تفسیر روایی سوره غاشیه

سوره غاشیه

ثواب قرائت

1

(غاشیه/ مقدمه)

الصّادق (علیه السلام) - مَنْ أَدْمَنَ قِرَاءَهًَْ هَلْ أَتَاکَ حَدِیثُ الْغَاشِیَةِ فِی فَرِیضَهًٍْ أَوْ نَافِلَهًٍْ غَشَّاهُ اللَّهُ بِرَحْمَتِهِ فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَهًِْ، وَ آتَاهُ الْأَمِنَ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ مِنْ عَذَابِ النَّارِ.

امام صادق (علیه السلام) - هرکه همواره هَلْ أَتَاکَ حَدِیثُ الْغَاشِیَةِ را در نماز واجب یا نافله بخواند، خداوند در دنیا و آخرت، او را در پوشش رحمت خود قرار می¬دهد و در روز قیامت او را از عذاب آتش امان می‌بخشد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص64

نورالثقلین/ البرهان

2

(غاشیه/ مقدمه)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - مَنْ أَدْمَنَ قِرَاءَتَهَا حَاسَبَهُ اللَّهُ حِسَاباً یَسِیراً وَ مَنْ قَرَأَهَا عَلَی مَوْلُودٍ أَوْ کُتِبَتْ لَهُ -بَشَراً کَانَ أَوْ حَیَوَاناً- سَکَّنَتْهُ وَ هَدَأَتْهُ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - هرکه همواره این سوره را بخواند، خداوند حساب او را در قیامت آسان می¬کند و هرکه آن را بر نوزادی بخواند یا آن را نوشته، همراه او بگذارد، چه انسان باشد و چه حیوان، این سوره او را آرام و قرار می¬بخشد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص64

البرهان/ نورالثقلین

3

(غاشیه/ مقدمه)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - مَنْ قَرَأَ هَذِهِ السُّورَهًَْ حَاسَبَهُ اللَّهُ حِسَاباً یَسِیراً وَ مَنْ قَرَأَهَا عَلَی مَوْلُودٍ -بَشْراً وَ غَیْرَهُ- صَارِخٍ أَوْ شَارِدٍ سَکَّنَتْهُ وَ هَدَأَتْهُ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - هرکه این سوره را بخواند، خداوند، حساب او را در قیامت آسان می¬کند و هرکه آن را بر نوزاد انسان یا غیر انسان بخواند، چنان‌چه پُر سر و صدا و بی‌قرار باشد، این سوره، او را آرام و قرار می¬بخشد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص64

البرهان/ نورالثقلین

4

(غاشیه/ مقدمه)

الصّادق (علیه السلام) - مَنْ قَرَأَهَا عَلَی ضِرْسٍ یُؤْلَمُ وَ یُضْرَبُ، سَکَنَ بِإِذْنِ اللَّهِ تَعَالَی وَ مَنْ قَرَأَهَا عَلَی مَا یَأْکُلُهُ أَمِنَ مَا فِیهِ وَ رَزَقَهُ اللَّهُ السَّلَامَهًَْ فِیهِ.

امام صادق (علیه السلام) - هرکه آن را بر دندانی که درد دارد و ناآرام است بخواند، به خواست خدا آرام گیرد و هرکه آن را بر خوراک خود بخواند، آن خوراک بی‌خطر گردد و خداوند در آن سلامتی را بهره‌ی او گرداند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص64

البرهان/ نورالثقلین

آیه هَلْ أَتاکَ حَدیثُ الْغاشِیَةِ [1]

آیا داستان غاشیه (روزی‌که وحشت آن همه را فرا می‌گیرد) به تو رسیده است؟!

1

(غاشیه/ 1)

الصّادق (علیه السلام) - عَنْ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ قُلْتُ هَلْ أَتاکَ حَدِیثُ الْغاشِیَةِ قَالَ یَغْشَاهُمُ الْقَائِمُ بِالسَّیْفِ.

امام صادق (علیه السلام) - محمّد از پدرش از امام صادق (علیه السلام) نقل کرده است: به ایشان عرض کردم: «مقصود از هَلْ أَتاکَ حَدِیثُ الْغاشِیَةِ چیست»؟ فرمود: «یعنی امام قائم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) آن‌ها را با شمشیر فرا می‌گیرد».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص64

الکافی، ج8، ص50/ بحارالأنوار، ج24، ص310/ ثواب الأعمال، ص208/ نورالثقلین/ البرهان

2

(غاشیه/ 1)

الصّادق (علیه السلام) - عن أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) … فِی قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ هَلْ أَتاکَ حَدِیثُ الْغاشِیَةِ قَالَ الَّذِینَ یَغْشَوْنَ الْإِمَام.

امام صادق (علیه السلام) - هَلْ أَتَاکَ حَدِیثُ الْغَاشِیَةِ؛ کسانی که امام را می¬پوشانند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص64

الکافی، ج8، ص178/ بحارالأنوار، ج24، ص364/ نورالثقلین/ البرهان

3

(غاشیه/ 1)

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - هَلْ أَتاکَ حَدِیثُ الْغاشِیَةِ یَعْنِی قَدْ أَتَاکَ یَا مُحَمَّدُ (صلی الله علیه و آله) حَدِیثُ الْقِیَامَهًِْ وَ مَعْنَی الْغَاشِیَهًِْ أَنْ یَغْشَی النَّاس.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - هَلْ أَتَاکَ حَدِیثُ الْغَاشِیَةِ، یعنی خبر قیامت به تو‌ای محمّد (صلی الله علیه و آله)! رسیده است و الْغَاشِیَةِ یعنی فراگیرنده‌ی مردم.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص66

بحارالأنوار، ج7، ص209/ القمی، ج2، ص418

4

(غاشیه/ 1)

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - هَلْ أَتَاکَ حَدِیثُ الْغاشِیَةِ خِطَابٌ لِلنَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) یُرِیدُ قَدْ أَتَاکَ حَدِیثُ الْقِیَامَهًِْ لِأَنَّهَا تَغْشَی النَّاسَ بِأَهْوَالِهَا بَغْتَهًًْ.

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - هَلْ أَتاکَ حَدِیثُ الْغاشِیَةِ خطاب به پیامبر (صلی الله علیه و آله) است. منظور این است که داستان قیامت به تو رسیده است؛ چون صحنه‌های وحشتناک آن، ناگهان مردم را فرا می‌گیرد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص66

بحرالعرفان، ج17، ص10

آیه وُجُوهٌ یَوْمَئِذٍ خاشِعَةٌ [2]

چهره‌هایی در آن روز خاشع ذلّت‌بارند.

1

(غاشیه/ 2)

الصّادق (علیه السلام) - عَنْ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) … وُجُوهٌ یَوْمَئِذٍ خاشِعَةٌ قَالَ خَاضِعَهًٌْ لَا تُطِیقُ الِامْتِنَاع.

امام صادق (علیه السلام) - محمّد از پدرش نقل می‌کند که: به امام صادق (علیه السلام) عرض کردم: «وُجُوهٌ یَوْمَئِذٍ خاشِعَةٌ [یعنی چه]»؟ فرمود: «فروتن و زبونند و توانایی جلوگیری ندارند».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص66

الکافی، ج8، ص50/ بحارالأنوار، ج24، ص310/ بحارالأنوار، ج51، ص50/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص762؛ فیه: «خاضعهًْ» محذوف/ ثواب الأعمال، ص208/ الصراط المستقیم، ج2، ص253

آیه عامِلَةٌ ناصِبَةٌ [3]

پیوسته عمل کرده و خسته شده‌اند [و نتيجه‌اي نگرفته‌اند].

1

(غاشیه/ 3)

الصّادق (علیه السلام) - عَنْ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) فی قوله عامِلَةٌ قَالَ عَمِلَتْ بِغَیْرِ مَا أَنْزَلَ اللَّهُ قَالَ قُلْتُ ناصِبَةٌ قَالَ نَصَبَتْ غَیْرَ وُلَاهًِْ الْأَمْر.

امام صادق (علیه السلام) - محمّد از پدرش نقل می‌کند: به امام صادق (علیه السلام) عرض کردم: «عامِلَةٌ یعنی چه»؟ فرمود: «به غیر کتاب منزل خدا عمل کرده است». گفتم: «ناصِبَةٌ یعنی چه»؟ فرمود: «غیر از امام بر حق را به حکومت واداشته است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص66

الکافی، ج8، ص50/ بحارالأنوار، ج24، ص310/ بحارالأنوار، ج51، ص50/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص762/ ثواب الأعمال، ص208/ الصراط المستقیم، ج2، ص253

2

(غاشیه/ 3)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام) - کُلُّ نَاصِبٍ وَ إِنْ تَعَبَّدَ وَ اجْتَهَدَ مَنْسُوبٌ إِلَی هَذِهِ الْآیَهًِْ عامِلَةٌ ناصِبَة تَصْلی ناراً حامِیَةً کُلُّ نَاصِبٍ مُجْتَهِدٍ فَعَمَلُهُ هَبَاءٌ.

امام علی (علیه السلام) - هر شخص ناصبی هر قدر هم که عبادت و تلاش کند، باز مشمول این آیه است: عامِلَةٌ ناصِبَةٌ* تَصْلی ناراً حامِیَةً؛ پس هر شخص ناصبیِ سخت‌کوش عملش بر باد است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص66

بحارالأنوار، ج7، ص203؛ فیه: «کل ناصب مجتهد فعمله هباء» محذوف/ بحارالأنوار، ج8، ص356/ ثواب الأعمال، ص207/فرات الکوفی، ص549/ البرهان/ نورالثقلین

3

(غاشیه/ 3)

الصّادق (علیه السلام) - مَنْ خَالَفَکُمْ وَ إِنْ تَعَبَّدَ وَ اجْتَهَدَ مَنْسُوبٌ إِلَی هَذِهِ الْآیَهًِْ وُجُوهٌ یَوْمَئِذٍ خاشِعَة* عامِلَةٌ ناصِبَةٌ* تَصْلی ناراً حامِیَةً.

امام صادق (علیه السلام) - ابوحمزه گوید: شنیدم امام صادق (علیه السلام) فرمود: «هرکه با شما مخالفت کند، اگرچه بسیار اهل عبادت و تلاش باشد، به این آیه منسوب است: وُجُوهٌ یَوْمَئِذٍ خَاشِعَةٌ * عَامِلَةٌ نَّاصِبَةٌ * تَصْلَی نَارًا حَامِیَةً».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص66

بحارالأنوار، ج27، ص168/ القمی، ج2، ص419/ مستدرک الوسایل، ج1، ص153/ نورالثقلین/ بحارالأنوار، ج8، ص356؛ فیه: «عبد» بدل «تعبد» / البرهان

4

(غاشیه/ 3)

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - وُجُوهٌ یَوْمَئِذٍ خاشِعَةٌ* عامِلَةٌ ناصِبَةٌ وَ هُمُ الَّذِینَ خَالَفُوا دِینَ اللَّهِ وَ صَلَّوْا وَ صَامُوا وَ نَصَبُوا لِأَمِیرِ‌الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام).

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - وُجُوهٌ یَوْمَئِذٍ خَاشِعَةٌ * عَامِلَةٌ نَّاصِبَةٌ درباره‌ی ناصبی¬ها نازل شد و آنان کسانی هستند که از دین خدا سرپیچی کردند، آنان نماز خواندند و روزه گرفتند، امّا با امیرمؤمنان (علیه السلام) دشمنی کردند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص66

بحارالأنوار، ج7، ص209/ القمی، ج2، ص418/ نورالثقلین

5

(غاشیه/ 3)

الجواد (علیه السلام) - عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَمَّنْ حَدَّثَهُ قَال سَأَلْتُ مُحَمَّدَ‌بْنَ‌عَلِیٍّ‌الرِّضَا (علیه السلام) عَنْ هَذِهِ الْآیَهًِْ وُجُوهٌ یَوْمَئِذٍ خاشِعَةٌ عامِلَةٌ ناصِبَةٌ قَالَ نَزَلَتْ فِی النُّصَّابِ وَ الزَّیْدِیَّهًِْ وَ الْوَاقِفِیَّهًِْ مِنَ النُّصَّابِ.

