تفسیر روایی سوره انشقاق

سوره انشقاق

ثواب قرائت

1

(انشقاق/ مقدمه)

الصّادق (علیه السلام) - مَنْ قَرَأَ هَاتَیْنِ السُّورَتَیْنِ وَ جَعَلَهُمَا نُصْبَ عَیْنِهِ فِی صَلَاتِهِ الْفَرِیضَهًِْ وَ النَّافِلَهًِْ إِذَا السَّمَاءُ انْفَطَرَتْ وَ إِذَا السَّمَاءُ انْشَقَّتْ لَمْ یَحْجُبْهُ مِنَ اللَّهِ حَاجِبٌ وَ لَمْ یَحْجُزْهُ مِنَ اللَّهِ حَاجِزٌ وَ لَمْ یَزَلْ یَنْظُرُ اللَّهُ إِلَیْهِ حَتَّی یَفْرُغَ مِنْ حِسَابِ النَّاسِ.

امام صادق (علیه السلام) - هرکه این دو سوره: إِذَا السَّمَاءُ انْفَطَرَتْ وَ إِذَا السَّمَاءُ انْشَقَّتْ را در نمازهای واجب و مستحب، پیش چشم و مورد توجّه خویش قرار دهد و تلاوت کند خداوند میان او و خواسته‌هایش فاصله نیفکند و مانعی بین او و خدا نباشد و پیوسته [به خدا] بنگرد و خدا بر او [نگرد] تا از حساب مردم فارغ شود.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص484/وسایل الشیعه، ج6، ص143/ نورالثقلین

2

(انشقاق/ مقدمه)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - وَ مِنْ خَوَاصِّ الْقُرْآنِ: رُوِیَ عَنِ النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) أَنَّهُ قَالَ: وَ مَنْ قَرَأَ سُورَهًَْ انْشَقَّتْ أَعَاذَهُ اللَّهُ أَنْ یُعْطِیَهُ کِتَابَهُ وَرَاءَ ظَهْرِهِ وَ إِنْ کُتِبَتْ وَ عُلِّقَتْ عَلَی الْمُتَعَسِّرَهًِْ بِوَلَدِهَا أَوْ قُرِئَتْ عَلَیْهَا وَضَعَتْ مِنْ سَاعَتِهَا.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - هرکس این سوره را بخواند، خداوند او را از این امر که نامه‌ی اعمالش از پس پشتش به او داده شود، ایمن می‌دارد و اگر این سوره نوشته شود و به دست زن بارداری که وضع حملش دشوار گشته، بسته شود و یا بر او خوانده شود، آن زن در همان لحظه وضع حمل خواهد نمود.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص484

نورالثقلین/ البرهان

3

(انشقاق/ مقدمه)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - إِذَا عُلِّقَتْ عَلَی الْمَطْلُوقَهًِْ وَضَعَتْ، وَ یَحْرِصُ الْوَاضِعُ لَهَا أَنْ یَنْزِعَهَا عَنِ الْمَطْلُوقَهًِْ سَرِیعاً لِئَلَّا یَخْرُجَ جَمِیعُ مَا فِی بَطْنِهَا وَ تَعْلِیقُهَا عَلَی الدَّابَّهًِْ تَحْفَظُهَا عَنِ الْآفَاتِ وَ إِذَا کُتِبَتْ عَلَی حَائِطِ الْمَنْزِلِ أَمِنَ مِنْ جَمِیعِ الْهَوَامِّ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - اگر این سوره به دست زنی که از درد زایمان رنج می‌برد، بسته شود، وضع حمل خواهد نمود؛ و شخصی که آن را بسته است باید خیلی زود، آن را از دست آن زن بردارد تا تمامی آنچه در شکم آن زن است خارج نشود. آویزان‌کردن این سوره به دام، آن را از بلاها محفوظ می‌دارد؛ و اگر بر دیوار خانه‌ای نوشته شود، آن خانه را از همه حشرات ایمن می‌دارد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص484

البرهان

آیه إِذَا السَّماءُ انْشَقَّتْ [1]

آن هنگام که [كرات] آسمان شکافته شود.

1

(انشقاق/ 1)

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - إِذَا السَّماءُ انْشَقَّتْ قَالَ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - إِذَا السَّمَاء انشَقَّتْ، در روز قیامت است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص484

بحارالأنوار، ج7، ص108/ القمی، ج2، ص412/ نورالثقلین/ البرهان

2

(انشقاق/ 1)

الصّادق (علیه السلام) - فَأَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ الَّذِی وَضَعْتَهُ عَلَی الْجِبَالِ فَنُسِفَتْ وَ وَضَعْتَهُ عَلَی السَّمَاءِ فَانْشَقَّتْ.

امام صادق (علیه السلام) - [خدایا!] از تو می‌خواهم پس به آن اسم خود که آن را بر کوه‌ها نهادی برافراشته شد و بر آسمان‌ها گزاردی شکافته گشت.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص484

من لایحضره الفقیه، ج1، ص557/ نورالثقلین

آیه وَ أَذِنَتْ لِرَبِّها وَ حُقَّتْ [2]

و تسلیم فرمان پروردگارش شود و سزاوار است که چنین باشد.

1

(انشقاق/ 2)

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - وَ أَذِنَتْ لِرَبِّها وَ حُقَّتْ أَیْ أَطَاعَتْ رَبَّهَا وَ حَقَّتْ وَ حَقَّ لَهَا أَنْ تُطِیعَ رَبَّهَا.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - وَ أَذِنَتْ لِرَبِّهَا منظور این است که از پروردگار خویش اطاعت کرد وَ حُقَّتْ، و برای او شایسته و سزاوار است که چنین کند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص486

القمی، ج2، ص412/ البرهان

2

(انشقاق/ 2)

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - وَ أَذِنَتْ لِرَبِّها ایْ سَمِعَتْ وَ أَطَاعَتْ.

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - وَ أَذِنَتْ لِرَبِّها؛ یعنی شنید و اطاعت کرد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص486

بحرالعرفان، ج16، ص347

آیه وَ إِذَا الْأَرْضُ مُدَّتْ [3]

و آنگاه که زمین گسترده شود.

1

(انشقاق/ 3)

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - إنَّهَا تَمُدُّ مَدَّ الْأَدِیمِ الْعُکَاظِیِّ وَ تُزَادُ فِی سِعَتِهَا.

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - زمین مانند کشیده‌شدن چرم عکاظی کشیده می‌شود و وسعت آن بیشتر می‌شود.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص486

بحارالأنوار، ج7، ص95

2

(انشقاق/ 3)

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - تُمَدُّ الْأَرْضُ وَ تَنْشَقُّ فَیَخْرُجُ النَّاسُ مِنْهَا.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - زمین، کشیده می‌شود و شکافته می‌شود، و انسان‌ها از آن خارج می‌شوند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص486

بحارالأنوار، ج7، ص108/ القمی، ج2، ص412/ نورالثقلین/ البرهان

آیه وَ أَلْقَتْ ما فی‌ها وَ تَخَلَّتْ [4]

و آنچه در درون دارد بیرون افکند و خالی شود.

1

(انشقاق/ 4)

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - وَ تَخَلَّتْ أَیْ تَخَلَّتْ مِنَ النَّاس.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - وَ تَخَلَّتْ، یعنی اینکه از مردم تهی گردید.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص486

القمی، ج2، ص412/ البرهان

آیه وَ أَذِنَتْ لِرَبِّها وَ حُقَّتْ [5]

و تسلیم فرمان پروردگارش گردد و شایسته است که چنین باشد.

آیه یا أَیُّهَا الْإِنْسانُ إِنَّکَ کادِحٌ إِلی رَبِّکَ کَدْحاً فَمُلاقیهِ [6]

ای انسان! تو با تلاش و رنج به‌سوی پروردگارت می‌روی و او را ملاقات خواهی کرد.

1

(انشقاق/ 6)

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - یا أَیُّهَا الْإِنْسانُ إِنَّکَ کادِحٌ إِلی رَبِّکَ کَدْحاً یَعْنِی تُقَدِّمُ خَیْراً أَوْ شَرًّا فَمُلاقِیهِ مَا قَدَّمَ مِنْ خَیْرٍ وَ شَرٍّ.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - یَا أَیُّهَا الْإِنسَانُ إِنَّکَ کَادِحٌ إِلَی رَبِّکَ کَدْحًا منظور عمل نیک و بد است که از پیش می‌فرستی. و آن عمل نیک و بد که از پیش می‌فرستی، ملاقات خواهی کرد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص486

البرهان

آیه فَأَمَّا مَنْ أُوتِیَ کِتابَهُ بِیَمینِهِ [7]

امّا کسی که نامه‌ی اعمالش به دست راستش داده شود.

