِزْقِی یَنْزِلُ عَلَیَّ أَکَانَ یَکُونُ هَذَا أَمَا إِنَّهُ أَحَدُ الثَّلَاثَهًِْ الَّذِینَ لَا یُسْتَجَابُ لَهُمْ قَالَ قُلْتُ مَنْ هَؤُلَاءِ الثَّلَاثَهًُْ قَالَ رَجُلٌ یَکُونُ عِنْدَهُ الْمَرْأَهًُْ فَیَدْعُو عَلَیْهَا فَلَا یُسْتَجَابُ لَهُ لِأَنَّ عِصْمَتَهَا فِی یَدِهِ لَوْ شَاءَ أَنْ یُخَلِّیَ سَبِیلَهَا وَ الرَّجُلُ یَکُونُ لَهُ الْحَقُّ عَلَی الرَّجُلِ فَلَا یُشْهِدُ عَلَیْهِ فَیَجْحَدُهُ حَقَّهُ فَیَدْعُو عَلَیْهِ فَلَا یُسْتَجَابُ لَهُ لِأَنَّهُ تَرَکَ مَا أُمِرَ بِهِ وَ الرَّجُلُ یَکُونُ عِنْدَهُ الشَّیْءُ فَیَجْلِسُ فِی بَیْتِهِ وَ لَا یَنْتَشِرُ وَ لَا یَطْلُبُ وَ لَا یَلْتَمِسُ حَتَّی یَأْکُلَهُ ثُمَّ یَدْعُو فَلَا یُسْتَجَابُ لَهُ.

 

امام صادق (علیه السلام) - عمربن‌یزید از امام صادق (علیه السلام) نقل کرده است که فرمود: من بهه خاطر حاجتی که خدا آن را کفایت کرده است سوار مرکب می‌شوم [و به‌دنبال کار می‌روم]. سوار نمی‌شوم مگر به‌این‌جهت که خدا ببیند من در طلب حلال در گرمای روز به دنبال کار می‌روم آیا سخن خدای عزّوجلّ را نشنیده‌ای: فَإِذا قُضِیَتِ الصَّلاةُ فَانْتَشِرُوا فِی الْأَرْضِ وَ ابْتَغُوا مِنْ فَضْلِ اللهِ یعنی وقتی نماز جمعه برگزار شد، در روی زمین پراکنده شوید و از فضل خدا طلب کنید، آیا فکر می‌کنی اگر مردی به اطاقی وارد شود و در آن به رویش گل گرفته شود. سپس او بگوید: «روزی من نازل می‌شود آیا چنین می‌شود؟ آگاه باش او یکی از سه نفری است که دعای ایشان، مستجاب نمی‌شود». عرض‌کردم: آن سه نفر کدام هستند»؟ فرمود: «مردی که زن دارد او را نفرین می‌کند، دعایش مستجاب نمی‌شود زیرا زمام به دست اوست اگر خواست او را رها کند، رهایش می‌کند. و مردی که حقّی در گردن مرد دیگری دارد، بر او گواه و شاهدی نمی‌گیرد و او حقّ او را انکار می‌کند، او را نفرین می‌کند دعایش مستجاب نمی‌شود، زیرا دستور خدا را ترک کرده است، و مردی که در خانه‌اش بنشیند و بیرون نرود و طلب نکند و نجوید تا [پیدا کند] و بخورد، سپس دعا می‌کند دعایش مستجاب نمی‌شود».