امام جواد (علیه السلام) - ابن ابی‌عمیر گوید: «از امام جواد (علیه السلام) درباره‌ی آیه: وُجُوهٌ یَوْمَئِذٍ خَاشِعَةٌ * عَامِلَةٌ نَّاصِبَةٌ پرسیدم. و ایشان فرمود: «این آیه درباره‌ی ناصبی¬ها نازل شد و زیدی¬ها و واقفی¬ها از جمله ناصبی¬ها می‌باشند».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص66

بحارالأنوار، ج69، ص180/ بحارالأنوار، ج48، ص267/ رجال الکشی، ص229/ رجال الکشی، ص460/ البرهان

6

(غاشیه/ 3)

الأئمّهًْ (علیهم السلام) - فِی قَوْلِهِ عَزَّوَجَلَّ وُجُوهٌ یَوْمَئِذٍ خاشِعَةٌ عامِلَةٌ ناصِبَةٌ أَنَّهَا الَّتِی نَصَبَتِ الْعَدَاوَهًَْ لِآلِ مُحَمَّدٍ (علیهم السلام).

ائمّه (علیهم السلام) - وُجُوهٌ یَوْمَئِذٍ خَاشِعَةٌ * عَامِلَةٌ نَّاصِبَةٌ آنان کسانی هستند که پایه‌ی دشمنی با خاندان محمّد (صلی الله علیه و آله) را نصب کردند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص68

تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص762/ البرهان

7

(غاشیه/ 3)

الصّادق (علیه السلام) - لَا یُبَالِی النَّاصِبُ صَلَّی أَمْ زَنَی وَ هَذِهِ الْآیَهًُْ نَزَلَتْ فِیهِمْ عامِلَةٌ ناصِبَةٌ* تَصْلی ناراً حامِیَةً.

امام صادق (علیه السلام) - تفاوتی نمی¬کند که ناصبی نماز بخواند یا زنا کند؛ چراکه این آیه درباره‌ی آنان نازل شده است؛ عَامِلَةٌ نَّاصِبَةٌ * تَصْلَی نَارًا حَامِیَةً».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص68

الکافی، ج8، ص160/ بحارالأنوار، ج8، ص356/ نورالثقلین/ البرهان

8

(غاشیه/ 3)

الحسن (علیه السلام) - الإحتجاج رُوِیَ عَنِ الشَّعْبِی… وَ أَمَّا أَنْتَ یَا عُتْبَهًَْ‌بْنَ‌أَبِی‌سُفْیَانَ فَوَ اللَّهِ مَا أَنْتَ بِحَصِیفٍ فَأُجَاوِبَکَ وَ لَا عَاقِلٍ فَأُعَاتِبَکَ وَ مَا عِنْدَکَ خَیْرٌ یُرْجَی وَ لَا شَرٌّ یُخْشَی وَ مَا کُنْتُ وَ لَوْ سَبَبْتَ عَلِیّاً لِأَغَارَ بِهِ عَلَیْکَ لِأَنَّکَ عِنْدِی لَسْتَ بِکُفْوٍ لِعَبْدِ عَبْدِ عَلِیِّ‌بْنِ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام) فَأَرُدَّ عَلَیْکَ وَ أُعَاتِبَکَ وَ لَکِنَّ اللَّهَ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ لَکَ وَ لِأَبِیکَ وَ أُمِّکَ وَ أَخِیکَ بِالْمِرْصَادِ فَأَنْتَ ذُرِّیَّهًُْ آبَائِکَ الَّذِینَ ذَکَرَهُمُ اللَّهُ فِی الْقُرْآنِ فَقَالَ عامِلَةٌ ناصِبَةٌ* تَصْلی ناراً حامِیَةً تُسْقی مِنْ عَیْنٍ آنِیَهًٍْ.

امام حسن (علیه السلام) - الاحتجاج از شعبی نقل کرده است: امام حسن (علیه السلام) فرمود: … امّا تو‌ای عتبهًْ‌بن‌ابی‌سفیان! تو عقل درست و حسابی نداری که من جواب تو را بگویم. تو اصلاً عقل نداری تا من به تو عتاب نمایم، خیری نداری که کسی به آن امیدوار باشد و شرّی نداری که کسی از آن بترسد. اگر تو به حضرت ناسزا بگویی من آن را غریب و بعید نمی‌دانم. زیرا من تو را غلام علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) نمی‌دانم تا جواب تو را رد کنم و تو را مورد عتاب قرار دهم. امّا بدان‌که خدا در انتظار عذاب‌کردن تو و پدر و مادر و برادرت می‌باشد. تو فرزند همان پدرانی هستی که خدا در قرآن مجید درباره‌ی آنان فرموده است: عامِلَةٌ ناصِبَةٌ* تَصْلی ناراً حامِیَةً که از آب جوش جهنّم می‌نوشند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص68

بحارالأنوار، ج44، ص81/ الاحتجاج، ج1، ص277/ نورالثقلین؛ فیه: «لا عیر» بدل «لأغار»

9

(غاشیه/ 3)

الباقر (علیه السلام) - عَنْ أَبِی‌إِسْحَاقَ اللَّیْثِیِّ قَال قُلْتُ لِأَبِی‌جَعْفَرٍ مُحَمَّدِ‌بْنِ‌عَلِیٍّ الْبَاقِرِ (علیه السلام) یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) أَخْبِرْنِی عَنِ الْمُؤْمِنِ الْمُسْتَبْصِرِ إِذَا بَلَغَ فِی الْمَعْرِفَهًِْ وَ کَمَلَ هَلْ یَزْنِی قَالَ اللَّهُمَّ لَا قُلْتُ فَیَلُوطُ قَالَ اللَّهُمَّ لَا قُلْتُ فَیَسْرِقُ قَالَ لَا قُلْتُ فَیَشْرَبُ الْخَمْرَ قَالَ لَا قُلْتُ فَیَأْتِی بِکَبِیرَهًٍْ مِنْ هَذِهِ الْکَبَائِرِ أَوْ فَاحِشَهًٍْ مِنْ هَذِهِ الْفَوَاحِشِ قَالَ لَا قُلْتُ فَیُذْنِبُ ذَنْباً قَالَ نَعَمْ وَ هُوَ مُؤْمِنٌ مُذْنِبٌ مُسْلِمٌ قُلْتُ مَا مَعْنَی مُسْلِمٍ {مُسْلِمٌ} قَالَ الْمُسْلِمُ بِالذَّنْبِ لَا یَلْزَمُهُ وَ لَا یَصِیرُ {یُصِرُّ} عَلَیْهِ قَالَ فَقُلْتُ سُبْحَانَ اللَّهِ مَا أَعْجَبَ هَذَا لَا یَزْنِی وَ لَا یَلُوطُ وَ لَا یَسْرِقُ وَ لَا یَشْرَبُ الْخَمْرَ وَ لَا یَأْتِی کَبِیرَهًًْ مِنَ الْکَبَائِرِ وَ لَا فَاحِشَهًًْ فَقَالَ لَا عَجَبَ مِنْ أَمْرِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ یَفْعَلُ ما یَشاءُ وَ لا یُسْئَلُ عَمَّا یَفْعَلُ وَ هُمْ یُسْئَلُونَ قُلْتُ یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) إِنِّی أَجِدُ مِنْ شِیعَتِکُمْ مَنْ یَشْرَبُ وَ یَقْطَعُ الطَّرِیقَ وَ یَحِیفُ السَّبِیلَ وَ یَزْنِی وَ یَلُوطُ وَ یَأْکُلُ الرِّبَا وَ یَرْتَکِبُ الْفَوَاحِشَ وَ یَتَهَاوَنُ بِالصَّلَاهًِْ وَ الصِّیَامِ وَ الزَّکَاهًِْ وَ یَقْطَعُ الرَّحِمَ وَ یَأْتِی الْکَبَائِرَ فَکَیْفَ هَذَا وَ أَجِدُ مِنْ أَعْدَائِکُمْ وَ مُنَاصِبِیکُمْ مَنْ یُکْثِرُ مِنَ الصَّلَاهًِْ وَ مِنَ الصِّیَامِ وَ یُخْرِجُ الزَّکَاهًَْ وَ یُتَابِعُ بَیْنَ الْحَجِّ وَ الْعُمْرَهًِْ وَ یَحُضُّ عَلَی الْجِهَادِ وَ یَأْثَرُ عَلَی الْبِرِّ وَ عَلَی صِلَهًِْ الْأَرْحَامِ وَ یَقْضِی حُقُوقَ إِخْوَانِهِ وَ یُوَاسِیهِمْ مِنْ مَالِهِ وَ یَتَجَنَّبُ شُرْبَ الْخَمْرِ وَ

الزِّنَا وَ اللِّوَاطَ وَ سَائِرَ الْفَوَاحِشِ فَمِمَّ ذَاکَ وَ لِمَ ذَاکَ فَسِّرْهُ لِی یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ قَالَ فَتَبَسَّمَ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِ ثُمَّ قَالَ یَا إِبْرَاهِیمُ خُذْ إِلَیْکَ بَیَاناً شَافِیاً فِیمَا سَأَلْتَ وَ عِلْماً مَکْنُوناً مِنْ خَزَائِنِ عِلْمِ اللَّهِ وَ سِرِّهِ أَخْبِرْنِی یَا إِبْرَاهِیمُ کَیْفَ تَجِدُ اعْتِقَادَهُمَا قُلْتُ یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) أَجِدُ مُحِبِّیکُمْ وَ شِیعَتَکُمْ عَلَی مَا هُمْ فِیهِ مِمَّا وَصَفْتُهُ مِنْ أَفْعَالِهِمْ لَوْ أُعْطِیَ أَحَدُهُمْ مِمَّا بَیْنَ الْمَشْرِقِ وَ الْمَغْرِبِ ذَهَباً وَ فِضَّهًًْ أَنْ یَزُولَ عَنْ وَلَایَتِکُمْ وَ مَحَبَّتِکُمْ إِلَی مُوَالَاهًِْ غَیْرِکُمْ وَ إِلَی مَحَبَّتِهِمْ مَا زَالَ وَ لَوْ ضُرِبَتْ خَیَاشِیمُهُ بِالسُّیُوفِ فِیکُمْ وَ لَوْ قُتِلَ فِیکُمْ مَا ارْتَدَعَ وَ لَا رَجَعَ عَنْ مَحَبَّتِکُمْ وَ وَلَایَتِکُمْ وَ أَرَی النَّاصِبَ عَلَی مَا هُوَ عَلَیْهِ مِمَّا وَصَفْتُهُ مِنْ أَفْعَالِهِمْ لَوْ أُعْطِیَ أَحَدُهُمْ مَا بَیْنَ الْمَشْرِقِ وَ الْمَغْرِبِ ذَهَباً وَ فِضَّهًًْ أَنْ یَزُولَ عَنْ مَحَبَّهًِْ الطَّوَاغِیتِ وَ مُوَالَاتِهِمْ إِلَی مُوَالَاتِکُمْ مَا فَعَلَ وَ لَا زَالَ وَ لَوْ ضُرِبَتْ خَیَاشِیمُهُ بِالسُّیُوفِ فِیهِمْ وَ لَوْ قُتِلَ فِیهِمْ مَا ارْتَدَعَ وَ لَا رَجَعَ وَ إِذَا سَمِعَ أَحَدُهُمْ مَنْقَبَهًًْ لَکُمْ وَ فَضْلًا اشْمَأَزَّ مِنْ ذَلِکَ وَ تَغَیَّرَ لَوْنُهُ وَ رُئِیَ کَرَاهِیَهًُْ ذَلِکَ فِی وَجْهِهِ بُغْضاً لَکُمْ وَ مَحَبَّهًًْ لَهُمْ قَالَ فَتَبَسَّمَ الْبَاقِرُ (علیه السلام) ثُمَّ قَالَ یَا إِبْرَاهِیمُ هَاهُنَا هَلَکَتِ الْعَامِلَهًُْ النَّاصِبَةُ تَصْلی ناراً حامِیَةً تُسْقی مِنْ عَیْنٍ آنِیَةٍ وَ مِنْ أَجْلِ ذَلِکَ قَالَ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ وَ قَدِمْنا إِلی ما عَمِلُوا مِنْ عَمَلٍ فَجَعَلْناهُ هَباءً مَنْثُوراً.