1

(انشقاق/ 7)

الصّادق (علیه السلام) - عَنْ عَلِیٍّ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) یَقُولُ: إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی إِذَا أَرَادَ أَنْ یُحَاسِبَ الْمُؤْمِنَ أَعْطَاهُ کِتَابَهُ بِیَمِینِهِ وَ حَاسَبَهُ فِیمَا بَیْنَهُ وَ بَیْنَهُ فَیَقُولُ عَبْدِی فَعَلْتَ کَذَا وَ کَذَا وَ عَمِلْتَ کَذَا وَ کَذَا فَیَقُولُ نَعَمْ یَا رَبِّ قَدْ فَعَلْتُ ذَلِکَ فَیَقُولُ قَدْ غَفَرْتُهَا لَکَ وَ أَبْدَلْتُهَا حَسَنَاتٍ فَیَقُولُ النَّاسُ سُبْحَانَ اللَّهِ أَ مَا کَانَ لِهَذَا الْعَبْدِ سَیِّئَهًٌْ وَاحِدَهًٌْ وَ هُوَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ فَأَمَّا مَنْ أُوتِیَ کِتابَهُ بِیَمِینِهِ فَسَوْفَ یُحاسَبُ حِساباً یَسِیراً.

امام صادق (علیه السلام) - علی گوید: شنیدم امام صادق (علیه السلام) می‌فرمود: آنگاه که خداوند عزّوجلّ از مؤمن حسابرسی می‌کند، نامه‌ی اعمال وی را در دست راستش قرار می‌دهد و محاسبه وی مخفیانه خواهد بود و می‌فرماید: «ای بنده‌ی من! تو چنین عملی را و چنان کاری را انجام دادی»؟ و آن بنده در پاسخ می‌گوید: «پروردگارا! آری چنین عملی را انجام داده¬ام». پس خداوند می‌فرماید: «تمامی آن‌ها را بخشیدم و به حسنه و نیکی مبدّل کردم». و مردم می‌گویند: «منزّه است خداوند، این بنده حتّی یک گناه هم مرتکب نشده است! و این همان سخن خداوند عزّوجلّ است فَأَمَّا مَنْ أُوتِیَ کِتَابَهُ بِیَمِینِهِ * فَسَوْفَ یُحَاسَبُ حِسَابًا یَسِیرًا.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص486

بحارالأنوار، ج7، ص324/ الزهد، ص92/ البرهان

2

(انشقاق/ 7)

الصّادق (علیه السلام) - إِنَ الْمُؤْمِنَ یُعْطَی یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ کِتَاباً مَنْشُوراً مَکْتُوبٌ فِیهِ کِتَابُ اللَّهِ الْعَزِیزِ الْحَکِیمِ أَدْخِلُوا فُلَاناً الْجَنَّهًَْ.

امام صادق (علیه السلام) - به مؤمن در روز قیامت نامه‌ای گسترده شده داده می‌شود که در آن نوشته شده: نامه‌ی خدای عزیز و حکیم است فلانی را داخل بهشت نمایید.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص488

بحارالأنوار، ج7، ص325

3

(انشقاق/ 7)

الباقر (علیه السلام) - عَنْ أَبِی‌الْجَارُودِ عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) فِی قَوْلِهِ عَزَّوَجَلَّ فَأَمَّا مَنْ أُوتِیَ کِتابَهُ بِیَمِینِهِ الْآیَهًَْ نَزَلَتْ فِی عَلِیٍّ (علیه السلام) وَ جَرَتْ لِأَهْلِ الْإِیمَانِ مَثَلًا.

امام باقر (علیه السلام) - ابوالجارود از امام باقر (علیه السلام) روایت می¬کند که آن حضرت در مصداق آیه‌ی پس کسی که نامه‌ی اعمالش را به دست راستش دهند [از شدّت شادی و مباهات] فریاد می‌زند که: «[ای اهل محشر]! نامه‌ی اعمال مرا بگیرید و بخوانید! . (حاقه/19) فرمود: «این آیه درباره‌ی علی (علیه السلام) نازل گردید و سپس مَثَلی شد که برای اهل ایمان می¬زنند».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص488

بحارالأنوار، ج36، ص65/ بحارالأنوار، ج36، ص130

4

(انشقاق/ 7)

الصّادق (علیه السلام) - عَنْ أَبِی‌بَصِیرٍ عَنْ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ سَأَلْتُهُ عَنْ قَوْلِهِ تَعَالَی فَأَمَّا مَنْ أُوتِیَ کِتابَهُ بِیَمِینِهِ فَقَالَ هُوَ عَلِیٌّ (علیه السلام) وَ شِیعَتُهُ یُؤْتَوْنَ کِتَابَهُمْ بِأَیْمَانِهِمْ.

امام صادق (علیه السلام) - ابو بصیر از امام صادق (علیه السلام) نقل می‌کند که فرمود: منظور از این آیات: فَأَمَّا مَنْ أُوتِیَ کِتَابَهُ بِیَمِینِهِ؛ شیعه‌ی وی هستند که نامه‌ی اعمالشان به دست راست‌شان تحویل داده می‌شود».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص488

بحارالأنوار، ج36، ص67/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص757/ البرهان

5

(انشقاق/ 7)

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - هُوَ عَلِیُّ‌بْنُ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام).

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - منظور از این علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص488

بحارالأنوار، ج36، ص70/ بحارالأنوار، ج36، ص130

6

(انشقاق/ 7)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - عَنْ أَبِی سَعِیدٍ الْخُدْرِیِّ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) مَنْ رَزَقَهُ اللَّهُ حُبَّ الْأَئِمَّهًِْ مِنْ أَهْلِ بَیْتِی فَقَدْ أَصَابَ خَیْرَ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَهًِْ… وَ أَمَّا الَّتِی فِی الْآخِرَهًِْ فَلَا یُنْشَرُ لَهُ دِیوَانٌ وَ لَا یُنْصَبُ لَهُ مِیزَانٌ وَ یُعْطَی کِتابَهُ بِیَمِینِهِ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - هرکه از دوستداران پیشوایان از خاندان من شود درحقیقت به خیر دنیا و آخرت رسیده است… امّا آنچه در آخرت است دفتر حسابی برای او باز نشود و میزانی برای او بر پا نگردد و نامه‌ی اعمالش به دست راستش داده شود.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص488

الخصال، ج2، ص512

7

(انشقاق/ 7)

الباقر (علیه السلام) - عَن أَبِی‌الْجَارُودِ عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) فِی قَوْلِهِ فَأَمَّا مَنْ أُوتِیَ کِتابَهُ بِیَمِینِهِ فَهُوَ أَبُو سَلَمَهًَْ‌عَبْدُ‌اللَّهِ‌بْنُ‌عَبْدِ الْأَسَدِ‌بْنِ‌هِلَالٍ الْمَخْزُومِیُّ وَ هُوَ مِنْ بَنِی‌مَخْزُومٍ.

 

امام باقر (علیه السلام) - ابوالجارود امام محمّد باقر (علیه السلام) نقل کرده است: منظور از آیه: فَأَمَّا مَنْ أُوتِیَ کِتَابَهُ بِیَمِینِهِ ابوسلمه عبدالله‌بن‌عبد الأسودبن‌هلال مخزومی است که از بنی‌مخزوم است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص488

بحارالأنوار، ج19، ص310/ القمی، ج2، ص412/ البرهان و نورالثقلین؛ فیهما: «الاسود» بدل «الاسد»

آیه فَسَوْفَ یُحاسَبُ حِساباً یَسیراً [8]

به‌زودی به آسانی به حساب او رسیدگی می‌شود.

1

(انشقاق/ 8)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - عَنْ جَهْمِ‌بْنِ‌حُرٍّ قَالَ: دَخَلْتُ فِی مَسْجِدِ الْمَدِینَهًِْ… سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) تَلَا هَذِهِ الْآیَهًَْ ثُمَّ أَوْرَثْنَا الْکِتابَ الَّذِینَ اصْطَفَیْنا مِنْ عِبادِنا فَمِنْهُمْ ظالِمٌ لِنَفْسِهِ وَ مِنْهُمْ مُقْتَصِدٌ وَ مِنْهُمْ سابِقٌ بِالْخَیْراتِ بِإِذْنِ اللهِ فَقَالَ السَّابِقُ یَدْخُلُ الْجَنَّهًَْ بِغَیْرِ حِسَابٍ وَ الْمُقْتَصِدُ یُحاسَبُ حِساباً یَسِیراً.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - جهم‌بن‌حر می‌گوید: شنیدم رسول خدا (صلی الله علیه و آله) این آیه را تلاوت فرمود: ثُمَّ أَوْرَثْنَا الْکِتابَ الَّذینَ اصْطَفَیْنا مِنْ عِبادِنا فَمِنْهُمْ ظالِمٌ لِنَفْسِهِ وَ مِنْهُمْ مُقْتَصِدٌ وَ مِنْهُمْ سابِقٌ بِالخَیْراتِ بِإِذْنِ اللهِ؛ سپس این کتاب [آسمانی] را به گروهی از بندگان برگزیده‌ی خود به میراث دادیم [امّا] از میان آن‌ها عدّه‌ای بر خود ستم کردند، و عدّه‌ای میانه رو بودند، و گروهی به اذن خدا در نیکی‌ها [از همه] پیشی گرفتند. (فاطر/32) پس فرمود: «سابق بدون حساب وارد بهشت می‌شود و مقتصد حساب اندکی می‌شود».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص488

بحارالأنوار، ج7، ص199/ بحارالأنوار، ج23، ص213؛ فیه: «ثم اورثنا… باذن الله» محذوف

2

(انشقاق/ 8)

الباقر (علیه السلام) - عَنْ أَبِی‌الْجَارُودِ عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) کُلُّ مُحَاسَبٍ مُعَذَّبٌ فَقَالَ لَهُ قَائِلٌ یَا رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فَأَیْنَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ فَسَوْفَ یُحاسَبُ حِساباً یَسِیراً قَالَ ذَاکَ الْعَرْضُ یَعْنِی التَّصَفُّحَ.