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص266 بحارالأنوار، ج86، ص129/ وسایل الشیعهًْ، ج17، ص28/ عدهًْ الداعی، ص91/ نورالثقلین/ فقه القرآن، ج1، ص137؛ «بتفاوت»

2 -2 (جمعه/ 10)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - إِذَا صَلَّی أَحَدُکُمُ الْمَکْتُوبَهًَْ وَ خَرَجَ مِنَ الْمَسْجِدِ فَلْیَقِفْ بِبَابِ الْمَسْجِدِ ثُمَّ لْیَقُلِ اللَّهُمَّ دَعَوْتَنِی فَأَجَبْتُ دَعْوَتَکَ وَ صَلَّیْتُ مَکْتُوبَتَکَ وَ انْتَشَرْتُ فِی أَرْضِکَ کَمَا أَمَرْتَنِی فَأَسْأَلُکَ مِنْ فَضْلِکَ الْعَمَلَ بِطَاعَتِکَ وَ اجْتِنَابَ سَخَطِکَ وَ الْکَفَافَ مِنَ الرِّزْقِ بِرَحْمَتِکَ.

 

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - هنگامی‌که یکی از شما نماز واجب را خواند و از مسجد خارج شد، بر در مسجد بایستد؛ سپس بگوید: «خدایا! مرا دعوت کردی؛ پس دعوت تو را اجابت کردم و نماز واجبت را خواندم و در زمینت به تکاپو افتادم؛ پس به رحمت قسم عمل به اطاعتت، دوری از خشمت و رزق و روزی کافی را از فضل تو درخواست می‌کنم.

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص268 الکافی، ج3، ص309/ نورالثقلین

و خدا را بسیار یاد کنید تا رستگار شوید

3 -1 (جمعه/ 10)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام) - عَنْ أَبِی‌صَادِقٍ قَالَ: سَمِعْتُ عَلِیّاً (علیه السلام) یُحَرِّضُ النَّاسَ فِی ثَلَاثَهًِْ مَوَاطِنَ الْجَمَلِ وَ صِفِّینَ وَ یَوْمِ النَّهْرِ یَقُولُ عِبَادَ اللَّهِ اتَّقُوا اللَّهَ وَ غُضُّوا الْأَبْصَارَ وَ اخْفِضُوا الْأَصْوَاتَ وَ وَطِّنُوا أَنْفُسَکُمْ عَلَی الْمُنَازَلَهًِْ وَ الْمُجَادَلَهًِْ وَ الْمُبَارَزَهًِْ وَ الْمُنَاضَلَهًِْ وَ الْمُنَابَذَهًِْ وَ الْمُعَانَقَهًِْ وَ الْمُکَادَمَهًِْ وَ اثْبُتُوا وَ اذْکُرُوا اللهَ کَثِیراً لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ وَ لا تَنازَعُوا فَتَفْشَلُوا وَ تَذْهَبَ رِیحُکُمْ وَ اصْبِرُوا إِنَّ اللهَ مَعَ الصَّابِرِینَ.

 

امام علی (علیه السلام) - از سخنان آن حضرت (علیه السلام) است که در واداشتن مردمان به جنگ درصفین پس از حمد و ثنای پروردگار فرمود: ای بندگان خدا بترسید از خدا و [هنگام جنگ] چشمان خود را [از آنچه موجب ترس و خوف شود] بپوشانید، و آوازها را پست و خاموش‌کنید، و سخن را کم کنید، و دل نهید بر فرودشدن برابر دشمن و جدال و کارزار و مبارزه و زد و خورد با شمشیر و رد و بدل ساختن نیزه و دست به گریبان‌شدن با دشمن و گزیدن با دندان، و پابرجا باشید و وَ اذْکُرُوا اللهَ کَثِیراً لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ، و نزاع [و کشمکش] نکنید، تا سست نشوید، و قدرت [و شوکت] شما از میان نرود! و صبر و استقامت کنید که خداوند با استقامت کنندگان است! . (انفال/46)».

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص268 بحارالأنوار، ج33، ص448

3 -2 (جمعه/ 10)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - مَنْ ذَکَرَ اللَّهَ فِی السُّوقِ مُخْلِصاً عِنْدَ غَفْلَهًْ النَّاسِ وَ شُغُلِهِمْ بِمَا فِیهِ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ أَلْفَ حَسَنَهًْ وَ یَغْفِرُ اللَّهُ لَهُ یَوْمَ الْقِیَامَهًْ مَغْفِرَهًْ لَمْ تَخْطُرْ عَلَی قَلْبِ بَشَرٍ.