امام باقر (علیه السلام) - ابو اسحاق لیثی گوید: محضر مبارک امام باقر (علیه السلام) عرض کردم: «ای فرزند رسول خدا (صلی الله علیه و آله) بفرمایید آیا مؤمنی که مستبصر است وقتی صاحب معرفت شد و کمال یافت مرتکب زنا می‌شود»؟ حضرت فرمود: «خیر». عرض کردم: «آیا لواط می‌کند»؟ فرمود: «خیر». عرض کردم: «دزدی می‌نماید»؟ فرمود: «خیر». عرض کردم: «شرب خمر می‌کند»؟ فرمود: «خیر». عرض کردم: «آیا کبیره‌ای از این کبائر یا فاحشه‌ای از فواحش را انجام می‌دهد»؟ فرمود: «خیر». عرض کردم: «گناهی می‌کند»؟ فرمود: «آری، او مؤمن گناهکاری است که ملمّ می‌باشد». عرض کردم: «معنای ملمّ چیست»؟ فرمود: «الملمّ بالذنب یعنی کسی که گناهی می‌کند ولی ملازم با آن نبوده و اصرار بر آن نمی‌ورزد». عرض کردم: «سبحان اللَّه! خیلی جای تعجّب است که مؤمن زنا و لواط و سرقت نمی‌کند و شراب نیاشامیده و کبیره‌ای از کبائر را مرتکب نشده و فاحشه‌ای از فواحش را انجام نمی‌دهد»! حضرت فرمود: «از کار خدا نباید تعجّب نمود، حق تعالی آنچه را که بخواهد انجام می‌دهد و از فعلش سؤال نمی‌شود ولی بندگان مورد سؤال و بازخواست قرار می‌گیرند، پس از چه تعجّب کردی‌ای ابراهیم؟ سؤال کن و خودداری نکن و حیاء ننما، این علم را متکبّر و کسی که از سؤال حیاء می‌کند فرا نمی‌گیرد». عرض کردم: «ای فرزند رسول خدا (صلی الله علیه و آله)، از شیعیان شما کسانی را سراغ دارم که شرب خمر نموده، راه را بر مردم می‌بندند و راه‌ها را مخوف و خطرناک می‌کنند، مرتکب زنا و لواط شده، ربا می‌خورند مبادرت به فواحش می‌کنند، در خواندن نماز و گرفتن روزه و دادن زکات سستی از خود نشان می‌دهند، قطع رحم می‌نمایند و کبائر و معاصی کبیره را اتیان می‌کنند، پس توجیه آن چیست و چرا مؤمنی که شیعه‌ی شما است فاعل این قبایح می‌باشد»؟ حضرت فرمود: «ای ابراهیم، آیا در سینه‌ات غیر از این سؤال، سؤال دیگری خلجان نمی‌کند»؟ عرض کردم: «چرا‌ای فرزند رسول خدا (صلی الله علیه و آله)، سؤال بزرگ‌تر از این»! حضرت فرمود: «آن سؤال چیست»؟ عرض کردم: «ای فرزند رسول خدا (صلی الله علیه و آله) آن سؤال این است که؛ از دشمنان و کسانی که نصب عداوت و بغض شما را می‌کنند کسانی را یافته‌ام که نماز زیاد خوانده و بسیار روزه گرفته، زکات اموالش را داده، حج و عمره نموده، بر جهاد راغب و حریص بوده، افعال نیک و کردار پسندیده داشته صله رحم نموده، حقوق برادران دینی را اداء کرده، در مالش با دیگران رعایت مواسات را کرده، از شرب خمر دوری نموده، مرتکب زنا و لواط و سایر فواحش نمی‌گردد، منشأ آن چیست و چطور می‌توان این را توجیه کرد؟ پس برایم این راز را گفته و برهان و بیّنه‌اش را بیان نمایید، به خدا سوگند فکرم را به خود مشغول کرده و خواب شب از من ربوده است». حضرت باقر (علیه السلام) تبسّم نموده و سپس فرمود: «ای ابراهیم، بیانی که مشکلت را حل کند و سؤالت را جواب داده باشم برایت ایراد خواهم نمود و علمی نهان از خزائن علم خدا را اظهار خواهم کرد، بگو چگونه اعتقاد این دو گروه (شیعیان عاصی و دشمنان مؤدّب به آداب) را یافته‌ای»؟ عرض کردم: «محبّین و شیعیان شما که فاعل افعال یاد شده می‌باشند کسانی هستند که اگر بین مشرق و مغرب را از طلا و نقره پر کنند و به آن‌ها دهند که دست از دوستی و ولایت شما برداشته و به سراغ غیر شما روند هرگز این کار را نمی‌کنند و اگر در راه دوستی شما با شمشیر بینی‌های ایشان را ببرند و نیز در این راه کشته شوند از این راه برنگشته و دست از آن بر نمی‌دارند. و ناصبی را با آنچه از اوصاف که بر ایشان نقل کردم این طور دیده‌ام که اگر بین مشرق و مغرب را از طلا و نقره پر کنند و به آن‌ها دهند تا از محبّت طواغیت دست کشیده و ولایت و دوستی شما را پیدا کنند امکان ندارد و در راه محبّت طواغیت و ستمگران اگر با شمشیر بینی آن‌ها را ببرند و یا کشته شوند حاضر نیستند از آن دست بردارند و اگر منقبتی از مناقب و فضیلتی از فضایل شما را بشنوند بدحال شده و از آن مشمئز گردیده و رنگشان تغییر کرده و آثار کراهت در صورتشان دیده می‌شود و این به خاطر داشتن بغض شما و محبّت ظالمان می‌باشد». [راوی می‌گوید] امام باقر (علیه السلام) تبسّم کرده و فرمود: «ای ابراهیم اینجا است که ناصبی‌ها در آتش سوزان وارد می‌گردند. از چشمه‌ای بسیار داغ به آنان می‌نوشانند. و ما به سراغ اعمالی که انجام داده‌اند می‌رویم، و همه را همچون ذرّات غبار پراکنده در هوا قرار می‌دهیم! (فرقان/23)

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص68

بحارالأنوار، ج5، ص228/ نورالثقلین؛ فیه: «فمم ذاک ولم ذاک… أری» محذوف و «فعل» بدل «قتل»

آیه تَصْلی ناراً حامِیَةً [4]

آن‌ها در آتش سوزان وارد می‌گردند.

1

(غاشیه/ 4)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّه (علیه السلام) قَالَ قُلْتُ لَهُ یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ خَوِّفْنِی فَإِنَّ قَلْبِی قَدْ قَسَا فَقَالَ یَا أَبَا مُحَمَّدٍ اسْتَعِدَّ لِلْحَیَاهًِْ الطَّوِیلَهًِْ فَإِنَّ جَبْرَائِیلَ جَاءَ إِلَی رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ هُوَ قَاطِبٌ وَ قَدْ کَانَ قَبْلَ ذَلِکَ یَجِیءُ وَ هُوَ مُبْتَسِمٌ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله): یَا جَبْرَئِیلُ جِئْتَنِی الْیَوْمَ قَاطِباً فَقَالَ: یَا مُحَمَّدُ قَدْ وُضِعَتْ مَنَافِخُ النَّارِ، فَقَالَ: وَ مَا مَنَافِخُ النَّارِ یَا جَبْرَئِیلُ فَقَالَ: یَا مُحَمَّدُ إِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ أَمَرَ بِالنَّارِ فَنُفِخَ عَلَیْهَا أَلْفَ عَامٍ حَتَّی ابْیَضَّتْ وَ نُفِخَ عَلَیْهَا أَلْفَ عَامٍ حَتَّی احْمَرَّتْ ثُمَّ نُفِخَ عَلَیْهَا أَلْفَ عَامٍ حَتَّی اسْوَدَّتْ، فَهِیَ سَوْدَاءُ مُظْلِمَهًٌْ لَوْ أَنَّ قَطْرَهًًْ مِنَ الضَّرِیعِ قَطَرَتْ فِی شَرَابِ أَهْلِ الدُّنْیَا لَمَاتَ أَهْلُهَا مِنْ نَتْنِهَا.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - ابوبصیر از امام صادق (علیه السلام) نقل کرده است: همانا جبرئیل غضبناک و عبوس نزد پیامبر (صلی الله علیه و آله) آمد درحالی‌که قبلاً وقتی می‌آمد خندان و شادمان بود. پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: «ای جبرئیل امروز غضبناک و گرفته، نزد من آمده‌ای»؟! گفت: «ای محمّد (صلی الله علیه و آله)! شعله‌ورشدن آتش آغاز گردید». فرمود: «چگونه، ای جبرئیل»؟ گفت: «ای محمّد (صلی الله علیه و آله) خدای عزّوجلّ به آتش فرمان داد پس هزار سال بر آتش دمید تا سفید شد سپس هزار سال بر آن دمید تا سرخ شد آنگاه هزار سال بر آتش دمید تا سیاه گشت، سیاه تاریک و ظلمانی، اگر قطره‌ای از خار بن‌تلخ و ضریع در شراب اهل دنیا بریزد همه از بوی تعفّن آن می‌میرند».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص70

القمی، ج2، ص81

2

(غاشیه/ 4)

الصّادق (علیه السلام) - عَنْ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) قَال قُلْتُ… تَصْلی ناراً حامِیَةً قَالَ تَصْلَی نَارَ الْحَرْبِ فِی الدُّنْیَا عَلَی عَهْدِ الْقَائِمِ وَ فِی الْآخِرَهًِْ نَارَ جَهَنَّمَ.

امام صادق (علیه السلام) - محمّد از پدرش از امام صادق (علیه السلام) نقل کرده است: برای ایشان گفتم: تَصْلی ناراً حامِیَةً. فرمود: «در زمان قائم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) گرفتار آتش جنگ می‌شوند و در آخرت به آتش جهنّم».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص72

الکافی، ج8، ص50/ بحارالأنوار، ج24، ص310/ بحارالأنوار، ج51، ص50/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص762 و ثواب الأعمال، ص208/ الصراط المستقیم، ج2، ص253

3

(غاشیه/ 4)

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - تَصْلی وُجُوهُهُمْ ناراً حامِیَة.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - با چهره آن‌ها در آتش سوزان وارد می‌گردند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص72

بحارالأنوار، ج7، ص209/ القمی، ج2، ص418

آیه تُسْقی مِنْ عَیْنٍ آنِیَةٍ [5]

از چشمه‌ای بسیار داغ به آنان می‌نوشانند.

1

(غاشیه/ 5)