امام باقر (علیه السلام) - پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: «هر حساب‌شونده‌ای در رنج و عذاب است»، شخصی به آن حضرت عرض کرد: «ای رسول خدا (صلی الله علیه و آله)! پس فرموده خدای عزّوجلّ: فَسَوْفَ یُحاسَبُ حِساباً یَسِیراً چه می‌شود»؟ فرمود: «آن به‌معنی: نامه را در مقابل گرفتن و صفحه‌صفحه آن را نگریستن است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص488

بحارالأنوار، ج7، ص263/ معانی الأخبار، ص262/ نورالثقلین/ البرهان

3

(انشقاق/ 8)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - أَنَّ النَّبِیَّ (صلی الله علیه و آله) قَالَ مَنْ حُوسِبَ عُذِّبَ قَالَتْ عَائِشَهًُْ فَقُلْتُ أَ وَ لَیْسَ یَقُولُ اللَّهُ تَعَالَی فَسَوْفَ یُحاسَبُ حِساباً یَسِیراً قَالَتْ فَقَالَ إِنَّمَا ذَلِکَ الْعَرْضُ وَ لَکِنْ مَنْ نُوقِشَ الْحِسَابَ یَهْلِکُ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: «هرکس که مورد محاسبه قرار گیرد، عذاب می‌شود». پس قائلی به ایشان عرض کرد: «پس معنای این آیه: فَسَوْفَ یُحاسَبُ حِساباً یَسیراً چه می‌شود»؟ فرمود: «حساب یسیر همان عرضه‌ی اعمالش بر خدا و به معنای گذشتن خدا از اعمال اوست».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص490

بحارالأنوار، ج7، ص263

4

(انشقاق/ 8)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام) - جَاءَ بَعْضُ الزَّنَادِقَهًِْ إِلَی أَمِیرِ‌الْمُؤْمِنِینَ عَلِیٍّ (علیه السلام) وَ قَالَ لَهُ لَوْ لَا مَا فِی الْقُرْآنِ مِنَ الِاخْتِلَافِ وَ التَّنَاقُضِ لَدَخَلْتُ فِی دِینِکُمْ فَقَالَ لَهُ (علیه السلام): … مَعْنَی قَوْلِهِ فَمَنْ ثَقُلَتْ مَوازِینُهُ وَ مَنْ خَفَّتْ مَوازِینُهُ فَهُوَ قِلَّهًُْ الْحِسَابِ وَ کَثْرَتُهُ وَ النَّاسُ یَوْمَئِذٍ عَلَی طَبَقَاتٍ وَ مَنَازِلَ فَمِنْهُمْ مَنْ یُحاسَبُ حِساباً یَسِیراً وَ یَنْقَلِبُ إِلی أَهْلِهِ مَسْرُوراً وَ مِنْهُمُ الَّذِینَ یَدْخُلُونَ الْجَنَّهًَْ بِغَیْرِ حِسَابٍ لِأَنَّهُمْ لَمْ یَتَلَبَّسُوا مِنْ أَمْرِ الدُّنْیَا بِشَیْءٍ وَ إِنَّمَا الْحِسَابُ هُنَاکَ عَلَی مَنْ تَلَبَّسَ بِهَا هَاهُنَا وَ مِنْهُمْ مَنْ یُحَاسَبُ عَلَی النَّقِیرِ وَ الْقِطْمِیرِ وَ یَصِیرُ إِلَی عَذَابِ السَّعِیر.

امام علی (علیه السلام) - در کتاب احتجاج آمده است: یکی از زندیقان نزد امیرمؤمنان حضرت علی (علیه السلام) رفت و عرض کرد: «اگر در قرآن اختلاف و تناقض نبود، هرآینه به دینتان می¬گرویدم». حضرت علی (علیه السلام) به او فرمود: … فَمَنْ ثَقُلَتْ مَوازِینُهُ وَ مَنْ خَفَّتْ مَوازِینُهُ؛ و کسانی که وزنه‌ی اعمالشان سنگین است، همان رستگارانند! و آنان که وزنه‌ی اعمالشان سبک باشد. (مومنون/103-102) کمی و زیادی حساب است. در آن روز مردم بر دسته¬ها و منزل¬هایی چند هستند. یُحاسَبُ حِساباً یَسِیراً* وَ یَنْقَلِبُ إِلی أَهْلِهِ مَسْرُوراً. برخی دیگر بدون هیچ حسابی به بهشت در می¬آیند؛ چراکه از امور دنیا به هیچ‌چیز آلوده نیستند و البتّه حساب در آنجا بر کسانی است که آلوده دنیا شده‌اند. بعضی از آن‌ها به خاطر پوسته هسته‌ی خرما (کنایه از حساب دقیق) حساب پس می‌دهند و به‌سوی عذاب دوزخ روانه می¬شوند».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص490

بحارالأنوار، ج90، ص105/ نورالثقلین؛ فیه: «معنی قوله فمن… کثرته» محذوف و «یلبسوا» بدل «یتلبسوا»

5

(انشقاق/ 8)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - ثَلَاثٌ مَنْ کُنَّ فِیهِ حَاسَبَهُ اللَّهُ حِسَاباً یَسِیراً وَ أَدْخَلَهُ الْجَنَّهًَْ بِرَحْمَتِهِ قَالُوا وَ مَا هِیَ یَا رَسُولَ اللَّهِ قَالَ تُعْطِی مَنْ حَرَمَکَ وَ تَصِلُ مَنْ قَطَعَکَ وَ تَعْفُو عَمَّنْ ظَلَمَکَ. وَ یَنْقَلِب بَعدَ الفِراغ مِن الحِسَاب.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - سه چیز است که در هرکس باشد، خدا او را به آسانی حسابرسی می‌کند و خدا او را با رحمتش داخل بهشت می‌کند؛ به ایشان عرض کردند: «یا رسول الله (صلی الله علیه و آله) آن سه چیز چیست»؟ فرمود: «به کسی که تو را محروم کرده، عطا کنی و با کسی که با تو قطع رحم کرده صله رحم کنی و از کسی که بر تو ظلم کرده، بگذری؛ بعد از فراغ از حساب بازمی‌گردد».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص490

بحرالعرفان، ج16، ص348/ نورالثقلین

6

(انشقاق/ 8)

الباقر (علیه السلام) - عَنْ أَبِی‌الْجَارُودِ عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) قَالَ: إِنَّمَا یُدَاقُ اللَّهُ الْعِبَادَ فِی الْحِسَابِ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ عَلَی قَدْرِ مَا آتَاهُمْ مِنَ الْعُقُولِ فِی الدُّنْیَا.

امام باقر (علیه السلام) - خدا روز قیامت درباره‌ی حساب بندگان به‌اندازه‌ی عقل‌هایی که در دنیا به آن‌ها داده باریک‌بینی می‌نماید (با دقّت و باریک‌بینی به حسابشان می‌رسد).