 

ائمّه (علیهم السلام) - در خرید و فروش‌هایتان و بازارهایتان خدا را یاد کنید.

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص268 وسایل الشیعه، ج7، ص166/ نورالثقلین

3 -3 (جمعه/ 10)

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - هرکس در بازار به‌هنگام غفلت مردم و سرگرم بودنشان به دادوستد، با اخلاص خدا را یاد کند، خداوند برای او هزار حسنه بنویسد، و روز قیامت آمرزشی بهره‌ی او سازد که بر دل هیچ آدمیزادی خطور نکرده باشد.

 

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - هرکس در بازار به‌هنگام غفلت مردم و سرگرم بودنشان به دادوستد، با اخلاص خدا را یاد کند، خداوند برای او هزار حسنه بنویسد، و روز قیامت آمرزشی بهره‌ی او سازد که بر دل هیچ آدمیزادی خطور نکرده باشد.

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص269

آیه وَ إِذا رَأَوْا تِجارَةً أَوْ لَهْواً انْفَضُّوا إِلَیْها وَ تَرَکُوکَ قائِماً قُلْ ما عِنْدَ اللهِ خَیْرٌ مِنَ اللَّهْوِ وَ مِنَ التِّجارَةِ وَ اللهُ خَیْرُ الرّازِقِینَ [11]

 

هنگامی‌‎که آن‌ها تجارت یا سرگرمی و لهوی را ببینند پراکنده می‌شوند و به‌سوی آن می‌روند و تو را ایستاده به حال خود رها می‌کنند؛ بگو: «آنچه نزد خداست بهتر از لهو و تجارت است، و خداوند بهترین روزی‌دهندگان است».

 

هنگامی‎که آن‌ها تجارت یا سرگرمی و لهوی را ببینند پراکنده می‌شوند

1 -1 (جمعه/ 11)

الصّادق (علیه السلام) - وَ إِذا رَأَوْا تِجارَةً أَوْ لَهْواً انْصَرَفُوا إِلَیْهَا.

 

امام صادق (علیه السلام) - وَ إِذا رَأَوْا تِجارَةً أَوْ لَهْواً؛ یعنی متفرّق می‌شوند.

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص268 القمی، ج2، ص367/ بحارالأنوار، ج86، ص131/ فقه القرآن، ج1، ص138؛ «و اذا راوا تجارهًْ او لهوا» محذوف/ الإفصاح، ص57؛ «انغضوا» بدل «انصرفوا» / فقه القرآن، ج1، ص137؛ «انغضوا» بدل «انصرفوا»

1 -2 (جمعه/ 11)

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - إِنَّ دِحْیَهًَْ الْکَلْبِیَّ جَاءَ یَوْمَ الْجُمُعَهًِْ مِنَ الشَّامِ بِالْمِیرَهًِْ عِنْدَ أَحْجَارِ الزَّیْتِ ثُمَّ ضَرَبَ بِالطَّبُولِ لِیُؤْذِنَ النَّاسَ بِقُدُومِهِ فَتَفَرَّقَ النَّاسُ إِلَیْهِ إِلَّا عَلِیٌّ وَ الْحَسَنُ وَ الْحُسَیْنُ وَ فَاطِمَهًُْ (علیهم السلام) وَ سَلْمَانُ وَ أَبُوذَرٍّ (رحمة الله علیه) وَ الْمِقْدَادُ وَ صُهَیْبٌ وَ تَرَکُوا النَّبِیَّ (صلی الله علیه و آله) قَائِماً یَخْطُبُ عَلَی الْمِنْبَرِ فَقَالَ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) لَقَدْ نَظَرَ اللَّهُ یَوْمَ الْجُمُعَهًِْ إِلَی مَسْجِدِی فَلَوْ لَا الْفِئَهًُْ الَّذِینَ جَلَسُوا فِی مَسْجِدِی لَانْضَرَمَتِ الْمَدِینَهًُْ عَلَی أَهْلِهَا نَاراً وَ حُصِبُوا بِالْحِجَارَهًِْ کَقَوْمِ لُوطٍ وَ نَزَلَ فِیهِمْ رِجالٌ لا تُلْهِیهِمْ….