الباقر (علیه السلام) - إِذَا أَرَادَ اللَّهُ قَبْضَ الْکَافِرِ قَالَ یَا مَلَکَ الْمَوْتِ انْطَلِقْ أَنْتَ وَ أَعْوَانُکَ إِلَی عَدُوِّی فَإِنِّی قَدْ أَبْلَیْتُهُ فَأَحْسَنْتُ الْبَلَاءَ وَ دَعَوْتُهُ إِلَی دَارِ السَّلَامِ فَأَبَی فَیَجِیئُهُ مَلَکُ الْمَوْتِ بِوَجْهٍ کَرِیهٍ کَالِحٍ عَیْنَاهُ کَالْبَرْقِ الْخَاطِفِ وَ مَعَهُ خَمْسُمِائَهًِْ مَلَکٍ أَعْوَاناً مَعَهُمْ سِیَاطٌ مِنْ قَلْبِ جَهَنَّمَ تَلْتَهِبُ تِلْکَ السِّیَاطُ وَ هِیَ مِنْ لَهَبِ جَهَنَّمَ… فَیَضْرِبُهُ بِالسَّفُّودِ ضَرْبَهًًْ فَلَا یَبْقَی مِنْهُ شُعْبَهًٌْ إِلَّا أَنْشَبَهَا فِی کُلِّ عِرْقٍ وَ مَفْصِلٍ ثُمَّ یَجْذِبُهُ جَذْبَهًًْ فَیَسُلُّ رُوحَهُ مِنْ قَدَمَیْهِ بَسْطا… ثُمَّ یُسَلِّطُ اللَّهُ عَلَیْهِ مَلَکَیْنِ أَصَمَّیْنِ أَعْمَیَیْنِ مَعَهُمَا مِطْرَقَتَانِ مِنْ حَدِیدٍ مِنْ نَارٍ یَضْرِبَانِهِ فَلَا یَخْبِطَانِهِ وَ یَصِیحُ فَلَا یَسْمَعَانِهِ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَهًِْ فَإِذَا کَانَتْ صَیْحَهًُْ الْقِیَامَهًِْ اشْتَعَلَ قَبْرُهُ نَاراً فَیَقُولُ لِیَ الْوَیْلُ إِذَا اشْتَعَلَ قَبْرِی نَاراً فَیُنَادِی مُنَادٍ أَلَا الْوَیْلُ قَدْ دَنَا مِنْکَ وَ الْهَوَانُ قُمْ مِنْ نِیرَانِ الْقَبْرِ إِلَی نِیرَانٍ لَا یَطْفَأُ فَیَخْرُجُ مِنْ قَبْرِهِ مُسْوَدّاً وَجْهُهُ مُزْرَقَّهًًْ عَیْنَاهُ قَدْ طَالَ خُرْطُومُهُ وَ کَسَفَ بَالُهُ مُنَکِّساً رَأْسَهُ یُسَارِقُ النَّظَرَ فَیَأْتِیهِ عَمَلُهُ الْخَبِیثُ… وَ جَاذَبَهُ الشَّیْطَانُ بِالسِّلْسِلَهًِْ فَکُلَّمَا رَفَعَ رَأْسَهُ وَ نَظَرَ إِلَی قُبْحِ وَجْهِهِ کَلَحَ فِی وَجْهِهِ قَالَ فَیَقُولُ یَا لَیْتَ بَیْنِی وَ بَیْنَکَ بُعْدَ الْمَشْرِقَیْنِ فَبِئْسَ الْقَرِینُ وَیْحَکَ بِمَا أَغْوَیْتَنِی احْمِلْ عَنِّی مِنْ عَذَابِ اللَّهِ مِنْ شَیْءٍ فَیَقُولُ یَا شَقِیُّ کَیْفَ أَحْمِلُ عَنْکَ مِنْ عَذَابِ اللَّهِ مِنْ شَیْءٍ وَ أَنَا وَ أَنْتَ الْیَوْمَ فِی الْعَذابِ مُشْتَرِکُونَ ثُمَّ یُضْرَبُ عَلَی رَأْسِهِ ضَرْبَهًًْ فَیَهْوِی سَبْعِینَ أَلْفَ عَامٍ حَتَّی یَنْتَهِیَ إِلَی عَیْنٍ یُقَالُ لَهَا آنِیَهًٌْ یَقُولُ اللَّهُ تَعَالَی تُسْقی مِنْ عَیْنٍ آنِیَةٍ وَ هُوَ عَیْنٌ یَنْتَهِی حَرُّهَا وَ طَبْخُهَا وَ أُوقِدَ عَلَیْهَا مُذْ خَلَقَ اللَّهُ جَهَنَّمَ کُلُّ أَوْدِیَهًِْ النَّارِ تَنَامُ وَ تِلْکَ الْعَیْنُ لَا تَنَامُ مِنْ حَرِّهَا.

امام باقر (علیه السلام) - وقتی خداوند بخواهد کافر را قبض روح کند، می‌فرماید: «ای فرشته‌ی مرگ! تو و یارانت به‌سوی دشمن من بروید؛ چون من او را آزمودم و آزمایش را نیکو انجام دادم و او را به سرای صلح و سلامت (بهشت) دعوت کردم ولی او ابا کرد؛ پس فرشته‌ی مرگ با چهره‌ای زشت و عبوس نزد او می‌آید درحالی‌که چشمانش مانند برق جهنده است و پانصد فرشته‌ی همراه و یاور او هستند و با آن‌ها تازیانه‌ای از قلب جهنّم است و آن تازیانه که از شعله‌های جهنّم است شعله‌ور می‌شود… سپس با سیخ ضربه‌ای به او می‌زند؛ پس هیچ قسمتی از او باقی نمی‌ماند مگر آنکه آن را در هر رگی و مفصلی فرو می‌برد. سپس آن را یک مرتبه می‌کشد؛ در نتیجه روحش را از پاهایش گشوده، بیرون می‌کشد… سپس خداوند دو فرشته کروکور بر او مسلّط می‌گرداند که همراه آن‌ها دو چکش آهنین از آتش است. او را می‌زنند و اشتباه نمی‌کنند و تا روز قیامت فریاد می‌زند ولی فریاد او را نمی‌شنوند و هنگامی‌که فریاد قیامت (نفخ صور دوّم) واقع شود، قبرش با آتش شعله‌ور شود و می‌گوید: «وای بر من که قبرم با آتش شعله‌ور شد»؛ پس ندادهنده‌ای ندا می‌دهد: «عذاب و خواری به تو نزدیک شد. از آتش قبر برخیز و به‌سوی آتشی که خاموش نمی‌شود برو»؛ پس از قبرش بیرون می‌آید درحالی‌که چهره‌اش سیاه و چشمانش کبود است و بینی‌اش دراز شده و قلبش گرفته و غمگین است و سرافکنده است و زیر چشمی نگاه می‌کند. سپس عمل پلیدش نزد او می‌آید… و شیطان او را با زنجیر می‌کشد. هرگاه سرش را بالا بیاورد و به زشتی صورتش نگاه کند، دندان‌هایش در صورتش آشکار و صورتش عبوس گردد». امام (علیه السلام) فرمود: «سپس [به شیطان] می‌گوید: «ای کاش میان من و تو فاصله‌ی مشرق و مغرب بود؛ چه بد همنشینی بودی! وای بر تو بدان سبّب که مرا گمراه کردی؛ سهمی از عذاب الهی را از من بردار». می‌گوید: «ای بدبخت! چگونه سهمی از عذاب الهی را از تو بردارم درحالی‌که من و تو امروز در عذاب، مشترکیم». سپس ضربه‌ای بر سرش زده می‌شود و هفتاد هزار سال سقوط می‌کند تا به چشمه‌ای می‌رسد که به آن آنِیَةٍ گفته می‌شود. خدای تعالی می‌فرماید: تُسْقی مِنْ عَیْنٍ آنِیَةٍ، و آن چشمه‌ای است که حرارت و جوشش آن به نهایت می‌رسد و از زمانی‌که خداوند جهنّم را آفریده برافروخته شده است. همه‌ی درّه‌های آتش استراحت و آرامش دارند ولی آن چشمه از شدّت حرارتش آرام نمی‌گیرد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص72

بحارالأنوار، ج8، ص321/ الاختصاص، ص362؛ فیه: «وقع» بدل «رفع»

2

(غاشیه/ 5)

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - تُسْقی مِنْ عَیْنٍ آنِیَةٍ قَالَ لَهَا أَنِینٌ مِنْ شِدَّهًِْ حَرِّهَا.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - تُسْقَی مِنْ عَیْنٍ آنِیَةٍ، از شدّت حرارت آن به فغان می¬افتد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص72

بحارالأنوار، ج7، ص209/ القمی، ج2، ص418/ بحارالأنوار، ج8، ص314 و الزهد، ص103

3

(غاشیه/ 5)

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - قَالَ ابْنُ عَبَّاسٍ (رحمة الله علیه) تُسْقَی مِنْ عَیْنٍ آنِیَةٍ أَیْ وَ تُسْقَی أَیْضاً مِنْ عَیْنٍ حَارَّهًٍْ قَدْ بَلَغَتْ أَنَاهَا وَ انْتَهَتْ حَرَارَتُهَا.

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - تَصْلی ناراً حامِیَةً در آتشی که] به شدّت گرم شده و آن بر دشمنان خدا زبانه می‌کشد وارد می‌شوند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص74

بحرالعرفان، ج17، ص10

آیه لَیْسَ لَهُمْ طَعامٌ إِلاَّ مِنْ ضَریعٍ [6]

غذایی جز از ضریع (گیاهی نامطبوع) ندارند.

1

(غاشیه/ 6)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - الضَّرِیعُ شَیْءٌ یَکُونُ فِی النَّارِ یُشْبِهُ الشَّوْکَ أَمَرُّ مِنَ الصَّبِرِ وَ أَنْتَنُ مِنَ الْجِیفَهًِْ وَ أَشَدُّ حَرّاً مِنَ النَّارِ سَمَّاهُ اللَّهُ الضَّرِیعَ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - ضَرِیع، چیزی که در آتش می‌باشد و به خار شباهت دارد و از صَبِر [که گیاهی تلخ است] تلخ‌تر و از مردار بدبوتر و از آتش گرم‌تر است؛ خداوند آن را ضَرِیعٍ نامیده است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص74

بحارالأنوار، ج7، ص169/ نورالثقلین

2

(غاشیه/ 6)

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - لَیْسَ لَهُمْ طَعامٌ إِلَّا مِنْ ضَرِیعٍ قَالَ عَرَقُ أَهْلِ النَّارِ وَ مَا یَخْرُجُ مِنْ فُرُوجِ الزَّوَانِی.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - لَّیْسَ لَهُمْ طَعَامٌ إِلَّا مِن ضَرِیعٍ، عرق دوزخیان و آنچه از شرمگاه زنادهندگان بیرون می¬آید.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص74

بحارالأنوار، ج7، ص209/ القمی، ج2، ص418

3

(غاشیه/ 6)

الباقر (علیه السلام) - عَنْ زُرَارَهًَْ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ (علیه السلام) قَالَ: سَأَلَهُ الْأَبْرَشُ الْکَلْبِیُّ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ یَوْمَ تُبَدَّلُ الْأَرْضُ غَیْرَ الْأَرْضِ قَالَ تُبَدَّلُ خُبْزَهًًْ نَقِیَّهًًْ یَأْکُلُ النَّاسُ مِنْهَا حَتَّی یَفْرُغَ مِنَ الْحِسَابِ قَالَ الْأَبْرَشُ فَقُلْتُ إِنَّ النَّاسَ یَوْمَئِذٍ لَفِی شُغُلٍ عَنِ الْأَکْلِ فَقَالَ أَبُو جَعْفَرٍ (علیه السلام) هُمْ فِی النَّارِ لَا یَشْتَغِلُونَ عَنْ أَکْلِ الضَّرِیعِ وَ شُرْبِ الْحَمِیمِ وَ هُمْ فِی الْعَذَابِ فَکَیْفَ یَشْتَغِلُونَ عَنْهُ فِی الْحِسَابِ.

امام باقر (علیه السلام) - زراره گوید: ابرش کلبی از امام باقر (علیه السلام) تفسیر آیه: که این زمین به زمین دیگر، و آسمان‌ها [به آسمان‌های دیگری] مبدّل می‌شود، و آنان در پیشگاه خداوند واحد قهّار ظاهر می‌گردند! . (ابراهیم/48) را پرسید. [و پاسخ گذشته را بیان کرده تا فرموده] خدا عزّوجلّ می‌فرماید: و دوزخیان، بهشتیان را صدا می‌زنند که: «[محبّت کنید] و مقداری آب، یا از آنچه خدا به شما روزی داده، به ما ببخشید»! . (اعراف/50) و آنان در دوزخند و خار تلخ بدبو خورند و آب‌داغ گل‌آلود و روز رستاخیز چگونه باشند؟

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص74

الکافی، ج6، ص286/ نورالثقلین

4

(غاشیه/ 6)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - وَ لَوْ أَنَ قَطْرَهًًْ مِنَ الزَّقُّومِ وَ الضَّرِیعِ قَطَرَتْ فِی شَرَابِ أَهْلِ الدُّنْیَا لَمَاتَ أَهْلُ الدُّنْیَا مِنْ نَتْنِهَا.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - اگر قطره‌ای از آب‌های زقّوم و ضریع جهنّم در آب‌های اهل دنیا ریخته شود تمام اهل دنیا از بویش می‌میرند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص74

روضه الواعظین، ج2، ص507/ بحرالعرفان، ج15، ص276

آیه لا یُسْمِنُ وَ لا یُغْنی مِنْ جُوعٍ [7]

که نه آن‌ها را فربه می‌کند و نه از گرسنگی می‌رهاند.

1

(غاشیه/ 7)

الصّادق (علیه السلام) - لَا یَنْفَعُهُمْ وَ لَا یُغْنِیهِمْ لَا یَنْفَعُهُمُ الدُّخُولُ وَ لَا یُغْنِیهِمُ الْقُعُودُ.

امام صادق (علیه السلام) - سودشان نبخشد و بی‌نیازشان نکند، نه ورودشان [بر امام] بدان‌ها سود بخشد و نه نشستنشان [در حضور امام] آنان را بی‌نیاز کند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص74

الکافی، ج8، ص178/ بحارالأنوار، ج24، ص364/ نورالثقلین

آیه وُجُوهٌ یَوْمَئِذٍ ناعِمَة [8]

چهره‌هایی در آن روز شادابند.

آیه لِسَعْیِها راضِیَةٌ [9]

و از سعی و تلاش خود خشنودند.