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص490

الکافی، ج1، ص11/ نورالثقلین

7

(انشقاق/ 8)

الحسین (علیه السلام) - یَرْفَعُهُ إِلَی الْإِمَامِ مُوسَی‌بْنِ‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) قَالَ حَدَّثَنِی أَبِی‌جَعْفَرٌ عَنْ أَبِیهِ الْبَاقِرِ (علیه السلام) قَالَ حَدَّثَنِی أَبِی عَلِیٌّ قَالَ حَدَّثَنِی أَبِی‌الْحُسَیْنُ‌بْنُ‌عَلِیِّ‌بْنِ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام) قَالَ… لَقَدْ فَضَّلَ اللَّهُ أُمَّتَهُ (صلی الله علیه و آله) عَلَی سَائِرِ الْأُمَمِ بِأَشْیَاءَ کَثِیرَهًٍْ أَنَا أَذْکُرُ لَکَ مِنْهَا قَلِیلًا مِنْ کَثِیر… وَ مِنْهَا أَنَّهُ جَعَلَهُمْ أَزْوَاجاً ثَلَاثَهًًْ أُمَماً فَمِنْهُمْ ظالِمٌ لِنَفْسِهِ وَ مِنْهُمْ مُقْتَصِدٌ وَ مِنْهُمْ سابِقٌ بِالْخَیْراتِ وَ السَّابِقُ بِالْخَیْرَاتِ یَدْخُلُ الْجَنَّهًَْ بِغَیْرِ حِسَابٍ وَ الْمُقْتَصِدُ یُحاسَبُ حِساباً یَسِیراً وَ الظَّالِمُ لِنَفْسِهِ مَغْفُورٌ لَهُ إِنْ شَاءَ اللَّه.

امام حسین (علیه السلام) - امام کاظم (علیه السلام) از پدرانش از امام حسین (علیه السلام) نقل کرده است: … دانشمند یهودی از امام علی (علیه السلام) پرسید: «چه برتری‌هایی امّت محمّد (صلی الله علیه و آله) بر سایر امّت‌ها یافتند»؟ فرمود: «امتیازات بسیار است و من چند نمونه را ذکر می‌کنم: و از برتری‌های آنان است که خدا ایشان را ازواج سه‌گانه قرار داده است: ظالِمٌ لِنَفْسِهِ وَ مِنْهُمْ مُقْتَصِدٌ وَ مِنْهُمْ سابِقٌ بِالخَیْراتِ؛ [امّا] از میان آن‌ها عدّه‌ای بر خود ستم کردند، و عدّه‌ای میانه‌رو بودند، و گروهی به اذن خدا در نیکی‌ها [از همه] پیشی گرفتند. (فاطر/32) امّا پیشی‌گیرنده به نیکی بدون حساب وارد بهشت می‌شود، میانه‌روها حسابشان آسان است. آن‌ها که به خود ستم می‌کنند ان‌شاءاللَّه آمرزیده‌اند».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص490

بحارالأنوار، ج16، ص349

8

(انشقاق/ 8)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - عَنْ إِبْرَاهِیمَ‌بْنِ‌مُحَمَّدٍ النَّوْفَلِیِّ عَنْ أَبِیهِ وَ کَانَ خَادِماً لِأَبِی‌الْحَسَنِ الرِّضَا (علیه السلام) أَنَّهُ قَالَ حَدَّثَنِی الْعَبْدُ الصَّالِحُ الْکَاظِمُ مُوسَی‌بْنُ‌جَعْفَرٍ عَنْ آبَائِهِ عَنْ أَمِیرِ‌الْمُؤْمِنِینَ عَلِیِّ‌بْنِ‌أَبِی‌طَالِبٍ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِمْ أَجْمَعِینَ قَالَ حَدَّثَنِی أَخِی وَ حَبِیبِی رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) قَالَ: … مَنْ أَحَبَّ أَنْ یَلْقَی اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ وَ یُحَاسِبَهُ حِساباً یَسِیراً وَ یُدْخِلَهُ جَنَّاتِ عَدْنٍ عَرْضُهَا السَّماواتُ وَ الْأَرْضُ أُعِدَّتْ لِلْمُتَّقِینَ فَلْیَتَوَالَ عَلِیَّ‌بْنَ‌مُحَمَّدٍ‌الْهَادِیَ (علیه السلام).

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - هرکه مایل است خدا را ملاقات نماید و از او به سادگی حساب بکشند و داخل بهشت عدنی شود که عرض آن به‌اندازه‌ی آسمان‌ها و زمین است که آماده‌ی پذیرایی برای پرهیزگاران است، باید دوست بدارد علیّ‌بن‌محمّد حضرت هادی (علیه السلام) را.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص490

بحارالأنوار، ج27، ص107

9

(انشقاق/ 8)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - عَنْ مُعَاذِ‌بْنِ‌جَبَلٍ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ أَنَّ النَّبِیَّ (صلی الله علیه و آله) … قَالَ… یَا خَدِیجَهًُْ إِنَّ اللَّهَ أَعْطَانِی فِی عَلِیٍّ ثَلَاثَهًًْ لِدُنْیَایَ وَ ثَلَاثَهًًْ لآِخِرَتِی… أَعْطَانِی فِی عَلِیٍّ لِآخِرَتِی أَنَّهُ صَاحِبُ مَفَاتِیحِی یَوْمَ أَفْتَحُ أَبْوَابَ الْجَنَّهًِْ وَ أَعْطَانِی فِی عَلِیٍّ لِآخِرَتِی أَنِّی أُعْطَی یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ أَرْبَعَهًَْ أَلْوِیَهًٍْ فَلِوَاءُ الْحَمْدِ بِیَدِی أَرْفَعُ لِوَاءَ التَّهْلِیلِ لِعَلِیٍّ وَ أُوَجِّهُهُ فِی أَوَّلِ فَوْجٍ وَ هُمُ الَّذِینَ یُحَاسَبُونَ حِساباً یَسِیراً وَ یَدْخُلُونَ الْجَنَّهًَْ… بِغَیْرِ حِسابٍ عَلَیْهِم.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - خداوند متعال درباره‌ی علی (علیه السلام) سه چیز را برای دنیایم و سه چیز را برای آخرتم بخشیده است… امّا آنچه درباره‌ی علی (علیه السلام) برای آخرتم به من داد اینکه در روز بازکردن درهای بهشت صاحب کلیدهای من خواهد بود. درباره‌ی علی (علیه السلام) برای آخرتم به من داد: اینکه در روز قیامت چهار پرچم به من داده می¬شود؛ پس پرچم حمد الحمد لله به دست خودم خواهد بود، پرچم تهلیل لا اله الا الله را برای علی (علیه السلام) بلند خواهم کرد و او را پیشاپیش گروهی قرار خواهم داد، حساب و کتاب این گروه آسان خواهد بود و بدون حساب و کتاب، وارد بهشت خواهند شد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص492

بحارالأنوار، ج40، ص64/ فرات الکوفی، ص547؛ فیه: «انه متکا یوم… لاخرتی» زیادهًْ و «ادفع» بدل «ارفع»

آیه وَ یَنْقَلِبُ إِلی أَهْلِهِ مَسْرُوراً [9]

و خوشحال به‌سوی خانواده‌اش باز می‌گردد.

1

(انشقاق/ 9)

الصّادق (علیه السلام) - عَنْ عَلِیٍّ قَالَ سَمِعْتُ أَبَاعَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) یَقُول… وَ یَنْقَلِبُ إِلی أَهْلِهِ مَسْرُوراً قُلْتُ أَیُّ أَهْلٍ قَالَ أَهْلُهُ فِی الدُّنْیَا هُمْ أَهْلُهُ فِی الْجَنَّهًِْ إِنْ کَانُوا مُؤْمِنِین.

امام صادق (علیه السلام) - علی گوید: شنیدم امام صادق (علیه السلام) می‌فرماید: وَ یَنقَلِبُ إِلَی أَهْلِهِ مَسْرُورًا. عرض کردم: «کدام اهل و خویشاوندان»؟ فرمود: «خویشاوندان وی در دنیا، خویشاوندان وی در بهشت خواهند بود، البتّه اگر از گروه مؤمنان باشند».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص492

بحارالأنوار، ج7، ص324/ الزهد، ص92/ البرهان

2

(انشقاق/ 9)

الصّادق (علیه السلام) - عَنْ سَدِیرٍ الصَّیْرَفِیِّ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) فِی حَدِیثٍ طَوِیلٍ إِذَا بَعَثَ اللَّهُ الْمُؤْمِنَ مِنْ قَبْرِهِ خَرَجَ مَعَهُ مِثَالٌ یَقْدُمُ أَمَامَهُ کُلَّمَا رَأَی الْمُؤْمِنُ هَوْلًا مِنْ أَهْوَالِ یَوْمِ الْقِیَامَهًِْ قَالَ لَهُ الْمِثَالُ لَا تَفْزَعْ وَ لَا تَحْزَنْ وَ أَبْشِرْ بِالسُّرُورِ وَ الْکَرَامَهًِْ مِنَ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ حَتَّی یَقِفَ بَیْنَ یَدَیِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ فَیُحَاسِبُهُ حِساباً یَسِیراً وَ یَأْمُرُ بِهِ إِلَی الْجَنَّهًِْ وَ الْمِثَالُ أَمَامَهُ فَیَقُولُ لَهُ الْمُؤْمِنُ یَرْحَمُکَ اللَّهُ نِعْمَ الْخَارِجُ خَرَجْتَ مَعِی مِنْ قَبْرِی وَ مَا زِلْتَ تُبَشِّرُنِی بِالسُّرُورِ وَ الْکَرَامَهًِْ مِنَ اللَّهِ حَتَّی رَأَیْتُ ذَلِکَ فَیَقُولُ مَنْ أَنْتَ فَیَقُولُ أَنَا السُّرُورُ الَّذِی کُنْتَ أَدْخَلْتَ عَلَی أَخِیکَ الْمُؤْمِنِ فِی الدُّنْیَا خَلَقَنِی اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ مِنْهُ لِأُبَشِّرَکَ.