 

ابن‌عباس (رحمة الله علیه) - دِحیه‌کلبی در روز جمعه از شام، کاروانی آورده بود و نزدیک احجار الزیت ایستاد و سپس برای آگاه‌کردن مردم از آمدنش، شروع کرد به طبل زدن. همه مردم، به‌جز علی و حسن و حسین و فاطمه (علیهم السلام) و سلمان (رحمة الله علیه) و ابوذر (رحمة الله علیه) و مقداد (رحمة الله علیه) و صُهَیب (رحمة الله علیه) به‌سوی او رفتند و پیامبر (صلی الله علیه و آله) را ترک کردند که به نماز ایستاده بود و خطبه را ایراد می‌کرد. پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: «خداوند، روز جمعه به مسجد من نگاه کرد و اگر این هشت نفر که در مسجد من نشسته بودند، نبودند، حتماً بر اهل مدینه، آتش فرود می‌آورد و مانند قوم لوط بر آن‌ها سنگ می‌بارید. درباره‌ی این گروه، آیه: مردانی که نه تجارت و نه معامله‌ای آنان را از یاد خدا و برپاداشتن نماز و ادای زکات غافل نمی‌کند آن‌ها از روزی می‌ترسند که در آن، دل‌ها و چشم‌ها زیرورو می‌شود. (نور/37) نازل شد.

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص268 مستدرک الوسایل، ج6، ص25/ بحارالأنوار، ج86، ص195/ المناقب، ج2، ص146/ البرهان؛ «فنفر» بدل «فتفرق»

1 -3 (جمعه/ 11)

علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه) - کَانَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) یُصَلِّی بِالنَّاسِ یَوْمَ الْجُمُعَهًِْ وَ دَخَلَتْ مِیرَهًٌْ وَ بَیْنَ یَدَیْهَا قَوْمٌ یَضْرِبُونَ بِالدُّفُوفِ وَ الْمَلَاهِی فَتَرَکَ النَّاسُ الصَّلَاهًَْ وَ مَرُّوا یَنْظُرُونَ إِلَیْهِمْ فَأَنْزَلَ اللَّهُ وَ إِذا رَأَوْا تِجارَةً أَوْ لَهْواً انْفَضُّوا إِلَیْها وَ تَرَکُوکَ قائِماً.

 

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - رسول خدا (صلی الله علیه و آله) در روز جمعه پیشاپیش مردم درحال اقامه‌ی نماز بود که کاروانی که همراه آن‌ها گروهی مشغول دف‌زدن و شادی و سرور بودند، وارد شدند. پس مردم نماز را رها کردند و برای تماشاکردن آن‌ها شتافتند. خداوند تعالی فرمود: وَ إِذَا رَأَوْا تِجَارَةً أَوْ لَهْوًا انفَضُّوا إِلَیْهَا وَ تَرَکُوکَ قَائِمًا.

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص270 بحارالأنوار، ج86، ص200/ مستدرک الوسایل، ج6، ص24؛ «کان رسول الله (ص) … ینظرون الیهم» محذوف/ بحارالأنوار، ج22، ص73/ الاختصاص، ص128؛ «بتفاوت لفظی» / القمی، ج2، ص367/ الجعفریات، ص43؛ «کان رسول الله (ص) … ینظرون الیهم» محذوف/ البرهان/ نورالثقلین

تو را ایستاده به حال خود رها می‌کنند

2 -1 (جمعه/ 11)

الصّادق (علیه السلام) - عَنْ أَبِی‌بَصِیرٍ أَنَّهُ سُئِلَ عَنِ الْجُمُعَهًِْ کَیْفَ یَخْطُبُ الْإِمَامُ قَالَ یَخْطُبُ قَائِماً إِنَّ اللَّهَ یَقُولُ وَ تَرَکُوکَ قائِماً.