1

(غاشیه/ 9)

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - ثُمَّ ذَکَرَ أَتْبَاعَ أَمِیرِ‌الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) فَقَالَ وُجُوهٌ یَوْمَئِذٍ ناعِمَةٌ* لِسَعْیِها راضِیَةٌ یَرْضَی اللَّهُ مَا سَعَوْا فِیه.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - سپس خداوند از پیروان امیرمؤمنان حضرت علی (علیه السلام) یاد کرد و فرمود: وُجُوهٌ یَوْمَئِذٍ نَّاعِمَةٌ * لِسَعْیِهَا رَاضِیَةٌ، خداوند از آنچه که ایشان در راه آن کوشیده¬اند، خشنود است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص74

بحارالأنوار، ج7، ص209/ القمی، ج2، ص418/ نورالثقلین

2

(غاشیه/ 9)

الأئمّهًْ (علیهم السلام) - وُجُوهٌ یَوْمَئِذٍ ناعِمَةٌ، لِسَعْیِها راضِیَةٌ الْآیَهًِْ فَهُمْ شِیعَهًُْ آلِ مُحَمَّد (علیهم السلام).

ائمّه (علیهم السلام) - امّا وُجُوهٌ یَوْمَئِذٍ نَّاعِمَةٌ * لِسَعْیِهَا رَاضِیَةٌ آنان شیعیان خاندان محمّد (صلی الله علیه و آله) می‌باشند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص74

تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص762

آیه فی جَنَّةٍ عالِیَةٍ [10]

در بهشتی عالی جای دارند.

آیه لا تَسْمَعُ فیها لاغِیَةً [11]

که در آن سخن بیهوده‌ای نمی‌شنوند.

1

(غاشیه/ 11)

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - فِی جَنَّةٍ عالِیَةٍ* لا تَسْمَعُ فِی‌ها لاغِیَةً قَالَ الْهَزْلُ وَ الْکَذِبُ.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - فِی جَنَّةٍ عَالِیَة * لَّا تَسْمَعُ فِیهَا لَاغِیَةً یعنی شوخی و دروغ.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص76

بحارالأنوار، ج7، ص209/ القمی، ج2، ص418

آیه فیها عَیْنٌ جارِیَةٌ [12]

در آن چشمه‌ای جاری است.

آیه فیها سُرُرٌ مَرْفُوعَةٌ [13]

در آن تخت‌های زیبای بلندی است.

1

(غاشیه/ 13)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام) - عَنْ عَاصِمِ‌بْنِ‌ضَمْرَهًَْ عَنْ عَلِیٍّ (علیه السلام) أَنَّهُ ذَکَرَ أَهْلَ الْجَنَّهًِْ فَقَالَ یَجِیئُونَ فَیَدْخُلُونَ فَإِذَا أَسَاسُ بُیُوتِهِمْ مِنْ جَنْدَلِ اللُّؤْلُؤِ وَ سُرُرٌ مَرْفُوعَةٌ* وَ أَکْوابٌ مَوْضُوعَةٌ* وَ نَمارِقُ مَصْفُوفَةٌ* وَ زَرابِیُّ مَبْثُوثَةٌ وَ لَوْ لَا أَنَّ اللَّهَ قَدَّرَهَا لَهُمْ لَالْتَمَعَتْ أَبْصَارُهُمْ بِمَا یَرَوْنَ وَ یُعَانِقُونَ الْأَزْوَاجَ وَ یَقْعُدُونَ عَلَی السُّرُرِ وَ یَقُولُونَ الْحَمْدُ للهِ الَّذِی هَدانا لِهذا.

امام علی (علیه السلام) - از علی (علیه السلام) [روایت شده است] که ایشان اهل بهشت را یاد کرد و فرمود: می‌آیند و وارد [بهشت] می‌شوند؛ پس ناگهان می‌بینند که بنیان خانه‌هایشان از سنگ مروارید است و در آن تخت‌های زیبای بلندی است، و قدح‌هایی [که در کنار این چشمه] نهاده، و بالش‌ها و پشتی‌های صف‌داده شده، و فرش‌های فاخر گسترده! . (غاشیه/16) و اگر نبود که خداوند آن را برایشان مقدّر فرموده، چشمانشان به سبب آنچه می‌بینند ربوده [و نابینا] می‌شد، و با همسران معانقه می‌کنند و بر روی تخت‌ها می‌نشینند و می‌گویند: ستایش مخصوص خداوندی است که ما را به این [همه نعمت‌ها] رهنمون شد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص76

بحارالأنوار، ج7، ص170/ نورالثقلین

2

(غاشیه/ 13)

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ (رحمة الله علیه) فِی قَوْلِهِ فِیهَا سُرُرٌ مَرْفُوعَةٌ: أَلْوَاحُهَا مِنْ ذَهَبٍ مُکَلَّلَهًًْ بِالزَّبَرْجَدِ وَ الدُّرِّ وَ الْیَاقُوتِ مُرْتَفِعَهًًْ مَا لَمْ یَجِئْ أَهْلُهَا، فَإِذَا أَرَادَ صَاحِبُهَا الْجُلُوسَ عَلَیْهَا تَوَاضَعَتْ لَهُ حَتَّی یَجْلِسَ عَلَیْهَا ثُمَّ تَرْفَعُ إِلَی مَوْضِعِهَا. وَ قِیلَ: إِنَّمَا رُفِعَتْ لِیَرَی الْمُؤْمِنُونَ بِجُلُوسِهِمْ عَلَیْهَا جَمِیعَ مَا حَوْلَهُمْ مِنَ الْمُلْکِ.

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - فِی‌ها سُرُرٌ مَرْفُوعَةٌ، ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) گوید: تخته‌های آن از طلا است که با زبرجد، درّ و یاقوت احاطه [و زینت] شده است. تا زمانی‌که اهل این تخت‌ها نیامده‌اند، بلند [و برافراشته] است و هنگامی‌که [صاحبش] خواست بر روی آن بنشیند، برای او فرود می‌آید تا بر روی آن بنشیند و سپس بالا می‌رود و در جایش قرار می‌گیرد، و گفته شده است: بلند است تا اینکه مؤمنان با نشستن بر روی این تخت‌ها همه‌ی قلمرو مالکیّت را در اطرافشان ببینند؛ که از زیر آن رودها جاری است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص76

بحارالأنوار، ج8، ص136/ القمی، ج2، ص 418 / البرهان/ بحارالأنوار، ج7، ص169؛ فیه: «تجری من تحت‌ها الانهار» محذوف

آیه وَ أَکْوابٌ مَوْضُوعَةٌ [14]

و قدح‌هایی [از شراب طهور] نهاده شده.

1

(غاشیه/ 14)

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - وَ أَکْوابٌ مَوْضُوعَةٌ یُرِیدُ الْأَبَارِیقَ الَّتِی لَیْسَ لَهَا آذَانٌ.

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - وَ أَکْوَابٌ مَّوْضُوعَةٌ یعنی جام¬هایی که دسته ندارند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص76

بحارالأنوار، ج8، ص136/ القمی، ج2، ص418

آیه وَ نَمارِقُ مَصْفُوفَةٌ [15]

و بالش‌ها و پشتی‌هایی که در کنار هم چیده شده.

1

(غاشیه/ 15)

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - فِی قَوْلِهِ وَ نَمارِقُ مَصْفُوفَةٌ قَالَ الْبُسُطُ وَ الْوَسَائِد.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - وَنَمَارِقُ مَصْفُوفَةٌ یعنی: فرش¬ها و بالش¬ها.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص76

بحارالأنوار، ج8، ص136/ القمی، ج2، ص418/ نورالثقلین؛ فیه: «الوسایط» بدل «الوساید» / البرهان

آیه وَ زَرابِیُّ مَبْثُوثَةٌ [16]

و فرش‌های فاخر گسترده

1

(غاشیه/ 16)

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - وَ زَرابِیُّ مَبْثُوثَةٌ قَالَ کُلُّ شَیْءٍ خَلَقَهُ اللَّهُ فِی الْجَنَّهًِْ لَهُ مِثَالٌ فِی الدُّنْیَا إِلَّا الزَّرَابِیُّ فَإِنَّهُ لَا یُدْرَی مَا هِیَ.

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - وَ زَرَابِیُّ مَبْثُوثَةٌ تمامی آنچه خداوند در بهشت آفریده است، نمونه¬ای در دنیا دارد، به جز زَرابی که هیچ‌کس نمی¬داند چیست.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص78

بحارالأنوار، ج8، ص136/ القمی، ج2، ص418

آیه أَ فَلا یَنْظُرُونَ إِلَی الْإِبِلِ کَیْفَ خُلِقَتْ [17]

آیا آنان به شتر نمی‌نگرند که چگونه آفریده شده است؟!

1

(غاشیه/ 17)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام) - إِنَّ اللَّهَ تَعَالَی مَا فَرَضَ الْإِیمَانَ عَلَی جَارِحَهًٍْ وَاحِدَهًٍْ وَ مَا مِنْ جَارِحَهًٍْ مِنْ جَوَارِحِ الْإِنْسَانِ إِلَّا وَ قَدْ وُکِلَتْ بِغَیْرِ مَا وُکِلَتْ بِهِ الْأُخْرَی… أَمَّا مَا فَرَضَهُ عَلَی الْعَیْنَیْنِ فَهُوَ النَّظَرُ إِلَی آیَاتِ اللَّهِ وَ غَضُّ النَّظَرِ عَنْ مَحَارِمِ اللَّهِ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ قَالَ اللَّهُ تَعَالَی أَ فَلا یَنْظُرُونَ إِلَی الْإِبِلِ کَیْفَ خُلِقَتْ* وَ إِلَی السَّماءِ کَیْفَ رُفِعَتْ* وَ إِلَی الْجِبالِ کَیْفَ نُصِبَتْ* وَ إِلَی الْأَرْضِ کَیْفَ سُطِحَت.

امام علی (علیه السلام) - خداوند متعال برای هریک از اعضاء و جوارح انسانی وظیفه‌ای را معیّن کرده است که این وظیفه به عضوی دیگر ارتباط ندارد… امّا واجبات چشم یکی از آن‌ها نگاه‌کردن در آیات خداوند و پوشیدن دیده از آنچه خداوند حرام کرده است، در قرآن مجید می‌فرماید: أَ فَلا یَنْظُرُونَ إِلَی الْإِبِلِ کَیْفَ خُلِقَتْ، وَ إِلَی السَّماءِ کَیْفَ رُفِعَتْ، وَ إِلَی الْجِبالِ کَیْفَ نُصِبَتْ، وَ إِلَی الْأَرْضِ کَیْفَ سُطِحَت.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص78

مستدرک الوسایل، ج11، ص146/ بحارالأنوار، ج66، ص76/ بحارالأنوار، ج90، ص51؛ فیه: «جارحهًْ واحدهًْ وما من» محذوف

2

(غاشیه/ 17)

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - عَنِ ابْنِ‌عَبَّاسٍ (رحمة الله علیه) فِی قَوْلِهِ أَ فَلا یَنْظُرُونَ إِلَی الْإِبِلِ کَیْفَ خُلِقَتْ یُرِیدُ الْأَنْعَامَ إِلَی قَوْلِه وَ إِلَی الْجِبالِ کَیْفَ نُصِبَتْ یَقُولُ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ یَقْدِرُ أَحَدٌ أَنْ یَخْلُقَ مِثْلَ الْإِبِلِ وَ یَرْفَعَ مِثْلَ السَّمَاءِ وَ یَنْصِبَ مِثْلَ الْجِبَالِ وَ یَسْطَحَ مِثْلَ الْأَرْضِ غَیْرِی وَ یَفْعَلَ مِثْلَ هَذَا الْفِعْلِ أَحَدٌ سِوَای.