امام صادق (علیه السلام) - هنگامی‌که خداوند مؤمن را از قبر بر می‌انگیزد، همراه او تمثالی که پیشاپیش او به راه می‌افتد از قبر خارج می‌شود، و چون آن شخص مؤمن با یکی از دشواری‌های ترسناک روز قیامت روبرو شود، آن تمثال به او می‌گوید: «اندوهگین و پریشان مباش! و تو را به شادی و بزرگداشت خداوندی بشارت باد»! و پیوسته چنین باشد تا آنکه در پیشگاه خداوند بایستد، آنگاه خداوند به آسانی به حساب او رسیدگی می‌کند. و فرمان می‌دهد که او را به‌سوی بهشت ببرند، درحالی‌که آن تمثال در پیش روی مؤمن قرار دارد، و مؤمن به او می‌گوید: «رحمت حق بر تو باد! تو چه خوب همدمی بودی که با من از قبر [تا به اینجا] همراه شدی و همواره مرا به شادی و کرامت بشارت دادی، به آنچه که مژده می‌دادی، دست یافتم، اکنون [به من بگو که] تو کیستی»؟ و تمثال در جواب مؤمن می‌گوید: «من همان شادمانی و سروری هستم که تو [در دنیا] به برادر دینی خود ارزانی داشتی، خداوند مرا از آن شادمانی و سرور آفرید تا تو را شادمان کنم».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص492

الکافی، ج2، ص190/ نورالثقلین

آیه وَ أَمَّا مَنْ أُوتِیَ کِتابَهُ وَراءَ ظَهْرِهِ [10]

و امّا کسی که نامه‌ی اعمالش به پشت‌سرش داده شود.

1

(انشقاق/ 10)

الصّادق (علیه السلام) - عَنْ عَلِیٍّ قَالَ سَمِعْتُ أَبَاعَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) یَقُولُ: وَ إِذَا أَرَادَ بِعَبْدٍ شَرّاً حَاسَبَهُ عَلَی رُءُوسِ النَّاسِ وَ بَکَتَهُ وَ أَعْطَاهُ کِتَابَهُ بِشِمَالِهِ وَ هُوَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ وَ أَمَّا مَنْ أُوتِیَ کِتابَهُ وَراءَ ظَهْرِهِ فَسَوْفَ یَدْعُوا ثُبُوراً وَ یَصْلی سَعِیراً إِنَّهُ کانَ فِی أَهْلِهِ مَسْرُوراً قُلْتُ أَیُّ أَهْلٍ قَالَ أَهْلُهُ فِی الدُّنْیَا.

امام صادق (علیه السلام) - علی گوید: شنیدم امام صادق (علیه السلام) فرمود: وقتی خدا برای بنده‌اش شرّ و بدی بخواهد او را در ملأ عام محاسبه و با حجّتش ذلیل می‌سازد و نامه‌ی عملش را به دست چپش می‌دهد و این است: وَ أَمَّا مَنْ أُوتِیَ کِتابَهُ وَراءَ ظَهْرِهِ فَسَوْفَ یَدْعُوا ثُبُوراً وَ یَصْلی سَعِیراً إِنَّهُ کانَ فِی أَهْلِهِ مَسْرُوراً». پرسیدم: «نزد کدام اهلش بر می‌گردد»؟ فرمود: «به‌سوی اهلش در دنیا».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص492

بحارالأنوار، ج7، ص324/ الزهد، ص92

2

(انشقاق/ 10)

الباقر (علیه السلام) - عَنْ مُحَمَّدِبْنِ‌سَالِمٍ عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) قَالَ: وَ أَمَّا مَنْ أُوتِیَ کِتابَهُ وَراءَ ظَهْرِهِ فَسَوْفَ یَدْعُوا ثُبُوراً وَ یَصْلی سَعِیراً إِنَّهُ کانَ فِی أَهْلِهِ مَسْرُوراً إِنَّهُ ظَنَّ أَنْ لَنْ یَحُورَ بَلی فَهَذَا مُشْرِک.

امام باقر (علیه السلام) - وَ أَمَّا مَنْ أُوتِیَ کِتابَهُ وَراءَ ظَهْرِهِ فَسَوْفَ یَدْعُوا ثُبُوراً وَ یَصْلی سَعِیراً إِنَّهُ کانَ فِی أَهْلِهِ مَسْرُوراً او گمان کرد که هرگز [به‌سوی ما] باز نگردد، چرا این هم مشرک است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص492

الکافی، ج2، ص30/ بحارالأنوار، ج66، ص87/ نورالثقلین

3

(انشقاق/ 10)

الباقر (علیه السلام) - وَ فِی رِوَایَهًِْ أَبِی‌الْجَارُودِ عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) فِی قَوْلِهِ… وَ أَمَّا مَنْ أُوتِیَ کِتابَهُ وَراءَ ظَهْرِهِ فَهُوَ الْأَسْوَدُ‌بْنُ‌عَبْدِ الْأَسَدِ‌بْنِ‌هِلَالٍ الْمَخْزُومِیُّ قَتَلَهُ حَمْزَهًُْ بْنُ‌عَبْدِ‌الْمُطَّلِبِ (علیه السلام) یَوْمَ بَدْرٍ.

امام باقر (علیه السلام) - منظور از: وَ أَمَّا مَنْ أُوتِیَ کِتَابَهُ وَرَاء ظَهْرِهِ برادر وی اسودبن‌عبد الأسودبن‌هلال مخزونی است که حمزةبن‌عبدالمطّلب (رحمة الله علیه) در جنگ او را به قتل رساند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص494

بحارالأنوار، ج19، ص310؛ فیه: «اخوه» زیادهًْ / القمی، ج2، ص412/ البرهان؛ فیه: «عبدالاسود» بدل «عبدالاسد»

آیه فَسَوْفَ یَدْعُوا ثُبُوراً [11]

به‌زودی فریاد می‌زند وای بر من که هلاک شدم!

1

(انشقاق/ 11)

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - الثُّبُورُ الْوَیْل.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - الثُّبُورُ، به‌معنای هلاکت است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص494

القمی، ج2، ص412/ نورالثقلین/ البرهان

2

(انشقاق/ 11)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - عَنْ صَفْوَانَ الْجَمَّالِ عَنْ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّه (صلی الله علیه و آله) لِجَبْرَئِیلَ (علیه السلام): یَا جَبْرَئِیلُ، أَرِنِی کَیْفَ یَبْعَثُ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی الْعِبَادَ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ؟ قَالَ: نَعَمْ. فَخَرَجَ إِلَی مَقْبَرَهًِْ بَنِی سَاعِدَهًَْ، فَأَتَی قَبْراً فَقَالَ لَهُ: اخْرُجْ بِإِذْنِ اللَّهِ. فَخَرَجَ رَجُلٌ یَنْفُضُ رَأْسَهُ مِنَ التُّرَابِ، وَ هُوَ یَقُولُ: وَا لَهْفَاهْ وَ اللَّهْفُ هُوَ الثُّبُورُ ثُمَّ قَالَ: ادْخُلْ. فَدَخَلَ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - امام صادق (علیه السلام) فرمود: رسول خدا (صلی الله علیه و آله) به جبرئیل فرمود: «ای جبرئیل! به من نشان ده که خدای تبارک‌وتعالی چگونه بندگانش را روز قیامت زنده می‌کند»؟ جبرئیل عرض کرد: «بله»؛ پس به‌سمت قبرستان بنی‌ساعده رفت و به نزد قبری آمد. و به آن گفت: «به اذن خدا برخیز»! پس مردی که سرش را از خاک می‌تکاند بیرون آمد درحالی‌که می‌گفت: «وای بر من! و لهف به‌معنای هلاکت است». سپس جبرئیل گفت: «داخل شو! مرد داخل قبرش شد».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص494

قرب الإسناد، ص58/ نورالثقلین

3

(انشقاق/ 11)

الکاظم (علیه السلام) - عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِیهِ (علیه السلام) قَالَ: أَتَی جَبْرَئِیلُ (علیه السلام) إِلَی النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) فَأَخَذَ بِیَدِهِ فَأَخْرَجَهُ إِلَی الْبَقِیعِ فَانْتَهَی إِلَی قَبْرٍ فَصَوَّتَ بِصَاحِبِهِ فَقَالَ قُمْ بِإِذْنِ اللَّهِ قَالَ فَخَرَجَ مِنْهُ رَجُلٌ مُبْیَضُّ الْوَجْهِ یَمْسَحُ التُّرَابَ عَنْ وَجْهِهِ وَ هُوَ یَقُولُ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ فَقَالَ جَبْرَئِیلُ (علیه السلام) عُدْ بِإِذْنِ اللَّهِ ثُمَّ انْتَهَی بِهِ إِلَی قَبْرٍ آخَرَ فَصَوَّتَ بِصَاحِبِهِ وَ قَالَ لَهُ قُمْ بِإِذْنِ اللَّهِ فَخَرَجَ مِنْهُ رَجُلٌ مُسْوَدُّ الْوَجْهِ وَ هُوَ یَقُولُ وَا حَسْرَتَاهْ وَا ثُبُورَاهْ ثُمَّ قَالَ لَهُ جَبْرَئِیلُ (علیه السلام) عُدْ إِلَی مَا کُنْتَ بِإِذْنِ اللَّهِ ثُمَّ قَالَ یَا مُحَمَّدُ هَکَذَا یُحْشَرُونَ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ الْمُؤْمِنُونَ یَقُولُونَ هَذَا الْقَوْلَ وَ هَؤُلَاءِ یَقُولُونَ مَا تَرَی.