 

امام صادق (علیه السلام) - ابوبصیر گوید: «از امام صادق (علیه السلام) پرسیدند که امام چگونه خطبه را ادا می‌کند»؟ فرمود: «در حالت ایستاده، خداوند می‌فرماید: وَ تَرَکُوکَ قَائِمًا».

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص270 وسایل الشیعهًْ، ج7، ص334/ بحارالأنوار، ج86، ص185/ القمی، ج2، ص367/ البرهان/ الإفصاح، ص57؛ «بتفاوت لفظی» / فقه القرآن، ج1، ص137/ نورالثقلین

2 -2 (جمعه/ 11)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - أَنَّ ابْنَ مَسْعُودٍ سُئِلَ هَلْ کَانَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) یَخْطُبُ وَ هُوَ جَالِسٌ فَقَالَ أَ مَا تَقْرَأُوَ تَرَکُوکَ قائِماً.

 

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - از ابن‌مسعود پرسیدند: «آیا رسول خدا (صلی الله علیه و آله) درحالی‌که نشسته بود خطبه‌ی [نماز جمعه] می‌خواند»؟ گفت: «آیا نمی‌خوانی: وَ تَرَکُوکَ قائِماً».

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص270 عوالی اللآلی، ج2، ص58/ مستدرک الوسایل، ج6، ص26/ نورالثقلین/ بحارالأنوار، ج86، ص131/ فقه القرآن، ج1، ص138؛ «بتفاوت»

2 -3 (جمعه/ 11)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - قَالَ جَابِرُ‌بن‌سَمره: مَا رَأَیْتُ رَسُولَ اللَّه (صلی الله علیه و آله) یَخْطُبُ إِلَّا وَ هُوَ قَائِمٌ.

 

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - جابربن‌سمره گوید: رسول خدا (صلی الله علیه و آله) را جز در حالت ایستاده ندیدم که خطبه بخواند.

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص270 نورالثقلین/ بحارالأنوار، ج86، ص131/ بحارالأنوار، ج22، ص59/ فقه القرآن، ج1، ص138؛ «بتفاوت لفظی»

بگو: آنچه نزد خداست بهتر از لهو و تجارت است

3 -1 (جمعه/ 11)

الصّادق (علیه السلام) - قُلْ ما عِنْدَ اللهِ خَیْرٌ مِنَ اللَّهْوِ وَ مِنَ التِّجارَةِ یَعْنِی لِلَّذِینَ اتَّقَوْا.

 

امام صادق (علیه السلام) - قُلْ مَا عِندَ اللهِ خَیْرٌ مِّنَ اللَّهْوِ وَ مِنَ التِّجَارَةِ یعنی برای کسانی که تقوا پیشه می‌کنند.

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص270 القمی، ج2، ص367/ نورالثقلین/ البرهان/ الإفصاح، ص57/ فقه القرآن، ج1، ص137؛ «بتفاوت»

3 -2 (جمعه/ 11)

الرّضا (علیه السلام) - کَانَ یَقْرَأُ فِی سُورَهًْ الْجُمُعَهًْ قُلْ ما عِنْدَ اللهِ خَیْرٌ مِنَ اللَّهْوِ وَ مِنَ التِّجارَةِ لِلَّذِینَ اتَّقَوْا وَ اللهُ خَیْرُ الرَّازِقِین.

 

امام رضا (علیه السلام) - و در سوره‌ی جمعه قرائت می‌کرد: بگو: آنچه نزد خداست بهتر از لهو و تجارت برای پرهیزگاران است. و خداوند بهترین روزی‌دهندگان است.

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج16، ص270 عیون أخبارالرضا (ج2، ص183

مطالب مرتبط

نام کاربری :

پست الکترونیکی :

وب :

یادداشت :

کد امنیتی :

5 + 8 = ?