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - از ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) روایت شده که گفت: خداوند متعال فرمود: أَفَلَا یَنظُرُونَ إِلَی الْإِبِلِ کَیْفَ خُلِقَتْ یعنی به چهارپایان. و فرمود: وَ إِلَی السَّماءِ کَیْفَ رُفِعَتْ، وَ إِلَی الْجِبالِ کَیْفَ نُصِبَتْ، وَ إِلَی الْأَرْضِ کَیْفَ سُطِحَت خداوند عزّوجلّ می¬فرماید: «آیا کسی به جز من می¬تواند همانند شتر را بیافریند و همانند آسمان را برافرازد و همانند کوه¬ها را بر پا کند و همانند زمین را بگستراند؟ آیا کسی جز من چنین کاری را انجام می¬دهد»؟

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص78

بحارالأنوار، ج9، ص250/ القمی، ج2، ص418/ البرهان

3

(غاشیه/ 17)

الصّادق (علیه السلام) - رُوِیَ عَنْ هِشَامِ‌بْنِ‌الْحَکَمِ أَنَّهُ قَالَ: مِنْ سُؤَالِ الزِّنْدِیقِ الَّذِی أَتَی أَبَا عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) أَنْ قَالَ مَا الدَّلِیلُ عَلَی صَانِعِ الْعَالَمِ؟ فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) وُجُودُ الْأَفَاعِیلِ الَّتِی دَلَّتْ عَلَی أَنَّ صَانِعَهَا صَنَعَهَا أَ لَا تَرَی أَنَّکَ إِذَا نَظَرْتَ إِلَی بِنَاءٍ مُشَیَّدٍ مَبْنِیٍّ عَلِمْتَ أَنَّ لَهُ بَانِیاً وَ إِنْ کُنْتَ لَمْ تَرَ الْبَانِیَ وَ لَمْ تُشَاهِدْهُ؟ .

امام صادق (علیه السلام) - هشام‌بن‌حکم روایت کرده است که از جمله سؤال زندیقی که نزد امام صادق (علیه السلام) آمد، این بود که عرض کرد: «پس دلیل بر خدا چیست»؟ حضرت صادق (علیه السلام) فرمود: «وجود کارهای غریبه که در غایت استحکام و متانت است دلالت می‌کند بر اینکه صانعی این‌ها را ساخته آیا نمی‌بینی که تو هرگاه به‌سوی عمارت بلند افراشته یا گچ‌کاری کرده که آن را ساخته‌اند، نظر کنی. می‌دانی که آن را بناکننده‌ایست که آن را ساخته و هرچند که تو آن بانی را ندیده باشی و او را مشاهده نکرده باشی که آن را می‌سازد».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص78

الإحتجاج، ج2، ص332/ نورالثقلین

4

(غاشیه/ 17)

الصّادق (علیه السلام) - عَنِ الصَّادِقِ جَعْفَرِ‌بْنِ‌مُحَمَّدٍ (علیه السلام) فِی الرَّدِّ عَلَی مَنْ أَنْکَرَ وُجُودَ الصَّانِعِ قَالَ لِمَنْ کَانَ مُنْکِراً لِلصَّانِعِ: إِذَا رَأَیْتَ بِنَاءً أَ تُقِرُّ أَنَّ لَهُ بَانِیاً؟ وَ إِذَا رَأَیْتَ صُورَهًًْ أَ تُقِرُّ أَنَّ لَهَا مُصَوِّراً؟ قَالَ: لَا بُدَّ مِنْ ذَلِکَ.

امام صادق (علیه السلام) - از امام صادق (علیه السلام) در ردّ بر کسی که وجود آفریننده را انکار کرد [روایت شده است که] امام (علیه السلام) به کسی که انکارکننده آفریننده بود. فرمود: «هنگامی‌که ساختمانی را ببینی، آیا اعتراف می‌کنی که آن سازنده‌ای دارد و هنگامی‌که عکسی را ببینی، آیا اعتراف می‌کنی که آن نقاشی دارد»؟ گفت: «چاره‌ای از آن نیست».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص78

نورالثقلین

5

(غاشیه/ 17)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام) - جُمِعَ الْخَیْرُ کُلُّهُ فِی ثَلَاثِ خِصَالٍ النَّظَرِ وَ السُّکُوتِ وَ الْکَلَامِ فَکُلُّ نَظَرٍ لَیْسَ فِیهِ اعْتِبَارٌ فَهُوَ سَهْوٌ وَ کُلُّ سُکُوتٍ لَیْسَ فِیهِ فِکْرَهًٌْ فَهُوَ غَفْلَهًٌْ وَ کُلُّ کَلَامٍ لَیْسَ فِیهِ ذِکْرٌ فَهُوَ لَغْوٌ فَطُوبَی لِمَنْ کَانَ نَظَرُهُ عِبْرَهًًْ وَ سُکُوتُهُ فِکْرَهًٌْ وَ کَلَامُهُ ذِکْراً وَ بَکَی عَلَی خَطِیئَتِهِ وَ أَمِنَ النَّاسُ مِنْ شَرِّهِ.

امام علی (علیه السلام) - همه‌ی خوبی‌ها در سه خصلت جمع است: نظر و خاموشی و سخن هر نظری که عبرت‌خیز نباشد سهو است. هر خاموشی که اندیشه در آن نیست غفلت است. هر سخنی که در ذکر خدا نیست، لغو است. خوشا به کسی که نظرش عبرت و خاموشی‌اش فکرت و سخنش ذکر است. بر خطای خود می‌گرید و مردم از شرّش آسوده‌اند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص78

تحف العقول، ص215/ نورالثقلین

آیه وَ إِلَی السَّماءِ کَیْفَ رُفِعَتْ [18]

و به آسمان که چگونه برافراشته شده؟!

آیه وَ إِلَی الْجِبالِ کَیْفَ نُصِبَتْ [19]

و به کوه‌ها که چگونه درجای خود نصب گردیده؟!

1

(غاشیه/ 19)

الرّضا (علیه السلام) - أَبُو الْمَضَا عَن رضا (علیه السلام) فی قوله وَ إِلَی الْجِبالِ کَیْفَ نُصِبَتْ قال الأوصیاء.

امام رضا (علیه السلام) - وَ إِلَی الْجِبالِ کَیْفَ نُصِبَتْ یعنی اوصیا (علیهم السلام).

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص80

المناقب، ج1، ص309

آیه وَ إِلَی الْأَرْضِ کَیْفَ سُطِحَتْ [20]

و به زمین که چگونه گسترده و هموار گشته است؟!

آیه فَذَکِّرْ إِنَّما أَنْتَ مُذَکِّرٌ [21]

پس تذکّر ده که تو فقط تذکّردهنده‌ای!

1

(غاشیه/ 21)

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - فَعِظْ یَا مُحَمَّدُ (صلی الله علیه و آله) إِنَّمَا أَنْتَ وَاعِظ.

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) -‌ای محمّد (صلی الله علیه و آله) پند بده! تو واعظ و پنددهنده هستی.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص80

بحارالأنوار، ج9، ص250/ القمی، ج2، ص418

آیه لَسْتَ عَلَیْهِمْ بِمُصَیْطِرٍ [22]

تو بر آنان سلطه نداری که مجبورشان به ایمان کنی.

1

(غاشیه/ 22)

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - لَسْتَ بِحَافِظٍ وَ لَا کَاتِبٍ عَلَیْهِمْ.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - لَسْتَ؛ تو نگهبان آن‌ها و نویسنده‌ی اعمال آن‌ها نیستی.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص80

بحارالأنوار، ج9، ص250/ القمی، ج2، ص418/ نورالثقلین/ البرهان

آیه إِلاَّ مَنْ تَوَلَّی وَ کَفَرَ [23]

[و تذكّر براي همه سود‌بخش است] مگر کسی که پشت کند و کافر شود.

1

(غاشیه/ 23)

الباقر (علیه السلام) - مَنْ لَمْ یَتَّعِظْ وَ لَمْ یُصَدِّقْکَ وَ جَحَدَ رُبُوبِیَّتِی وَ کَفَرَ نِعْمَتِی فَیُعَذِّبُهُ اللَّهُ الْعَذابَ الْأَکْبَرَ یُرِیدُ الْعَذَابَ الشَّدِیدَ الدَّائِمَ إِنَّ إِلَیْنا إِیابَهُمْ یُرِیدُ مَصِیرَهُمْ ثُمَّ إِنَّ عَلَیْنا حِسابَهُمْ أَیْ جَزَاءَهُم.

امام باقر (علیه السلام) - کسی که پند نگرفت و تو را تصدیق نکرد و منکر ربوبیّت من شد و کافر نعمتم گردید. که خداوند او را به عذاب بزرگ مجازات می‌کند! . به یقین بازگشت [همه‌ی] آنان به‌سوی ماست. او را به عذاب شدید و دائمی کیفر می‌کند. حرکت آن‌ها به‌سوی ما است: ثُمَّ إِنَّ عَلَیْنا حِسابَهُمْ و بر ماست جزای آن‌ها.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص80

بحارالأنوار، ج9، ص251/ القمی، ج2، ص419 و نورالثقلین؛ فیهما: «الغلیظ» بدل «العذاب»

آیه فَیُعَذِّبُهُ اللهُ الْعَذابَ الْأَکْبَرَ [24]

که خداوند او را به بزرگ‌ترین عذاب، مجازات می‌کند!

1

(غاشیه/ 24)

الباقر (علیه السلام) - فَیُعَذِّبُهُ اللهُ الْعَذابَ الْأَکْبَرَ یُرِیدُ الْغَلِیظَ الشَّدِیدَ الدَّائِمَ.

امام باقر (علیه السلام) - فَیُعَذِّبُهُ اللهُ الْعَذَابَ الْأَکْبَرَ، یعنی سهمگین و سخت و همیشگی.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص80

بحارالأنوار، ج8، ص356/ بحارالأنوار، ج9، ص251؛ فیه: «العذاب» بدل «الغلیظ»

آیه إِنَّ إِلَیْنا إِیابَهُمْ [25]

به یقین بازگشت [همه‌ی] آنان به‌سوی ماست.

آیه ثُمَّ إِنَّ عَلَیْنا حِسابَهُم [26]

و به یقین حسابشان [نيز] با ماست.

1

(غاشیه/ 26)

الباقر (علیه السلام) - وَ إِلَیَّ إِیَابُ الْخَلْقِ جَمِیعاً، وَ أَنَا الْإِیَابُ الَّذِی یَئُوبُ إِلَیْهِ کُلُّ شَیْءٍ بَعْدَ الْفَنَاءِ، وَ إِلَیَّ حِسَابُ الْخَلْقِ جَمِیعاً.

امام باقر (علیه السلام) - بازگشت همه خلق به‌سوی من است و من بازگشتی هستم که همه چیز بعد از داوری و صدور حکم [در قیامت] به‌سوی او باز می‌گردد و حساب همه‌ی خلق به‌سوی من است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص80

مختصرالبصایر، ص133

2

(غاشیه/ 26)

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - إِنَّ إِلَیْنا إِیابَهُمْ أَیْ مَرْجِعَهُمْ ثُمَّ إِنَّ عَلَیْنا حِسابَهُمْ.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - إِنَّ إِلَیْنَا إِیَابَهُمْ یعنی بازگشتشان و مسلّماً حسابشان (نیز) با ماست!

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص82

القمی، ج2، ص419

3

(غاشیه/ 26)

الصّادق (علیه السلام) - عَنْ عَبْدِ اللَّهِ‌بْنِ‌سِنَانٍ، عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام)، قَال إِذَا کَانَ یَوْمُ الْقِیَامَهًِْ وَکَلَنَا اللَّهُ بِحِسَابِ شِیعَتِنَا فَمَا کَانَ لِلَّهِ سَأَلْنَا اللَّهَ أَنْ یَهَبَهُ لَنَا فَهُوَ لَهُمْ وَ مَا کَانَ لَنَا فَهُوَ لَهُمْ ثُمَّ قَرَأَ أَبُوعَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) إِنَّ إِلَیْنا إِیابَهُمْ ثُمَّ إِنَّ عَلَیْنا حِسابَهُمْ.