امام کاظم (علیه السلام) - جبرئیل نزد پیامبر (صلی الله علیه و آله) آمد و دست وی را گرفت و به بقیع برد و به قبری رسید و صاحب آن قبر را صدا کرد و فرمود: «به خواست خدا برخیز». پس از آن قبر، مردی سفید روی گشته که خاک را از چهره‌ی خویش می‌زدود، برخاست، درحالی‌که می‌گفت: الحمد لله و الله اکبر. پس جبرئیل فرمود: «به خواست خدا باز گرد». و سپس پیامبر (صلی الله علیه و آله) را به قبری دیگر برد، و جبرئیل، صاحب آن قبر را صدا کرد و فرمود: «به خواست خدا برخیز». پس مردی سیاه چهره گشته، از آن قبر برخاست درحالی‌که می‌گفت: «وای بر من! واویلا»! جبرئیل فرمود: «به خواست خدا باز گرد». سپس جبرئیل عرض کرد: «ای محمّد (صلی الله علیه و آله)! این‌گونه مردم در روز قیامت محشور می‌شوند؛ مؤمنان این سخنان را بر زبان می‌آورند و این گروه، همان‌گونه که ملاحظه کردی، چنین سخنانی را می‌گویند».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص494

الزهد، ص94/ البرهان

آیه وَ یَصْلی سَعیراً [12]

و در شعله‌های سوزان آتش می‌سوزد.

آیه إِنَّهُ کانَ فی أَهْلِهِ مَسْرُوراً [13]

چرا که او در میان خانواده‌اش پیوسته [از كفر و گناه خود] مسرور بود.

1

(انشقاق/ 13)

الصّادق (علیه السلام) - عَنْ عَلِیٍّ قَالَ سَمِعْتُ أَبَاعَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) یَقُول… إِنَّهُ کانَ فِی أَهْلِهِ مَسْرُوراً قُلْتُ أَیُّ أَهْلٍ قَالَ أَهْلُهُ فِی الدُّنْیَا.

امام صادق (علیه السلام) - علی گوید: شنیدم امام صادق (علیه السلام) فرمود: إِنَّهُ کَانَ فِی أَهْلِهِ مَسْرُورًا. عرض کردم: «کدامین خویشاوندان»؟ فرمود: «خویشاوندان وی در دنیا».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص494

بحارالأنوار، ج7، ص324/ الزهد، ص92

آیه إِنَّهُ ظَنَّ أَنْ لَنْ یَحُورَ [14]

او گمان می‌کرد هرگز [به زندگي جهان ديگر] باز نخواهد گشت.

1

(انشقاق/ 14)

الصّادق (علیه السلام) - عَنْ عَلِیٍّ قَالَ قُلْتُ لأَبَی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) … قَوْلُهُ إِنَّهُ ظَنَّ أَنْ لَنْ یَحُورَ قَالَ ظَنَّ أَنَّهُ لَنْ یَرْجِعَ.

امام صادق (علیه السلام) - علی گوید: از امام صادق (علیه السلام) پرسیدم: منظور از این آیه: إِنَّهُ ظَنَّ أَن لَّن یَحُورَ چیست؟ فرمود: «پنداشت که باز نخواهد گشت».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص496

بحارالأنوار، ج7، ص324/ الزهد، ص92

2

(انشقاق/ 14)

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - قَالَ عَلِیُّ‌بْنُ‌إِبْرَاهِیمَ (رحمة الله علیه) فِی قَوْلِهِ إِنَّهُ ظَنَّ أَنْ لَنْ یَحُورَ بَلَی یَرْجِعُ بَعْدَ الْمَوْتِ.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - إِنَّهُ ظَنَّ أَن لَّن یَحُورَ بعد از مرگ باز خواهد گشت.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص496

بحارالأنوار، ج9، ص248/ القمی، ج2، ص413/ البرهان؛ فیه: «انه ظن» محذوف

3

(انشقاق/ 14)

الباقر (علیه السلام) - عَنْ مُحَمَّدِ‌بْنِ‌سَالِمٍ عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) قَالَ: و اما من اوتی کتابه وراء ظهره إلَی قَوْلِهِ إِنَّهُ ظَنَّ أَنْ لَنْ یَحُورَ بَلی فَهَذَا مُشْرِک.

امام باقر (علیه السلام) - وَ أَمَّا مَنْ أُوتِیَ کِتَابَهُ وَرَاء ظَهْرِهِ* وَ یَصْلی سَعیراً* إِنَّهُ کانَ فی أَهْلِهِ مَسْرُوراً* إِنَّهُ ظَنَّ أَنْ لَنْ یَحُور این هم مشرک است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص496

الکافی، ج2، ص30

آیه بَلی إِنَّ رَبَّهُ کانَ بِهِ بَصیراً [15]

آری، پروردگارش نسبت به او بینا بود [و اعمالش را براي حساب ثبت كرد]!

آیه فَلا أُقْسِمُ بِالشَّفَق [16]

سوگند به شفق،

1

(انشقاق/ 16)

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - وَ الشَّفَقُ الْحُمْرَهًُْ بَعْدَ غُرُوبِ الشَّمْس.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - الشَّفَقُ سرخی بعد از غروب آفتاب است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص496

القمی، ج2، ص412/ نورالثقلین/ البرهان

2

(انشقاق/ 16)

علی‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) -… فَلا أُقْسِمُ بِالشَّفَق، وَ هَو الَّذِی یَظْهَرُ بَعْدَ مَغِیبِ الشَّمْسِ وَ هُوَ قَسَمٌ وَ جَوَابُهُ لَتَرْکَبُنَّ طَبَقاً عَنْ طَبَق.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - فَلَا أُقْسِمُ بِالشَّفَقِ آن است که بعد از غروب آفتاب نمایان می‌شود، و این جمله قسم است و جواب قسم این است: لَتَرْکَبُنَّ طَبَقًا عَنْ طَبَق.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص496

القمی، ج2، ص413/ البرهان

آیه وَ اللَّیْلِ وَ ما وَسَقَ [17]

و سوگند به شب و آنچه گرد می‌آورد.

1

(انشقاق/ 17)

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - وَ اللَّیْلِ وَ ما وَسَقَ یَقُولُ إِذْ سَاقَ کُلُّ شَیْءٍ مِنَ الْخَلْقِ إِلَی حَیْثُ یَهْلِکُونَ بِهَا.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - وَ اللَّیْلِ وَ ما وَسَقَ زمانی‌که هریک از مخلوقات را به جانب خواب بکشد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص496

بحارالأنوار، ج9، ص248/ القمی، ج2، ص412/ نورالثقلین

آیه وَ الْقَمَرِ إِذَا اتَّسَقَ [18]

و سوگند به ماه آنگاه که بدر کامل می‌شود.

1

(انشقاق/ 18)

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - وَ الْقَمَرِ إِذَا اتَّسَقَ إِذَا اجْتَمَعَ.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - وَ الْقَمَرِ إِذَا اتَّسَقَ کامل شد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص496

بحارالأنوار، ج9، ص248/ القمی، ج2، ص412/ نورالثقلین

آیه لَتَرْکَبُنَّ طَبَقاً عَنْ طَبَقٍ [19]

که همه‌ی شما پیوسته از حالی به حال دیگر منتقل می‌شوید [تا به كمال برسيد.]

1

(انشقاق/ 19)

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - قَوْلُهُ… لَتَرْکَبُنَّ طَبَقاً عَنْ طَبَقٍ یَقُولُ حَالًا بَعْدَ حَالٍ یَقُولُ لَتَرْکَبُنَّ سُنَّهًَْ مَنْ کَانَ قَبْلَکُمْ حَذْوَ النَّعْلِ بِالنَّعْلِ وَ الْقُذَّهًِْ بِالْقُذَّهًِْ لَا تُخْطِئُونَ طَرِیقَهُمْ وَ لَا یُخْطَی شِبْرٌ بِشِبْرٍ وَ ذِرَاعٌ بِذِرَاعٍ وَ بَاعٌ بِبَاعٍ حَتَّی أَنْ لَوْ کَانَ مَنْ قَبْلَکُمْ دَخَلَ جُحْرَ ضَبٍّ لَدَخَلْتُمُوهُ قَالُوا الْیَهُودَ وَ النَّصَارَی تَعْنِی یَا رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) قَالَ فَمَنْ أَعْنِی لَتَنْقُضُنَّ عُرَی الْإِسْلَامِ عُرْوَهًًْ عُرْوَهًًْ فَیَکُونُ أَوَّلَ مَا تَنْقُضُونَ مِنْ دِینِکُمُ الْأَمَانَهًُْ وَ آخِرَهُ الصَّلَاهًُْ.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - لَتَرْکَبُنَّ طَبَقاً عَنْ طَبَقٍ یعنی حالی بعد از حال؛ می‌گوید: به راهی که پیشینیان رفته‌اند می‌روید بدون تفاوت. به‌اندازه‌ی یک وجب هم با آن‌ها تفاوت نخواهید داشت حتی پر تیری مانند پر تیر و گشادی دست به‌اندازه‌ی گشادی دست به‌طوری که اگر یکی از پیشینیان وارد سوراخ سوسماری شده باشد شما نیز داخل خواهید شد. گفتند: «منظورتان یهود و نصاری هستند». یا رسول الله (صلی الله علیه و آله) فرمود: «پس منظورم کیست»؟ دست آویزهای اسلام را یکی پس از دیگری می‌شکنید اوّلین چیزی که از دین خود در هم می‌شکنید امانت است [در نسخه دیگری امامت است] و آخر آن نماز است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص496

بحارالأنوار، ج9، ص248/ بحارالأنوار، ج28، ص8/ نورالثقلین؛ فیه: «قبلکم» محذوف

2

(انشقاق/ 19)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - وَ فِی رِوَایَهًِْ سُلَیْمِ‌بْنِ‌قَیْسٍ الْهِلَالِیِّ عَنْ سَلْمَانَ الْفَارِسِیِّ (رحمة الله علیه) أَنَّهُ قَالَ: … ثُمَّ أَقْبَلَ عَلَیَّ سَلْمَانُ فَقَالَ… سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) یَقُولُ لَتَرْکَبَنَّ أُمَّتِی سُنَّهًَْ بَنِی إِسْرَائِیلَ حَذْوَ النَّعْلِ بِالنَّعْلِ {وَ حَذْوَ} الْقُذَّهًِْ بِالْقُذَّهًِْ شِبْراً بِشِبْرٍ وَ ذِرَاعاً بِذِرَاعِ وَ بَاعاً بِبَاعٍ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - سلمان (رحمة الله علیه) گوید: از پیامبر (صلی الله علیه و آله) شنیدم که می‌فرمود: «امّت من سنّت بنی‌اسرائیل را مرتکب خواهند شد به‌طوری که قدم جای قدم آنان می‌گذارند و تیر به همان‌جا که آنان زدند می‌زنند، و وجب به وجب و ذراع به ذراع و باع به باع کارهای آنان را انجام خواهند داد».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص498

کتاب سلیم بن قیس، ج2، ص599

3

(انشقاق/ 19)

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - فَلا أُقْسِمُ بِالشَّفَقِ قَسَمٌ وَ جَوَابُهُ لَتَرْکَبُنَّ طَبَقاً عَنْ طَبَقٍ أَیْ مَذْهَباً بَعْدَ مَذْهَب.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - فَلا أُقْسِمُ بِالشَّفَقِ قسم است و جواب آن جمله: لَتَرْکَبُنَّ طَبَقاً عَنْ طَبَقٍ است. یعنی مذهبی بعد از مذهب دیگر.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص498

بحارالأنوار، ج9، ص248/ القمی، ج2، ص413؛ فیه: «و هو الذی… الشمس» زیادهًْ

4

(انشقاق/ 19)

الصّادق (علیه السلام) - عَنْ حَنَانِ‌بْنِ‌سَدِیرٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) قَال: قَال إِنَّ لِلْقَائِمِ مِنَّا غَیْبَهًًْ یَطُولُ أَمَدُهَا فَقُلْتُ لَهُ وَ لِمَ ذَاکَ یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) قَالَ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ أَبَی إِلَّا أَنْ یُجْرِیَ فِیهِ سُنَنَ الْأَنْبِیَاءِ (علیهم السلام) فِی غَیْبَاتِهِمْ وَ إِنَّهُ لَا بُدَّ لَهُ یَا سَدِیرُ مِنِ اسْتِیفَاءِ مَدَدِ غَیْبَاتِهِمْ قَالَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ لَتَرْکَبُنَّ طَبَقاً عَنْ طَبَقٍ أَیْ سَنَناً عَلَی سَنَنِ مَنْ کَانَ قَبْلَکُمْ.

امام صادق (علیه السلام) - حنان‌بن‌سدیر از پدرش از امام صادق (علیه السلام) نقل کرده است که فرمود: امام زمان غیبتی طولانی مدّت خواهد داشت. به ایشان عرض کردم: «ای فرزند رسول خدا (صلی الله علیه و آله)! به چه دلیل»؟ فرمود: «خداوند عزّوجلّ خواست که سنّت‌های پیامبران در غیبت‌هایشان بر این امام اجرا شود. ای سدیر! پس ناگزیر است که مدّت زمان غیبت پیامبران (علیهم السلام) را به اتمام برساند. خداوند عزّوجلّ می‌فرماید: لَتَرْکَبُنَّ طَبَقًا عَن طَبَقٍ، یعنی اینکه برطبق سنّت‌های کسانی که قبل از شما بودند».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص498

بحارالأنوار، ج51، ص142/ بحارالأنوار، ج52، ص90/ علل الشرایع، ج1، ص245/ کمال الدین، ج2، ص480/ البرهان

5

(انشقاق/ 19)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام) - جَاءَ بَعْضُ الزَّنَادِقَهًِْ إِلَی أَمِیرِ‌الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) وَ قَالَ لَوْ لَا مَا فِی الْقُرْآنِ مِنَ الِاخْتِلَافِ وَ التَّنَاقُضِ لَدَخَلْتُ فِی دِینِکُمْ فَقَالَ لَهُ عَلِیٌّ (علیه السلام) … لَتَرْکَبُنَّ طَبَقاً عَنْ طَبَقٍ أَیْ لَتَسْلُکُنَّ سَبِیلَ مَنْ کَانَ قَبْلَکُمْ مِنَ الْأُمَمِ فِی الْغَدْرِ بِالْأَوْصِیَاءِ بَعْدَ الْأَنْبِیَاءِ (علیهم السلام).

امام علی (علیه السلام) - فرد زندیقی نزد امیرالمؤمنین (علیه السلام) آمده و گفت: «اگر این اختلاف در آیات قرآن شما نبود حتما به دین شما می‌گرویدم». حضرت فرمود: «لَتَرْکَبُنَّ طَبَقاً عَنْ طَبَقٍ یعنی به راه امّت‌های پیش از خود، در عهدشکنی با اوصیاء پس از انبیاء (علیهم السلام) می‌روید».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص498

بحارالأنوار، ج65، ص267/ الاحتجاج، ج1، ص248/ بحارالأنوار، ج90، ص110/ نورالثقلین/ البرهان

6

(انشقاق/ 19)

الباقر (علیه السلام) - وَ فِی رِوَایَهًِْ أَبِی‌الْجَارُودِ عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) فِی قَوْلِهِ… لَتَرْکَبُنَّ طَبَقاً عَنْ طَبَقٍ یَقُولُ حَالًا بَعْدَ حَال.

امام باقر (علیه السلام) - لَتَرْکَبُنَّ طَبَقاً عَنْ طَبَقٍ؛ یعنی حالی بعد از حال می‌گوید.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص498

القمی، ج2، ص413/ کشف الغمهًْ، ج2، ص135

7

(انشقاق/ 19)

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - طَبَقاً عَنْ طَبَقٍ قَالَ یَعنِی نَبِیُّکُم (صلی الله علیه و آله) حَالًا بَعْدَ حَال.