امام صادق (علیه السلام) - عبدالله‌بن‌سنان از امام صادق (علیه السلام) نقل کرده است که فرمود: هرگاه روز رستاخیز شود خداوند ما را مأمور حساب شیعیانمان قرار می‌دهد هرچه از خدا درباره‌ی آنان بخواهیم خداوند به‌واسطه‌ی ما با آنان می‌بخشد هر نعمتی که برای ما باشد برای آنان است سپس امام صادق (علیه السلام) این آیه را خواند: إِنَّ إِلَیْنا إِیابَهُمْ* ثُمَّ إِنَّ عَلَیْنا حِسابَهُمْ.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص82

بحارالأنوار، ج7، ص264/ إرشادالقلوب، ج2، ص256/ الأمالی للطوسی، ص406/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص762؛ فیه: «وماکان للآدمیین… بدله فهو لهم» زیادهًْ / المناقب، ج2، ص153

4

(غاشیه/ 26)

الصّادق (علیه السلام) - عَنْ قَبِیصَهًَْ عَنْ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) فِی قَوْلِهِ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ إِنَّ إِلَیْنا إِیابَهُمْ ثُمَّ إِنَّ عَلَیْنا حِسابَهُمْ قَالَ فِینَا قُلْتُ إِنَّمَا أَسْأَلُکَ عَنِ التَّفْسِیرِ قَالَ نَعَمْ یَا قَبِیصَهًُْ إِذَا کَانَ یَوْمُ الْقِیَامَهًِْ جَعَلَ اللَّهُ حِسَابَ شِیعَتِنَا إِلَیْنَا فَمَا کَانَ بَیْنَهُمْ وَ بَیْنَ اللَّهِ اسْتَوْهَبَهُ مُحَمَّدٌ (صلی الله علیه و آله) مِنَ اللَّهِ وَ مَا کَانَ فِیمَا بَیْنَهُمْ وَ بَیْنَ النَّاسِ مِنَ الْمَظَالِمِ أَدَّاهُ مُحَمَّدٌ (صلی الله علیه و آله) عَنْهُمْ وَ مَا کَانَ فِیمَا بَیْنَنَا وَ بَیْنَهُمْ وَهَبْنَاهُ لَهُمْ حَتَّی یَدْخُلُوا الْجَنَّهًَْ بِغَیْرِ حِسَابٍ.

امام صادق (علیه السلام) - قبیصه جعفی گفت: از امام صادق (علیه السلام) آیه: إِنَّ إِلَیْنا إِیابَهُمْ ثُمَّ إِنَّ عَلَیْنا حِسابَهُمْ را پرسیدم. فرمود: «درباره‌ی ما نازل شده است». عرض کردم: «من از تفسیر آن می‌پرسم». فرمود: «بسیار خوب قبیصه! روز قیامت که می‌شود خدا حساب شیعیان را به ما می‌سپارد آنچه بین آن‌ها و خداست. حضرت محمّد (صلی الله علیه و آله) از خدا تقاضای بخشش می‌کند و آنچه بین آن‌ها و بین مردم از مظالم است پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) از طرف آن‌ها پرداخت می‌کنند و آنچه بین ما و آن‌ها است به آن‌ها می‌بخشیم تا بدون حساب وارد بهشت شوند».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص82

بحارالأنوار، ج7، ص274/ بحارالأنوار، ج24، ص272 و فرات الکوفی، ص552/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص763؛ بتفاوت/ البرهان

5

(غاشیه/ 26)

الکاظم (علیه السلام) - إِذَا کَانَ یَوْمُ الْقِیَامَهًِْ وَ جَمَعَ اللَّهُ الْأَوَّلِینَ وَ الْآخِرِینَ وَلَّانَا حِسَابَ شِیعَتِنَا فَمَا کَانَ بَیْنَهُمْ وَ بَیْنَ اللَّهِ حَکَمْنَا عَلَی اللَّهِ فِیهِ فَأَجَازَ حُکُومَتَنَا وَ مَا کَانَ بَیْنَهُمْ وَ بَیْنَ النَّاسِ اسْتَوْهَبْنَاهُ مِنْهُمْ فَوَهَبُوهُ لَنَا وَ مَا کَانَ بَیْنَنَا وَ بَیْنَهُمْ فَنَحْنُ أَحَقُّ مَنْ عَفَا وَ صَفَحَ.

امام کاظم (علیه السلام) - روز قیامت که خداوند تمام جهانیان را جمع می‌کند حساب شیعیانمان را به ما می‌سپارد آنچه بین آن‌ها و خداست ما به نفع آن‌ها حکومت می‌کنیم خدا نیز حکومت ما را می‌پذیرد و آنچه بین آن‌ها و مردم است تقاضای بخشش می‌کنیم آن‌ها نیز به ما می‌بخشند و آنچه بین ما و آن‌ها است که ما شایسته‌تر به گذشت و بخشش هستیم.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص82

البرهان

6

(غاشیه/ 26)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - إِذَا کَانَ یَوْمُ الْقِیَامَهًِْ وُلِّینَا حِسَابَ شِیعَتِنَا فَمَنْ کَانَتْ مَظْلِمَتُهُ فِیمَا بَیْنَهُ وَ بَیْنَ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ حَکَمْنَا فِیهَا فَأَجَابَنَا وَ مَنْ کَانَتْ مَظْلِمَتُهُ فِیمَا بَیْنَهُ وَ بَیْنَ النَّاسِ اسْتَوْهَبْنَاهَا فَوُهِبَتْ لَنَا وَ مَنْ کَانَتْ مَظْلِمَتُهُ بَیْنَهُ وَ بَیْنَنَا کُنَّا أَحَقَّ مِمَّنْ عَفَی وَ صَفَح.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - هرگاه روز قیامت فرا رسد حساب شیعیان خود را خود رسیدگی می‌کنیم، هرکس فقط حسابش با خدا باشد ما حکم خود را صادر می‌کنیم. خداوند متعال هم حکم ما را قبول می‌کند و هرکس حسابش با مردم باشد، ما از وی خواهش می‌کنیم حساب او را به ما ببخشد، و اگر حساب او با ما باشد دراین‌صورت ما حق داریم از وی درگذریم و عفوش نماییم.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص82

عیون أخبارالرضا، ج2، ص57/ بحارالأنوار، ج35، ص59/ المناقب، ج3، ص107

7

(غاشیه/ 26)

الباقر (علیه السلام) - إِنَّ إِلَیْنَا إِیَابَ هَذَا الْخَلْقِ وَ عَلَیْنَا حِسَابَهُمْ.

امام باقر (علیه السلام) - إِلَیْنَا إِیَابَ بازگشت این خلق به‌سوی ماست و حسابشان برعهده‌ی ماست.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص82

تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص763/ البرهان

8

(غاشیه/ 26)

الصّادق (علیه السلام) - إِذَا حَشَرَ اللَّهُ النَّاسَ فِی صَعِیدٍ وَاحِدٍ أَجَلَّ اللَّهُ أَشْیَاعَنَا أَنْ یُنَاقِشَهُمْ فِی الْحِسَابِ فَنَقُولُ إِلَهَنَا هَؤُلَاءِ شِیعَتُنَا فَیَقُولُ اللَّهُ تَعَالَی قَدْ جَعَلْتُ أَمْرَهُمْ إِلَیْکُمْ وَ قَدْ شَفَّعْتُکُمْ فِیهِمْ وَ غَفَرْتُ لِمُسِیئِهِمْ أَدْخِلُوهُمُ الْجَنَّهًَْ بِغَیْرِ حِسَابٍ.

امام صادق (علیه السلام) - وقتی خداوند مردم را در یک سطح (بدون هیچ تفاوتی) محشور کرد، شیعیان ما را نگاه می¬دارد تا به حسابشان رسیدگی کند. آنگاه ما می¬گوییم: خداوندا! اینان شیعیان ما هستند. خداوند عزّوجلّ می¬فرماید: امر آنان را به شما سپردم و شما را بر آنان شفیع گرداندم و بدی¬هایشان را آمرزیدم، آنان را بدون حساب به بهشت بفرستید.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص82

تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص763/ بحارالأنوار، ج24، ص271

9

(غاشیه/ 26)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام) - قَالَ أَمِیرُ‌الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) فِیَّ نَزَلَتْ هَذِهِ الْآیَهًُْ إِنَّ إِلَیْنا إِیابَهُمْ ثُمَّ إِنَّ عَلَیْنا حِسابَهُمْ.

امام علی (علیه السلام) - این آیه إِنَّ إِلَیْنا إِیابَهُمْ ثُمَّ إِنَّ عَلَیْنا حِسابَهُمْ درباره‌ی من نازل شده است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص82

فرات الکوفی، ص551 و بحارالأنوار، ج7، ص202؛ فیهما: «فماکان من ذنب… عزوجل» محذوفتان / نورالثقلین/ البرهان

10

(غاشیه/ 26)

الکاظم (علیه السلام) - الیْنَا إِیَابُ هَذَا الْخَلْقِ وَ عَلَیْنا حِسابَهُمْ فَمَا کَانَ لَهُمْ مِنْ ذَنْبٍ بَیْنَهُمْ وَ بَیْنَ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ حَتَمْنَا عَلَی اللَّهِ فِی تَرْکِهِ لَنَا فَأَجَابَنَا إِلَی ذَلِکَ وَ مَا کَانَ بَیْنَهُمْ وَ بَیْنَ النَّاسِ اسْتَوْهَبْنَاهُ مِنْهُمْ وَ أَجَابُوا إِلَی ذَلِکَ وَ عَوَّضَهُمُ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ.

امام کاظم (علیه السلام) - سماعه گوید: امام کاظم (علیه السلام) به من فرمود: «ای سماعه! بازگشت این خلق به‌سوی ماست و حسابشان برعهده‌ی ماست. پس هر گناهی که بین آن‌ها و خداوند متعال وجود داشته باشد، ما از خدا می¬خواهیم تا آن را به ما واگذارد و او خواسته ما را برآورده می¬سازد و هرچه بین آن‌ها و مردم وجود داشته باشد، ما آن را از آنان به‌عنوان هدیه، درخواست می¬کنیم و آنان خواسته ما را برآورده می¬سازند و خداوند عزّوجلّ به پاداش، آن را برایشان جبران می¬کند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص84

الکافی، ج8، ص162/ البرهان

11

(غاشیه/ 26)

الباقر (علیه السلام) - عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ (علیه السلام) قَالَ قَالَ: یَا جَابِرُ إِذَا کَانَ یَوْمُ الْقِیَامَهًِْ جَمَعَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ الْأَوَّلِینَ وَ الْآخِرِینَ لِفَصْلِ الْخِطَابِ دُعِیَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ دُعِیَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) فَیُکْسَی رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) حُلَّهًًْ خَضْرَاءَ تُضِیءُ مَا بَیْنَ الْمَشْرِقِ وَ الْمَغْرِبِ وَ یُکْسَی عَلِیٌّ (علیه السلام) مِثْلَهَا وَ یُکْسَی رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) حُلَّهًًْ وَرْدِیَّهًًْ یُضِیءُ لَهَا مَا بَیْنَ الْمَشْرِقِ وَ الْمَغْرِبِ وَ یُکْسَی عَلِیٌّ (علیه السلام) مِثْلَهَا ثُمَّ یَصْعَدَانِ عِنْدَهَا ثُمَّ یُدْعَی بِنَا فَیُدْفَعُ إِلَیْنَا حِسَابُ النَّاسِ فَنَحْنُ وَ اللَّهِ نُدْخِلُ أَهْلَ الْجَنَّهًِْ الْجَنَّهًَْ وَ أَهْلَ النَّارِ النَّارَ ثُمَّ یُدْعَی بِالنَّبِیِّینَ (علیهم السلام) فَیُقَامُونَ صَفَّیْنِ عِنْدَ عَرْشِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ حَتَّی نَفْرُغَ مِنْ حِسَابِ النَّاسِ فَإِذَا دَخَلَ أَهْلُ الْجَنَّهًِْ الْجَنَّهًَْ وَ أَهْلُ النَّارِ النَّارَ بَعَثَ رَبُّ الْعِزَّهًِْ عَلِیّاً (علیه السلام) فَأَنْزَلَهُمْ مَنَازِلَهُمْ مِنَ الْجَنَّهًِْ وَ زَوَّجَهُمْ فَعَلِیٌّ وَ اللَّهِ الَّذِی یُزَوِّجُ أَهْلَ الْجَنَّهًِْ فِی الْجَنَّهًِْ وَ مَا ذَاکَ إِلَی أَحَدٍ غَیْرِهِ کَرَامَهًًْ مِنَ اللَّهِ عَزَّ ذِکْرُهُ وَ فَضْلًا فَضَّلَهُ اللَّهُ بِهِ وَ مَنَّ بِهِ عَلَیْهِ وَ هُوَ وَ اللَّهِ یُدْخِلُ أَهْلَ النَّارِ النَّارَ وَ هُوَ الَّذِی یُغْلِقُ عَلَی أَهْلِ الْجَنَّهًِْ إِذَا دَخَلُوا فِیهَا أَبْوَابَهَا لِأَنَّ أَبْوَابَ الْجَنَّهًِْ إِلَیْهِ وَ أَبْوَابَ النَّارِ إِلَیْهِ.