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - طَبَقاً عَنْ طَبَقٍ؛ یعنی پیامبر شما حالی بعد از حال می‌گوید.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص498

بحرالعرفان، ج16، ص349

8

(انشقاق/ 19)

الصّادق (علیه السلام) - وَ عَنْ أَبِی عُبَیْدَهًَْ: لَتَرْکَبُنَّ سُنَنَ {مَنْ} کَانَ قَبْلَکُمْ مِنَ الْأَوَّلِینَ وَ أَحْوَالَهُمْ وَ رُوِیَ ذَلِکَ عَنِ الصَّادِقِ (علیه السلام).

امام صادق (علیه السلام) - لَتَرْکَبُنَّ، منظور سنّت‌های پیشینیان قبل از شما و احوال آن‌هاست.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص498

نورالثقلین/ البرهان؛ فیه: «طبقا عن طبق» زیادهًْ

9

(انشقاق/ 19)

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - لَتَرْکَبُنَّ طَبَقاً عَنْ طَبَقٍ أَیْ لَتَصْعَدُنَّ لَیْلَهًَْ الْمِعْرَاجِ مِنْ سَمَاءٍ إِلَی سَمَاءٍ.

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - لَتَرْکَبُنَّ طَبَقًا عَن طَبَقٍ، منظور این است که در شب معراج، از آسمانی به آسمان دیگری بالا می‌روید.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص498

البرهان

آیه فَما لَهُمْ لا یُؤْمِنُونَ [20]

پس چرا آنان ایمان نمی‌آورند؟!

1

(انشقاق/ 20)

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - فِی قَوْلِهِ لَتَرْکَبُنَّ طَبَقاً عَنْ طَبَقٍ أَیْ لَتَصْعَدُنَّ لَیْلَهًَْ الْمِعْرَاجِ مِنْ سَمَاءٍ إِلَی سَمَاءٍ. ثُمَّ قَالَ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله): لَمَّا کَانَتْ لَیْلَهًُْ الْمِعْرَاجِ کُنْتُ مِنْ رَبِّی قَابَ قَوْسَیْنِ أَوْ أَدْنَی فَقَالَ لِی رَبِّی: یَا مُحَمَّدُ (صلی الله علیه و آله) السَّلَامُ عَلَیْکَ مِنِّی أَقْرِئْ مِنِّی عَلِیَّ بْنَ أَبِی طَالِبٍ (علیه السلام) السَّلَامَ وَ قُلْ لَهُ: فَإِنِّی أُحِبُّهُ وَ أُحِبُّ مَنْ یُحِبُّهُ یَا مُحَمَّدُ (صلی الله علیه و آله) مِنْ حُبِّی لِعَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ اشْتَقَقْتُ لَهُ اسْماً مِنْ أَسْمَائِی، فَأَنَا الْعَلِیُّ الْعَظِیمُ وَ هُوَ عَلِیٌّ وَ أَنَا الْمَحْمُودُ وَ أَنْتَ مُحَمَّدٌ (صلی الله علیه و آله) یَا مُحَمَّدُ (صلی الله علیه و آله) لَوْ عَبَدَنِی عَبْدٌ أَلْفَ سَنَهًٍْ إِلَّا خَمْسِینَ عَاماً -قَالَ ذَلِکَ أَرْبَعَ مَرَّاتٍ- لَقِیَنِی یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ وَ لَهُ عِنْدِی حَسَنَهًٌْ مِنْ حَسَنَاتِ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ (علیه السلام). قَالَ اللَّهُ تَعَالَی فَمَا لَهُمْ یَعْنِی الْمُنَافِقِینَ لَا یُؤْمِنُونَ یَعْنِی لَا یُصَدِّقُونَ بِهَذِهِ الْفَضِیلَهًِْ لِعَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ (علیه السلام).

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - در مورد این آیه نقل می‌کند: لَتَرْکَبُنَّ طَبَقًا عَن طَبَقٍ، منظور این است که در شب معراج، از آسمانی به آسمان دیگری بالا می‌روید. پیامبر (صلی الله علیه و آله) می‌فرماید: «در شب معراج فاصله‌ی من از پروردگارم به‌اندازه‌ی دو سر یک کمان یا کمتر بود». و پروردگارم فرمود: «ای محمّد (صلی الله علیه و آله)! درود من بر تو باد، و درود مرا به علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) برسان و به او بگو: من او را دوست دارم و دوستداران وی را دوست دارم. ای محمّد (صلی الله علیه و آله)! به خاطر عشق و دوستی من به علی (علیه السلام)، نامی از نام¬های خودم را برای او مشتق کردم و برگزیدم؛ من علی (علیه السلام) عظیم هستم و او علی (علیه السلام) است، و من محمود و ستایش‌شده هستم و تو محمّد (صلی الله علیه و آله) هستی. اگر بنده‌ای نهصدوپنجاه سال مرا عبادت کند چهار بار این جمله را تکرار کرد درحالتی در روز قیامت مرا خواهد دید که تنها یکی از نیکی‌های علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) را نزد من خواهد یافت [به او خواهم داد]. خداوند عزّوجلّ می‌فرماید: فَمَا لَهُمْ منظور، منافقان هستند که: لَا یُؤْمِنُونَ چرا این فضیلت علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) را تصدیق و تأیید نمی‌کنند»؟

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص500

البرهان

آیه وَ إِذا قُرِئَ عَلَیْهِمُ الْقُرْآنُ لا یَسْجُدُونَ [21]

و هنگامی‌که قرآن بر آن‌ها خوانده می‌شود سجده نمی‌کنند؟!

1

(انشقاق/ 21)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - فِی خَبَرٍ مَرْفُوعٍ عَنْ أَبِی هُرَیْرَهًَْ قَالَ: قَرَأَ رَسُولُ اللهِ (صلی الله علیه و آله) إِذَا السَّمَاءُ انْشَقَّتْ، فَسَجَدَ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - رسول خدا (صلی الله علیه و آله) آیه: إِذَا السَّماءُ انْشَقَّت را خواند و بعد سجده کرد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص500

نورالثقلین

آیه بَلِ الَّذینَ کَفَرُوا یُکَذِّبُونَ [22]

بلکه کافران پیوسته [آيات الهي را] انکار می‌کنند.

آیه وَ اللهُ أَعْلَمُ بِما یُوعُونَ [23]

و خداوند آنچه را [در دل] پنهان می‌دارند به خوبی می‌داند.

1

(انشقاق/ 23)

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - وَ اللهُ أَعْلَمُ بِما یُوعُونَ، أَیْ بِمَا تَعِیَ صُدُورُهُمْ.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - وَ اللهُ أَعْلَمُ بِمَا یُوعُونَ منظور، آن چیزی است که در دل دارند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص500

البرهان

2

(انشقاق/ 23)

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - وَ اللهُ أَعْلَمُ بِمَا یُوعُونَ أَیْ یَجْمَعُونَ فِی صُدُورِهِمْ وَ یُضْمِرُونَ فِی قُلُوبِهِمْ مِنَ التَّکْذِیبِ وَ الشِّرْکِ.

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - وَ اللهُ أَعْلَمُ بِمَا یُوعُونَ یعنی در دل‌هایشان هر آنچه از شرک و تکذیب است، جمع و پنهان می‌کنند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص500

بحرالعرفان، ج16، ص349

آیه فَبَشِّرْهُمْ بِعَذابٍ أَلیمٍ [24]

پس آن‌ها را به عذابی دردناک بشارت ده!

آیه إِلاَّ الَّذینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ لَهُمْ أَجْرٌ غَیْرُ مَمْنُونٍ [25]

مگر کسانی که ایمان آورده و اعمال صالح انجام داده‌اند، که برای آنان پاداشی است دائمی!

1

(انشقاق/ 25)

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - إِلاَّ الَّذینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ لَهُمْ أَجْرٌ غَیْرُ مَمْنُونٍ، أَیْ لَا یُمَنُ عَلَیْهِمْ.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - إِلَّا الَّذِینَ آمَنُواْ وَ عَمِلُواْ الصَّالِحَاتِ لَهُمْ أَجْرٌ غَیْرُ مَمْنُونٍ یعنی اینکه بی‌منّت خواهد بود.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص500

القمی، ج2، ص413/ البرهان

2

(انشقاق/ 25)

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - إِلاَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ لَهُمْ أَجْرٌ غَیْرُ مَمْنُونٍ أَیْ غَیْرُ مَنْقُوصٍ وَ لَا مَقْطُوعٍ لِأَنَّ نَعِیمَ الْآخِرَهًِْ غَیْرُ مُنْقَطِعٍ.

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - إِلاَّ الَّذینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ [پس] لَهُمْ أَجْرٌ غَیْرُ مَمْنُونٍ یعنی بدون نقص و بریدگی و گفته شده: «بدون تیرگی عیش و مکدّرشدن به سبب منّت».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص500

بحرالعرفان، ج16، ص350

مطالب مرتبط

نام کاربری :

پست الکترونیکی :

وب :

یادداشت :

کد امنیتی :

6 + 3 = ?