امام باقر (علیه السلام) - جابر گوید: امام باقر (علیه السلام) فرمود: «چون روز قیامت فرا رسد و خداوند پیشینیان و پسینیان را برای فصل الخطاب (کلام فیصله دهنده) برانگیزد، رسول خدا (صلی الله علیه و آله) و امیرمؤمنان (علیه السلام) فراخوانده می-شوند. آنگاه به رسول خدا (صلی الله علیه و آله) دیبایی سبز رنگ پوشانده می¬شود که از مشرق تا به مغرب را روشن می¬کند و به علی (علیه السلام) نیز همانند آن پوشانده می¬شود و به رسول خدا (صلی الله علیه و آله) دیبایی گلگون پوشانده می¬شود که از مشرق تا به مغرب را روشن می¬کند و به علی (علیه السلام) نیز همانند آن پوشانده می¬شود. سپس ایشان در آن هنگام، به فراز می¬روند و ما را فرا می¬خوانند و حساب مردم را به ما می‌سپارند. سپس پیامبران را فرا می¬خوانند و ایشان نزد عرش خداوند تبارک‌وتعالی در دو صف می¬ایستند تا حساب مردم به پایان رسد. چون بهشتیان به بهشت و دوزخیان به دوزخ در آمدند، پروردگار توانمند، علی (علیه السلام) را می¬فرستد و ایشان را در منزل¬های خود در بهشت جا می¬دهد و زن و شویشان می¬کند و به خدا سوگند این علی (علیه السلام) است که بهشتیان را در بهشت به ازدواج یکدیگر در می¬آورد و این عطایی است از جانب خداوند تبارک‌وتعالی که تنها از برای اوست و برای هیچ‌کس نیست؛ فضیلتی است که خداوند او را به آن برتری بخشیده و بر او منّت نهاده است و اوست به خدا سوگند! که دوزخیان را به دوزخ می¬فرستد و او کسی است که چون بهشتیان به بهشت در آمدند، درهای آن را می¬بندد؛ چراکه درهای بهشت و درهای دوزخ به‌سوی او و در اختیار اوست».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص84

الکافی، ج8، ص159/ البرهان/ نورالثقلین؛ بتفاوت

12

(غاشیه/ 26)

الهادی (علیه السلام) - مُوسَی‌بْنُ‌عَبْدِ اللَّهِ النَّخَعِیُّ قَالَ قُلْتُ لِعَلِیِّ‌بْنِ مُحَمَّدِ‌بْنِ عَلِیِّ‌بْنِ مُوسَی‌بْنِ جَعْفَرِ‌بْنِ مُحَمَّدِ‌بْنِ عَلِیِّ‌بْنِ الْحُسَیْنِ‌بْنِ عَلِیِّ‌بْنِ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام) عَلِّمْنِی یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ قَوْلًا أَقُولُهُ بَلِیغاً کَامِلًا إِذَا زُرْتُ وَاحِداً مِنْکُمْ فَقَال: … فَالرَّاغِبُ عَنْکُمْ مَارِقٌ وَ اللَّازِمُ لَکُمْ لَاحِقٌ وَ الْمُقَصِّرُ فِی حَقِّکُمْ زَاهِقٌ وَ الْحَقُّ مَعَکُمْ وَ فِیکُمْ وَ مِنْکُمْ وَ إِلَیْکُمْ وَ أَنْتُمْ أَهْلُهُ وَ مَعْدِنُهُ وَ مِیرَاثُ النُّبُوَّهًِْ عِنْدَکُمْ وَ إِیَابُ الْخَلْقِ إِلَیْکُمْ وَ حِسَابُهُمْ عَلَیْکُمْ وَ فَصْلُ الْخِطَابِ عِنْدَکُم.

امام هادی (علیه السلام) - موسی‌بن‌عبدالله نخعی گوید: … [امام هادی (علیه السلام) زیارت جامعه را برای همه‌ی امامان (علیهم السلام) بیان کرد در ضمن این حدیث فرمود]: «آنکه از شما روی گرداند، از دین گسسته است و آنکه همراه شما باشد، به دین پیوسته است و آنکه در حقّ شما کوتاهی کند، به دست نابودی افتاده است. حق با شما و در شما و از شما و به‌سوی شماست و شمایید که اهل حقّ و معدن آن هستید. میراث نبوّت نزد شماست و بازگشت خلق به‌سوی شماست و حسابشان با شماست و کلام فیصله‌دهنده، نزد شماست».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص84

من لایحضره الفقیه، ج2، ص612

13

(غاشیه/ 26)

الصّادق (علیه السلام) - کُلُ أُمَّهًٍْ یُحَاسِبَهَا إِمَامُ زَمَانِهَا وَ یَعْرِفُ الْأَئِمَّهًُْ أَوْلِیَاءَهُمْ وَ أَعْدَاءَهُمْ بِسِیمَاهُمْ وَ هُوَ قَوْلُهُ تَعَالَی: وَ عَلَی الْأَعْرافِ رِجالٌ وَ هُمُ الْأَئِمَّهًُْ یَعْرِفُونَ کُلًّا بِسِیماهُمْ فَیُعْطُونَ أَوْلِیَاءَهُمْ کِتَابَهُمْ بِیَمِینِهِمْ فَیَمُرُّونَ إِلَی الْجَنَّهًِْ بِلَا حِسَابٍ وَ یُعْطُونَ أَعْدَاءَهُمْ کِتَابَهُمْ بِشِمَالِهِمْ فَیَمُرُّونَ إِلَی النَّارِ بِلَا

حِسَابٍ فَإِذَا نَظَرَ أَوْلِیَاؤُهُمْ فِی کِتَابِهِمْ یَقُولُونَ لِإِخْوَانِهِمْ هاؤُمُ اقْرَؤُا کِتابِیَهْ* إِنِّی ظَنَنْتُ أَنِّی مُلاقٍ حِسابِیَهْ* فَهُوَ فِی عِیشَةٍ راضِیَة.

امام صادق (علیه السلام) - به حساب هر امّتی، امام زمان آن امّت رسیدگی می¬کند و امامان، دوستداران و دشمنان خود را از سیمای ایشان می¬شناسند و این کلام خداوند متعال است که فرمود: و بر «اعراف» مردانی هستند. (اعراف/46) که ایشان همان امامان (علیهم السلام) می¬باشند. که هریک از آن دو را از چهره‌شان می‌شناسند. (اعراف/46) پس نامه‌ی کردار دوستداران خود را به دست راست آن‌ها می¬دهند و آنان بدون هیچ حسابی از صراط به‌سوی بهشت گذر می¬کنند و نیز نامه کردار دشمنان خود را به دست چپ آن‌ها می¬دهند و آنان بدون هیچ حسابی به‌سوی دوزخ روانه می¬شوند. چون دوستداران ایشان به نامه‌های کردارشان می¬نگرند، به برادران خود می¬گویند: نامه‌ی اعمال مرا بگیرید و بخوانید! من یقین داشتم که [قیامتی در کار است و] به حساب اعمالم می‌رسم»! او در یک زندگی [کاملًا] رضایتبخش قرار خواهد داشت. (حاقه/21-19)

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص84

القمی، ج2، ص384/ البرهان

14

(غاشیه/ 26)

الصّادق (علیه السلام) - عَنِ الْمُفَضَّلِ فِی قَوْلِهِ تَعَالَی إِنَّ إِلَیْنا إِیابَهُمْ ثُمَّ إِنَّ عَلَیْنا حِسابَهُمْ قَالَ قَالَ أَبُوعَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) مَنْ تَرَاهُمْ نَحْنُ وَ اللَّهِ هُمْ إِلَیْنَا یَرْجِعُونَ وَ عَلَیْنَا یُعْرَضُونَ وَ عِنْدَنَا یَقْضُونَ وَ عَنْ حُبِّنَا یُسْأَلُونَ.

امام صادق (علیه السلام) - در مورد آیه: إِنَّ إِلَیْنا إِیابَهُمْ* ثُمَّ إِنَّ عَلَیْنا حِسابَهُمْ نقل کرد که امام صادق (علیه السلام) فرمود: «خیال می‌کنی این‌ها چه کسانی هستند که حساب مردم به آن‌ها واگذار می‌شود. به خدا قسم! ما هستیم! به‌سوی ما برمی‌گردند و بر ما عرضه می‌شوند و نزد ما محکوم می‌شوند و از محبّت ما سؤال خواهند شد».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص86

بحارالأنوار، ج24، ص272

15

(غاشیه/ 26)

الباقر (علیه السلام) - عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) فِی قَوْلِه إِنَّ إِلَیْنا إِیابَهُمْ یُرِیدُ مَصِیرَهُم ثُمَّ إِنَّ عَلَیْنا حِسابَهُمْ أَیْ جَزَاءَهُم.

امام باقر (علیه السلام) - از امام باقر (علیه السلام) است که فرمود: إِنَّ إِلَیْنا إِیابَهُمْ حرکت آن‌ها به‌سوی ماست. ثُمَّ إِنَّ عَلَیْنا حِسابَهُمْ و بر ماست جزای آن‌ها.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص86

بحارالأنوار، ج9، ص251

16

(غاشیه/ 26)

الصّادق (علیه السلام) - إِلَیْنَا الصِّرَاطُ وَ الْمِیزَانُ وَ حِسَابُ شِیعَتِنَا.

امام صادق (علیه السلام) - صراط و میزان حساب شیعیان به دست ماست.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص86

بصایرالدرجات، ج1، ص265/ نورالثقلین

17

(غاشیه/ 26)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - إِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ لَیُحَاسِبُ کُلَّ خَلْقٍ إِلَّا مَنْ أَشْرَکَ بِاللَّهِ عَزَّوَجَلَّ فَإِنَّهُ لَا یُحَاسَبُ وَ یُؤْمَرُ بِهِ إِلَی النَّارِ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - خداوند از هر آفریده‌ای حسابرسی می‌کند مگر از کسی که به خداوند شرک ورزیده که از او حسابرسی نکرده و او را به‌سوی آتش فرمان دهد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص86

جامع الأخبارالرضا، ص176/ نورالثقلین

18

(غاشیه/ 26)

الصّادق (علیه السلام) - فَاعْلَمْ أَنَّ حِسَابَ شِیعَتِهِمْ إِلَیْهِمْ وَ مُعَوَّلَهُمْ فِی وَزْنِ الْأَعْمَالِ عَلَیْهِمْ وَ إِلَیْهِ الْإِشَارَهًُْ بِقَوْلِهِ وَ إِنَّ مِنْ شِیعَتِهِ لَإِبْرَاهِیمَ قَالَ الصَّادِقُ (علیه السلام): إِبْرَاهِیمُ مِنْ شِیعَهًِْ عَلِیٍّ (علیه السلام) وَ إِذَا کَانَ الْأَنْبِیَاءُ مِنْ شِیعَتِهِ وَ حِسَابُ الشِّیعَهًِْ إِلَیْهِ فَحِسَابُ الْأَنْبِیَاءِ (علیهم السلام) إِلَیْهِ وَ تَعْوِیلُهُمْ بِالشَّهَادَهًِْ وَ التَّبْلِیغِ عَلَیْهِ وَ مَفَاتِیحُ الْجَنَّهًِْ وَ النَّارِ بِیَدَیْهِ وَ الْمَلَائِکَهًُْ یَوْمَئِذٍ مُمْتَثِلِینَ لِأَمْرِهِ وَ نَهْیِهِ.

امام صادق (علیه السلام) - بدان که حساب پیروان امامان (علیهم السلام) با آن‌هاست و اعتمادشان در وزن اعمال بر آن‌ها است و با سخن خداوند: و از پیروان او ابراهیم بود، (صافات/83) به همان مطلب اشاره شده است. امام صادق (علیه السلام) فرمود: ابرهیم از پیروان علی (علیه السلام) است و هنگامی‌که پیامبران از پیروان او باشند و حساب پیروان با او باشد؛ پس حساب پیامبران (علیهم السلام) با اوست و اعتمادشان با شهادت و تبلیغ بر اوست و کلیدهای بهشت و جهنّم به دو دست اوست و فرشتگان در این روز مطیع امر و نهی او هستند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص86

بحرالعرفان، ج7، ص12

مطالب مرتبط

نام کاربری :

پست الکترونیکی :

وب :

یادداشت :

کد امنیتی :

2 + 4 = ?